Factoren die van invloed zijn op de ontwikkeling - Altenburg ...

1. Inleiding
1.1. Achtergrond
1.1.1. Kennis voor weidevogelbescherming
De Kenniskring Weidevogels is in 2006 ingesteld
door het (voormalige) ministerie van Landbouw,
Natuurbeheer en Visserij (LNV) om na te gaan
welke kennis over weidevogels nodig is om tot een
effectieve bescherming te komen in Nederland 1 ,
en sturing te geven aan de uitvoering van zulk
onderzoek. Daartoe heeft zij verschillende
onderzoeken geïnitieerd en het relevante beleid
getoetst op de vraag of dit in voldoende mate is
onderbouwd. Om sturing te geven aan deze vragen
is jaarlijks een kennisagenda opgesteld, waarin
kennisvragen werden geprioriteerd. In 2009 heeft
een evaluatie plaatsgevonden van in hoeverre de
reeds door de Kenniskring geïnitieerde onderzoeken
hebben bijgedragen aan het oplossen van deze
kennisvragen.
De centrale vraag bij de evaluatie was, welke
kennisvragen ons in de weg staan om - vanuit de
ecologie van de soorten - een effectieve strategie te
voeren voor de bescherming van weidevogels, met
als achterliggend doel het duurzaam instandhouden
van een vitale weidevogelpopulatie in Nederland.
Kortom, waar zitten de belangrijke leemten in
kennis op dit moment. Om grip te krijgen op deze
vraag is in september 2008 een expertbijeenkomst
georganiseerd door de Kenniskring, en is op
basis daarvan een evaluatienotitie opgesteld 2 .
Een belangrijk resultaat hiervan is geweest, dat
de knelpunten en kennisleemten per fase in de
levenscyclus zijn geanalyseerd.
1.1.2. Sturende factoren in de jaarcyclus
Er is voor gekozen om bovengenoemde vraag te
benaderen vanuit de biologie van de soort en dat te
doen via een indeling van de jaarcyclus. Dat biedt
structuur en, omdat weidevogels in tijd en ruimte
op verschillende plaatsen aanwezig zijn, meer grip
op het handelingsperspectief bij het vaststellen
van vragen. In de jaarcyclus onderscheiden we
de overwintering, de aankomst en vestiging, de
nestel- en broedfase, de kuikenfase tot vliegvlug
1 In 2010 is de Kenniskring Weidevogels opgeheven. Het onderhavige
rapport is één van de laatste onderzoeken die in dit verband wordt
opgeleverd.
2 In de Kennisagenda van juni 2009 is naast de prioritaire vragen
een overzicht opgenomen van de stand van de kennis omtrent
weidevogels anno 2009. Deze notitie heeft aan de basis gestaan van
de prioritering van de vragen, en de daarvan afgeleide onderzoeken.
Verslag Kenniskring dd. 4-6-2009.
Factoren die van invloed zijn op de ontwikkeling van weidevogelpopulaties
9
en tenslotte de fase waarin soorten zich weer
voorbreiden op de wegtrek en overwintering (rui,
opvetten, nazomertrek). Voor elk van deze fasen
zijn belangrijke, sturende factoren aan te geven en
ook meer of minder duidelijke leemten in kennis.
De indeling in fasen heeft als beperking dat
overkoepelende aspecten tussen wal en schip kunnen
vallen. Echter, met nadruk is de problematiek
benaderd vanuit de populatiedynamica waarbij
aanwas (nataliteit) en sterfte (mortaliteit) de
ontwikkeling van de populaties sturen. Enkele
recente onderzoeken, deels op aangeven van en
ondersteund door de Kenniskring, zijn in dat licht
van belang. Er is een bureaustudie uitgevoerd naar
de overleving van Kievit, Grutto, Wulp en Tureluur
in verschillende perioden van het jaar (Bruinzeel
2010). Deze studie geeft duidelijk aan, dat de
zwakke schakel in de jaarcyclus gevormd wordt door
de gebrekkige aanwas: bij al deze soorten ontbeert
het aan voldoende reproductie om de populatie op
peil te houden. Wel zijn er enkele duidelijke vragen
omtrent de situatie in de overwinteringsgebieden en
vooral de voorjaarstrek (Bruinzeel 2010). Daarnaast
is er de langjarige populatiedynamische studie
aan Grutto’s van de RUG (CEES) in Fryslan, die
voor de verschillende fasen belangrijke parameters
blootlegt en, door het langjarige karakter ervan, ook
de dynamiek daarin (Kentie et al. 2008).
In de afgelopen jaren is veel kennis verworven
over weidevogels. Toch zijn er voor delen van de
jaarcyclus nog duidelijke vragen te onderscheiden.
Deels omdat die in het verleden niet goed zijn
onderkend (voortschrijdend inzicht op basis van
nieuw verworven kennis), deels omdat ze om
andere redenen niet zijn onderzocht. Een deel van
deze vragen is door de Kenniskring als prioritair
aangemerkt en deze vormen onderwerp van de
onderhavige studie, en worden in de volgende
paragraaf uitgewerkt.
1.2. Vraagstelling en doel
Er kunnen in elk deel van de jaarcyclus, of een
combinatie daarvan, belangrijke kennisleemten
worden onderscheiden. Een aantal daarvan zijn door
de Kenniskring als prioritair beoordeeld:
• Hoe verloopt de trek van de Grutto, welke
(habitat)keuzen worden daarbij gemaakt op
individueel niveau, en wat zijn belangrijke
gebieden tijdens de overwintering, en vooral
tijdens de terugtrek in het voorjaar. Belangrijke