Schets van de geschiedenis van de Hongaarse Gereformeerde kerk

4. DE 20e EEUW - NIEUWE BEPROEVINGEN
1. Tussen de twee wereldoorlogen
Bij de vrede van Versailles (het verdrag van Trianon) werd het grondgebied van Hongarije
tot een derde van haar oorspronkelijke omvang teruggebracht. 3,5 miljoen Hongaren leefden
nu noodgedwongen buiten de landsgrenzen in de omringende landen. De Gereformeerde
kerk werd gehalveerd wat betreft haar ledental en het aantal gemeenten.44
Dit ‘nationale trauma’ van Trianon bracht Hongarije in de greep van het nationalisme. De
restauratieve regering van Miklós Horthy vond in de eerste plaats steun bij de Roomskatholieke
kerk, die de middeleeuwse idealen en de droom van de eenheid van kerk en staat
nieuw leven inblies. Maar ook de Gereformeerde kerk ging mee in dit nationalisme.45 Er
werden onverantwoorde parallellen getrokken tussen het lijden van Christus en dat van het
Hongaarse volk. Politieke vragen werden letterlijk behandeld in het kader van vloek en
zegen, waarbij de kerken de christelijk-nationale lijn van de overheid volgden.
Gelukkig ging de Gereformeerde kerk niet geheel op in deze onverkwikkelijke politiek,
zoals met de Deutsche Christen in Duitsland wel gebeurde. Opvallend genoeg was er juist in
de periode tussen de beide Wereldoorlogen sprake van een theologische opleving. Nadat er
ten gevolge van de politieke en maatschappelijke druk op theologisch terrein eeuwenlang
weinig gedaan kon worden, waren er in deze tijd weer theologen van formaat, die ook op
internationaal en wetenschappelijk niveau meededen. László Ravasz, Imre Révész, Jenó
Sebesztyén, Jânos Victor en anderen werkten - zij het ieder op eigen wijze - aan een
versterking van de theologische basis van het Gereformeerde leven, bewerkten een
hernieuwde belangstelling voor de reformatorische theologie en zetten zich krachtig in voor
de vernieuwing van het gemeenteleven, door middel van (inwendige) evangelisatie,
congressen enz..
In 1931 kwam er een nieuwe liturgie (agenda); in 1934 werd een nieuwe kerkorde
aangenomen, terwijl ook een taalkundig herziene editie van de Kârolyi-bijbel verscheen.
Ook was er in de lijn van de Innere Mission belangstelling voor sociale en maatschappelijke
kwesties en zending.
Zoals in het verleden, drongen ook nu theologische invloeden vanuit het Westen in
Hongarije door. Zo waren er enkele enthousiaste aanhangers van Karl Barth te vinden onder
de theologische professoren (Sándor Tavaszi bv). Maar werkelijke invloed kreeg Barths
theologie in die tijd niet. De theologie van Abraham Kuyper kreeg via de theoloog Jenó
Sebesztyén aandacht. Zo ontstond de stroming van het zgn. ‘historisch Calvinisme’, dat een
krachtig Gereformeerd zelfbewustzijn ten toon spreidde en zich verantwoordelijk wist voor
kerk en samenleving. Via het tijdschrift ‘De Hongaarse Heraut’ probeerde Sebesztyén de
relaties tussen Gereformeerden in Nederland en Hongarije te versterken. Van blijvende
invloed was dit niet, vooral omdat Sebesztyén probeerde Kuypers ideeën zondermeer in
Hongarije over te planten.
László Ravasz en Imre Révész, als theologische docenten en bisschoppen sterk betrokken
bij het kerkelijk leven, koersten aan op een ‘kerkelijk Calvinisme’. Zij wilden verder in het
reeds eeuwenlang gevolgde eigen spoor van de Hongaars-Gereformeerde kerk, maar met
een versterking van het Calvinistisch karakter. Via publicaties en tijdschriften probeerden
zij de bedoeling van de Reformatie voor een groot publiek duidelijk te maken. Ze stelden
essentiële vragen aan de orde als: hoe zit het met het ouderlingambt in Hongarije; hebben
we wel bisschoppen nodig.
Ook het sterk volkskerkelijk karakter van de kerk, het lidmaatschap van de kerk en daarmee
samenhangend de uitoefening van de tucht werden gethematiseerd. Heftige discussies
ontstonden er rond de Angelsaksische invloeden, die uitkwamen in de opbloei van allerlei
interkerkelijke studenten- en evangelisatieverenigingen. Daarbij speelde de taxatie van de
21