April nr 84 - Oud Bennekom
April nr 84 - Oud Bennekom
April nr 84 - Oud Bennekom
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
DE KOSTERSTEEN<br />
NUMMËN <strong>84</strong><br />
aprí|2003
Restauratie van een aantal waardevolle panden.<br />
A/b. I Villa De Berk; destijds aan de<br />
Arnhemsche Grintweg<br />
De restauratie van villa De Berk vordert<br />
gestaag. Het huis dat vrijwel volledig<br />
schuil ging achter het woekerende groen,<br />
is na het nodige zaag- en kapwerk weer<br />
zichtbaar gemaakt. Vanaf de Heelsumseweg<br />
vertoont het herstelde dak een fraai<br />
lijnenspel.<br />
Aft. 2 Dorpssrraot 48<br />
De restauratie is nog lang niet voltooid,<br />
maar inmiddels is duidelijk, dat dit initiatief<br />
van de Historische Vereniging <strong>Oud</strong>-<br />
<strong>Bennekom</strong> zeer waardevol is geweest.<br />
In een volgend nummer van de Kostersteen<br />
zullen we uitvoerig aandacht besteden<br />
aan de bouwgeschiedenis en de restauratie<br />
van de Berk.<br />
4íh. 3 Villa 't End<br />
Inmiddels alweer enige tijd geledcn is<br />
ook de restauratie voltooid van zowel<br />
Dorpsstraat 48 als villa 't End aan dc<br />
Edeseweg. Ook voor de restauratic van<br />
deze panden heeft de Historische Vereniging<br />
<strong>Oud</strong>-<strong>Bennekom</strong> het initiatief<br />
genomen.<br />
Red0ctie
Een Duitse verdedigingslinie uit 1945 in het <strong>Bennekom</strong>se<br />
buitengebied.<br />
Tijdens onderzoek naar de Pantherstellung, een verdedigingslinie vanaf de haven van<br />
Wageningen, door de Gelderse Vallei naar Nijkerk, stuitte ik in het militaire archief op<br />
cen in slechte staat verkerende kaart van het <strong>Bennekom</strong>se buitengebied. Op deze kaaft<br />
waren stellingen aangegeven, echter een beschrijving daarvan ontbrak. Niettemin maakte<br />
dit mij nieuwsgierig met als gevolg een poging tot een stukje geschiedschrijving. In deze<br />
poging ben ik in het bijzonder gesteund door de heer P.J.M. Kamps (medewerker Studiecommissie<br />
lnventarisatie Vestingwerken in Nederland) die mij met zijn notities over de<br />
Pantherstellung en de Grebbelinie (deels verwerkt in onderstaand verhaal) een stuk verder<br />
kon helpen.<br />
Inleiding.<br />
Alvorens de Duitse verdedigingslinie in<br />
het <strong>Bennekom</strong>se buitengebied te beschrijven<br />
is het nodig, om in de tijd gezien.<br />
een aantal zaken op een rijde te<br />
zetÍen. De periode waarover één en ander<br />
gaat, loopt van de operatie "Market Garden"<br />
(september 1944) tot het moment<br />
van de wapenstilstand (5 mei 1945). Dit<br />
artikel beschrijft de Pantherstellung, de<br />
Grebbelinie en de voomoemde <strong>Bennekom</strong>se<br />
linie.<br />
De Pantherstellung.<br />
De belangrijkste verdedigingslijn voor de<br />
westkant van het Duitse Rijk lag langs de<br />
Noordzeekust, de zogenaamde Atlantikwall.<br />
Deze linie werd in ons land aan het<br />
eind van de oorlog nog versterkt door de<br />
Erste en Zwerte Wasserstellung. Deze<br />
stellingen (in mei en juni 1944 tn het<br />
leven geroepen) steunden vooral op achter<br />
deze Atlantikwall lopende rivieren en<br />
kanalen (de zgn. natuurlijke barrières).<br />
Een tweede hoofdlinie was de Westwall.<br />
Deze verdedigingslijn lag net ten westen<br />
van de Duitse grens met Frankrijk,<br />
'$" z<br />
,5g<br />
'as<br />
v<br />
o<br />
\,t<br />
2x<br />
Fig. l. Precies ín de knik ven de Harsloweg<br />
is op deze topografische kaart de<br />
bunker van de Pantherstellung gesitueerd<br />
(zwart blokje). Deze is van het type<br />
Regelbaute 703 en had een groot, uit<br />
twee verschoven delen bestaand, schietgat<br />
ten behoeve van een zwaar stuk geschut.(Grootschalige<br />
Besískaart, afd<br />
Realisatie, gemeente Ede).
Luxemburg, België en de Nederlandse<br />
provincie Limburg en eindigde benoorden<br />
Kleef aan de Rijn.<br />
In de zomer van 1943 was er op het<br />
hoofdkwartier in Berlijn overleg over<br />
deze Westwall. Uit militair oogpunt was<br />
het nodig om deze linie met twee stukken<br />
te verlengen De ene verlenging liep vanaf<br />
Arnhem langs de IJssel, de Drentse<br />
Hoofdvaart en verder via Groningen naar<br />
Delfzijl (Ems-Rheinstellung). De tweede<br />
stelling, en voor ons de interessantste,<br />
volgde vanaf Arnhem de Rijn naar Wageningen-haven<br />
en liep vandaar door de<br />
Gelderse Vallei naar Nijkerk. De naam<br />
hiervan werd Pantherstellung. Deze<br />
Pantherstellung werd versneld aangelegd<br />
in de herfst en winter van 1944145, na de<br />
mislukte luchtlandingen van de geallieerden<br />
rond Ede/Arnhem.<br />
De bouw geschiedde door Organistion<br />
Todt en werd uitgevoerd door Russische<br />
krijgsgevangenen (blad "Op de Bres") en<br />
Nederlandse dwangarbeiders. De dwangarbeiders<br />
kwamen deels uit de directe<br />
"rj<br />
Fig.2 Sober en eigenlijk<br />
onopvallend in het<br />
landschap (gezien het<br />
vele groen er om heen)<br />
stcraí deze voormalige<br />
Duit,se bunker aon de<br />
Harsloweg.<br />
ftoto F.G. vttn Oort).<br />
omgeving. Zo werden in Veenendaal<br />
3000 man opgeroepen om te komen werken.<br />
Het tracé voor het <strong>Bennekom</strong>se dcel<br />
liep in hoofdlijnen van een bunker nabij<br />
het fort aan de Buurlsteeg naar een gebouwde<br />
bunker, gelegen ten zuidwesten<br />
van het station Veenendaal - de Klomp<br />
(deze is gesloopt in 1948). Vandaar liep<br />
de begrenzing naar de bunker bij Harslo<br />
(nog aanwezig), vervolgens naar een<br />
nieuw in de ruilverkaveling Ede-<br />
Veenendaal gegraven waterleiding (gclegen<br />
tussen de Veensteeg en de Slagsteeg)<br />
om tenslotte te eindigen bij de haveningang<br />
van Wageningen. De bunkers waren<br />
met hun schictgaten gericht op het<br />
westen vanwaar een aanval werd verwacht.<br />
Ook de mogelijkheid om delen<br />
van de Gelderse Vallei te inunderen<br />
(onder water zetten) werd weer in ere hersteld.<br />
De Grebbelinie.<br />
De Grebbelinie dateerl uit de l7e eeuw,<br />
toen voor het eerst gedacht werd aan een
linie in het oosten van het toenmalige<br />
gewest Utrecht. De basis van de Grebbelinie<br />
is de Liniedijk, lopende van de sluis<br />
de Rode Haan bij Veenendaal tot aan de<br />
gemeente Hoogland (voorbij Amersfoorl).<br />
Deze dijk vervulde uiteindelijk<br />
twee taken. Ten eerste was het een watcrkerendc<br />
dUk die overstrorningswater<br />
vanuit het Gelderse deel van de Gelderse<br />
Vallei moest tegenhouden oln zo te<br />
voorkomen dat de plaatsen Renswoude,<br />
Woudenberg, Leusden en Amersfoort<br />
