Bijlage 1

2. Bureauonderzoek
2.1. Werkwijze
B&G rapport 948
Versie 2.0 (definitief)
Tijdens het aanvullend bureauonderzoek zijn gegevens verzameld over het onderzoeksgebied. Er is
gekeken naar bekende archeologische waarden, uitgevoerde archeologische onderzoeken, de
fysieke kenmerken van het oude en huidige landschap en naar informatie over bodemverstoringen. Er
is gebruik gemaakt van het Programma van Eisen (PvE; Talle-Burger 2010), recent archeologisch
onderzoek aan de Middenbaan (Nales 2009), de verwachtingskaart van de gemeente Barendrecht
(BOOR kenmerkenkaart Barendrecht) en van de Cultuurhistorische Hoofdstructuur (CHS) van de
provincie Zuid-Holland. Daarnaast is er gekeken naar de landelijke verwachtingskaart (de Indicatieve
Kaart van Archeologische Waarden) en naar het Archeologisch Informatie Systeem (Archis II) van de
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Aanvullende historische informatie is verkregen uit
beschikbaar historisch kaartmateriaal, waaronder het Minuutplan van begin 19 e eeuw en enkele
historische topografische kaarten (watwaswaar.nl).
Om inzicht te krijgen in de opbouw en ontwikkeling van het landschap zijn onder andere de
bodemkaart, geologische en de geomorfologische kaarten van Nederland en de Rijn-Maas delta
gebruikt (Stichting voor Bodemkartering 1983; Rijks Geologische Dienst 1975; Alterra 2005;
Berendsen/Stouthamer 2001). Voor informatie over het reliëf in en rondom het plangebied is gebruik
gemaakt van het Actueel Hoogtebestand van Nederland (AHN; www.ahn.nl). Deze gegevens zijn
aangevuld met informatie uit onderzoeksrapporten en achtergrondliteratuur (zie literatuurlijst). Er is
voor het onderzoek geen gebruik gemaakt van historisch archiefmateriaal of oude luchtfoto’s omdat
deze geen extra informatie leverden.
2.2. Geologie, geomorfologie en bodem
2.2.1. Ontstaansgeschiedenis landschap
Het plangebied is gelegen in de zuidwestelijke delta van de Maas, waar mariene processen
(sedimentatie en erosie) tot in relatief recente tijden nog grote invloed uitgeoefend hebben op het
landschap (Berendsen 2005). Tijdens de laatste IJstijd (het Weichselien) stroomden de Rijn en de
Maas samen ter plaatse van Rotterdam in een brede vlakte van vlechtende rivieren, die hoofdzakelijk
bestond uit grofzandig sediment en grind. Geologisch gezien behoren deze grofzandige sedimenten
tot de Formatie van Kreftenheije (de Mulder et al. 2003). Volgens Hijma et al (2009) zijn deze
afzettingen te verwachten op een diepte van circa -15m NAP.
Gedurende de warme Bølling en Allerød interstadialen (circa 13.000 en 11.000 jaar geleden)
concentreerde de afvoer van de rivieren zich in enkele hoofdgeulen, die een meanderend (bochtig)
karakter hadden. Door het voorkomen van slechts enkele meanderende hoofdgeulen ontstond een
sterke differentiatie van sediment in beddingafzettingen, oeverafzettingen en komafzettingen
(overstromingsafzettingen). Met name de oever- en komafzettingen uit deze perioden zijn terug te
vinden als een dik kleipakket bovenop de grindige rivierafzettingen uit het Laat-Pleistoceen. Deze
kleilaag kenmerkt zich als een relatief stugge blauwgrijze klei en staat bekend als de Laag van
Wijchen (de Mulder et al. 2003). Na de Bølling en Allerød interstadialen verslechterde het klimaat
tijdelijk weer. In deze perioden, de Oude en Jonge Dryas stadialen, namen de piekafvoeren van de
rivieren weer toe en verdween de vegetatie waardoor er weer veel grofzandig materiaal vanuit de
rivieren kon worden aangevoerd. Daardoor kon opnieuw een vlechtende riviervlakte ontstaan. Vanuit
de ’s winters droogvallende rivierbedding kon tijdens deze stadialen verstuiving optreden, waarbij het
grootste deel van het verstoven zand weer tot afzetting kwam langs het rivierdal. Hierdoor ontstonden
zogenaamde rivierduinen, die geologisch gezien tot de Afzettingen van Delwijnen worden gerekend
(de Mulder et al. 2003).
De overgang van het Pleistoceen naar het huidige Holoceen (vanaf 10.000 jaar geleden) werd
gekenmerkt door een abrupte overgang naar een warmer en vochtiger wordend klimaat. Door de
veranderde sedimentslast en afvoer in de rivieren ontstond wederom een meanderend riviersysteem
in het rivierdal. Daarnaast trad een stijging op van de relatieve zeespiegel, waardoor vanaf het Vroeg-
7