Bijlage 1

B&G rapport 948
Versie 2.0 (definitief)
Holoceen de rivierdalen vanaf het westen van Nederland zich begonnen op te vullen met veen (het
Basisveen) en sediment vanuit een aantal accumulerende riviersystemen.
De verdere Holocene ontwikkeling in het westelijk rivierengebied is in hoge mate bepaald door de
relatieve zeespiegelstijging in combinatie met de getijden. Als gevolg van de stijgende zeespiegel
ontwikkelden de mondingen van de toenmalige rivieren in de omgeving van Barendrecht zich als
estuaria. In de estuaria werd sediment afgezet bovenop het Basisveen, vermoedelijk rond 8700 jaar
geleden (Hijma et al. 2009). Een estuarium wordt gedefinieerd als het zeewaarts liggende deel van
een rivier, waarin sediment vanuit zowel de rivier als vanuit de zee terecht komt , onder invloed van
door getijde-, golf- en rivierprocessen. Binnen een estuarien gebied vindt dus een overgang plaats
van rivierafzettingen naar getijdeafzettingen. De afzettingen daartussen hebben onder invloed
gestaan van zowel rivier als getijde, maar zullen hoofdzakelijk zoetwatercondities kennen (Hijma et al.
2009). Deze afzettingen worden volgens de geologische kaart gerekend tot de Afzettingen van
Gorkum (fluviatiele afzettingen), terwijl Hijma et al. (2009) voorstelt de afzettingen onder invloed van
zowel rivier als getijde tot het Terbregge Laagpakket te rekenen. Deze afzettingen worden naar
verwachting aangetroffen tussen -7m NAP en -9m NAP. Door aanwas van sediment, de afname van
rivierinvloed in het gebied en de afname in de stijging van de zeespiegelstand rond 5000 jaar geleden
ontstonden uiteindelijk rustige maar natte omstandigheden, waardoor grote broek- en
bosveengebieden (het Hollandveen Laagpakket, de Mulder et al. 2003) konden ontstaan.
Tijdens periodes van toenemende invloed van de zee brak de zee via het mondingsgebied van de
Maas het achterland binnen, waardoor verschillende getijdekreken werden uitgeschuurd. In de kreken
werd zand en zandige klei afgezet. In de overstromingsvlakte rondom de kreken werd een dik kleidek
afgezet, waardoor de veengroei onderbroken werd. De afzettingen in de kreken zelf bestaan uit sterk
gelamineerde klei- of zandpakketten. Op de oevers direct langs de kreken werden hoofdzakelijk lichte
kleien en zavels afgezet. In de overstromingsvlaktes verder van de kreken verwijderd werden de
fijnere kleideeltjes afgezet, waardoor hier meer matig tot licht silthoudende kleien worden
aangetroffen. Geologisch gezien worden deze afzettingen gerekend tot de Afzettingen van Calais en
Duinkerke (Zagwijn / van Staalduinen 1975) 1 . Op het moment dat er geen sprake meer was van
overstromingen kon weer veengroei optreden.
2.2.2. Geologie
Volgens de geologische kaart van Nederland bestaat de ondergrond van het plangebied uit oever- en
eventueel overstromingsafzettingen, die gerekend worden tot de fluviatiele afzettingen van Gorkum
en/of de mariene afzettingen van Calais (Rijks Geologische Dienst 1975). Deze afzettingen
(hoofdzakelijk zandige klei) worden afgewisseld door veen. Bovenop de Afzettingen van
Gorkum/Calais wordt een pakket veen verwacht dat tot het Hollandveen wordt gerekend. Tenslotte
wordt bovenop het veen Afzettingen van Duinkerke III 2 verwacht. Binnen het pakket Duinkerke-IIIafzettingen
kunnen mogelijk oudere afzettingen, zowel marien als fluviatiel, aanwezig zijn. In de
omgeving van Barendrecht worden in de Riederwaard binnen de Afzettingen van Duinkerke-III
specifieke afzettingen waargenomen, die zeer waarschijnlijk te relateren zijn aan de overstromingen
uit 1373 en 1375 3 . Deze afzetting wordt met name gekenmerkt door een vuile laag met een
kenmerkende verhoogde hoeveelheid houtskool en fijn baksteengruis. Mogelijk gaat het om
verspoeld nederzettingsmateriaal. De laag kan er op wijzen dat vóór 1373-1375 ook al
overstromingen in het gebied hebben plaatsgevonden, waarbij nederzettingen zijn aangetast.
Recent geologisch onderzoek naar het vroegholocene ontstaan van de Rijn-Maas delta in het
westelijk kustgebied heeft uitgewezen dat in de ondergrond van Barendrecht veel kleine donkjes
voorkomen, waarvan de exacte begrenzing niet duidelijk is (mondelinge mededeling drs. M.P. Hijma,
Universiteit Utrecht). Daarnaast kunnen deze donken zeer lokaal voorkomen waardoor over korte
afstanden sterke variaties in zanddiepte kunnen ontstaan. Ook bleek uit de resultaten van dit
onderzoek dat in de ondergrond nabij het plangebied twee stroomruggen gelegen zijn, waarvan
mogelijk afzettingen in de ondergrond van het plangebied aanwezig kunnen zijn. Hijma (in prep)
1
De afzettingen van Calais en Duinkerke betreffen oude geologische benamingen naar Zagwijn / van Staalduinen (1975). De
afzettingen vallen tegenwoordig samen onder de Formatie van Naaldwijk (de Mulder et al. 2003).
2
Duinkerke III verwijst naar afzettingen die in de Middeleeuwen tijdens mariene overstromingen zijn afgezet.
3
Mondelinge mededeling: de heer J.M. Moree (BOOR)
8