Iast van het water kregen. Ten tweede, en<br />
dat gebeurde pas later, werden op en<br />
achter deze Liniedijk versterkingen aangelegd.<br />
Hierbij behoorden ook het maken<br />
van een tiental inundatiekades en op een<br />
aantal lokaties de plaatsing van damsluizen<br />
om het water te kunnen opstuwen.<br />
Tot mei 1940 was de Grebbelinie een<br />
vooruitgeschoven linie voor de Nieuwe<br />
Hollandse Waterlinie.<br />
Na de geallieerde landingen in Normandië<br />
in juni 1944 duurde het ruim twee<br />
maanden voordat de grote uitbraak volgde.<br />
Deze uitbraak stopte begin september<br />
trldehJk in België aan het Albertkanaal,<br />
om op l7 september weer verder te gaan.<br />
Gedurende de herfst van 1944 werd op<br />
deze wijze een groot deel van Nederland<br />
bezuiden de grote rivieren bevrijd. In de<br />
winter 1944145 werd vanuit de omgeving<br />
van Nijrnegen een aanval ingezet op het<br />
noordelijke Rijnland.<br />
Nadat het noordelijk gedeelte van dit<br />
gebied was bevrijd werd in maaft 1945<br />
een grote aanval uitgevoerd over de Rijn<br />
in de omgeving van Wesel. Vanuit dit<br />
bruggenhoofd werd in noordwestelijke<br />
richting de aanval ingezeÍ op Nederland<br />
beoosten de IJssel, al snel gevolgd door<br />
een oversteek van de IJssel. Als gevolg<br />
van deze opmars kwamen resten van het<br />
25e Duitse Leger in het westen van Nederland<br />
vast te zitten. Om rvestelijk<br />
Nederland te kunnen verdedigen werden<br />
achtereenvolgens de Grebbelinie en de<br />
Nieuwe Hollandse Waterlinie weer in<br />
gereedheid gebracht.<br />
De Grebbelinie was in het geheel van de<br />
Duitse verdedigingswerken een buitenbeentje.<br />
De stelling werd niet meer voorbereid<br />
ter verdediging, maar werd wel,<br />
toen het er op aan kwam, in het voorjaar<br />
van 1945 alsnog in staat van verdediging<br />
gebracht. Gedurende het begin van de<br />
oorlog was er in de Grebbelinie meer<br />
gesloopt dan gebouwd. Dat gebeurde in<br />
l940l4l onder leiding van Abschittsgruppe<br />
I van Festungsnickbaustab Holland.<br />
Vooral de door de Nederlanders<br />
gebouwde gietstalen kazematten werden<br />
geslecht. De nog aanwezige versterkingen<br />
welke in 1945 nog bruikbaar waren<br />
werden door de Duitsers in gebruik genomen.<br />
De gevechtsopstellingen in de<br />
Grebbelinie waren dus in grote lijnen<br />
dezelfde als die welke het Nederlandse<br />
leger in 1940 gebruikte tegen de Duitsers.<br />
Van nieuwe bouwwerken in de<br />
stelling, afgezien van enige bunkers van<br />
de Pantherstellung, waarvan de schootsrichting<br />
voor het geschut achterwaafts<br />
van de stelling was, is niet bekend.<br />
De <strong>Bennekom</strong>se linie.<br />
Na de mislukte aanval van de geallieerden<br />
op Arnhem volgden harde maatregelen<br />
van de Duitsers. Zo moet eind september<br />
1944 Anhem evacueren, gevolgd<br />
door Oosterbeek, Renkum en Wageningen.<br />
Veel Wageningers trokken naar
<strong>Bennekom</strong>. Dit was echter maar van<br />
korte duur daar ook hier het bevel kwam<br />
om vóór Zondag 12.00 uur het gehele<br />
gebied van <strong>Bennekom</strong> te ontruimen.<br />
Doel van de Duitsers was om het gebied<br />
langs de rivier van extra versterkingen te<br />
voorzien. Men ging er nu ook van uit dat<br />
een aanval mogelijk vanuit het zuiden<br />
zou kunnen plaatsvinden.<br />
Uit een inlichtinge<strong>nr</strong>apport, gedateerd 6<br />
februari 1945 treffen we informatie aan<br />
over een Duitse verdedigingslinie nabij<br />
<strong>Bennekom</strong>. Hierin wordt de betreffende<br />
linie beschreven als vijf mitrailleurnesten<br />
op een onderlinge afstand van ongeveer<br />
100 meter, die zijn gemaakt op de noordzijde<br />
van de hoofdweg (op de kaaft aangegeven<br />
als weg in aanleg). De weg in<br />
aanleg is de nieuw aangelegde A-12 die<br />
Alb.<br />
6 peb.<br />
I: DtsFENCES:I<br />
op dat moment al gereed was. De verdedigingslijn<br />
loopt van het noorden van<br />
boerderij "de Hul" tot het zuiden van<br />
kasteel "Hoekelom". Tenslotte wordt<br />
vermeld dat de vuurrichting naar het<br />
zuiden is. De linie vindt naar het zuiden<br />
toe aansluiting bij de verdedigingswerken<br />
bij Wageningen. Het gaat hier toch<br />
voomamelijk om veldstellingen.<br />
Via het Instituut voor Militaire Geschiedenis<br />
van de Koninklijke Landmacht is<br />
de betekenis van de gebruikte symbolen<br />
voor het grootste deel verklaard. Voornoemde<br />
linies behoorden in de laatste<br />
fase van de oorlog (eind 1944 en begin<br />
1945) tot de vooruitgeschoven linie die<br />
de Duitsers de "Festung Holland" noemden.<br />
Zoals we reeds zasen werd deze<br />
0 3?s,):: is<br />
nglc,ci
Fig.4 <strong>Oud</strong>e kaart uit<br />
1945. Kopie van een<br />
kaart met de <strong>Bennekom</strong>se<br />
linie.<br />
De kwaliteit vzn het<br />
origineel is erg slecht<br />
en getracht is er een zo<br />
goed mogeliike kopte<br />
van te maken. De ondergrond<br />
is bijna zeker<br />
overgetrokken van een<br />
luchtfoto met een schaal<br />
vqn ! 1:10.000. De A -<br />
I 2 is er later ingetekend.<br />
Deze weg was aan<br />
het einde van de oorlog<br />
al gereed. De weg<br />
rechÍ,s i.s de Edescu'eg.<br />
De plaats met de naam<br />
Hoekelum is dus het<br />
gebied tegenover heí<br />
kasteel (waar thans<br />
bouw- en weilanden liggen<br />
met aansluitend de<br />
sportvelden). Verder<br />
komen een aantel<br />
(bekende en onbekende)<br />
namen voor ter oriëntatie.<br />
De verklaring van de elementen waaruit deze linie heeft bestaan, vinden we<br />
op het topograJische kaartje met de situatie van t- 2000 waarop de oude<br />
linie is geprojecteerd; zie.fig.5.<br />
(Centraal Archievendepot van het Ministerie van Defensie).
* r<br />
'**<br />
I vB<br />
Yvê<br />
= Anti-tank geweer (<strong>nr</strong>s. 2t<br />
= Infanteriegesctlut<br />
= Kanon 75 mm.<br />
= Bunker / kazemat<br />
= Anti-tankoost voouien<br />
prikkeldraad (<strong>nr</strong>s. 33, 34)<br />
= VerzamelplaaG (7 Vm l2<br />
:Stffil:tÍW<br />
Fig.5 lrlieuwe kaart<br />
ca. 2000.<br />
Op de topografische<br />
kaart l:10.000 is de<br />
oude <strong>Bennekom</strong>se<br />
linie uit 1945 gepro.jecteerd.<br />
Veel<br />
punten van de oude<br />
kaart zijn nog terug<br />
te vinden op cleze<br />
kaert. Dominont zijn<br />
natuurlijk de A- I 2,<br />
de Dreeslaan en de<br />
uitgebreide beboutuing<br />
ten oosten v(rn<br />
deze laan. De genummerdelinieonderdelen<br />
zUn<br />
idenÍiek qen die,<br />
welke voorkomen op<br />
de oude kaart.<br />
(4./d. Realisatie,<br />
gemeente Ede).
