In Turkije gaat alles sneller - VNO-NCW

10
omslag
FORUM #08/19.04.12

In Turkije
gaat alles sneller
Het is één van de snelst groeiende economieën. Turkije is booming en
weet dat. Niet langer het land van gastarbeiders, baklava en döner
kebab. Maar modern, dynamisch en waanzinnig aantrekkelijk.
Tekst: Walter Devenijns, Jessica Maas | Foto: Martin Roemers/ hh
Het was voor Nederlanders ooit vooral de thuisbasis van de ‘gastarbeider’.
Nu staat Turkije juist bekend als het land met een booming
economie vlakbij Europa. Steeds zelfbewuster, mede dankzij een
goed draaiende economie. Dat het zelfvertrouwen groeit, laat een
reclamespotje van slechts 60 seconden duidelijk zien. Hoofdrolspeler:
Turkish Airlines. Eerste scene: Barcelona-speler Messi traint met
zijn clubgenoten, trainer Guardiola kijkt tevreden toe. Een paar
seconden later staat een vliegtuig van de Turkse vliegmaatschappij
naast het voetbalveld. De deur gaat open, op de gezichten van sommige
voetbalspelers verschijnt een glimlach. Op de achtergrond
zingt een vrouwenstem ‘We are Turkish Airlines, we are globally
yours’. FC Barcelona in een reclamecampagne van een Turkse luchtvaartmaatschappij?
Yep. Eind vorig jaar zette Turkish Airlines ook
de Britse voetbalploeg Manchester United en vertrekkend keeper
Edwin van de Sar in de tv-spotlights. Beide ploegen worden immers
11
FORUM #08/19.04.12
gesponsord door Turkish Airlines. Kwam de maatschappij in de
jaren negentig nog wel eens negatief in het nieuws; Turkish Airlines
heeft een turn-around gemaakt op gebied van passagiersservice,
maar ook op gebied van zelfvertrouwen. De vliegmaatschappij wil
gezien worden in haar race ‘naar de wereldtop’. Dat laatste is misschien
bluf, want de concurrentie is bikkelhard. Maar de transformatie
van een grijze muis naar een gelikt opererende maatschappij zegt
óók iets over Turkije zelf, het land dat nog een deel van de aandelen
van Turkish Airlines in handen heeft.
Turkije onder leiding van premier Erdo˘gan barst van het zelfvertrouwen.
Voor de derde keer achter elkaar heeft Erdo˘gan de verkiezingen
gewonnen. De economie draait op volle toeren. Al jaren, de recessie
uitgezonderd dan. De bevolking groeit. Het fenomeen vergrijzing is
onbekend. Wie een keer aan het eind van de dag op de autowegen
rondom Istanbul heeft gereden, of een poging heeft gedaan om te

12
omslag
gaan rijden, weet dat enorme files geen exclusief Europees probleem
meer zijn. Turkije heeft volgens de Britse zakenkrant the Financial
Times een can-do cultuur die voor een economisch wonder zorgt.
profiteren
Ook Nederland profiteert van de nieuwe economische motor. De handel
tussen de twee landen is de laatste jaren met 20 procent gegroeid.
Nederland is een van de top-3 investeerders, terwijl in Turkije inmiddels
zo’n negentienhonderd Nederlandse bedrijven zijn gevestigd.
Omgekeerd lonkt Turkije ook naar Nederland. De in Amsterdam
gevestigde Credit Bank bijvoorbeeld is formeel een Nederlandse bank
met een Nederlandse bankvergunning, maar behoort wel tot het netwerk
van een Turkse miljardair.
Nederland wil de banden met Turkije verstevigen. Dat dit jaar 400 jaar
diplomatieke betrekkingen tussen Nederland en het Ottomaanse rijk,
FORUM #08/19.04.12
Ugur Ergun (High Performance)
‘Nederlanders worden niet als
verraders gezien’
‘Nederlanders hebben een goed imago in Turkije’, zegt Ugur
Ergun. ‘Duitsers en Fransen moeten veel meer uitleggen over de
harde uitspraken van Sarkozy en Merkel over de Turkse toetreding
tot de eu.’ Lachend: ‘We worden niet als verraders gezien.
