Evaluatie Wet foetaal weefsel - Pro Facto

4.1 Wet op de lijkbezorging (WLB)
De WLB beoogt de volksgezondheid te beschermen door regels te stellen voor de begraving en
verbranding van lijken. De WLB is ook van toepassing op doodgeborenen. Een doodgeborene is in de
WLB gedefinieerd als een na een zwangerschapsduur van ten minste 24 weken levenloos ter wereld
gekomen menselijke vrucht. Vanaf die grens geldt de WLB. Dat wil zeggen dat er in beginsel een
begraafplicht is en dat nabestaanden sectie kunnen toestaan (artikel 72.2 WLB) of het lijk kunnen
bestemmen voor ontleding in het belang van de wetenschap of het onderwijs (artikel 67.3 WLB).
Volgens een wijzigingsvoorstel van de WLB is deze wet ook van toepassing op de menselijke vrucht
die na een zwangerschapsduur van minder dan 24 weken ter wereld is gekomen en niet binnen 24
uur is overleden. 36 Wanneer die wetswijziging van kracht wordt, is er sprake van samenloop tussen
WLB en WFW. Voor deze categorie vruchten gelden dan zowel de regels van de WFW als die van de
WLB. Dit kan in de praktijk tot problemen leiden, omdat deze regels tegengesteld zijn: volgens de
WFW kan de vrouw foetaal weefsel ter beschikking stellen, volgens de WLB is er een begraafplicht
dan wel de mogelijkheid om het lijk te bestemmen voor ontleding ten behoeve van wetenschap en
onderwijs. Voor bestemming tot ontleding van het lijk van een doodgeborene krachtens de WLB
gelden, anders dan in de WFW voor terbeschikkingstelling van foetaal weefsel, geen vormvereisten.
Een belangrijk verschil is bovendien dat de WFW een gerichte toestemming vereist: de vrouw moet
vooraf zijn ingelicht over de aard en het doel van het voorgenomen gebruik van het weefsel, terwijl de
WLB geen nadere voorwaarden stelt aan de bestemming tot ontleding. De vraag is of de WFW in dit
geval kan worden beschouwd als de lex specialis, zodat de regels van de WFW voorrang hebben boven
die van de WLB. De begraafplicht zou dan wijken voor de mogelijkheid van terbeschikkingstelling van
de WFW, met alle voorwaarden van dien.
Een ander verschil tussen beide regelingen is dat de toegestane gebruiksdoelen in de WLB (uitsluitend
wetenschap en onderwijs) enerzijds beperkter zijn dan in de WFW, maar anderzijds ruimer, omdat ze
niet de beperking kennen tot de geneeskunde. Een derde belangrijk verschil is dat de zeggenschap in
de WFW is toebedeeld aan de vrouw (met een bezwaarmogelijkheid voor de partner, indien de vrouw
deze bij haar besluit betrekt), terwijl de WLB een ruime kring van beschikkingsbevoegden kent (artikel
67.3: de naaste meerderjarige bloed- of aanverwanten tot en met de derde graad of de meerderjarige
erfgenamen of anders degenen die de zorg voor het lijk op zich nemen).
4.2 Wet op de orgaandonatie (WOD)
De WOD heeft ten doel het grondwettelijke recht op onaantastbaarheid van het menselijk lichaam te
beschermen en schaarse organen rechtvaardig te verdelen. De verhouding met deze wet roept geen
bijzondere vragen op. Wel kan een opmerking worden gemaakt over de vorm van de toestemming. De
WFW vereist in artikel 3 een verklaring die ten minste eigenhandig is gedagtekend en ondertekend.
Dit vormvereiste is aan het wetsvoorstel toegevoegd op advies van de Raad van State, die het heeft
ontleend aan artikel 6 WOD. 37 De wilsverklaring van artikel 6 heeft echter betrekking op
orgaandonatie bij leven; voor orgaandonatie na overlijden geldt artikel 9 WOD, waarin eveneens
36 Kamerstukken II 2005/06, 30 696, nr. 2. Dit voorstel is in behandeling in de Tweede Kamer.
37 Kamerstukken II 1998/99 26 639, A.
30