totaalstelling (Grebbelinie, Pantherstellung<br />
en de <strong>Bennekom</strong>se linie) pas in de<br />
laatste maanden van de oorlog in gebruik<br />
genomen, toen het duidelijk werd dat de<br />
geallieerden vanuit de Lijmers, de Achterhoek<br />
en de Veluwe het bolwerk West-<br />
Nederland bedreigden.<br />
De bezetting van deze stelling in onze<br />
omgeving bestond uit twee divisies: nl.<br />
de 346e lnfanteriedivisie in de omgeving<br />
van Veenendaal cn de 36le Volksgrenadierdivisie<br />
aan weerszijden van de Rijn<br />
brj de Grebbeberg. Gedurende de laatste<br />
maand van de oorlog werden in deze<br />
omgeving ook eenheden van de 34e SS<br />
Grenadierdivisie gelegerd die daar een<br />
waar schrikbewind voerden naar de bewoners<br />
van het gebied.<br />
Als gevolg van de verwachte zware tegenstand<br />
vanuit deze totaalstelling bleven<br />
dc geallieerden voor de stelling liggen<br />
totdat de wapenstilstand werd getekend,<br />
waardoor cr weinig is gevochten.<br />
Het lnstituut Militaire Geschiedenis sluit<br />
niet uit dat deze <strong>Bennekom</strong>se linie als<br />
rugdekking is opgericht voor de Pantherstellung.<br />
Over deze stellingen is w'einig bekend,<br />
Mocht tt, als lezer (-es) van de Kostersteen<br />
meer infbrmatie over deze verdedigingslinies<br />
hebben, clan wil ik u vragen<br />
deze kennis aan le leveren opdat een nog<br />
b etere b es c hri.jvín g m o ge lij k w ordt.<br />
Monument.<br />
De vraag die zich nu voordoet is of de<br />
genoemde Duitse bunker aan de Harsloweg<br />
te <strong>Bennekom</strong> het stempel van cultureel<br />
erfgoed moet krijgen of dat dit<br />
bouwsel van de vijand deze status nimmer<br />
verdient. Ruim 58 jaar na de oorlog<br />
lijkt m.i. de tijd rijp voor een plaatsing op<br />
de monumentenlijst. Niet dat het nu opeens<br />
een opgedirkt monument moet worden.<br />
Laat deze bunker gewoon liggen,<br />
geef een minimale opknapbeurl om verder<br />
verval te voorkomen, en zorg ervoor<br />
dat deze bunker nieÍ zomaar gesloopt kan<br />
worden. Als gemeentelijk monument is<br />
dit gebouw dan goed tegen aÍbraak en<br />
verval beschermd. Belangstelling voor<br />
dit verdedigingswerk heeft niets te maken<br />
met een verheerlijking van of met<br />
sympathie voor Nazi-Duitsland, maar<br />
getuigt van historische realiteitszin. We<br />
weten dat dit zwarle bladzijden in de<br />
geschiedenis zijn, maar je kunt ze ook<br />
niet uit de boeken scheuren. Bij aÍbraak<br />
of verval raak je wel een stuk streekgeschiedenis<br />
kwijt.<br />
Bronnen.<br />
Utr. Nieuwsblad 06-01-01 Archiefbronnen<br />
gewapend beton.<br />
Kon. Landmacht. Instituut voor Militaire<br />
Geschiedenis.<br />
Min. Van Defensie. Centraal Archievendepot<br />
(kaaft).<br />
Dhr. P.i.M. Kamps, Pantherstellungvesting<br />
54a<br />
Dhr. P.J.M. Kamps, Grebbelinie, de door<br />
de Duitsers gebruikte linie in Nederland.<br />
F.G. van Oort, De Pantherstelltng (Zandloper<br />
2003-l).<br />
H. Gijsbertsen, Evacuatie (Kostersteen<br />
04-1995,<strong>nr</strong>.52)<br />
F.G. van Oort
De Oranje-verzameling van Dr. Jacobse Boudewijnse<br />
Nu het onder verantwoordelijkheid van de Werkgroep Behoud <strong>Oud</strong>ste Gedeelte <strong>Bennekom</strong>se<br />
Begraafplaats mogelijk is dit jaar het graf van de eertijds bekende dokter Jacobse<br />
Boudewijnse op te knappen en bovendien Koninginnedag in het verschiet ligt, lijkt dit het<br />
goede rnoment om aandacht te geven aan de wederwaardigheden van de'Oranje-collectie'<br />
die deze dokter opbouwde. Alvorens dat te doen, wil ik enige informatie geven over dokter<br />
Jacobse Boudewijnse zelf .<br />
Herkomst en gezin<br />
Constantijn Abraham Lodewijk Jacobse<br />
Boudewijnse werd op 31 januari 1857<br />
geboren te Middelburg. Hij studeerde<br />
geneeskunde. In 1887 promoveerde hij te<br />
Utrecht bij Prof-. Sape Talma op een<br />
proefschrift onder de tiÍel "Over de werking<br />
van Colomel en Cinnaher op het<br />
slijmvlíe,s von maag en dormen" I. Het<br />
jaar daarop trouwdc hij rnet Sara Petronella<br />
de Knokke van der Meulen, die op<br />
lB september 1867 te Oss geboren werd.<br />
ln datzelfde jaar 1888 kwam hij naar<br />
<strong>Bennekom</strong>. Hij was er huisarls en was<br />
ook als arts verbonden aan het toenmalige<br />
ziekenhuis Bethanië in de Dorpsstraat.<br />
Het echtpaar Jacobse Boudewijnse<br />
woonde in het doktershuis naast Bethanië.<br />
ln zijn woonhuis is thans 'De Boekelier'<br />
gevestigd. Rond 1918 verhuisde Jacob<br />
Boudewijnse naar het prachtige huis<br />
(nu) Edeseweg 35. Tenslotte verhuisde hij<br />
in 1923 naar het huis 'Casa Cara' dat<br />
ooit toebehoorde aan de familie Brouerius<br />
van Nidek (zie De Kostersteen 40: 8-14<br />
en 50:14-16). Het stond midden op het<br />
Het prachtig uitgevoerde boekje trofik aan in<br />
de Utrechtse Universiteitsbibliotheek: colamel<br />
en cinnaber zijn kwikzouten die b1 tal van<br />
aandoeningen werden aangewcnd.<br />
Aft.l Dr. Jctcobse Boudewi.jnse voor<br />
het doktershui,s in de Dorpsstraat (thans<br />
De Boekelier)
huidige Van Slootenplein. De grote bomen<br />
die daar nu nog staan, stonden er<br />
vroeger in de tuin.<br />
Het echtpaar Jacobse Boudewijnse-de<br />
Knokke van der Meulen kreeg één kind,<br />
een zoon, die dezelfde voornamen als z'n<br />
vader kreeg. Deze werd op 25 mei I889<br />
thuis in <strong>Bennekom</strong> geboren.<br />
Naast z'n dagelijkse werkzaamheden zette<br />
Dr. Jacobse Boudewijnse zich ook voor<br />
andere zaken in. Zo ijverde hij voor<br />
schoon drinkwater en ook de Oranjevereniging<br />
deed nooit tevergeefs een beroep<br />
op hen als ze geld ie kort kwam. Hij<br />
overieed op I I maart 1925 te <strong>Bennekom</strong>.<br />
Zijn vrouw was toen al bijna 20 jaar<br />
dood. Zij overleed in het Diaconessenhuis<br />
te Arnhem en wel op 17 april 1906, 38<br />
jaar oud. Ze liggen beiden begraven in<br />
een groot graf (het beslaat vier 'normale'<br />
plekken) op wat nu het oudste deel van de<br />
<strong>Bennekom</strong>se begraafplaats is.<br />
De' Oranj e-verzameling'<br />
Dr. Jacobse Boudewijnse was een verwoed<br />
verzamelaar van alles dat te maken<br />
had met het huis Oranje-Nassau. Gedurende<br />
zijn leven bouwde hrl een grote<br />
collectie op. Hlj was daarvoor geregeld te<br />
gast bij de antiekhandel. In zijn Memorboek<br />
van joods Wageningen vertelt A.G.<br />
Steenbergen (2002) hierover het volgende:<br />
A/b.2 htee borden ven ïr'pen zoals die ook t,oorky,amen in de collectie van dr. Jacobse<br />
Boudetri.inse. Op beide komt Prins ltt/illem I'' (P W D 5)voor. Op het linker bord ook zijn<br />
echtgenote Frederika Sophia llilhelmina F S W) van Pruisen.
