Schets van de geschiedenis van de Hongaarse Gereformeerde kerk

halen, wat er nog inzat. De praktijk wees uit, dat de kerkleiding Roomser was dan de paus.
Een tweede verklaring is, dat ze gedwongen werden. De vraag rijst dan wel: waarom stelden
deze mensen letterlijk alles in het werk, om hoge posten te krijgen en te houden? Daartoe
kon immers niemand hen dwingen? Een derde verklaring is, dat men theologisch gezien
meende, dat dit de juiste weg was. Deze theologische legitimatie, die de kerkleiding voor
haar handelen probeerde te geven, werd later gepropageerd als de ‘theologie van de
dienende kerk’ (zie onder). Jos Colijn, Wer mag wider uns sein..., a.w., 33-69.
Zie nu ook de indrukwekkende dissertatie van Istvan Szabó Bogárdi, Egyhazvezetés és
teológia a magyarországi református egyházban 1948 és 1989 kaatt. [Kerkleiding en
theologie in de Hongaars-Gereformeerde kerk tussen 1948 en 1989]. Debrecen. 1995. Voor
de Lutherse kerk is het vergelijkbare proces beschreven door: Vilmos Vajta, Die
diakonische Theologie im Gesellschaftssystem Ungarns. Frankfurt a.M. 1987.
De hier genoemde ‘nieuwe leiders’ zijn slechts enkele voormannen. Bedacht moet worden,
dat tussen 1948 en 1956 zo’n 600 Gereformeerde ambtsdragers werden afgezet of voortijdig
geëmeriteerd. En dan nog de talloze predikanten, die naar kleine plattelandsgemeenten
werden gestuurd - zonder gas, water, licht - afgesloten van de buitenwereld!
53. Memorandum a református egyház helyzetéról 1956 nyarán. [Memorandum over de
situatie van de Hongaars -Gereformeerde kerk; zomer 1956] In: László Ravasz, a.w., 269-
273. Terecht is deze situatie getypeerd als een ‘inwendige bloeding’ van de kerk, Istvan
Bogárdi Szabó, A beidt vérzés hosszU iddszaka. A "szolgálat theoIógiája", mint a
Magyarországi Református Egyház nyomornságának tilkrózfidése. [De lange periode van
inwendige bloeding. De diensttheologie als spiegel van de ellende van de Hongaars-
Gereformeerde kerk.] In: Confessio, 1990/1, 111-119.
54. Zie ook: Miklós Tomka, A magyar katolikus egyház a kommunizmusban. Szociolégiai
vázlat. [De Hongaarse kathoIieke kerk in het communisme. Een sociologische schets.] In:
KatoIikus Szemle. Róma 1990/1, 20-36.
55. Dat het hier niet om kleine aantallen gaat, valt af te leiden uit het feit, dat in 1953
bekend werd, dat in de laatste drie jaren tegen meer dan 650.000 mensen een gerechtelijk
onderzoek was ingesteld (meer dan 10% van de volwassen bevolking!), om allerlei redenen.
Zie: Szerencsés, a.w., XVIII.
56. Vilmos Vajta, a.w., 118.
57. József Pungur, De verhouding tussen kerk en staat in Hongarije. G2W Forschungsbeitrag.
Aug. 1984. Zie ook: The Religious Policy of the Hungarian Government, In:
Religion in Communist Lands Vol. 16/2 (Summer 1988), 179-186.
58. Dit blijft natuurlijk een ingewikkeld punt, omdat gelovige predikanten deze
mogelijkheden wel gebruikten c.q. konden gebruiken, om het Evangelie uit te dragen.
Tegelijk moet ook gesignaleerd worden, dat er van de opbouw van de plaatselijke
gemeenten weinig of niets terecht kwam!
59. Een poging tot verantwoording van deze theologie van de genitief werd ondernomen
door bisschop Tibor Bartha, örökségiink és feladatunk. A magyarországi református
reformáció a II. Helvét HirvalIás elfogadása 400. évfordulóján redezett Cinnepségek iratai
[Onze erfenis en opdracht. Artikelen ter gelegenheid van de feestelijke herdenking van het
400-jarig jubileum van de aanvaarding van de Tweede Helvetische Confessie door de
Hongaarse Gereformeerde Reformatie], 65-105. Zie ook de vele publicaties van de
hoogleraar dogmatiek en latere bisschop Elemér Kocsis, Egyházunk szociáletikai
felismeréseinek és dbntéseinek bibliai alapja. [De Bijbelse fundering van de sociaal-ethisch
inzichten en beslissingen van onze kerk] In: Theológiai Szemle. 1970, 348-352; id., Ut a
szolgáló egyház teológiáig (1/11) [De weg naar de theologie van de dienende kerk] In:
Confessio 1977/1, 3947; 143-151.
60. Duidelijk klinken hier ook geluiden uit de Wereldraad van Kerken en de moderne
33