Nederlanders worden gerespecteerd.’ Ondanks dat Geert Wilders
wel een paar keer ophef in de Turkse media heeft veroorzaakt
met zijn uitspraken over de Koran, is hij volgens Ergun bij de
meeste Turken onbekend. ‘Hij is hier een nobody.’
Ergun groeide op in Turkije, studeerde en werkte in Nederland en
besloot eind jaren negentig weer terug te keren. ‘Niet vanwege
heimwee, maar vanwege werk. Mijn vrouw en ik hadden het goed
naar onze zin in Amstelveen, hebben ons destijds nooit een buitenstaander
gevoeld. Maar ik kreeg een mooi aanbod.’ Inmiddels
runt hij een management consultancy bureau gericht op de it- en
communicatiesector. ‘Ik combineer de koele gestructureerde
Nederlandse werkwijze met de Turkse flexibiliteit. Dat werkt.’ De
welvarende economie helpt en de zaken gaan goed. ‘Een totaal
andere situatie dan in Europa. De vraag ‘Wie heeft wie nodig?’
dringt zich op.’
Hij ziet meer Nederlandse ondernemers naar Turkije komen die
een graantje mee willen pikken. ‘Met name in de sectoren waar
Nederland sterk in is zoals watermanagement, recycling. Ook
steeds meer mkb’ers komen deze kant op. Er liggen zeker kansen,
maar zoals overal geldt, ze moeten zich de bedrijfscultuur eigen
maken. Ze moeten kunnen omgaan met de bureaucratie. Dat is
niet altijd makkelijk. De één redt het, de ander niet.’
de voorloper van Turkije, worden gevierd, komt dan ook mooi uit.
Binnenkort gaat er een Nederlandse handelsmissie naar Turkije, terwijl
de Turkse president Abdullah Gül deze week (17 tot en met 19
april) ons land bezoekt met in het kielzog een zware Turkse handelsmissie.
Turkije is met zijn tachtig miljoen inwoners en een groeiende
middenklasse hot. Dat de onderhandelingen over de toetreding van
Turkije tot de eu in het slop zitten, er felle kritiek is op het schenden
van de mensenrechten, en het feit dat gedoogpartner pvv niets van het
islamitische Turkije moet hebben, laat zien dat de Nederlandse koopman
sterker is dan het sentiment.
het geheim
Anouk Ruhaak, economisch analist van de Rabobank, constateert ook
dat Turkije ‘hard groeit’. Terwijl Nederland de handen dicht zou knijpen
als de jaarlijkse groei weer in de buurt van de 2 procent zou komen,

Erik Klomp (Novodoor)
‘Turkije is beter af zonder Europa’
Tien jaar geleden zette Erik Klomp de stap. Samen met vrouw en
drie kleine kinderen reed hij in met een Volkswagenbusje naar
Istanbul. Klaar om samen met een Turkse partner een bedrijf in
bouwmaterialen te beginnen. Met vallen en opstaan leerde hij
de Turkse bedrijfscultuur kennen. ‘We hebben zo vaak op het
punt gestaan om terug te keren.’ Maar langzaam viel alles op
zijn plaats. Het bedrijf specialiseerde zich in deuren en hang- en
sluitwerk. Dat was een goede zet. Inmiddels heeft Novodoor
25 mensen in dienst en is actief in meer dan tien landen. De
booming economie - met 8,5 procent over heel 2011 één van de
snelst groeiende economieën ter wereld - heeft de belangstelling
van ondernemend Nederland in Turkije doen toenemen.
Klomp: ‘Er zijn veel Nederlanders die hier wat willen beginnen.
Maar eenvoudig is het niet. Een betrouwbare Turkse partner en
een strakke administratie, dat is van belang. Daar wil het nog wel
eens op mislopen.’
Volgens Klomp hebben veel Nederlanders moeite met zich
dienstbaar op te stellen ‘Wanneer je een gesprek hebt gehad,
moet je niet tien dagen wachten met het versturen van de offerte.