"Een goede ajhemer van zijn antiek was<br />
dokter Boudewijnse uit <strong>Bennekom</strong>, een<br />
ietwat kort aangebonden man, die zei<br />
wat hem voor de mond kwam. Elke zaterdag<br />
toog de dokter tegen de avond<br />
naar de Kapelslraal waar hij ongedurig<br />
voor de antiekzaak heen en weer bleef<br />
drentelen tot de sjabbat voorbij wos en<br />
Michael van der Horst zijn winkel weer<br />
opende. Het eerste wat de dokter na<br />
Michael's overlijden in 1909 tegen diens<br />
zoon Salomon zei, was 'Jij hottdt je toch<br />
niet meer op met clie.flauwekul'?' Salomon<br />
leeJde inderdaad minder orthodox ..."<br />
(pag. 80)<br />
In het begin van de jaren '20 ontstond er<br />
contact tussen Jacobse Boudewijse en de<br />
heer August A.G. van Erven Dorens,<br />
directeur van het in 1920 geopende Gemeente-Museum<br />
in Arnhem. Hij was ook<br />
mede-oprichter en sinds 1916 directeur<br />
van het Openluchtmuseum. Dit contact<br />
leidde ertoe dat Jacobse Boudewrjnse in<br />
1922 ztjn collectie in bruikleen gaf aan<br />
het Gemeente-museum. En zo kunnen<br />
we op 1 april 1922 in de krant in de rubriek<br />
'Nieuwe aanwinsten voor het Gemeente-Museumr<br />
o.m het voigende lezen:<br />
"De Directeur', de heer A.A.G. van<br />
Erven Dorens, is zoo gelukkig geweest,<br />
den heer Dr. C.A.L. Jacobse Boudewijnse<br />
te <strong>Bennekom</strong>, bereid te vinden, zijn<br />
zeer interessante verzamelíngen van<br />
Delítsch aardewerk en curiosct verbend<br />
houdende met het huis van Oranje Nassau,<br />
tijdelíjk in bruikleen voor het Museum<br />
af te stqan.<br />
Het Defftsch aardewerk is meerendeels<br />
uit de IBe en het bepin van de I9e<br />
eeuw en brengt in décor tot uiting den<br />
geest van aanhankelijkheid jegens het<br />
Oranjehuis.<br />
De borden en schotels, yazen en<br />
kommen, welke de collectie omv0t,<br />
voortbrengselen veelal uit de vervalperiode<br />
van de Delftsche pattebakkerskunst,<br />
dragen meest alle beeltenissen yan<br />
Oranjevorsten. Vooral den Prins 'tlillem<br />
V en zíjn gemalin, zijn talri.jk vertegenwoordigd.<br />
Het is bii deze verzameling in<br />
de eerste plaats de historische heteekenis<br />
en niet de kunstwaarde, *-elke domineert.<br />
Inderdaad kqn deze collectie yan zeer<br />
grooíe uitvoerigheid alleen door jarenlang<br />
en moeizaom verzamelen zijn bijeengebracht.<br />
Een bepaald mooi elenent vormen<br />
een aantal omlijste Oran;jetegels, i-aarvan<br />
guirlandes in oranje en blauv,versieringsmotieven<br />
zijn, íerw'ijl in het omsloten<br />
middenvak clierenfigw'en zijn af'gebeeld.<br />
Ook een I7e eeuwsche hoordplaat<br />
(1696) ntet het portret von stctclhouder<br />
llillem III, is bepaalcl een .frctai<br />
stuk.<br />
Behalve het Delftsch aardewerk zullen<br />
in een vitrine de uondacht trekken.<br />
Japansche porceleinen komnen, die in<br />
Europa een actnvullende yersiering kregen<br />
in den vorm van kleurige porlretíen.<br />
In een andere vitrine yindt nten zoogenaamd<br />
Engelsch-Delftsc'h aardev)erk<br />
bijeen, borden, schotels en kopjes, alkomstig<br />
van een ./hhriek in Leeds en vermoedelíjk<br />
vervaarcligd in het begin der<br />
l9e eeuw door Piccard, een Delftsc'h<br />
pottebakker, clie in Engeland zijn kunst is<br />
gaan beoefënen.<br />
Prenten en afbeeldingen uit de I7e<br />
tot het begin der l9e eeuw, betrekking<br />
u
hebbende op ge w'ichtige geheurtenissen,<br />
v;aarin de regeerende Oranjevorst op den<br />
voorgrond trad, zijtt in groot aantal zorgvuldig<br />
gerangschikt; ook een aantal zg.<br />
Zeetm'sche prenten, die in primitieven<br />
t)ornt o.a. Koning trltillem I aíbeelden.<br />
Voegí men daarbij een zeer interessante<br />
t,erzameling cttriosa, v,oarbij Jraaie<br />
miniattu'en, horloges. geclenkpenningen<br />
enz., don hliikt wel voldoencie de belongv,ekkendh<br />
eid vctn deze verzamelingen.<br />
De aondac'ht zi.l nog gevestigcl op vij.f<br />
in een li.jst vereenigde portretten van<br />
Stodhouders, vctn de haild van den l7e<br />
eeuwschen ,sc'hilder M..J. t,on Mierevelcl.<br />
Het bruikleeu is tertloongestelcl in den<br />
v'eslelilken vleugel yau het mrseuntgeltotnt..-.."<br />
Liit irct borcnstaande bcricltt zal al dLrideli.lk<br />
geuorclcu zi.jr'. hoc o<strong>nr</strong>vangriik dc<br />
r crzanicling \\'iis en hoe bc'langri.jk dic op<br />
tlal rlortrent yciol hcl Arnircr.nse lltuscultl<br />
r.r'as. f:cn cn andel'uordt nog cluidclijker'<br />
ruii ccn iir he1 muscn<strong>nr</strong> bcu'aard gebieren<br />
inventaris'n'an de collectic. Dczc inventaris<br />
o<strong>nr</strong>r,'ut rnaar liel.st 327 nuntnters. \\.aar-<br />
\/an er een aantal ook nog rtreerderc stnks<br />
telden. Naast de verzamcling werden<br />
door Jacobse Boudewijnse nog twce glazen<br />
vitrinekasten'rneegeleverd'.<br />
De logischerwijzc droge opsomming lcvert<br />
zowaar ook nog een 'Íiaai'gedicht op.<br />
Ondcr de rubriek 'Latcr gekomen voorwerpen'<br />
worden onder de nummers 320<br />
tlm325 genoemd:<br />
"Bordjes van z.g. "Engelsch Delft", zes<br />
stuks m. aÍbeelding van Pr. Willem V en<br />
gemalin, en opschriften, als volgt:<br />
320. Zo lang de zon en maan zal<br />
staan.<br />
321. Zal nooit Oranje ondergaan.<br />
322.Díïzaglk in dees middagstond.<br />
323. Juyst in het teeken van 't verbond.<br />
324. Waar voor men onze Godt moet<br />
Ioove.<br />
325. Dus zeglk Oranje boven."<br />
Teloorgang van de collectie<br />
Zoals eerder al vermeld, overleed dr. Jacobse<br />
Boudewijnse op l l maart 1925, 68<br />
jaar oud. Korl daama ontving directeur<br />
Van Erven Dorens tot zijn schrik een<br />
brief van notaris Sluis in Wageningen,<br />
waarin door deze namens de crfgenaam<br />
(rnet aan zekerheid grenzende u,aarschiinlif<br />
kheid zoon Jacobse Boudcu'i.jnse.<br />
al z-ijn de archiefbrol-lncn die clat zouden<br />
moeten bevcstigen nog niet openbaar') hct<br />
bmikiccn opgezegd r,r,erd. Dc crlgenaani<br />
ll,erd overigens vcrtege<strong>nr</strong>voordigd cloor<br />
een broer van rnevrouw Jacolrse Boudewijnse.<br />
de hc'cr Wijnand Gijsbertus dc<br />
Knokkc van der Meulen (dirccteur van de<br />
loorburgsche Watcrlciding Maatschapprj)<br />
te Voorburg.<br />
Bij brief van l8 april 1925 (archief Gemeentemuseum<br />
Arnhem) bevestigt Van<br />
Eryen Dorens. dat het bruikleen overeenkomstig<br />
wat is vastgelegd rnet inachtnerning<br />
van een opzeggingstermijn van een<br />
halfjaar kan worden opgezegd.<br />
"Ik wensch uiting te geven aln myn<br />
leedwezen, dat bedoelde ínteressante collectie<br />
niet in ons museum kan blyven...."<br />
Later in een brief van 1 oktober 1925<br />
schrijft hij nog aan De Knokke van der<br />
Meulen:<br />
J
"Te rechte of te o<strong>nr</strong>echte ben ik van meening<br />
gehleeven, dat het immer het voornemen<br />
was geweest vqn den heer Dr.<br />
Jacohse Boude-*ijnse, om zijn collectie<br />
leíer aan het museum in Arnhem te laten;<br />
enkele uitlatingen nu en dan hebben<br />
mij daar aanleiding tot gegeven.l...f<br />
