22.09.2013 Views

April nr 84 - Oud Bennekom

April nr 84 - Oud Bennekom

April nr 84 - Oud Bennekom

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

DE KOSTERSTEEN<br />

NUMMËN <strong>84</strong><br />

aprí|2003


Restauratie van een aantal waardevolle panden.<br />

A/b. I Villa De Berk; destijds aan de<br />

Arnhemsche Grintweg<br />

De restauratie van villa De Berk vordert<br />

gestaag. Het huis dat vrijwel volledig<br />

schuil ging achter het woekerende groen,<br />

is na het nodige zaag- en kapwerk weer<br />

zichtbaar gemaakt. Vanaf de Heelsumseweg<br />

vertoont het herstelde dak een fraai<br />

lijnenspel.<br />

Aft. 2 Dorpssrraot 48<br />

De restauratie is nog lang niet voltooid,<br />

maar inmiddels is duidelijk, dat dit initiatief<br />

van de Historische Vereniging <strong>Oud</strong>-<br />

<strong>Bennekom</strong> zeer waardevol is geweest.<br />

In een volgend nummer van de Kostersteen<br />

zullen we uitvoerig aandacht besteden<br />

aan de bouwgeschiedenis en de restauratie<br />

van de Berk.<br />

4íh. 3 Villa 't End<br />

Inmiddels alweer enige tijd geledcn is<br />

ook de restauratie voltooid van zowel<br />

Dorpsstraat 48 als villa 't End aan dc<br />

Edeseweg. Ook voor de restauratic van<br />

deze panden heeft de Historische Vereniging<br />

<strong>Oud</strong>-<strong>Bennekom</strong> het initiatief<br />

genomen.<br />

Red0ctie


Een Duitse verdedigingslinie uit 1945 in het <strong>Bennekom</strong>se<br />

buitengebied.<br />

Tijdens onderzoek naar de Pantherstellung, een verdedigingslinie vanaf de haven van<br />

Wageningen, door de Gelderse Vallei naar Nijkerk, stuitte ik in het militaire archief op<br />

cen in slechte staat verkerende kaart van het <strong>Bennekom</strong>se buitengebied. Op deze kaaft<br />

waren stellingen aangegeven, echter een beschrijving daarvan ontbrak. Niettemin maakte<br />

dit mij nieuwsgierig met als gevolg een poging tot een stukje geschiedschrijving. In deze<br />

poging ben ik in het bijzonder gesteund door de heer P.J.M. Kamps (medewerker Studiecommissie<br />

lnventarisatie Vestingwerken in Nederland) die mij met zijn notities over de<br />

Pantherstellung en de Grebbelinie (deels verwerkt in onderstaand verhaal) een stuk verder<br />

kon helpen.<br />

Inleiding.<br />

Alvorens de Duitse verdedigingslinie in<br />

het <strong>Bennekom</strong>se buitengebied te beschrijven<br />

is het nodig, om in de tijd gezien.<br />

een aantal zaken op een rijde te<br />

zetÍen. De periode waarover één en ander<br />

gaat, loopt van de operatie "Market Garden"<br />

(september 1944) tot het moment<br />

van de wapenstilstand (5 mei 1945). Dit<br />

artikel beschrijft de Pantherstellung, de<br />

Grebbelinie en de voomoemde <strong>Bennekom</strong>se<br />

linie.<br />

De Pantherstellung.<br />

De belangrijkste verdedigingslijn voor de<br />

westkant van het Duitse Rijk lag langs de<br />

Noordzeekust, de zogenaamde Atlantikwall.<br />

Deze linie werd in ons land aan het<br />

eind van de oorlog nog versterkt door de<br />

Erste en Zwerte Wasserstellung. Deze<br />

stellingen (in mei en juni 1944 tn het<br />

leven geroepen) steunden vooral op achter<br />

deze Atlantikwall lopende rivieren en<br />

kanalen (de zgn. natuurlijke barrières).<br />

Een tweede hoofdlinie was de Westwall.<br />

Deze verdedigingslijn lag net ten westen<br />

van de Duitse grens met Frankrijk,<br />

'$" z<br />

,5g<br />

'as<br />

v<br />

o<br />

\,t<br />

2x<br />

Fig. l. Precies ín de knik ven de Harsloweg<br />

is op deze topografische kaart de<br />

bunker van de Pantherstellung gesitueerd<br />

(zwart blokje). Deze is van het type<br />

Regelbaute 703 en had een groot, uit<br />

twee verschoven delen bestaand, schietgat<br />

ten behoeve van een zwaar stuk geschut.(Grootschalige<br />

Besískaart, afd<br />

Realisatie, gemeente Ede).


