download het als PDF - Buren van de Abdij

De Sint-Baafsabdij is onze plek
Een plek met een dusdanig zengehalte als de Sint-Baafsabdij heeft niet
alleen de Buren van de Abdij gefascineerd. Achtereenvolgens hebben
de benedictijnenmonniken, de Spaanse tercio’s, de burgercultuur en
de Wijk aan Zet-gedachte er zich mee geïdentifi ceerd.
Mohammed versus Amandus
Een belangrijke oorzaak van de ongeloofl ijk snelle expansie van de islam in de 7 de
eeuw was de verscheurdheid binnen het christendom. Behalve de Byzantijnse en de
Roomse kerk, waren er afwijkende doctrines zoals het arianisme, het nestorianisme
en het monophysitisme. Bovendien waren er nog druïdische heidenen. Tegenover het
musulmaanse geweld moesten de christenvorsten dus proberen een eenheidsfront te
vormen. De inwoners van Ganda en de Scheldestreek waren toen ketterse arianen en de
Frankische koning Dagobert zond Amandus erheen om ze te bekeren. Dat die missionering
niet van een leien dakje liep, heeft te maken met de reactie van de inheemsen: “Wat wil
die vreemde luis ons wijsmaken? Dit hier is onze plek!”
Wereldvreemde wereldverbeteraars
Ik heb nooit kunnen aannemen dat de Bavelingen (de monniken van de Sint-Baafsabdij)
rond 930 “teruggekeerd” zijn uit hun ballingschap die begon met hun vlucht voor de
Noormannen in 879, misschien zelfs 851. Het gaat om ruim een halve eeuw of meer,
waarin hun klooster totaal was verwoest en al hun domeinen werden genaast door
de markiezen van Vlaanderen. Het is dus een nieuwe en niet-Baafse generatie van
kloosterlingen geweest die bewust het puin van de oude Ganda-abdij heeft opgezocht,
de plek waar de eerste vaders de gemeenschap hadden bestuurd en hun laatste rustplaats
vonden. Dat was een heilige plek en daar wilden ze leven en sterven.
Meer dan zes eeuwen hebben de benedictijnen van Sint-Baafs binnen hun zware
kloostermuren gebeden en gewerkt met het zicht op een ideale abstracte wereld. Ze
sloegen evenwel geen acht op de concrete noden in een van de grootste middeleeuwse
steden daar vlakbij: Gent. Zij hielden het bij hun – weliswaar weelderige – plek in de
schaduw van de machtige stad. “De Sint-Baafsabdij is onze plek”, zou hun adagium
kunnen geweest zijn. Tot wanneer die plek het slachtoffer werd van de Bourgondisch-
Habsburgse staatsvorming en Keizer Karel haar, negen eeuwen na de stichting, de plaats
liet ruimen voor een dwangburcht gericht tegen zijn geboorteplaats.
Verloren paradijs
Op 24 april 1540 vaardigde Keizer Karel volgende brief uit: “Om in de toekomst te
verhelpen, te voorkomen en te beletten de beroerten, die voortijds zeer dikwijls in
onze stad Gent zijn ontstaan en onlangs in het verlopen jaar tegen de eer van God,
56 57