Het zott bizonder op pri.js gesteld wor<br />
den. als er mogeliikheid he,stond, dat de<br />
collectie ín hqer geheel ctan het museum<br />
wercl geschonken oJ wel voor een /ungen<br />
ti.jd in bruikleen v'ercl gegeven. Een<br />
geldsv,aarde, die de cctllectie vertegentvoordigt,<br />
ís niet zoo belangrijk, maar de<br />
waerde zit in de moeite, cle toewijding,<br />
de zorg, de kennis, en de tiid, die besteed<br />
is geworden, om zooveel historisch interessante<br />
dingen by elkander te brengen.<br />
Ik vroeg, oJ'wellicht niet eenige fàmilieleden<br />
de collectie in haar geheel zouclen<br />
willen koopen ttit den hoedel, en aon ons<br />
nlLtseltm geven, om te bereiken, daï, ren<br />
respecte van v;ijlen den svmpothieken<br />
verzamelaar', de c:ollectie bi.leen hleeí, in<br />
een museum, w-aat hij zel/' de collec'tie<br />
grqag zag, gelegen in de provincie, v,cror<br />
hij gewoond hee,/i."<br />
AJb.3 Gedeelte van de verzameling van dr. Jacobse Boudewijnse.<br />
de veilingcatalogus van het Venduhuis der Notarissen voor de<br />
december 1925 gehouden in Pulchri Studio te Den Haag.<br />
Foto aJkomstig uit<br />
najaarsveiling van
Op 6 oktober antwoordt De Knokke van<br />
der Meulen:<br />
"In antwoord op uw schrijven dd. I October<br />
1925 deel ik (J mede, dat de erfgenaqm<br />
heeft besloten de verzameling<br />
publiek te verkoopen in Pulchri-Studio te<br />
',s Gravenhage, begin december 1925."<br />
En zo gebeurt het. De veilingcatalogus<br />
van het Venduhuis der Notarissen (aanwezig<br />
bij het Rijksbureau voor Kunsthistorische<br />
Documentatie) vermeldt. dat op<br />
de najaarsveiling die gehouden wordt op<br />
8. 9 en l0 december 1925 o.m. verkocht<br />
wordt de COLLECTIE vcut wijlen Dr.<br />
C.A. L. JACOBSE-Bottde--iinse, betrekking<br />
hebbende op het Huis "ORANJE-<br />
I{ASSAL|" en in bruikleen geweest in het<br />
Gemeente-MttseLrm te Arnltem...<br />
Deze catalogus leveft overigens nog wel<br />
een slechte foto (desondanks - omdat<br />
deze foto het enige is dat resteeft van de<br />
collectie - hierbij afgebeeld) op met daarop<br />
26 voorwerpen uit de verzameling-<br />
Jacobse Boudewijnse.<br />
C.A.L. Jacobse Boudewijnse jr.<br />
Hierbovcn werd al aangegeven dat 'de<br />
erfgenaam' naar alle waarschijnlijkheid de<br />
gelijknarnigc zoon van Jacobse Boudewrjnse<br />
was. Voorzichtig gezegd heeft het<br />
deze in het leven niet echt meegezeten.<br />
En dat zal zeker een rol hebben meegespeeld<br />
in de beslissing om de boedel van<br />
z'n vader, inclusief diens collectie, te verkopen.<br />
Over zijn precieze levensloop is mij niet<br />
veel bekend. ln 1910 veftrok hij uit <strong>Bennekom</strong>.<br />
Hij woonde achtereenvolgens in<br />
Utrecht en in Den Haag. In 1920 kwam<br />
hij terug, om weer voor enkele jaren bij<br />
z'n vader in <strong>Bennekom</strong> in te trekken. De<br />
laatste informatie over hem komt uit een<br />
document van de Nederlandse Consul-<br />
Generaal in Genua d.d. 12 maart 1928<br />
(aanwezig in het Gemeentearchief Ede).<br />
Deze had informatie ingewonnen over<br />
Jacobse Boudewijnse bij zijn collega in<br />
Frankrijk. In reactie daarop vernam hij,<br />
dat Jacobse Boudewijnse zich tot l{ovember<br />
vorig jaar (toen hij naar ltelië<br />
vertrok) te Chatillon ophield, daar een<br />
auto-garage exploiteerde en vele schulden<br />
naliet, daar de zaken hent blijkbaar<br />
zeer slecht waren gegqqn.<br />
Het laatste dat van Jacobse Boudewrjnse<br />
jr. vemomen wordt, staat ook in dit document,<br />
namelijk het bericht dat de Nederlandse<br />
Consul in San Remo van de<br />
politieautoriteiten had vernomen, clat op<br />
den 2 Febrttari I92B op heí struild van<br />
San Remo een overias gevonden **erd,<br />
waarin een pqspoort ten nante van Jacobse<br />
Bottdetvijnse, aJgegeven door clen<br />
Nederlandschen Consul-Generoal te<br />
Porij.s onder |,tro, 221778 op den ll l{ovember<br />
I927, waaruit onder undere<br />
blijkt, dat de houder van dit paspoort:<br />
Constantijn Abrahom Lodewijk Jacobse<br />
Bouderuiinse den 25 Mei IBB9 te Ede<br />
geboren werd en te Chotillon s/Bagnetu<br />
(Seine) woonochtig was.<br />
ln de zakken van de gevondenjas werden<br />
ook nog met bloed bevlekte zakdoeken en<br />
een leeg foedraal van een klein formaat<br />
revolver gevonden. Een lijk werd niet<br />
aangetroffen.<br />
Bert Lever
Gelderland in beeld<br />
Er bestaan verschillende boeken en boekjes<br />
met oude foto's en ansichtkaaften van<br />
<strong>Bennekom</strong>. De foto-collectie van de<br />
HVOB is zeer uitgebreid en wordt nog<br />
steeds aangevuld. Henk Gijsbeftsen is<br />
wekelijks bezig met de beschrrjving ervan.<br />
Drieduizend foto's ztjn al beschreven.<br />
Zo'n vrjftienhonderd liggen er nog te<br />
wachten. Daarna nog achttienhonderd<br />
dia's. Het gerneente-archief te Ede bezit<br />
een eigen 'historisch' foto-archief waarbij<br />
aandacht is voor uitbreiding. ln december<br />
2002 maakte de archivaris bekend ongeveer<br />
400.000 negatieven en digitale beelden<br />
aan te zullen kopen van de regionaal<br />
bekende nieuwsfbtografèn Arie Nijhof en<br />
Cor Otting. De vroegste beclden dateren<br />
uit het begin van de jarcn zestig.<br />
In Bennekorn zijn verschillende pcrsonen<br />
die een prive-collectic rnet oude aÍbeeidingcn<br />
van <strong>Bennekom</strong> bezitten, de een<br />
groter dan de ander. Anderen leggen het<br />
veranderende dorp vast met hun eigen<br />
foto- of vidcocamera. Uirwisseling en<br />
stimulering vindt piaats in de fbtowerkgroep<br />
van de HVOB.<br />
Nieur,r is de bcschikbaarheid van oud<br />
fotomateriaal op de computer. Foto's van<br />
<strong>Bennekom</strong> rond 1900, waarbij U nog<br />
kunt in-zoomen ook. Met eén klik op de<br />
muis kunt U de kleinste details beeldschermgroot<br />
bekrlken.<br />
Op de site wtrw:gelderlandinbeeld sÍaan<br />
624 oude afbeeldingen van <strong>Bennekom</strong>,<br />
waaÍvan verschillende niet zo bekende.<br />
Door met de linker- en de rechtetmuisknop<br />
te klikken kunnen dc foto's naar<br />
believen vergroot en verkleind worden.<br />
Gelderland in Beeld is de gedigitaliseerde<br />
ansichtkaarlen- en fotocollectie van het<br />
Gelders Documentatiecentrum (GDC),<br />
onderdeel van de Amhemse bibliothcek.<br />
In totaal staan er 52.000 ansichtkaarten en<br />
1200 foto's op de site uit de hele provincic.<br />
Dus ook van de ornliggende piaatscn<br />
ais Ede (1204), Wagcningen en Renkum.<br />
Het gebruik van de site is eenvoudig. Via<br />
'zoek in collectie' kunt U een gc\\'enstc<br />
plaats aanklikkcn. bijvoorbeeld Rennckom.<br />
De foto's zijn allabctisch gerangschikt<br />
op stÍaatnaalx of naarn van ltet<br />
objcct. Hecl leuk or.n aÍ- en toc eens tc<br />
bekijkcnl<br />
C.A. Heítínk<br />
Boerderi.j de Harn, een t'on cle<br />
ajheelclirrgctt die te :ictr :i.jtt o1t<br />
Gelderlandinbeeld.<br />
In de Kostersteen 79 van<br />
febr.2002 rs deze boerderi.i<br />
heschreven.