Luxemburg, België en de Nederlandse<br />

provincie Limburg en eindigde benoorden<br />

Kleef aan de Rijn.<br />

In de zomer van 1943 was er op het<br />

hoofdkwartier in Berlijn overleg over<br />

deze Westwall. Uit militair oogpunt was<br />

het nodig om deze linie met twee stukken<br />

te verlengen De ene verlenging liep vanaf<br />

Arnhem langs de IJssel, de Drentse<br />

Hoofdvaart en verder via Groningen naar<br />

Delfzijl (Ems-Rheinstellung). De tweede<br />

stelling, en voor ons de interessantste,<br />

volgde vanaf Arnhem de Rijn naar Wageningen-haven<br />

en liep vandaar door de<br />

Gelderse Vallei naar Nijkerk. De naam<br />

hiervan werd Pantherstellung. Deze<br />

Pantherstellung werd versneld aangelegd<br />

in de herfst en winter van 1944145, na de<br />

mislukte luchtlandingen van de geallieerden<br />

rond Ede/Arnhem.<br />

De bouw geschiedde door Organistion<br />

Todt en werd uitgevoerd door Russische<br />

krijgsgevangenen (blad "Op de Bres") en<br />

Nederlandse dwangarbeiders. De dwangarbeiders<br />

kwamen deels uit de directe<br />

"rj<br />

Fig.2 Sober en eigenlijk<br />

onopvallend in het<br />

landschap (gezien het<br />

vele groen er om heen)<br />

stcraí deze voormalige<br />

Duit,se bunker aon de<br />

Harsloweg.<br />

ftoto F.G. vttn Oort).<br />

omgeving. Zo werden in Veenendaal<br />

3000 man opgeroepen om te komen werken.<br />

Het tracé voor het <strong>Bennekom</strong>se dcel<br />

liep in hoofdlijnen van een bunker nabij<br />

het fort aan de Buurlsteeg naar een gebouwde<br />

bunker, gelegen ten zuidwesten<br />

van het station Veenendaal - de Klomp<br />

(deze is gesloopt in 1948). Vandaar liep<br />

de begrenzing naar de bunker bij Harslo<br />

(nog aanwezig), vervolgens naar een<br />

nieuw in de ruilverkaveling Ede-<br />

Veenendaal gegraven waterleiding (gclegen<br />

tussen de Veensteeg en de Slagsteeg)<br />

om tenslotte te eindigen bij de haveningang<br />

van Wageningen. De bunkers waren<br />

met hun schictgaten gericht op het<br />

westen vanwaar een aanval werd verwacht.<br />

Ook de mogelijkheid om delen<br />

van de Gelderse Vallei te inunderen<br />

(onder water zetten) werd weer in ere hersteld.<br />

De Grebbelinie.<br />

De Grebbelinie dateerl uit de l7e eeuw,<br />

toen voor het eerst gedacht werd aan een


linie in het oosten van het toenmalige<br />

gewest Utrecht. De basis van de Grebbelinie<br />

is de Liniedijk, lopende van de sluis<br />

de Rode Haan bij Veenendaal tot aan de<br />

gemeente Hoogland (voorbij Amersfoorl).<br />

Deze dijk vervulde uiteindelijk<br />

twee taken. Ten eerste was het een watcrkerendc<br />

dUk die overstrorningswater<br />

vanuit het Gelderse deel van de Gelderse<br />

Vallei moest tegenhouden oln zo te<br />

voorkomen dat de plaatsen Renswoude,<br />

Woudenberg, Leusden en Amersfoort<br />

Iast van het water kregen. Ten tweede, en<br />

dat gebeurde pas later, werden op en<br />

achter deze Liniedijk versterkingen aangelegd.<br />

Hierbij behoorden ook het maken<br />

van een tiental inundatiekades en op een<br />

aantal lokaties de plaatsing van damsluizen<br />

om het water te kunnen opstuwen.<br />

Tot mei 1940 was de Grebbelinie een<br />

vooruitgeschoven linie voor de Nieuwe<br />

Hollandse Waterlinie.<br />

Na de geallieerde landingen in Normandië<br />

in juni 1944 duurde het ruim twee<br />

maanden voordat de grote uitbraak volgde.<br />

Deze uitbraak stopte begin september<br />

trldehJk in België aan het Albertkanaal,<br />

om op l7 september weer verder te gaan.<br />

Gedurende de herfst van 1944 werd op<br />

deze wijze een groot deel van Nederland<br />

bezuiden de grote rivieren bevrijd. In de<br />

winter 1944145 werd vanuit de omgeving<br />

van Nijrnegen een aanval ingezet op het<br />

noordelijke Rijnland.<br />

Nadat het noordelijk gedeelte van dit<br />

gebied was bevrijd werd in maaft 1945<br />

een grote aanval uitgevoerd over de Rijn<br />

in de omgeving van Wesel. Vanuit dit<br />

bruggenhoofd werd in noordwestelijke<br />

richting de aanval ingezeÍ op Nederland<br />

beoosten de IJssel, al snel gevolgd door<br />

een oversteek van de IJssel. Als gevolg<br />

van deze opmars kwamen resten van het<br />

25e Duitse Leger in het westen van Nederland<br />

vast te zitten. Om rvestelijk<br />

Nederland te kunnen verdedigen werden<br />

achtereenvolgens de Grebbelinie en de<br />

Nieuwe Hollandse Waterlinie weer in<br />

gereedheid gebracht.<br />

De Grebbelinie was in het geheel van de<br />

Duitse verdedigingswerken een buitenbeentje.<br />

De stelling werd niet meer voorbereid<br />

ter verdediging, maar werd wel,<br />

toen het er op aan kwam, in het voorjaar<br />

van 1945 alsnog in staat van verdediging<br />

gebracht. Gedurende het begin van de<br />

oorlog was er in de Grebbelinie meer<br />

gesloopt dan gebouwd. Dat gebeurde in<br />

l940l4l onder leiding van Abschittsgruppe<br />

I van Festungsnickbaustab Holland.<br />

Vooral de door de Nederlanders<br />

gebouwde gietstalen kazematten werden<br />

geslecht. De nog aanwezige versterkingen<br />

welke in 1945 nog bruikbaar waren<br />

werden door de Duitsers in gebruik genomen.<br />

De gevechtsopstellingen in de<br />

Grebbelinie waren dus in grote lijnen<br />

dezelfde als die welke het Nederlandse<br />

leger in 1940 gebruikte tegen de Duitsers.<br />

Van nieuwe bouwwerken in de<br />

stelling, afgezien van enige bunkers van<br />

de Pantherstellung, waarvan de schootsrichting<br />

voor het geschut achterwaafts<br />

van de stelling was, is niet bekend.<br />

De <strong>Bennekom</strong>se linie.<br />

Na de mislukte aanval van de geallieerden<br />

op Arnhem volgden harde maatregelen<br />

van de Duitsers. Zo moet eind september<br />

1944 Anhem evacueren, gevolgd<br />

door Oosterbeek, Renkum en Wageningen.<br />

Veel Wageningers trokken naar


<strong>Bennekom</strong>. Dit was echter maar van<br />

korte duur daar ook hier het bevel kwam<br />

om vóór Zondag 12.00 uur het gehele<br />

gebied van <strong>Bennekom</strong> te ontruimen.<br />

Doel van de Duitsers was om het gebied<br />

langs de rivier van extra versterkingen te<br />

voorzien. Men ging er nu ook van uit dat<br />

een aanval mogelijk vanuit het zuiden<br />

zou kunnen plaatsvinden.<br />

Uit een inlichtinge<strong>nr</strong>apport, gedateerd 6<br />

februari 1945 treffen we informatie aan<br />

over een Duitse verdedigingslinie nabij<br />

<strong>Bennekom</strong>. Hierin wordt de betreffende<br />

linie beschreven als vijf mitrailleurnesten<br />

op een onderlinge afstand van ongeveer<br />

100 meter, die zijn gemaakt op de noordzijde<br />

van de hoofdweg (op de kaaft aangegeven<br />

als weg in aanleg). De weg in<br />

aanleg is de nieuw aangelegde A-12 die<br />

Alb.<br />

6 peb.<br />

I: DtsFENCES:I<br />

op dat moment al gereed was. De verdedigingslijn<br />

loopt van het noorden van<br />

boerderij "de Hul" tot het zuiden van<br />

kasteel "Hoekelom". Tenslotte wordt<br />

vermeld dat de vuurrichting naar het<br />

zuiden is. De linie vindt naar het zuiden<br />

toe aansluiting bij de verdedigingswerken<br />

bij Wageningen. Het gaat hier toch<br />

voomamelijk om veldstellingen.<br />

Via het Instituut voor Militaire Geschiedenis<br />

van de Koninklijke Landmacht is<br />

de betekenis van de gebruikte symbolen<br />

voor het grootste deel verklaard. Voornoemde<br />

linies behoorden in de laatste<br />

fase van de oorlog (eind 1944 en begin<br />

1945) tot de vooruitgeschoven linie die<br />

de Duitsers de "Festung Holland" noemden.<br />

Zoals we reeds zasen werd deze<br />

0 3?s,):: is<br />

nglc,ci


Fig.4 <strong>Oud</strong>e kaart uit<br />

1945. Kopie van een<br />

kaart met de <strong>Bennekom</strong>se<br />

linie.<br />

De kwaliteit vzn het<br />

origineel is erg slecht<br />

en getracht is er een zo<br />

goed mogeliike kopte<br />

van te maken. De ondergrond<br />

is bijna zeker<br />

overgetrokken van een<br />

luchtfoto met een schaal<br />

vqn ! 1:10.000. De A -<br />

I 2 is er later ingetekend.<br />

Deze weg was aan<br />

het einde van de oorlog<br />

al gereed. De weg<br />

rechÍ,s i.s de Edescu'eg.<br />

De plaats met de naam<br />

Hoekelum is dus het<br />

gebied tegenover heí<br />

kasteel (waar thans<br />

bouw- en weilanden liggen<br />

met aansluitend de<br />

sportvelden). Verder<br />

komen een aantel<br />

(bekende en onbekende)<br />

namen voor ter oriëntatie.<br />

De verklaring van de elementen waaruit deze linie heeft bestaan, vinden we<br />

op het topograJische kaartje met de situatie van t- 2000 waarop de oude<br />

linie is geprojecteerd; zie.fig.5.<br />

(Centraal Archievendepot van het Ministerie van Defensie).


* r<br />

'**<br />

I vB<br />

Yvê<br />

= Anti-tank geweer (<strong>nr</strong>s. 2t<br />

= Infanteriegesctlut<br />

= Kanon 75 mm.<br />

= Bunker / kazemat<br />

= Anti-tankoost voouien<br />

prikkeldraad (<strong>nr</strong>s. 33, 34)<br />

= VerzamelplaaG (7 Vm l2<br />

:Stffil:tÍW<br />

Fig.5 lrlieuwe kaart<br />

ca. 2000.<br />

Op de topografische<br />

kaart l:10.000 is de<br />

oude <strong>Bennekom</strong>se<br />

linie uit 1945 gepro.jecteerd.<br />

Veel<br />

punten van de oude<br />

kaart zijn nog terug<br />

te vinden op cleze<br />

kaert. Dominont zijn<br />

natuurlijk de A- I 2,<br />

de Dreeslaan en de<br />

uitgebreide beboutuing<br />

ten oosten v(rn<br />

deze laan. De genummerdelinieonderdelen<br />

zUn<br />

idenÍiek qen die,<br />

welke voorkomen op<br />

de oude kaart.<br />

(4./d. Realisatie,<br />

gemeente Ede).


