download het als PDF - Buren van de Abdij

De Sint-Baafsabdij als stilteplek
Refectorium
In de kloosterrefter werd geen woord gesproken tijdens de maaltijden. Men luisterde naar
de gewijde teksten voorgelezen door de lector, opdat lichaam en geest tegelijkertijd voedsel
zouden ontvangen.
Ik heb dit ooit meegemaakt in de abdij van Grimbergen en de onwezenlijke sfeer is mij altijd
bijgebleven. Voor ons is de etenstijd toch het uitgelezen moment voor een gezellige babbel
of een geanimeerde discussie. Maar bij de Witheren dwong men ons in een mengeling van
versterving, eenzaamheid, introspectie en vrede.
De grandioze refter van onze Sint-Baafsabdij spreekt het meeste aan als het er stil is.
Hier wordt het niet-spreken een vorm van communicatie.
En je gaat andere zintuigen dan het gehoor aanscherpen. Elders in dit boek verhaalt John
Vandaele over de zonsopgang achter de oostvensters van de refter op een paasmorgen. De
tijdloze harmonie van de Romaanse architectuur ontrukt je aan de rumoerige, gejaagde
sleur van het alledaagse leven en voert je binnen in een kosmische dimensie. Word je daar
niet even een ander soort mens?
Claustrum
Onze bevoorrechte getuige John Vandaele heeft het ook over de stomme verbazing van
de bezoekers wanneer zij de kloostertuin betreden. De grotendeels gesloopte kruisgang
opent zich weids waar hij eigenlijk besloten zou moeten zijn. Een contradictie die te maken
heeft met een eerste indruk. Je staat paf: hier aanschouw ik universeel erfgoed! Maar de
tweede emotie is veel inniger.
Want in het kloosterpand van de Sint-Baafsabdij wordt Gent vergeten. Hier alleen
cyclopische muurresten, overwoekerd door wilde vegetatie waarin kwetterende vogels
huizen. Het leven lijkt er teruggebracht tot het larvale stadium.
Altijd en overal zal men mensen vinden die zich uit de wereld willen terugtrekken. Die
het Wij hebben ongelofelijke haast (Herman Van Veen), het altijd rennen en nooit de tijd
nemen om te léven, hartsgrondig beu zijn. Of die de zakelijkheid (zeg maar de lulligheid
van een rotverwend bestaan) willen ruilen voor geestelijke waarden. Die behoefte hebben
aan stilte, inkeer, vreedzaamheid en godsbetrachting. In het gevaarvolle West-Europa van
de eerste middeleeuwen konden zij niet als kluizenaars alleen blijven, en zij stichtten
gemeenschappen waarin hun ideaal van onthechting collectief werd gerealiseerd.
Dat gebeurde achter dikke kloostermuren. Men bad en zong er samen in de kerk. De
kapittelzaal verenigde het bestuur van de abdij en men sprak er publiek zijn biecht.
Gezamenlijk eten in de refter, slapen in de dormter, studeren in de bibliotheek, werken
op het land, eeuwig rusten in de pandhof. Die open ruimte, rechtstreeks in contact met
de hemel, vormde de kern van het klooster. Zij werd nooit door de levenden betreden,
die langs de pandgangen eromheen de godsakker ontweken. Zo was de monastieke
46 47