Oproep......<br />
Nu het boek "Echte <strong>Bennekom</strong>mers komen vaak van elders" als een zoet broodje over de<br />
toonbank vliegt en bijna uitverkocht is, wordt het tijd om een ander project te starten. Wij<br />
denken erover een boek met <strong>Bennekom</strong>se (familie)verhalen of anecdotes samen te stellen.<br />
Leuk zult u zeggen, maar wanneer is het een <strong>Bennekom</strong>s verhaal of een familieverhaal.<br />
lk zaleen voorbeeld geven:<br />
Mijn overgrootvader Teunis Weijman,<br />
geboren in Opheusden, werd op zijn<br />
vierde jaar wees. Sinds die tud (1<strong>84</strong>9)<br />
woonden hij en zijn twee zusjes in de<br />
gemeente Lienden. Hij groeide daar op,<br />
maar ging zeer waarschrlnh;k niet naar<br />
school want bij elke gclegenheid dat er<br />
een handtckening gezet moest worden,<br />
kon hij dat niet "omdat hij zulks niet<br />
geleerc'l had". Toen Teunis een jaar of<br />
zevcncntwintig was, werd hij verliefd op<br />
Gerritje Maria van Sijll. De Íàmilie van<br />
(ierritje had daar grote bezwaren tegen.<br />
Was het omdat hij wees was, of niet naar<br />
school was geweest'l De geschiedenis<br />
veftelt het nict, en wr.1 kunnen er slcchts<br />
naar raden. Hoe dan ook, de verkering<br />
werd tegengcwerkt en zelfs verbodcn.<br />
Maar dat narn Teunis nict, hij was verlieÍd<br />
en wilde trouwen. Dus zadelde hij<br />
op ccn avond zrjn paard, rccd het erf van<br />
de boerderij op en schaakte Gerritje. In<br />
1875 trouwden Teunis en Gerritje met<br />
toestemming van de rechtbank van Tiel.<br />
Dit is overduidelijk een familieverhaal.<br />
Of het ook geplaatst zou worden in een<br />
boek met <strong>Bennekom</strong>se verhalen, daarover<br />
valt te twisten. Het speelt in de Betuwe,<br />
maar ze gingen uiteindelijk (in<br />
1B86) in <strong>Bennekom</strong> wonen.<br />
Een ander voorbeeld.<br />
Mijn opa, Evert Weijman, was boer en<br />
slachtte ieder jaar wel een of meerdere<br />
t6<br />
varkens. Zo ook in oktober 1950. Een<br />
Yan z'n varkens zou geslacht worden,<br />
maar was niet helemaal gezond. Toch<br />
werd het varken goedgekeurd voor de<br />
slacht. Nu was opa ook jarig in die tijd,<br />
om precies te zijn op zaterdag 21 oktober,<br />
en veel van zijn kinderen en kleinkinderen<br />
bleven eten. Op de broodjcs<br />
natuurlijk lever, hoofdkaas, bloedworst,<br />
ham en wat er rreer aan broodbclcg<br />
gcrnaakt was van het varken.<br />
De volgende dag, zondag. gingen wij<br />
zoals gewoonlijk naar de kerk. Dc een na<br />
de ander verliet echter ziek de kerk voordat<br />
de dienst was afgelopen. In de loop<br />
van de dag werdcn we al maar zieker en<br />
zieker. Ook ooms en tantes, neeÍjes en<br />
nichtjes die waren blijven eten werden<br />
ziek. De volgende dag werd dokter Kan<br />
ontboden en bleken wc paratyfus te hebben.<br />
Jawel.....van het zieke varken.<br />
ln ons gezin lagen boven acht mensen<br />
ziek te bed: mijn ouders, hun vijf kinderen<br />
en de vriendin van hun oudste zoon.<br />
Dus kwamen dokter Kan en wijkverpleegster<br />
zuster Nel gezamenlijk poolshoogte<br />
nemen van de situatie. En daalden<br />
daarna in gezelschap van mijn moeder de<br />
trap weer af. Nou lag er bij ons onder aan<br />
de trap een kleedje op een ondergrond<br />
van zell. Zuster Nel stapte op het kleedje<br />
en ging in haar volle lengte onderuit.<br />
Terwijl ze door dokter Kan overeind
werd geholpen mopperde ze'. "Zijn ze<br />
doodziek, boenen ze nog de vloer!"<br />
Bovenstaand verhaal valt onder de categorie<br />
<strong>Bennekom</strong>se verhalen. omdat zus<br />
ter Nel en dokter Kan bekende <strong>Bennekom</strong>se<br />
personen waren.<br />
Overigens zorgde de paratyfus voor een<br />
vervolgverhaaltje. Wij waren geabonneerd<br />
op de krant Trouw. De bezorger<br />
van 'Irouw durfïe in de tijd dat wij ziek<br />
waren (ruim zes weken) de krant niet in<br />
de brievenbus te stoppen, omdat hij dacht<br />
dat hij dan ook ziek zou worden. Mrjn<br />
vader was daar dennate boos over, dat<br />
Trouw werd opgezegd en hij overstapte<br />
naar de krant Nieuws van de Das.<br />
Rectificatie<br />
Kent u ook verhalen die met <strong>Bennekom</strong><br />
te maken hebben, laat het ons weten. Of<br />
nog liever, schrijf ze op en sfuur ze ons<br />
toe. Wilt u ze liever veftellen, dan kunnen<br />
we ook met een bandrecorder langs<br />
komen. U zult begrijpen dat we moeten<br />
selecteren als er te veel verhalen of min<br />
of meer dezelfde verhalen worden opgestuurd<br />
of verleld.<br />
Het lijkt ons leuk om te doen, rnaar we<br />
kunnen het niet zonder u!<br />
Contactpersoon is Riet Hoogkamer-<br />
Weijman, Emmulaan 33, <strong>Bennekom</strong>,<br />
TeleJbon 4161B0.<br />
Op het artikel van Cees van Grootheest 'Dolerend in <strong>Bennekom</strong>' , gepubliceerd in de<br />
Kostersteen <strong>nr</strong> 83 zijn enkele reacties gekomen. Dit geldt met name de laatste alinea van<br />
dit artikel:<br />
'De Hervormde Kerk von <strong>Bennekom</strong> is inmiddels opgedeeld in wijkgemeenten. In de oude<br />
Alexanderkerk komt de Gereformeerde Bond bi.leen, de rest is Samen op Weg De bevmdelijke<br />
stronting in <strong>Bennekom</strong> is nu vooral in de <strong>Oud</strong>e Kerk en de Christelijke Gereí'ormeerde<br />
Kerk te vinde.n'.<br />
De heer Meijboom, scriba Centrale Ker- zijn. De Centrale Kerke<strong>nr</strong>aad van de<br />
ke<strong>nr</strong>aad van de Hervormde Gemeente Hervonnde Gemeente, dus de drie wijk-<br />
<strong>Bennekom</strong>, schrijft: gemeenten. is in gesprek aangaande het<br />
"De drie wijkgemeenten maken gezamen- SoW proces."<br />
lijk gebruik van de <strong>Oud</strong>e of Alexander- Van de heer Jansen uit Wamsfeld (maar<br />
kerk en de Ichthuskerk. Het is dus onjuist wel lid van de vereniging <strong>Oud</strong> Benncdat<br />
in de <strong>Oud</strong>e of Alexanderkerk alleen kom) ontvingen wij de volgende reactie<br />
de Gereformeerde Bond bijeen komt. (ingekort):<br />