totaalstelling (Grebbelinie, Pantherstellung<br />

en de <strong>Bennekom</strong>se linie) pas in de<br />

laatste maanden van de oorlog in gebruik<br />

genomen, toen het duidelijk werd dat de<br />

geallieerden vanuit de Lijmers, de Achterhoek<br />

en de Veluwe het bolwerk West-<br />

Nederland bedreigden.<br />

De bezetting van deze stelling in onze<br />

omgeving bestond uit twee divisies: nl.<br />

de 346e lnfanteriedivisie in de omgeving<br />

van Veenendaal cn de 36le Volksgrenadierdivisie<br />

aan weerszijden van de Rijn<br />

brj de Grebbeberg. Gedurende de laatste<br />

maand van de oorlog werden in deze<br />

omgeving ook eenheden van de 34e SS<br />

Grenadierdivisie gelegerd die daar een<br />

waar schrikbewind voerden naar de bewoners<br />

van het gebied.<br />

Als gevolg van de verwachte zware tegenstand<br />

vanuit deze totaalstelling bleven<br />

dc geallieerden voor de stelling liggen<br />

totdat de wapenstilstand werd getekend,<br />

waardoor cr weinig is gevochten.<br />

Het lnstituut Militaire Geschiedenis sluit<br />

niet uit dat deze <strong>Bennekom</strong>se linie als<br />

rugdekking is opgericht voor de Pantherstellung.<br />

Over deze stellingen is w'einig bekend,<br />

Mocht tt, als lezer (-es) van de Kostersteen<br />

meer infbrmatie over deze verdedigingslinies<br />

hebben, clan wil ik u vragen<br />

deze kennis aan le leveren opdat een nog<br />

b etere b es c hri.jvín g m o ge lij k w ordt.<br />

Monument.<br />

De vraag die zich nu voordoet is of de<br />

genoemde Duitse bunker aan de Harsloweg<br />

te <strong>Bennekom</strong> het stempel van cultureel<br />

erfgoed moet krijgen of dat dit<br />

bouwsel van de vijand deze status nimmer<br />

verdient. Ruim 58 jaar na de oorlog<br />

lijkt m.i. de tijd rijp voor een plaatsing op<br />

de monumentenlijst. Niet dat het nu opeens<br />

een opgedirkt monument moet worden.<br />

Laat deze bunker gewoon liggen,<br />

geef een minimale opknapbeurl om verder<br />

verval te voorkomen, en zorg ervoor<br />

dat deze bunker nieÍ zomaar gesloopt kan<br />

worden. Als gemeentelijk monument is<br />

dit gebouw dan goed tegen aÍbraak en<br />

verval beschermd. Belangstelling voor<br />

dit verdedigingswerk heeft niets te maken<br />

met een verheerlijking van of met<br />

sympathie voor Nazi-Duitsland, maar<br />

getuigt van historische realiteitszin. We<br />

weten dat dit zwarle bladzijden in de<br />

geschiedenis zijn, maar je kunt ze ook<br />

niet uit de boeken scheuren. Bij aÍbraak<br />

of verval raak je wel een stuk streekgeschiedenis<br />

kwijt.<br />

Bronnen.<br />

Utr. Nieuwsblad 06-01-01 Archiefbronnen<br />

gewapend beton.<br />

Kon. Landmacht. Instituut voor Militaire<br />

Geschiedenis.<br />

Min. Van Defensie. Centraal Archievendepot<br />

(kaaft).<br />

Dhr. P.i.M. Kamps, Pantherstellungvesting<br />

54a<br />

Dhr. P.J.M. Kamps, Grebbelinie, de door<br />

de Duitsers gebruikte linie in Nederland.<br />

F.G. van Oort, De Pantherstelltng (Zandloper<br />

2003-l).<br />

H. Gijsbertsen, Evacuatie (Kostersteen<br />

04-1995,<strong>nr</strong>.52)<br />

F.G. van Oort


De Oranje-verzameling van Dr. Jacobse Boudewijnse<br />

Nu het onder verantwoordelijkheid van de Werkgroep Behoud <strong>Oud</strong>ste Gedeelte <strong>Bennekom</strong>se<br />

Begraafplaats mogelijk is dit jaar het graf van de eertijds bekende dokter Jacobse<br />

Boudewijnse op te knappen en bovendien Koninginnedag in het verschiet ligt, lijkt dit het<br />

goede rnoment om aandacht te geven aan de wederwaardigheden van de'Oranje-collectie'<br />

die deze dokter opbouwde. Alvorens dat te doen, wil ik enige informatie geven over dokter<br />

Jacobse Boudewijnse zelf .<br />

Herkomst en gezin<br />

Constantijn Abraham Lodewijk Jacobse<br />

Boudewijnse werd op 31 januari 1857<br />

geboren te Middelburg. Hij studeerde<br />

geneeskunde. In 1887 promoveerde hij te<br />

Utrecht bij Prof-. Sape Talma op een<br />

proefschrift onder de tiÍel "Over de werking<br />

van Colomel en Cinnaher op het<br />

slijmvlíe,s von maag en dormen" I. Het<br />

jaar daarop trouwdc hij rnet Sara Petronella<br />

de Knokke van der Meulen, die op<br />

lB september 1867 te Oss geboren werd.<br />

ln datzelfde jaar 1888 kwam hij naar<br />

<strong>Bennekom</strong>. Hij was er huisarls en was<br />

ook als arts verbonden aan het toenmalige<br />

ziekenhuis Bethanië in de Dorpsstraat.<br />

Het echtpaar Jacobse Boudewijnse<br />

woonde in het doktershuis naast Bethanië.<br />

ln zijn woonhuis is thans 'De Boekelier'<br />

gevestigd. Rond 1918 verhuisde Jacob<br />

Boudewijnse naar het prachtige huis<br />

(nu) Edeseweg 35. Tenslotte verhuisde hij<br />

in 1923 naar het huis 'Casa Cara' dat<br />

ooit toebehoorde aan de familie Brouerius<br />

van Nidek (zie De Kostersteen 40: 8-14<br />

en 50:14-16). Het stond midden op het<br />

Het prachtig uitgevoerde boekje trofik aan in<br />

de Utrechtse Universiteitsbibliotheek: colamel<br />

en cinnaber zijn kwikzouten die b1 tal van<br />

aandoeningen werden aangewcnd.<br />

Aft.l Dr. Jctcobse Boudewi.jnse voor<br />

het doktershui,s in de Dorpsstraat (thans<br />

De Boekelier)


huidige Van Slootenplein. De grote bomen<br />

die daar nu nog staan, stonden er<br />

vroeger in de tuin.<br />

Het echtpaar Jacobse Boudewijnse-de<br />

Knokke van der Meulen kreeg één kind,<br />

een zoon, die dezelfde voornamen als z'n<br />

vader kreeg. Deze werd op 25 mei I889<br />

thuis in <strong>Bennekom</strong> geboren.<br />

Naast z'n dagelijkse werkzaamheden zette<br />

Dr. Jacobse Boudewijnse zich ook voor<br />

andere zaken in. Zo ijverde hij voor<br />

schoon drinkwater en ook de Oranjevereniging<br />

deed nooit tevergeefs een beroep<br />

op hen als ze geld ie kort kwam. Hij<br />

overieed op I I maart 1925 te <strong>Bennekom</strong>.<br />

Zijn vrouw was toen al bijna 20 jaar<br />

dood. Zij overleed in het Diaconessenhuis<br />

te Arnhem en wel op 17 april 1906, 38<br />

jaar oud. Ze liggen beiden begraven in<br />

een groot graf (het beslaat vier 'normale'<br />

plekken) op wat nu het oudste deel van de<br />

<strong>Bennekom</strong>se begraafplaats is.<br />

De' Oranj e-verzameling'<br />

Dr. Jacobse Boudewijnse was een verwoed<br />

verzamelaar van alles dat te maken<br />

had met het huis Oranje-Nassau. Gedurende<br />

zijn leven bouwde hrl een grote<br />

collectie op. Hlj was daarvoor geregeld te<br />

gast bij de antiekhandel. In zijn Memorboek<br />

van joods Wageningen vertelt A.G.<br />

Steenbergen (2002) hierover het volgende:<br />

A/b.2 htee borden ven ïr'pen zoals die ook t,oorky,amen in de collectie van dr. Jacobse<br />

Boudetri.inse. Op beide komt Prins ltt/illem I'' (P W D 5)voor. Op het linker bord ook zijn<br />

echtgenote Frederika Sophia llilhelmina F S W) van Pruisen.


