Factoren die van invloed zijn op de ontwikkeling - Altenburg ...

Samenvatting
De Kenniskring Weidevogellandschap (voormalige
ministerie Landbouw, Natuurbeheer
en Voedselveiligheid (LNV)) heeft SOVON
Vogelonderzoek Nederland, Bureau Altenburg &
Wymenga en Alterra gevraagd onderzoek uit te
voeren naar een aantal sturende factoren die de
ontwikkeling van weidevogelpopulaties kunnen
beïnvloeden. Deze factoren zijn onderscheiden op
basis van een evaluatie die door de Kenniskring
is uitgevoerd. Uit deze evaluatie kwamen drie als
belangrijk ingeschatte factoren naar voren:
1.
2.
3.
Hoe verloopt de trek van de Grutto en
wat zijn de belangrijke doortrek- en
overwinteringsgebieden?
Wat is de betekenis van waterpeil voor de
voedselopname door de Grutto? Hoe werkt
dit en in hoeverre is waterpeil van invloed
op andere factoren die voor weidevogels en
de Grutto in het bijzonder van belang zijn?
Is de structuur van het grasland bepalend
voor het opgroeisucces van gruttokuikens?
Zo ja, wat zijn dan de kenmerken van een
goede graslandstructuur?
Aanpak
Deze drie deelonderwerpen zijn op zeer
verschillende wijzen onderzocht. De trek van
Grutto’s is onderzocht door Grutto’s uit te rusten met
geïmplanteerde satellietzenders. In dit onderzoek
is nauw samengewerkt met de Rijksuniversiteit
Groningen en de US Geological Survey (USGS). De
effecten van waterpeil zijn onderzocht door in een
drietal gebieden het waterpeil te verhogen op een
aantal percelen en tegelijk de helft daarvan normaal
te bemesten en de andere helft niet. Dit laatste werd
ook gedaan op een aantal referentiepercelen waar
het waterpeil niet kunstmatig omhoog was gebracht.
De effecten van graslandstructuur zijn onderzocht
door kuikens in vier verschillende graslandtypes te
laten foerageren in gecontroleerde omstandigheden
en hun gewichtsverandering tijdens die periode
te gebruiken als maat voor de kwaliteit van die
vegetatie.
Trek van de Grutto
De techniek van geïmplementeerde zenders leverde
veel inzichten op, maar ging ook wel gepaard met
technische problemen. De zenders leken geen effect
te hebben op de overleving van de vogels, maar wel
op de reproductie van de individuen.
Grutto’s verdwijnen al relatief snel na het
broedseizoen uit Nederland. Vogels die niet
succesvol waren verlaten al rond half juni ons land,
terwijl succesvolle vogels dat ongeveer een maand
later doen.
De satellietpeilingen lieten zien dat ongeveer 75%
Factoren die van invloed zijn op de ontwikkeling van weidevogelpopulaties
5
van de Grutto’s in Afrika overwinterd en 25% in
Europa. Het belang van die laatste gebieden lijkt
daarmee toegenomen als overwinteringsgebied.
Tegelijk blijken er grote individuele verschillen te
bestaan in trekstrategie. Dit kan zowel betrekking
hebben op het tempo waarin ze naar het zuiden
trekken (rechtstreeks of met tussenstops), de locatie
waar ze overwinteren en de trek terug naar het
noorden, waarbij sommige individuen min of meer
dezelfde weg terug volgen langs de westkust van
Afrika en Europa, terwijl anderen via Mali, Tunesië
en de Camarque terugkeren.
In verhouding tot het verleden zijn de aantallen
overwinterende vogels in Guinee-Bissau sterk
afgenomen en tegelijk lijken de Grutto’s nu
een veel dynamischer gebruik te maken van het
overwinteringshabitat in West-Afrika. Hoewel ook al
in het verleden aanwijzingen werden gevonden voor
dit fenomeen. Het is daarom niet met zekerheid te
zeggen of hier sprake is van een nieuwe ontwikkeling
of dat we nu door nieuwe technieken en betere
tellingen, beter in staat zijn dit te constateren. De
indruk bestaat dat er nog steeds voldoende favoriet
biotoop aanwezig is in deze regio. Niettemin blijft
het zaak de ontwikkelingen in deze gebieden goed
te blijven volgen omdat verwacht wordt dat ook in
deze gebieden de interacties tussen het gebruik van
het overwinteringsgebied door Grutto’s en mensen
eerder zal toenemen dan afnemen.
Waterpeil
De achteruitgang onder weidevogels wordt al jaren
toegeschreven aan de voortschrijdende intensivering
van het agrarisch landgebruik. Een belangrijk aspect
daarvan is de verlaging van het waterpeil, waardoor
de grasgroei sneller op gang kan komen en er eerder
kan worden gemaaid. Naast het risico dat nesten
worden uitgemaaid heeft dit vooral gevolgen voor
de beschikbaarheid van het voedsel. Regenwormen
migreren bijvoorbeeld dieper in de grond naarmate
de uitdroging van de grond toeneemt.
Uit de experimenten kwam naar voren dat vochtige
bodems meer regenwormen in de bovenste laag
bevatten dan droge bodems en er dus meer wormen
beschikbaar zijn voor de Grutto’s. Een drempelwaarde
lijkt te liggen bij een bodemvochtigheid van 30%.
Onder die waarde neemt de bereikbaarheid van
voedsel in versneld tempo af . In droge periodes als
de bodemvochtigheid onder de drempelwaarde daalt
kunnen Grutto’s overschakelen op emelten, maar de
vraag is of de dichtheden daarvan voldoende zijn om
te voldoen aan de voedselbehoefte van een Grutto.
Het foerageersucces van Grutto’s bleek vooral
afhankelijk te zijn van de datum in het seizoen, de
indringingsweerstand van de bodem en de dichtheid
van emelten. Dit laatste kan indirect worden