Tevens is het onjuist te stellen dat de "In ztjn bijdrage stelt Van Grootheest, dat<br />
overige wijken Samen op Weg gemeenten ds. d. F.Ph.L.C. van Lingen de eerste
van de Vrije Universiteit afkomstige<br />
predikant was die in februari 1886 de<br />
eerste gereformeerde predikant van<br />
Kootwijk werd en dat de bevestigingsdienst<br />
werd geleid door ds. E. Eisma,<br />
predikant te <strong>Bennekom</strong>. Dit berust echter<br />
Excursie naar champignon- en aspergemuseum, annex<br />
streekmuseum Horst (Limburg) op'Woensdag 14 mei<br />
Woensdag 14 mei 2003 zal de jaarlijkse<br />
excursic plaats vinden. Dit jaar zal een<br />
bezoek gebracht worden aan de plaats<br />
Horst, gelegen in noordelijk Limburg.<br />
's Morgens om 8 uur vefirekt de bus bij<br />
het ktjk- en Luistennuseum en zal ongeveer<br />
om half tien in Meldersloo (bij<br />
Horst) aniveren bij het champignon- en<br />
aspergemuseum / annex streekmuseum<br />
"De Locht". Een museum waar de excursiecommissie<br />
blij verrast werd door de<br />
grote collectie. Er is ontvangst met koffie<br />
en iets lekkers. Tijdens de rondleiding<br />
komen de champignon- en aspergeteelt<br />
met hun geschiedenis aan bod en gaan<br />
wrj een kijkje nemen in een compleet<br />
ingerichte woning in oude stijl, met een<br />
woonkamer, pronkkamer, keuken, slaapkamers<br />
met bedsteden, kelder en bijkeuken.<br />
Alles goed bereikbaar. Het streekmuseum<br />
heeft tevens een grote collectie<br />
oude werktuigen, landbouwinstrumenten<br />
en een authentiek ingerichte kapsalon. Er<br />
is aandacht voor oude ambachten, er is<br />
een historische veilingklok voor champignons,<br />
koftom te veel om op te noe-<br />
op een vergissing. Op 7 februari 1886<br />
werd n.1. ds. J.H. Houtzagers als eerste<br />
door de V.U. afgeleverde predikant in<br />
Kootwijk bevestigd door genoemde ds.<br />
van Lingen, emeritus predikant te Zetten."<br />
men. In het museum is een tijdelijke<br />
expositie ingericht over "dieren in de<br />
bouwkunst". Hier valt te denken aan<br />
hanenbalken. een koevoet etc. Buiten kan<br />
men een kijkje nemen in de stallen, waar<br />
o. a. oude landbour,vrnachines staan.<br />
Na de lunch (met plaatselijke lekkernij)<br />
zal de bus klaar staan voor een rondtocht<br />
door de Peel en een plaatselijke gids zal<br />
onderweg een en ander vertellen over de<br />
omgeving.<br />
Begin van de middag zullen wij weer<br />
terug zijn in Horst, waar wij in de kasteelboerderij<br />
(1144), gelegen naast de<br />
ruïnes van het oude kasteel, een kopje<br />
koffie of thee (voor eigen rekening) zullen<br />
drinken.<br />
De bus rijdt naar het centrum van Horst<br />
waar een bezoek gebracht zal worden aan<br />
de plaatselijke kerk of aan het koperslagersmuseum.<br />
De St. Lambertuskerk is<br />
gebouwd na de oorlog, maar bevat een<br />
kamer met kunstschatten uit vroegere<br />
tijden. Deze kerk, de kathedraal van de<br />
Peel genoemd, is een bezoek meer dan<br />
waard. De gebrandschilderde ramen en
de unieke beelden uit de 14e tot 16e<br />
eeuw van de meester van Elsloo spreken<br />
zeer tot de verbeelding. ln de gewelven<br />
van de kerk wordt een dia-voorstelling<br />
gehouden.<br />
Een gedeelte van de groep (max. 20 personen)<br />
kan in plaats vau de kerk een<br />
bezoek brengen aan het koperslagersmuseum.<br />
Ilet museum ligt op 15 minuten<br />
lopen vanaf de kerk. Het kleine rnaar<br />
unieke museum bevat vitrines met koper-werk<br />
en een medewerker zal een uitleg<br />
van een half uur geven. Voor dit gedeelte<br />
van de excursie dient men zich<br />
apart op te geven: wie het eerst komt, het<br />
eerst maalt.<br />
Om uiterlijk 16.45 uur zal de ter-ugreis<br />
naar <strong>Bennekom</strong> worden aanvaard en wij<br />
hopen rond de klok van 18.00 uur weer<br />
terug te zljn bij het Kijk- en Luistermuseum.<br />
De kosten voor de excursie bedragen 32<br />
euro,-. Aanmelding gaame via het formulier<br />
dat in deze Kostersteen is opgenomen.<br />
Als u mee wilt met deze excur-<br />
Op initiatief van de heer Bodlaender heeft<br />
de excursiecommissie in overleg<br />
met het bestuur besloten om een extra<br />
voorjaarsexcursie te organiseren naar het<br />
Kasteel Hoekelum. Dit naar aanleiding<br />
van het boekje "Kasteel en landgoed<br />
Hoekelum, een veelzijdige geschiedenis"<br />
onder de redactie van de heren B. Hulst<br />
sie, wordt u vriendelijk verzocht dit formulier<br />
in te vullen en zo spoedig mogelijk<br />
- in ieder geval uiterlljk 26 april- in<br />
te leveren bij mevrouw M.S. de Vos,<br />
Dikkenbergweg 8, 6721 AC <strong>Bennekom</strong>.<br />
Bij overlekening wordt een reseruelijst<br />
gemaakt.<br />
Mocht u zich hebben opgegeven en u<br />
kunt desondanks niet mee, \rerzoeken wij<br />
u dit tijdig aan mevrouw de Vos te melden.<br />
Bij annulering na 26 aprll zal<br />
€ 12,50 (de buskosten) in rekening worden<br />
gebracht, tcnzij er een vervanger mee<br />
gaat.<br />
De excursie is in de eerste plaats bcdoeld<br />
voor leden van de Hist. Ver. <strong>Oud</strong> <strong>Bennekom</strong>.<br />
Als er plaatsen over zijn, kunnen er<br />
introducés mee.<br />
Wij hopen op een leuke dag op woensdag<br />
l4 mei aanstaande.<br />
De excursiecommissie :<br />
P.H. van Atnerongen<br />
H. Giísbertsen<br />
M.S. de Vos<br />
Excursie naar Kasteel Hoekelum op Donderdag 5 juni<br />
en K.B.A. Bodlaender. (N.B. Er zijn nog<br />
exemplaren te koop!)<br />
De excursie begint om 19.30 uur op<br />
Kasteel Hoekelum. De deelnemers worden<br />
ontvangen met een kopje koffie,<br />
waarna de heer van Ee ons aan de hand<br />
van dia's en een rondleiding door het kasteel,<br />
iets over de geschiedenis zal
vertellen. Vervolgens gaan wij naar buiten<br />
en vertelt de heer Bodlaender ons iets<br />
over de bouwstijl van het kasteel en enkele<br />
wetenswaardigheden over de buitenkant.<br />
De boswachter van het Gelderslandschap<br />
zal ons infbrmeren over de aanleg van<br />
het park, de ijskelder en uitleg geven<br />
over de zichtlijnen enz. Als de groep te<br />