"Een goede ajhemer van zijn antiek was<br />

dokter Boudewijnse uit <strong>Bennekom</strong>, een<br />

ietwat kort aangebonden man, die zei<br />

wat hem voor de mond kwam. Elke zaterdag<br />

toog de dokter tegen de avond<br />

naar de Kapelslraal waar hij ongedurig<br />

voor de antiekzaak heen en weer bleef<br />

drentelen tot de sjabbat voorbij wos en<br />

Michael van der Horst zijn winkel weer<br />

opende. Het eerste wat de dokter na<br />

Michael's overlijden in 1909 tegen diens<br />

zoon Salomon zei, was 'Jij hottdt je toch<br />

niet meer op met clie.flauwekul'?' Salomon<br />

leeJde inderdaad minder orthodox ..."<br />

(pag. 80)<br />

In het begin van de jaren '20 ontstond er<br />

contact tussen Jacobse Boudewijse en de<br />

heer August A.G. van Erven Dorens,<br />

directeur van het in 1920 geopende Gemeente-Museum<br />

in Arnhem. Hij was ook<br />

mede-oprichter en sinds 1916 directeur<br />

van het Openluchtmuseum. Dit contact<br />

leidde ertoe dat Jacobse Boudewrjnse in<br />

1922 ztjn collectie in bruikleen gaf aan<br />

het Gemeente-museum. En zo kunnen<br />

we op 1 april 1922 in de krant in de rubriek<br />

'Nieuwe aanwinsten voor het Gemeente-Museumr<br />

o.m het voigende lezen:<br />

"De Directeur', de heer A.A.G. van<br />

Erven Dorens, is zoo gelukkig geweest,<br />

den heer Dr. C.A.L. Jacobse Boudewijnse<br />

te <strong>Bennekom</strong>, bereid te vinden, zijn<br />

zeer interessante verzamelíngen van<br />

Delítsch aardewerk en curiosct verbend<br />

houdende met het huis van Oranje Nassau,<br />

tijdelíjk in bruikleen voor het Museum<br />

af te stqan.<br />

Het Defftsch aardewerk is meerendeels<br />

uit de IBe en het bepin van de I9e<br />

eeuw en brengt in décor tot uiting den<br />

geest van aanhankelijkheid jegens het<br />

Oranjehuis.<br />

De borden en schotels, yazen en<br />

kommen, welke de collectie omv0t,<br />

voortbrengselen veelal uit de vervalperiode<br />

van de Delftsche pattebakkerskunst,<br />

dragen meest alle beeltenissen yan<br />

Oranjevorsten. Vooral den Prins 'tlillem<br />

V en zíjn gemalin, zijn talri.jk vertegenwoordigd.<br />

Het is bii deze verzameling in<br />

de eerste plaats de historische heteekenis<br />

en niet de kunstwaarde, *-elke domineert.<br />

Inderdaad kqn deze collectie yan zeer<br />

grooíe uitvoerigheid alleen door jarenlang<br />

en moeizaom verzamelen zijn bijeengebracht.<br />

Een bepaald mooi elenent vormen<br />

een aantal omlijste Oran;jetegels, i-aarvan<br />

guirlandes in oranje en blauv,versieringsmotieven<br />

zijn, íerw'ijl in het omsloten<br />

middenvak clierenfigw'en zijn af'gebeeld.<br />

Ook een I7e eeuwsche hoordplaat<br />

(1696) ntet het portret von stctclhouder<br />

llillem III, is bepaalcl een .frctai<br />

stuk.<br />

Behalve het Delftsch aardewerk zullen<br />

in een vitrine de uondacht trekken.<br />

Japansche porceleinen komnen, die in<br />

Europa een actnvullende yersiering kregen<br />

in den vorm van kleurige porlretíen.<br />

In een andere vitrine yindt nten zoogenaamd<br />

Engelsch-Delftsc'h aardev)erk<br />

bijeen, borden, schotels en kopjes, alkomstig<br />

van een ./hhriek in Leeds en vermoedelíjk<br />

vervaarcligd in het begin der<br />

l9e eeuw door Piccard, een Delftsc'h<br />

pottebakker, clie in Engeland zijn kunst is<br />

gaan beoefënen.<br />

Prenten en afbeeldingen uit de I7e<br />

tot het begin der l9e eeuw, betrekking<br />

u


hebbende op ge w'ichtige geheurtenissen,<br />

v;aarin de regeerende Oranjevorst op den<br />

voorgrond trad, zijtt in groot aantal zorgvuldig<br />

gerangschikt; ook een aantal zg.<br />

Zeetm'sche prenten, die in primitieven<br />

t)ornt o.a. Koning trltillem I aíbeelden.<br />

Voegí men daarbij een zeer interessante<br />

t,erzameling cttriosa, v,oarbij Jraaie<br />

miniattu'en, horloges. geclenkpenningen<br />

enz., don hliikt wel voldoencie de belongv,ekkendh<br />

eid vctn deze verzamelingen.<br />

De aondac'ht zi.l nog gevestigcl op vij.f<br />

in een li.jst vereenigde portretten van<br />

Stodhouders, vctn de haild van den l7e<br />

eeuwschen ,sc'hilder M..J. t,on Mierevelcl.<br />

Het bruikleeu is tertloongestelcl in den<br />

v'eslelilken vleugel yau het mrseuntgeltotnt..-.."<br />

Liit irct borcnstaande bcricltt zal al dLrideli.lk<br />

geuorclcu zi.jr'. hoc o<strong>nr</strong>vangriik dc<br />

r crzanicling \\'iis en hoe bc'langri.jk dic op<br />

tlal rlortrent yciol hcl Arnircr.nse lltuscultl<br />

r.r'as. f:cn cn andel'uordt nog cluidclijker'<br />

ruii ccn iir he1 muscn<strong>nr</strong> bcu'aard gebieren<br />

inventaris'n'an de collectic. Dczc inventaris<br />

o<strong>nr</strong>r,'ut rnaar liel.st 327 nuntnters. \\.aar-<br />

\/an er een aantal ook nog rtreerderc stnks<br />

telden. Naast de verzamcling werden<br />

door Jacobse Boudewijnse nog twce glazen<br />

vitrinekasten'rneegeleverd'.<br />

De logischerwijzc droge opsomming lcvert<br />

zowaar ook nog een 'Íiaai'gedicht op.<br />

Ondcr de rubriek 'Latcr gekomen voorwerpen'<br />

worden onder de nummers 320<br />

tlm325 genoemd:<br />

"Bordjes van z.g. "Engelsch Delft", zes<br />

stuks m. aÍbeelding van Pr. Willem V en<br />

gemalin, en opschriften, als volgt:<br />

320. Zo lang de zon en maan zal<br />

staan.<br />

321. Zal nooit Oranje ondergaan.<br />

322.Díïzaglk in dees middagstond.<br />

323. Juyst in het teeken van 't verbond.<br />

324. Waar voor men onze Godt moet<br />

Ioove.<br />

325. Dus zeglk Oranje boven."<br />

Teloorgang van de collectie<br />

Zoals eerder al vermeld, overleed dr. Jacobse<br />

Boudewijnse op l l maart 1925, 68<br />

jaar oud. Korl daama ontving directeur<br />

Van Erven Dorens tot zijn schrik een<br />

brief van notaris Sluis in Wageningen,<br />

waarin door deze namens de crfgenaam<br />

(rnet aan zekerheid grenzende u,aarschiinlif<br />

kheid zoon Jacobse Boudcu'i.jnse.<br />

al z-ijn de archiefbrol-lncn die clat zouden<br />

moeten bevcstigen nog niet openbaar') hct<br />

bmikiccn opgezegd r,r,erd. Dc crlgenaani<br />

ll,erd overigens vcrtege<strong>nr</strong>voordigd cloor<br />

een broer van rnevrouw Jacolrse Boudewijnse.<br />

de hc'cr Wijnand Gijsbertus dc<br />

Knokkc van der Meulen (dirccteur van de<br />

loorburgsche Watcrlciding Maatschapprj)<br />

te Voorburg.<br />

Bij brief van l8 april 1925 (archief Gemeentemuseum<br />

Arnhem) bevestigt Van<br />

Eryen Dorens. dat het bruikleen overeenkomstig<br />

wat is vastgelegd rnet inachtnerning<br />

van een opzeggingstermijn van een<br />

