Schets van de geschiedenis van de Hongaarse Gereformeerde kerk

WOORD VOORAF
Er zijn al eeuwen lang intensieve contacten tussen Hongaarse en Nederlandse
Gereformeerden. Toch is de kerkgeschiedenis van Hongarije niet zo bekend. Soms beseffen
we ook niet, dat het spoor van de Hongaarse kerkgeschiedenis haast net zo oud is als dat van
ons. Een spoor, dat door de Middeleeuwen en de Reformatie heen, tot op de dag van
vandaag loopt. Een spoor, waarin we naast alle menselijke zwakheid ook Gods besturende
hand mogen zien.
Het is ondoenlijk om de rijke Hongaarse kerkgeschiedenis in één brochure recht te doen.
Daarom heb ik keuzes moeten maken. Het leek me het beste, die dingen voor het voetlicht
te halen, die de Nederlandse erfgenamen van de Reformatie inzicht kunnen geven in de
vraag, waarom de Gereformeerde kerk in Hongarije van vandaag er uitziet, zoals ze eruit
ziet. Relatief gezien besteed ik daarom veel aandacht aan de 16e en de 17de eeuw, de tijd
van de Reformatie en de eerste ontwikkeling van de Hongaarse Gereformeerde kerk. Het is
een periode, die Gereformeerden in Nederland en Hongarije met elkaar verbindt en die het
gezicht van de Gereformeerde kerk in Hongarije tot op vandaag toe mede bepaalt. Een
periode die in een andere zin van groot belang was voor de Hongaarse kerken was de tijd
van de communistische/socialistische onderdrukking van 1945-1989. Ook daaraan wordt
breder aandacht gegeven.
Hoewel deze brochure de hele geschiedenis bestrijkt, zullen de beide genoemde periodes
diepgaander behandeld worden dan de tussenliggende. De nadruk ligt daarbij niet op allerlei
historische details, maar op de vraag, hoe de Hongaarse Gereformeerde kerk haar specifieke
identiteit verkreeg.
In het eerste deel van de brochure wordt ook beperkt aandacht gegeven aan de
kerkgeschiedenis van het vorstendom Zevenburgen, dat een tijdlang zelfstandig was en
vervolgens lange tijd deel uitmaakte van het Oostenrijks-Hongaarse rijk. Na de Eerste
Wereldoorlog werd Zevenburgen door het verdrag van Trianon bij Roemenië gevoegd.
Sinds die tijd loopt ook de kerkgeschiedenis steeds minder parallel. De kerkgeschiedenis
van Zevenburgen in de 20e eeuw verdient aparte aandacht, die helaas buiten het bestek van
deze brochure valt. Datzelfde geldt voor de ontwikkelingen in Hongarije ná 1989.
In de titel wordt gesproken over de geschiedenis van de ‘Hongaarse Gereformeerde kerk’.
Omdat deze vaak parallel loopt met die van de Lutherse kerk, gebruik ik de uitdrukking
‘protestants’ of ‘protestantisme’ zondermeer, als het over gebeurtenissen of ontwikkelingen
gaat, die voor beide kerken gelden.
Tenslotte spreek ik de hoop uit, dat deze publicatie er aan mag meewerken, dat de
eeuwenoude banden tussen Nederlandse en Hongaarse Gereformeerden in onze tijd verdiept
en versterkt mogen worden.
Jos Colijn
3