groot rs dan wordt deze opgesplitst.<br />
De kosten voor de excursie bedrasen<br />
2.50 euro.<br />
Lezing over de <strong>Bennekom</strong>se<br />
Op Woensdag 21 mei zal mevl dr. Alied<br />
Ottevanger een lezing verzorgen over het<br />
leven en het werk van de beeldend kunstenaar<br />
Dick Ket. Deze lezing die wordt<br />
georganiseerd door de Historische Vereniging<br />
<strong>Oud</strong>-<strong>Bennekom</strong> is vrij toegankelijk;<br />
ook niet-leden zijn welkom.<br />
Begonnen wordt met een schets van zijn<br />
leven. Dick Ket is in 1902 geboren in<br />
Den Helder. Ztjn kinderjaren heeft hij<br />
doorgebracht in achtereenvolgens Den<br />
Haag en Hoorn. De laatste tien jaar van<br />
zijn leven (1930-1940) woonde hij in<br />
<strong>Bennekom</strong> aan de Prins Bernhardlaan. In<br />
die periode ontstond het belangrijkste<br />
deel van zijn oeuvre. Aan de hand van<br />
enkele van zljn zelfportretten en stillevens,<br />
de twee ge<strong>nr</strong>es waarloe Ket zich<br />
beperkte, zal vervolgens zijn plaats in de<br />
geschiedenis van de moderne kunst wor-<br />
20<br />
U kunt zich opgeven tlm 25 mei bij mevrouw<br />
M.S. de Vos, Dikkenbergweg 8,<br />
6121AC <strong>Bennekom</strong>.<br />
Aanmelding gaame via het formulier dat<br />
in deze Kostersteen is opgenomen.<br />
De excursiecommissie<br />
P.H. van Amerongen<br />
H. Gijsbertsen<br />
M.S. de Vos<br />
schilder Dick Ket<br />
den toegelicht, alsook de ideeën die hij in<br />
zijn kunst probeerde te verbeelden.<br />
In het Museum voor Moderne Kunst te<br />
Amhem was in 2001102 een overzichtstentoonstelling<br />
te bezichtigen van het<br />
werk van Dick Ket. Ook het <strong>Bennekom</strong>se<br />
Kijk- en Luistermuseum heeft in 2002<br />
een tentoonstelling gewijd aan deze<br />
schilder.<br />
Dr. Alied Ottevanger is in 1995 gepromoveerd<br />
op Vier studies over Dick Ket.<br />
Recentelijk verzorgde zíj een biografie<br />
over Ket in het derde deel van heÍ Biogra/isch<br />
Woordenboek Gelderland dat<br />
eind 2002 verscheen.<br />
De bijeenkomst vindt plaats in het Kerkheem<br />
en begint om 20.00 uur.<br />
Redactie
Open Monumentendag.<br />
Het thema van de Open Monumentendag<br />
2003 is De Boerderii. Voor <strong>Bennekom</strong> is<br />
dat thema zeker van betekenis. Vereweg<br />
de meeste boerderijen van <strong>Bennekom</strong><br />
zrjn Íe vinden in de Kraats. Dit is een<br />
zeer karakteristiek deel van <strong>Bennekom</strong>,<br />
een gebied met een boeiende geschiedenis.<br />
Bovendien is het een gebied van<br />
grote landschappelijke waarde, mede<br />
vanwege een aantal zeer fraaie boerderijen.<br />
Daarbij moeten we natuurlijk niet uit<br />
het oog verliezen dat het ook een gebied<br />
is waar veel mensen hun brood verdienen,<br />
soms met grote risico's zoals de<br />
afgelopen maanden is gebleken.<br />
Boerderii De Raven aan de Krommesteeg.<br />
Er zijn plannen om in het kader van de<br />
Open Monumcntendag een fietstocht uit<br />
te zetten die de deelnemers kennis laat<br />
maken rnet de rijke bouwhistorie in het<br />
buitengebied. ln de volgende Kostersteen<br />
komen we hierop terug.<br />
Ook zijn er verkennende besprekingen<br />
gaande tussen het gemeentearchief en dc<br />
historische verenigingen van Ede, Lunteren<br />
en <strong>Bennekom</strong> otn te komen tot ccn<br />
gezamenlijke uitgave waarin een aantal<br />
karakteristieke boerderijen nader wordt<br />
beschreven.<br />
Redactie
Mededelingen van het Bestuur<br />
Nieuwe leden<br />
Het bestuur heet dc volgende personen van hafte welkom als nieuwe lcden van de<br />
Historische Vereniging <strong>Oud</strong>-<strong>Bennekom</strong>:<br />
De hecr en mevrouw G.J. Kerkstra<br />
De heer E. Kroesbergcn<br />
Mevrouw M..1. Mak<br />
De heer O.C. van Rooij<br />
Mutaties verzoeken wij u vriendelijk door te geven aan de ledenadministratie, mevrouw<br />
G.M. Hoogkamer-Weijman, Emmalaan 33, 6121ET <strong>Bennekom</strong>.<br />
E-rnai I : rhoogkamer@planet.nl<br />
Agenda van de Historische Vereniging <strong>Oud</strong>-<strong>Bennekom</strong><br />
Woensdag 14 mei excursie naar Horst (Limburg<br />
Woensdag 2l mei 20.00 uur in het Kerkheem: lezing door mevrouwA. Ottevanger<br />
over de <strong>Bennekom</strong>se schilder Dick Ket.<br />
Donderdag 5 juni; avondexcursie naar Hoekelum<br />
Zaterdag 13 september Open Monumentendag.
Bestuur van de Historische Vereniging <strong>Oud</strong>-<strong>Bennekom</strong><br />
A.J. Lever, voorzitter<br />
T.J. Hoekstra, vice voorzitter<br />
W. Hol secretaris<br />
W.C.L. van Kalleveen, penningm. DiktrienbergwegT2, 6121 MB <strong>Bennekom</strong><br />
A. Dirksen, Commandeurswes 136. 6121 ZP <strong>Bennekom</strong><br />
Mevr. G.M. Hoogkamer-Weijman, Emmalaan 33, 6721WP Bennekorn<br />
Mevr. M.S. de Vos,<br />
Ledenadministratie<br />
Mevr. G.M. Hoogkamer-Weijman,<br />
Conservator Collectie <strong>Oud</strong>-<strong>Bennekom</strong><br />
A. Dirksen,<br />
Beheer foto- en diacollectie<br />
H. Gijsbertsen,<br />
Redactie Kostersteen<br />
A.T.J. Nooij, eindredacteur;<br />
C.A. Heitink,<br />
H.J. van den Oever,<br />
P. Smit, acquisitie;<br />
Mevr. E. Alberts-Aalbers.<br />
Prinsenlaan 2, 6121 F.C <strong>Bennekom</strong><br />
Van Hoffenlaan 44. 6121EX <strong>Bennekom</strong><br />
Pr.Bernhardlaan 19, 6721 DN <strong>Bennekom</strong><br />
Tel.: 0318 - 4l6l7l e-mail: wouter.hol@zonnet.nl<br />
Dikkenbergweg 8, 612l AC <strong>Bennekom</strong><br />
Emmalaan 33, 6721WP <strong>Bennekom</strong><br />
Commandeursweg 136, 67 2l ZP Bennekorr<br />
Gasthuisbouwins 9A. 6721 XH<strong>Bennekom</strong><br />
Hullenberglaan 4, 6721 AM <strong>Bennekom</strong><br />
Tel.: 03l8 - 414510 e-mail: a.enj.nooij@hccnet.nl<br />
Brinkerpad 29,<br />
Edeseweg 117,<br />
6721WI <strong>Bennekom</strong><br />
6721 JT <strong>Bennekom</strong><br />
Heelsumseweg 32, 6721 GT <strong>Bennekom</strong><br />
Tel.: 0318 - 415583 e-mail: marvro@euronet.nl<br />
Robert Kochlaan 8. 6121 BF. <strong>Bennekom</strong>