halfjaar kan worden opgezegd.<br />

"Ik wensch uiting te geven aln myn<br />

leedwezen, dat bedoelde ínteressante collectie<br />

niet in ons museum kan blyven...."<br />

Later in een brief van 1 oktober 1925<br />

schrijft hij nog aan De Knokke van der<br />

Meulen:<br />

J


"Te rechte of te o<strong>nr</strong>echte ben ik van meening<br />

gehleeven, dat het immer het voornemen<br />

was geweest vqn den heer Dr.<br />

Jacohse Boude-*ijnse, om zijn collectie<br />

leíer aan het museum in Arnhem te laten;<br />

enkele uitlatingen nu en dan hebben<br />

mij daar aanleiding tot gegeven.l...f<br />

Het zott bizonder op pri.js gesteld wor<br />

den. als er mogeliikheid he,stond, dat de<br />

collectie ín hqer geheel ctan het museum<br />

wercl geschonken oJ wel voor een /ungen<br />

ti.jd in bruikleen v'ercl gegeven. Een<br />

geldsv,aarde, die de cctllectie vertegentvoordigt,<br />

ís niet zoo belangrijk, maar de<br />

waerde zit in de moeite, cle toewijding,<br />

de zorg, de kennis, en de tiid, die besteed<br />

is geworden, om zooveel historisch interessante<br />

dingen by elkander te brengen.<br />

Ik vroeg, oJ'wellicht niet eenige fàmilieleden<br />

de collectie in haar geheel zouclen<br />

willen koopen ttit den hoedel, en aon ons<br />

nlLtseltm geven, om te bereiken, daï, ren<br />

respecte van v;ijlen den svmpothieken<br />

verzamelaar', de c:ollectie bi.leen hleeí, in<br />

een museum, w-aat hij zel/' de collec'tie<br />

grqag zag, gelegen in de provincie, v,cror<br />

hij gewoond hee,/i."<br />

AJb.3 Gedeelte van de verzameling van dr. Jacobse Boudewijnse.<br />

de veilingcatalogus van het Venduhuis der Notarissen voor de<br />

december 1925 gehouden in Pulchri Studio te Den Haag.<br />

Foto aJkomstig uit<br />

najaarsveiling van


Op 6 oktober antwoordt De Knokke van<br />

der Meulen:<br />

"In antwoord op uw schrijven dd. I October<br />

1925 deel ik (J mede, dat de erfgenaqm<br />

heeft besloten de verzameling<br />

publiek te verkoopen in Pulchri-Studio te<br />

',s Gravenhage, begin december 1925."<br />

En zo gebeurt het. De veilingcatalogus<br />

van het Venduhuis der Notarissen (aanwezig<br />

bij het Rijksbureau voor Kunsthistorische<br />

Documentatie) vermeldt. dat op<br />

de najaarsveiling die gehouden wordt op<br />

8. 9 en l0 december 1925 o.m. verkocht<br />

wordt de COLLECTIE vcut wijlen Dr.<br />

C.A. L. JACOBSE-Bottde--iinse, betrekking<br />

hebbende op het Huis "ORANJE-<br />

I{ASSAL|" en in bruikleen geweest in het<br />

Gemeente-MttseLrm te Arnltem...<br />

Deze catalogus leveft overigens nog wel<br />

een slechte foto (desondanks - omdat<br />

deze foto het enige is dat resteeft van de<br />

collectie - hierbij afgebeeld) op met daarop<br />

26 voorwerpen uit de verzameling-<br />

Jacobse Boudewijnse.<br />

C.A.L. Jacobse Boudewijnse jr.<br />

Hierbovcn werd al aangegeven dat 'de<br />

erfgenaam' naar alle waarschijnlijkheid de<br />

gelijknarnigc zoon van Jacobse Boudewrjnse<br />

was. Voorzichtig gezegd heeft het<br />

deze in het leven niet echt meegezeten.<br />

En dat zal zeker een rol hebben meegespeeld<br />

in de beslissing om de boedel van<br />

z'n vader, inclusief diens collectie, te verkopen.<br />

Over zijn precieze levensloop is mij niet<br />

veel bekend. ln 1910 veftrok hij uit <strong>Bennekom</strong>.<br />

Hij woonde achtereenvolgens in<br />

Utrecht en in Den Haag. In 1920 kwam<br />

hij terug, om weer voor enkele jaren bij<br />

z'n vader in <strong>Bennekom</strong> in te trekken. De<br />

laatste informatie over hem komt uit een<br />

document van de Nederlandse Consul-<br />

Generaal in Genua d.d. 12 maart 1928<br />

(aanwezig in het Gemeentearchief Ede).<br />

Deze had informatie ingewonnen over<br />

Jacobse Boudewijnse bij zijn collega in<br />

Frankrijk. In reactie daarop vernam hij,<br />

dat Jacobse Boudewijnse zich tot l{ovember<br />

vorig jaar (toen hij naar ltelië<br />

vertrok) te Chatillon ophield, daar een<br />

auto-garage exploiteerde en vele schulden<br />

naliet, daar de zaken hent blijkbaar<br />

zeer slecht waren gegqqn.<br />

Het laatste dat van Jacobse Boudewrjnse<br />

jr. vemomen wordt, staat ook in dit document,<br />

namelijk het bericht dat de Nederlandse<br />

Consul in San Remo van de<br />

politieautoriteiten had vernomen, clat op<br />

den 2 Febrttari I92B op heí struild van<br />

San Remo een overias gevonden **erd,<br />

waarin een pqspoort ten nante van Jacobse<br />

Bottdetvijnse, aJgegeven door clen<br />

Nederlandschen Consul-Generoal te<br />

Porij.s onder |,tro, 221778 op den ll l{ovember<br />

I927, waaruit onder undere<br />

blijkt, dat de houder van dit paspoort:<br />

Constantijn Abrahom Lodewijk Jacobse<br />

Bouderuiinse den 25 Mei IBB9 te Ede<br />

geboren werd en te Chotillon s/Bagnetu<br />

(Seine) woonochtig was.<br />

ln de zakken van de gevondenjas werden<br />

ook nog met bloed bevlekte zakdoeken en<br />

een leeg foedraal van een klein formaat<br />

revolver gevonden. Een lijk werd niet<br />

aangetroffen.<br />

Bert Lever


Gelderland in beeld<br />

Er bestaan verschillende boeken en boekjes<br />

met oude foto's en ansichtkaaften van<br />

<strong>Bennekom</strong>. De foto-collectie van de<br />

HVOB is zeer uitgebreid en wordt nog<br />

steeds aangevuld. Henk Gijsbeftsen is<br />

wekelijks bezig met de beschrrjving ervan.<br />

Drieduizend foto's ztjn al beschreven.<br />

Zo'n vrjftienhonderd liggen er nog te<br />

wachten. Daarna nog achttienhonderd<br />

dia's. Het gerneente-archief te Ede bezit<br />

een eigen 'historisch' foto-archief waarbij<br />

aandacht is voor uitbreiding. ln december<br />

2002 maakte de archivaris bekend ongeveer<br />

400.000 negatieven en digitale beelden<br />

aan te zullen kopen van de regionaal<br />

bekende nieuwsfbtografèn Arie Nijhof en<br />

Cor Otting. De vroegste beclden dateren<br />

uit het begin van de jarcn zestig.<br />

In Bennekorn zijn verschillende pcrsonen<br />

die een prive-collectic rnet oude aÍbeeidingcn<br />

van <strong>Bennekom</strong> bezitten, de een<br />

groter dan de ander. Anderen leggen het<br />

veranderende dorp vast met hun eigen<br />

foto- of vidcocamera. Uirwisseling en<br />

stimulering vindt piaats in de fbtowerkgroep<br />

van de HVOB.<br />

Nieur,r is de bcschikbaarheid van oud<br />

fotomateriaal op de computer. Foto's van<br />

<strong>Bennekom</strong> rond 1900, waarbij U nog<br />

kunt in-zoomen ook. Met eén klik op de<br />

muis kunt U de kleinste details beeldschermgroot<br />

bekrlken.<br />