Dan voelt de klant zich niet serieus genomen en ben je ze
kwijt. En je moet bereikbaar zijn. Liefst 12 uur per dag. Respect
is belangrijk.’ De Turkse toetreding tot de Europese Unie is geen
onderwerp van gesprek. ‘Dat speelt totaal niet. Niet gek, wanneer
je naar de problemen in Europa kijkt. Ik denk ook dat Turkije
beter af is zonder Europa. Wat moeten ze met dat aankomende
bejaardentehuis?’
noteerde Turkije in de eerste helft van 2011 een plus van liefst 10,2 procent.
Daarmee stond Turkije in de top van de wereldranglijst. Ook als
de dip in 2009 na het uitbreken van de kredietcrisis wordt meegenomen,
bedraagt de gemiddelde economische groei over een periode van
tien jaar 4 procent. Wat is het geheim van Turkije? Het land is stabieler
geworden, vertelt Ruhaak. ‘Je merkt ook dat investeerders meer vertrouwen
beginnen te krijgen in de Turkse economie.’ Dat vertrouwen
was er lange tijd niet. In de jaren tachtig en negentig leed het land
onder het typische boom-bustsyndroom. De economische groei
schommelde tussen een plus van 10 procent en een min van 8 procent.
Rond de eeuwwisseling kwam dé grote klap. De economie ging onderuit
na een politieke crisis, waarbij de inflatie opliep naar 75 procent. De
bankensector bleek zeer kwetsbaar te zijn. Met het aantreden van de
nieuwe regering onder leiding van de islamitische akp-premier
Erdo˘gan werden zware hervormingen doorgevoerd. ‘Daarvan profi-
13
FORUM #08/19.04.12
Jos Simons (bim)
‘Een Turk meldt zich niet zomaar ziek’
Jos Simons, oud-directeur van Aldi Nederland, heeft nog géén
dag spijt gehad van zijn komst naar Turkije in 2001. Onder zijn
leiding groeide de Turkse prijsstunter bim in tien jaar tijd uit tot
één van de grootste supermarktketens van het land. Van negenhonderd
winkels naar 3.370. De formule is identiek aan die van
Aldi. Een beperkt assortiment, een platte organisatie en weinig
poespas. ‘Die formule werkt overal.’ Twee jaar geleden trad hij terug
als bestuursvoorzitter, maar als lid van de raad van commissarissen
en speciaal adviseur is hij nog steeds betrokken bij ‘zijn
bim’. Simons roemt de jonge beroepsbevolking en de arbeidsmoraal.
‘Er wordt hier echt hard gewerkt. Als ik alleen al kijk naar het
ziekteverzuim, dat ligt hier veel lager dan in Nederland. Een Turk
meldt zich niet zomaar ziek’
Volgens Simons biedt het land veel kansen voor Nederlandse ondernemers.
‘Er zijn natuurlijk veel gelukzoekers, in beide landen,
die snel geld willen maken. Maar met de juiste instelling en een
goed plan kan veel.’ Hij heeft het land zien veranderen. Met de
economie groeide ook het zelfvertrouwen van de Turken. ‘Een
paar jaar geleden was nog 65 procent van de Turken voor toetreding
tot de eu, nu is dat teruggezakt naar rond de 30 procent.
Niet vreemd, ik heb me ook vaak geërgerd aan die denigrerende
toon uit Europa, terwijl landen als Bulgarije en Roemenië wel lid
zijn geworden. Tsja. Niet gek dat de Turken nu denken: ze zoeken
het maar uit en zich op het oosten richten.’
teert Turkije nog steeds’, vertelt Ruhaak. ‘Het bankenstelsel werd versterkt,
terwijl de controle erop eveneens verstevigd is. De Turkse banken
hebben weinig last gehad van de kredietcrisis. De Turkse centrale
bank is onafhankelijker geworden. De overheid is gedreven om het
begrotingstekort laag te houden. Ze hebben net als in Europa tijdens de
crisis stimuleringsprogramma’s gehad, maar nu de crisis voorbij is,
gaat de hand weer op de knip.’
zelfvertrouwen
Dat de Turkse staat meer zelfvertrouwen heeft, maakte president Gül
eind vorig jaar in een rede in Wenen duidelijk. Europa kreeg van hem
verbaal een draai om de oren. Het dooretteren van de eurocrisis liet
volgens Gül zien dat Europa zijn eigen huis niet op orde kan krijgen.
