Schets van de geschiedenis van de Hongaarse Gereformeerde kerk

escheiden zijn: de wereld had in het verleden heel wat meer van de kerk geleden, dan
omgekeerd. Nu sprak God de kerk door de wereld aan: niet op haar leer of haar organisatie,
maar op haar liefde voor de naaste. Vóór de komst van het socialisme, werd er veel
gesproken over bekering tot Christus, nu was bekering tot de naaste, de ‘onvoorwaardelijke
mensenliefde’, centraal komen te staan. Het wachtwoord was, met beroep op Markus 10,45:
‘niet heersen, maar dienen’.60 De kerkleiding ‘diende’, door de kerk omtrent de nieuwe
theologische inzichten in blad en boek te onderwijzen. Dit gebeurde met grote volharding en
voortdurende herhaling van dezelfde argumenten.61
Tenslotte wilde men ook de continuïteit met het verleden proberen vast te houden, door deze
theologische beweringen te karakteriseren als ‘evangelisch Calvinisme’ (Tibor Bartha;
Elemér Kocsis) - men wilde ‘voorwaarts!’, zoals Calvijn destijds geleerd had (sic!).
Het begrip ‘algemene genade’ moest dienen, om te laten zien, dat Christus Heer was - niet
alleen van de kerk, maar ook van de wereld. Dat zou dan betekenen, dat overal waar mensen
elkaar dienen en liefhebben sprake is van de liefde en het werk van Christus. Het socialisme
was gebouwd op liefde, zo stelde Bartha. Waar de kerk het steeds had laten afweten, waren
de communisten nu de stenen, waaruit God kinderen van Abraham verwekt had.62
Duidelijk werd hiermee ook de evangeliserende taak van de kerk voor de wereld afgewezen.
Bisschop Kocsis kon alleen nog meewarig spreken over het Westen, waar men nog steeds
probeerde, om met het Evangelie de wereld te veranderen, terwijl dat in de socialistische
samenleving al lang een feit was geworden.63
Vlijmscherp werd de zwakte van deze theologische stellingen aangewezen door de
vroegtijdig geëmeriteerde dogmaticus van Debrecen, dr. István Törak. Hij stelde, dat de
vraag ‘of er ook iets goeds is in het socialisme’ helemaal niet relevant is. Voor de kerk
draait het om de vraag: wat is in absolute zin waar en goed. De kerkleiding verhief iets, wat
hooguit relatief goed kon zijn (het socialisme) tot het absolute. Daarmee ontliep zij de
verdrukking. Maar er zijn ook momenten, waarop een christen ‘nee’ moet kunnen zeggen en
moet wijzen op de absolute geldigheid van Gods wet - dat is Calvinistisch!
Tórók noemde de theologie van de dienende kerk een dwaalleer: kenmerkend voor een
dwaalleer is niet, dat alles wat gezegd wordt verkeerd is, maar dat er in het middelpunt van
het denken iets anders staat dan Christus. De vraag van de kerkleiding was niet: kloppen
onze gedachten met wat Christus zei, maar: kloppen onze gedachten met wat het socialisme
zegt?! Door haar dienst in het socialisme verloor de kerk haar eigen identiteit. God is wel
‘menslievend’, maar die liefde verscheen in Christus en die liefde bereikt mensen ook alleen
maar in en door de aanname van Christus.64
26