Op de site wtrw:gelderlandinbeeld sÍaan<br />

624 oude afbeeldingen van <strong>Bennekom</strong>,<br />

waaÍvan verschillende niet zo bekende.<br />

Door met de linker- en de rechtetmuisknop<br />

te klikken kunnen dc foto's naar<br />

believen vergroot en verkleind worden.<br />

Gelderland in Beeld is de gedigitaliseerde<br />

ansichtkaarlen- en fotocollectie van het<br />

Gelders Documentatiecentrum (GDC),<br />

onderdeel van de Amhemse bibliothcek.<br />

In totaal staan er 52.000 ansichtkaarten en<br />

1200 foto's op de site uit de hele provincic.<br />

Dus ook van de ornliggende piaatscn<br />

ais Ede (1204), Wagcningen en Renkum.<br />

Het gebruik van de site is eenvoudig. Via<br />

'zoek in collectie' kunt U een gc\\'enstc<br />

plaats aanklikkcn. bijvoorbeeld Rennckom.<br />

De foto's zijn allabctisch gerangschikt<br />

op stÍaatnaalx of naarn van ltet<br />

objcct. Hecl leuk or.n aÍ- en toc eens tc<br />

bekijkcnl<br />

C.A. Heítínk<br />

Boerderi.j de Harn, een t'on cle<br />

ajheelclirrgctt die te :ictr :i.jtt o1t<br />

Gelderlandinbeeld.<br />

In de Kostersteen 79 van<br />

febr.2002 rs deze boerderi.i<br />

heschreven.


Oproep......<br />

Nu het boek "Echte <strong>Bennekom</strong>mers komen vaak van elders" als een zoet broodje over de<br />

toonbank vliegt en bijna uitverkocht is, wordt het tijd om een ander project te starten. Wij<br />

denken erover een boek met <strong>Bennekom</strong>se (familie)verhalen of anecdotes samen te stellen.<br />

Leuk zult u zeggen, maar wanneer is het een <strong>Bennekom</strong>s verhaal of een familieverhaal.<br />

lk zaleen voorbeeld geven:<br />

Mijn overgrootvader Teunis Weijman,<br />

geboren in Opheusden, werd op zijn<br />

vierde jaar wees. Sinds die tud (1<strong>84</strong>9)<br />

woonden hij en zijn twee zusjes in de<br />

gemeente Lienden. Hij groeide daar op,<br />

maar ging zeer waarschrlnh;k niet naar<br />

school want bij elke gclegenheid dat er<br />

een handtckening gezet moest worden,<br />

kon hij dat niet "omdat hij zulks niet<br />

geleerc'l had". Toen Teunis een jaar of<br />

zevcncntwintig was, werd hij verliefd op<br />

Gerritje Maria van Sijll. De Íàmilie van<br />

(ierritje had daar grote bezwaren tegen.<br />

Was het omdat hij wees was, of niet naar<br />

school was geweest'l De geschiedenis<br />

veftelt het nict, en wr.1 kunnen er slcchts<br />

naar raden. Hoe dan ook, de verkering<br />

werd tegengcwerkt en zelfs verbodcn.<br />

Maar dat narn Teunis nict, hij was verlieÍd<br />

en wilde trouwen. Dus zadelde hij<br />

op ccn avond zrjn paard, rccd het erf van<br />

de boerderij op en schaakte Gerritje. In<br />

1875 trouwden Teunis en Gerritje met<br />

toestemming van de rechtbank van Tiel.<br />

Dit is overduidelijk een familieverhaal.<br />

Of het ook geplaatst zou worden in een<br />

boek met <strong>Bennekom</strong>se verhalen, daarover<br />

valt te twisten. Het speelt in de Betuwe,<br />

maar ze gingen uiteindelijk (in<br />

1B86) in <strong>Bennekom</strong> wonen.<br />

Een ander voorbeeld.<br />

Mijn opa, Evert Weijman, was boer en<br />

slachtte ieder jaar wel een of meerdere<br />

t6<br />

varkens. Zo ook in oktober 1950. Een<br />

Yan z'n varkens zou geslacht worden,<br />

maar was niet helemaal gezond. Toch<br />

werd het varken goedgekeurd voor de<br />

slacht. Nu was opa ook jarig in die tijd,<br />

om precies te zijn op zaterdag 21 oktober,<br />

en veel van zijn kinderen en kleinkinderen<br />

bleven eten. Op de broodjcs<br />

natuurlijk lever, hoofdkaas, bloedworst,<br />

ham en wat er rreer aan broodbclcg<br />

gcrnaakt was van het varken.<br />

De volgende dag, zondag. gingen wij<br />

zoals gewoonlijk naar de kerk. Dc een na<br />

de ander verliet echter ziek de kerk voordat<br />

de dienst was afgelopen. In de loop<br />

van de dag werdcn we al maar zieker en<br />

zieker. Ook ooms en tantes, neeÍjes en<br />

nichtjes die waren blijven eten werden<br />

ziek. De volgende dag werd dokter Kan<br />

ontboden en bleken wc paratyfus te hebben.<br />

Jawel.....van het zieke varken.<br />

ln ons gezin lagen boven acht mensen<br />

ziek te bed: mijn ouders, hun vijf kinderen<br />

en de vriendin van hun oudste zoon.<br />

Dus kwamen dokter Kan en wijkverpleegster<br />

zuster Nel gezamenlijk poolshoogte<br />

nemen van de situatie. En daalden<br />

daarna in gezelschap van mijn moeder de<br />

trap weer af. Nou lag er bij ons onder aan<br />

de trap een kleedje op een ondergrond<br />

van zell. Zuster Nel stapte op het kleedje<br />

en ging in haar volle lengte onderuit.<br />

Terwijl ze door dokter Kan overeind


werd geholpen mopperde ze'. "Zijn ze<br />

doodziek, boenen ze nog de vloer!"<br />

Bovenstaand verhaal valt onder de categorie<br />

<strong>Bennekom</strong>se verhalen. omdat zus<br />

ter Nel en dokter Kan bekende <strong>Bennekom</strong>se<br />

personen waren.<br />

Overigens zorgde de paratyfus voor een<br />

vervolgverhaaltje. Wij waren geabonneerd<br />

op de krant Trouw. De bezorger<br />

van 'Irouw durfïe in de tijd dat wij ziek<br />

waren (ruim zes weken) de krant niet in<br />

de brievenbus te stoppen, omdat hij dacht<br />

dat hij dan ook ziek zou worden. Mrjn<br />

vader was daar dennate boos over, dat<br />

Trouw werd opgezegd en hij overstapte<br />

naar de krant Nieuws van de Das.<br />

Rectificatie<br />

Kent u ook verhalen die met <strong>Bennekom</strong><br />

te maken hebben, laat het ons weten. Of<br />

nog liever, schrijf ze op en sfuur ze ons<br />

toe. Wilt u ze liever veftellen, dan kunnen<br />

we ook met een bandrecorder langs<br />

komen. U zult begrijpen dat we moeten<br />

selecteren als er te veel verhalen of min<br />

of meer dezelfde verhalen worden opgestuurd<br />

of verleld.<br />

Het lijkt ons leuk om te doen, rnaar we<br />

kunnen het niet zonder u!<br />

Contactpersoon is Riet Hoogkamer-<br />

Weijman, Emmulaan 33, <strong>Bennekom</strong>,<br />

TeleJbon 4161B0.<br />

Op het artikel van Cees van Grootheest 'Dolerend in <strong>Bennekom</strong>' , gepubliceerd in de<br />

Kostersteen <strong>nr</strong> 83 zijn enkele reacties gekomen. Dit geldt met name de laatste alinea van<br />

dit artikel:<br />

'De Hervormde Kerk von <strong>Bennekom</strong> is inmiddels opgedeeld in wijkgemeenten. In de oude<br />

Alexanderkerk komt de Gereformeerde Bond bi.leen, de rest is Samen op Weg De bevmdelijke<br />

stronting in <strong>Bennekom</strong> is nu vooral in de <strong>Oud</strong>e Kerk en de Christelijke Gereí'ormeerde<br />