‘De nalatigheid van de Europese Unie heeft de weg vrijgemaakt voor
de moeilijke economische situatie op dit moment’, aldus Gül. Europa

14
omslag
moet orde op zaken stellen. Dat Gül de Europeanen in het openbaar
kapittelde, zegt iets over de nieuwe verhoudingen. Want ook het
Turkse economische wonder kent zijn zwakke plekken. De minimumlonen
bijvoorbeeld zijn relatief hoog, waardoor Turkije terrein verliest.
De textielindustrie ziet fabrieken verdwijnen richting China, waardoor
vooral laagopgeleide werknemers hun banen verliezen. De
bureaucratie is groot, terwijl de economische groei sterkt leunt op kredieten
uit het buitenland. De zwarte sector is enorm, waardoor de
staat miljarden aan belasting misloopt.
Ruhaak: ‘De Turken sparen weinig. De bevolking houdt er erg van om
op krediet te leven. Op zich begrijpelijk als je een periode van hyperinflatie
hebt gehad. De angst bij Turkije is altijd dat het land te hard
groeit, waardoor het gat op de handelsbalans nog groter wordt. Economen
en investeerders zijn bang voor de terugkeer van het oude boombustscenario.
Aan de andere kant is dat ook een soort reflex om altijd
FORUM #08/19.04.12
Kansrijk in Turkije
De Turkije-werkgroep van Dutch Trade Board denkt dat
Nederlandse bedrijven in zes Turkse sectoren sterk kunnen
groeien:
Water - De Turkse watermarkt verandert, mede door het streven
om te voldoen aan de eu-normen. Daarbij wordt onder meer
gekeken naar waterbeheer, de drinkwatervoorziening, waterzuivering
en het grondwaterbeheer.
Infrastructuur - Turkije wil de transporthub van de regio worden.
Daarnaast moet de infrastructuur verbeterd worden door het
groeiende verkeer. Kansen liggen er ook op het gebied van wegen,
spoorwegen en havens.
Maritiem - Scheepsbouw groeit al jaren in Turkije. De Vereniging
Nederlandse Scheepsbouw Industrie (vnsi) en Holland Marine
Equipment (hme) zijn geïnteresseerd. hme heeft al een handelsmissie
gestuurd naar Turkije.
Milieu - De Turkse overheid wil stevig investeren in de milieusector.
Ook hier speelt de invoering van de eu-normen en
-regelgeving een stimulerende rol. Voor het Netherlands Waste
Management Partnership (nwmp) is Turkije een van de prioriteitslanden.
Automotive - Het land verovert binnen vijf jaar een plaats in
de top-10 van autoproducerende landen, wordt verwacht. Wel
heeft de economische crisis voor een dip in de automotive-sector
gezorgd.
Energie - Turkije is een belangrijk land voor de doorvoer van olie
en gas. De energiebehoefte neemt toe, terwijl de interesse in
alternatieve energie eveneens groeit. Tussen Turkije en Nederland
is een memorandum of understanding op energiegebied gesloten.
Energie-efficiency en duurzaamheid bieden mogelijkheden.
Meer info: http://www.internationaalondernemen.nl/dtb/dtb_tur.asp
maar naar het turbulente verleden te wijzen. Je moet de cijfers van Turkije
een beetje in balans zien. Het tekort op de handelsbalans is absoluut
zorgwekkend, maar tegelijkertijd is er nu een regering die beter
oplet dan die van 15 tot 20 jaar geleden.’
Bij een groeiend zelfvertrouwen hoort ook een staat met groeiende
ambities. In 2023, als de Turkse republiek officieel 100 jaar bestaat,
moet het land tot de top-10 van de wereldeconomie behoren. Tijdens
de viering van de 400-jarige Turks-Nederlandse relatie zal een ding
duidelijk worden. Nederland krijgt bezoek van een zeer zelfbewuste
Turkse president.