Kerk te vinde.n'.<br />

De heer Meijboom, scriba Centrale Ker- zijn. De Centrale Kerke<strong>nr</strong>aad van de<br />

ke<strong>nr</strong>aad van de Hervormde Gemeente Hervonnde Gemeente, dus de drie wijk-<br />

<strong>Bennekom</strong>, schrijft: gemeenten. is in gesprek aangaande het<br />

"De drie wijkgemeenten maken gezamen- SoW proces."<br />

lijk gebruik van de <strong>Oud</strong>e of Alexander- Van de heer Jansen uit Wamsfeld (maar<br />

kerk en de Ichthuskerk. Het is dus onjuist wel lid van de vereniging <strong>Oud</strong> Benncdat<br />

in de <strong>Oud</strong>e of Alexanderkerk alleen kom) ontvingen wij de volgende reactie<br />

de Gereformeerde Bond bijeen komt. (ingekort):<br />

Tevens is het onjuist te stellen dat de "In ztjn bijdrage stelt Van Grootheest, dat<br />

overige wijken Samen op Weg gemeenten ds. d. F.Ph.L.C. van Lingen de eerste


van de Vrije Universiteit afkomstige<br />

predikant was die in februari 1886 de<br />

eerste gereformeerde predikant van<br />

Kootwijk werd en dat de bevestigingsdienst<br />

werd geleid door ds. E. Eisma,<br />

predikant te <strong>Bennekom</strong>. Dit berust echter<br />

Excursie naar champignon- en aspergemuseum, annex<br />

streekmuseum Horst (Limburg) op'Woensdag 14 mei<br />

Woensdag 14 mei 2003 zal de jaarlijkse<br />

excursic plaats vinden. Dit jaar zal een<br />

bezoek gebracht worden aan de plaats<br />

Horst, gelegen in noordelijk Limburg.<br />

's Morgens om 8 uur vefirekt de bus bij<br />

het ktjk- en Luistennuseum en zal ongeveer<br />

om half tien in Meldersloo (bij<br />

Horst) aniveren bij het champignon- en<br />

aspergemuseum / annex streekmuseum<br />

"De Locht". Een museum waar de excursiecommissie<br />

blij verrast werd door de<br />

grote collectie. Er is ontvangst met koffie<br />

en iets lekkers. Tijdens de rondleiding<br />

komen de champignon- en aspergeteelt<br />

met hun geschiedenis aan bod en gaan<br />

wrj een kijkje nemen in een compleet<br />

ingerichte woning in oude stijl, met een<br />

woonkamer, pronkkamer, keuken, slaapkamers<br />

met bedsteden, kelder en bijkeuken.<br />

Alles goed bereikbaar. Het streekmuseum<br />

heeft tevens een grote collectie<br />

oude werktuigen, landbouwinstrumenten<br />

en een authentiek ingerichte kapsalon. Er<br />

is aandacht voor oude ambachten, er is<br />

een historische veilingklok voor champignons,<br />

koftom te veel om op te noe-<br />

op een vergissing. Op 7 februari 1886<br />

werd n.1. ds. J.H. Houtzagers als eerste<br />

door de V.U. afgeleverde predikant in<br />

Kootwijk bevestigd door genoemde ds.<br />

van Lingen, emeritus predikant te Zetten."<br />

men. In het museum is een tijdelijke<br />

expositie ingericht over "dieren in de<br />

bouwkunst". Hier valt te denken aan<br />

hanenbalken. een koevoet etc. Buiten kan<br />

men een kijkje nemen in de stallen, waar<br />

o. a. oude landbour,vrnachines staan.<br />

Na de lunch (met plaatselijke lekkernij)<br />

zal de bus klaar staan voor een rondtocht<br />

door de Peel en een plaatselijke gids zal<br />

onderweg een en ander vertellen over de<br />

omgeving.<br />

Begin van de middag zullen wij weer<br />

terug zijn in Horst, waar wij in de kasteelboerderij<br />

(1144), gelegen naast de<br />

ruïnes van het oude kasteel, een kopje<br />

koffie of thee (voor eigen rekening) zullen<br />

drinken.<br />

De bus rijdt naar het centrum van Horst<br />

waar een bezoek gebracht zal worden aan<br />

de plaatselijke kerk of aan het koperslagersmuseum.<br />

De St. Lambertuskerk is<br />

gebouwd na de oorlog, maar bevat een<br />

kamer met kunstschatten uit vroegere<br />

tijden. Deze kerk, de kathedraal van de<br />

Peel genoemd, is een bezoek meer dan<br />

waard. De gebrandschilderde ramen en


de unieke beelden uit de 14e tot 16e<br />

eeuw van de meester van Elsloo spreken<br />

zeer tot de verbeelding. ln de gewelven<br />

van de kerk wordt een dia-voorstelling<br />

gehouden.<br />

Een gedeelte van de groep (max. 20 personen)<br />

kan in plaats vau de kerk een<br />

bezoek brengen aan het koperslagersmuseum.<br />

Ilet museum ligt op 15 minuten<br />

lopen vanaf de kerk. Het kleine rnaar<br />

unieke museum bevat vitrines met koper-werk<br />

en een medewerker zal een uitleg<br />

van een half uur geven. Voor dit gedeelte<br />

van de excursie dient men zich<br />

apart op te geven: wie het eerst komt, het<br />

eerst maalt.<br />

Om uiterlijk 16.45 uur zal de ter-ugreis<br />

naar <strong>Bennekom</strong> worden aanvaard en wij<br />

hopen rond de klok van 18.00 uur weer<br />

terug te zljn bij het Kijk- en Luistermuseum.<br />

De kosten voor de excursie bedragen 32<br />

euro,-. Aanmelding gaame via het formulier<br />

dat in deze Kostersteen is opgenomen.<br />

Als u mee wilt met deze excur-<br />

Op initiatief van de heer Bodlaender heeft<br />

de excursiecommissie in overleg<br />

met het bestuur besloten om een extra<br />

voorjaarsexcursie te organiseren naar het<br />

Kasteel Hoekelum. Dit naar aanleiding<br />

van het boekje "Kasteel en landgoed<br />

Hoekelum, een veelzijdige geschiedenis"<br />

onder de redactie van de heren B. Hulst<br />

sie, wordt u vriendelijk verzocht dit formulier<br />

in te vullen en zo spoedig mogelijk<br />

- in ieder geval uiterlljk 26 april- in<br />

te leveren bij mevrouw M.S. de Vos,<br />

Dikkenbergweg 8, 6721 AC <strong>Bennekom</strong>.<br />

Bij overlekening wordt een reseruelijst<br />

gemaakt.<br />

Mocht u zich hebben opgegeven en u<br />

kunt desondanks niet mee, \rerzoeken wij<br />

u dit tijdig aan mevrouw de Vos te melden.<br />

Bij annulering na 26 aprll zal<br />

€ 12,50 (de buskosten) in rekening worden<br />

gebracht, tcnzij er een vervanger mee<br />

gaat.<br />

De excursie is in de eerste plaats bcdoeld<br />

voor leden van de Hist. Ver. <strong>Oud</strong> <strong>Bennekom</strong>.<br />

Als er plaatsen over zijn, kunnen er<br />

introducés mee.<br />

Wij hopen op een leuke dag op woensdag<br />

l4 mei aanstaande.<br />

De excursiecommissie :<br />

P.H. van Atnerongen<br />

H. Giísbertsen<br />

M.S. de Vos<br />

Excursie naar Kasteel Hoekelum op Donderdag 5 juni<br />

en K.B.A. Bodlaender. (N.B. Er zijn nog<br />

exemplaren te koop!)<br />

De excursie begint om 19.30 uur op<br />

Kasteel Hoekelum. De deelnemers worden<br />

ontvangen met een kopje koffie,<br />

waarna de heer van Ee ons aan de hand<br />

van dia's en een rondleiding door het kasteel,<br />

iets over de geschiedenis zal


vertellen. Vervolgens gaan wij naar buiten<br />

en vertelt de heer Bodlaender ons iets<br />

over de bouwstijl van het kasteel en enkele<br />

wetenswaardigheden over de buitenkant.<br />

De boswachter van het Gelderslandschap<br />

zal ons infbrmeren over de aanleg van<br />

het park, de ijskelder en uitleg geven<br />

over de zichtlijnen enz. Als de groep te<br />

groot rs dan wordt deze opgesplitst.<br />

De kosten voor de excursie bedrasen<br />

2.50 euro.<br />

Lezing over de <strong>Bennekom</strong>se<br />

Op Woensdag 21 mei zal mevl dr. Alied<br />

Ottevanger een lezing verzorgen over het<br />

leven en het werk van de beeldend kunstenaar<br />

Dick Ket. Deze lezing die wordt<br />

georganiseerd door de Historische Vereniging<br />

<strong>Oud</strong>-<strong>Bennekom</strong> is vrij toegankelijk;<br />

ook niet-leden zijn welkom.<br />

Begonnen wordt met een schets van zijn<br />

leven. Dick Ket is in 1902 geboren in<br />

Den Helder. Ztjn kinderjaren heeft hij<br />

doorgebracht in achtereenvolgens Den<br />

Haag en Hoorn. De laatste tien jaar van<br />

zijn leven (1930-1940) woonde hij in<br />

<strong>Bennekom</strong> aan de Prins Bernhardlaan. In<br />

die periode ontstond het belangrijkste<br />

deel van zijn oeuvre. Aan de hand van<br />

enkele van zljn zelfportretten en stillevens,<br />

de twee ge<strong>nr</strong>es waarloe Ket zich<br />

beperkte, zal vervolgens zijn plaats in de<br />

geschiedenis van de moderne kunst wor-<br />

20<br />

U kunt zich opgeven tlm 25 mei bij mevrouw<br />

M.S. de Vos, Dikkenbergweg 8,<br />

6121AC <strong>Bennekom</strong>.<br />

Aanmelding gaame via het formulier dat<br />

in deze Kostersteen is opgenomen.<br />

De excursiecommissie<br />

P.H. van Amerongen<br />

H. Gijsbertsen<br />

M.S. de Vos<br />

schilder Dick Ket<br />

den toegelicht, alsook de ideeën die hij in<br />

zijn kunst probeerde te verbeelden.<br />

In het Museum voor Moderne Kunst te<br />

Amhem was in 2001102 een overzichtstentoonstelling<br />

te bezichtigen van het<br />

werk van Dick Ket. Ook het <strong>Bennekom</strong>se<br />

Kijk- en Luistermuseum heeft in 2002<br />

een tentoonstelling gewijd aan deze<br />

schilder.<br />

Dr. Alied Ottevanger is in 1995 gepromoveerd<br />

op Vier studies over Dick Ket.<br />

Recentelijk verzorgde zíj een biografie<br />

over Ket in het derde deel van heÍ Biogra/isch<br />

Woordenboek Gelderland dat<br />

eind 2002 verscheen.<br />

De bijeenkomst vindt plaats in het Kerkheem<br />

en begint om 20.00 uur.<br />

Redactie


Open Monumentendag.<br />

Het thema van de Open Monumentendag<br />

2003 is De Boerderii. Voor <strong>Bennekom</strong> is<br />

dat thema zeker van betekenis. Vereweg<br />

de meeste boerderijen van <strong>Bennekom</strong><br />

zrjn Íe vinden in de Kraats. Dit is een<br />

zeer karakteristiek deel van <strong>Bennekom</strong>,<br />

een gebied met een boeiende geschiedenis.<br />

Bovendien is het een gebied van<br />

grote landschappelijke waarde, mede<br />

vanwege een aantal zeer fraaie boerderijen.<br />

Daarbij moeten we natuurlijk niet uit<br />

het oog verliezen dat het ook een gebied<br />

is waar veel mensen hun brood verdienen,<br />

soms met grote risico's zoals de<br />

afgelopen maanden is gebleken.<br />

Boerderii De Raven aan de Krommesteeg.<br />

Er zijn plannen om in het kader van de<br />

Open Monumcntendag een fietstocht uit<br />

te zetten die de deelnemers kennis laat<br />

maken rnet de rijke bouwhistorie in het<br />

buitengebied. ln de volgende Kostersteen<br />

komen we hierop terug.<br />

Ook zijn er verkennende besprekingen<br />

gaande tussen het gemeentearchief en dc<br />

historische verenigingen van Ede, Lunteren<br />

en <strong>Bennekom</strong> otn te komen tot ccn<br />

gezamenlijke uitgave waarin een aantal<br />

karakteristieke boerderijen nader wordt<br />

beschreven.<br />

Redactie


Mededelingen van het Bestuur<br />

Nieuwe leden<br />

Het bestuur heet dc volgende personen van hafte welkom als nieuwe lcden van de<br />

Historische Vereniging <strong>Oud</strong>-<strong>Bennekom</strong>:<br />

De hecr en mevrouw G.J. Kerkstra<br />

De heer E. Kroesbergcn<br />

Mevrouw M..1. Mak<br />

De heer O.C. van Rooij<br />

Mutaties verzoeken wij u vriendelijk door te geven aan de ledenadministratie, mevrouw<br />

G.M. Hoogkamer-Weijman, Emmalaan 33, 6121ET <strong>Bennekom</strong>.<br />

E-rnai I : rhoogkamer@planet.nl<br />

Agenda van de Historische Vereniging <strong>Oud</strong>-<strong>Bennekom</strong><br />

Woensdag 14 mei excursie naar Horst (Limburg<br />

Woensdag 2l mei 20.00 uur in het Kerkheem: lezing door mevrouwA. Ottevanger<br />

over de <strong>Bennekom</strong>se schilder Dick Ket.<br />

Donderdag 5 juni; avondexcursie naar Hoekelum<br />

Zaterdag 13 september Open Monumentendag.


Bestuur van de Historische Vereniging <strong>Oud</strong>-<strong>Bennekom</strong><br />

A.J. Lever, voorzitter<br />

T.J. Hoekstra, vice voorzitter<br />

W. Hol secretaris<br />

W.C.L. van Kalleveen, penningm. DiktrienbergwegT2, 6121 MB <strong>Bennekom</strong><br />

A. Dirksen, Commandeurswes 136. 6121 ZP <strong>Bennekom</strong><br />

Mevr. G.M. Hoogkamer-Weijman, Emmalaan 33, 6721WP Bennekorn<br />

Mevr. M.S. de Vos,<br />

Ledenadministratie<br />

Mevr. G.M. Hoogkamer-Weijman,<br />

Conservator Collectie <strong>Oud</strong>-<strong>Bennekom</strong><br />

A. Dirksen,<br />

Beheer foto- en diacollectie<br />

H. Gijsbertsen,<br />

Redactie Kostersteen<br />

A.T.J. Nooij, eindredacteur;<br />

C.A. Heitink,<br />

H.J. van den Oever,<br />

P. Smit, acquisitie;<br />

Mevr. E. Alberts-Aalbers.<br />

Prinsenlaan 2, 6121 F.C <strong>Bennekom</strong><br />

Van Hoffenlaan 44. 6121EX <strong>Bennekom</strong><br />

Pr.Bernhardlaan 19, 6721 DN <strong>Bennekom</strong><br />

Tel.: 0318 - 4l6l7l e-mail: wouter.hol@zonnet.nl<br />

Dikkenbergweg 8, 612l AC <strong>Bennekom</strong><br />

Emmalaan 33, 6721WP <strong>Bennekom</strong><br />

Commandeursweg 136, 67 2l ZP Bennekorr<br />

Gasthuisbouwins 9A. 6721 XH<strong>Bennekom</strong><br />

Hullenberglaan 4, 6721 AM <strong>Bennekom</strong><br />

Tel.: 03l8 - 414510 e-mail: a.enj.nooij@hccnet.nl<br />

Brinkerpad 29,<br />

Edeseweg 117,<br />

6721WI <strong>Bennekom</strong><br />

6721 JT <strong>Bennekom</strong><br />

Heelsumseweg 32, 6721 GT <strong>Bennekom</strong><br />

Tel.: 0318 - 415583 e-mail: marvro@euronet.nl<br />

Robert Kochlaan 8. 6121 BF. <strong>Bennekom</strong>

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!