download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift
download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift
download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
De mid<strong>de</strong>leeuwse stadspensionarissen van Haarlem en Lei<strong>de</strong>n 87<br />
Bezoldiging en emolumenten<br />
De pensionaris was veruit <strong>de</strong> best betaal<strong>de</strong> stadsdienaar. Hij droeg dan ook veel verantwoor<strong>de</strong>lijkhe<strong>de</strong>n<br />
als vertegenwoordiger van <strong>de</strong> stad, moest veel reizen maken en werkte<br />
dientengevolge voltijds in dienst van <strong>de</strong> stad. Hierdoor had hij vermoe<strong>de</strong>lijk weinig mogelijkhe<strong>de</strong>n<br />
om op an<strong>de</strong>re wijze inkomsten te genereren.<br />
In tabel 3 staan <strong>de</strong> wed<strong>de</strong> en het kledinggeld van <strong>de</strong> pensionarissen weergegeven. In eerste<br />
instantie geven <strong>de</strong> gegevens in <strong>de</strong> indruk dat <strong>de</strong> wed<strong>de</strong>n op en neer schommel<strong>de</strong>n, maar<br />
dit lag in werkelijkheid iets genuanceer<strong>de</strong>r. Het ontbreken van vaste loonbetalingen aan <strong>de</strong><br />
Leidse pensionarissen tussen 1474 en 1487 had met hun lichtere takenpakket te maken en<br />
niet zozeer met <strong>de</strong> financiële staat van <strong>de</strong> stad, want in 1491 kon <strong>de</strong> stad aan mr. Joost Jansz<br />
wel een wed<strong>de</strong> van 160 pond <strong>Holland</strong>s toekennen. De financiële problemen van <strong>de</strong> stad waren<br />
wel van invloed op <strong>de</strong> wed<strong>de</strong> van mr. Jacob Willemsz die 96 pond ontving, omdat <strong>de</strong> stad<br />
‘niet wel en vermach groot loen te geven te wed<strong>de</strong>n’. 38 Het is betekenisvol dat Baynaert Say,<br />
mr. Quirijn Dirksz, Johan van Dompselaar en mr. Cornelis van Veen lagere wed<strong>de</strong>n ontvingen<br />
dan hun voorgangers. Zij had<strong>de</strong>n namelijk of geen aca<strong>de</strong>mische titel of geen ervaring<br />
met <strong>de</strong> bestuurlijke en juridische instellingen. In het geval van <strong>de</strong> eerste twee speel<strong>de</strong> het<br />
waarschijnlijk ook een rol dat ze naast secretaris mr. Lambrecht Jacobsz functioneer<strong>de</strong>n, die<br />
vanaf 1523 regelmatig taken van <strong>de</strong> pensionaris waarnam en in 1536 <strong>de</strong>finitief werd aangesteld.<br />
Formeel bleef hij echter ook secretaris en behield daarom het recht op <strong>de</strong> inkomsten<br />
uit het schrijfambt. 39<br />
Na ongeveer 1550 kwam het salaris van <strong>de</strong> Leidse pensionarissen gelei<strong>de</strong>lijk een stuk hoger<br />
te liggen in vergelijking met dat van hun Haarlemse collegae. De Haarlemse vroedschap<br />
was zich wel bewust van het lage inkomen van hun pensionaris, want ze verhoog<strong>de</strong> <strong>de</strong> wed<strong>de</strong><br />
van mr. Cornelis van Alkema<strong>de</strong>, die dien<strong>de</strong> voor een ‘zeer cleyn en sober loon’, tot 267<br />
pond <strong>Holland</strong>s vlak voor zijn dood in 1566. 40 Een mogelijke verklaring voor het opvallen<strong>de</strong><br />
verschil in loonhoogte is dat <strong>de</strong> positie van <strong>de</strong> Leidse pensionaris binnen het stadsbestuur<br />
onomstre<strong>de</strong>n was, in tegenstelling tot die van hun Haarlemse collegae. De wed<strong>de</strong> van mr.<br />
Paulus Buys en mr. Gerard Melisz lag zelfs hoger dan <strong>de</strong> wed<strong>de</strong> van <strong>de</strong> raadsheren van het<br />
Hof van <strong>Holland</strong>. 41 Waarschijnlijk lag het salaris van <strong>de</strong> laatstgenoem<strong>de</strong> nog iets hoger omdat<br />
hij als juridisch adviseur van <strong>de</strong> schepenen nauwelijks dienstreizen maakte en daardoor<br />
aanvullen<strong>de</strong> inkomsten misliep.<br />
Tweemaal leid<strong>de</strong>n on<strong>de</strong>rhan<strong>de</strong>lingen over <strong>de</strong> wed<strong>de</strong> tot een conflict en vervolgens het<br />
ontslag van <strong>de</strong> pensionaris. Al in 1515 gingen er in <strong>de</strong> Haarlemse vroedschap stemmen op<br />
om mr. Jan van <strong>de</strong>n Briel te ontslaan vanwege zijn hoge loonlasten. Na verschillen<strong>de</strong> discussies<br />
besloot men in 1523 dat <strong>de</strong> pensionaris een <strong>de</strong>el van zijn wed<strong>de</strong> moest afstaan aan<br />
met betrekking tot instellingen en bewoners van <strong>de</strong> stad Lei<strong>de</strong>n (Lei<strong>de</strong>n 1981) [door <strong>de</strong> Leidse werkgroep van amateur (rechts)historici]<br />
49, 54, 64, 112, 133, 204.<br />
38 Mr. Jacob van <strong>de</strong>r San<strong>de</strong> kreeg volgens het vroedschapsboek wel een wed<strong>de</strong> van 50 Rijnse gul<strong>de</strong>n toegekend, maar uit <strong>de</strong><br />
stadsrekeningen blijkt niet dat <strong>de</strong>ze ook wer<strong>de</strong>n uitbetaald. RAL, SAI, inv. nr. 382, fol. 135r (1482); fol. 305r (1491); en<br />
fol. 382v (1494).<br />
39 AvK, SAH, inv. nr. 9, fol. 13r-13v (1523); en inv. nr. 418, fol. 25v.<br />
40 AvK, SAH, inv. nr. 5, fol. 82r-82v (1566).<br />
41 In <strong>de</strong> Bourgondische tijd lag het loon van <strong>de</strong> pensionaris op ongeveer <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> hoogte als van <strong>de</strong> secretarissen aan het Hof<br />
van <strong>Holland</strong>, die maximaal 146 pond <strong>Holland</strong>s verdien<strong>de</strong>n. Deze lonen bleven in <strong>de</strong> Habsburgse tijd onveran<strong>de</strong>rd. In 1558<br />
verdien<strong>de</strong>n <strong>de</strong> raadsheren 390 pond en <strong>de</strong> procureur-generaal 529 pond; zie: M. Damen, De staat van dienst. De gewestelijke<br />
ambtenaren van <strong>Holland</strong> en Zeeland in <strong>de</strong> Bourgondische perio<strong>de</strong> (1425-1482) (Hilversum 2000) 225; en met dank aan Serge ter<br />
Braake voor <strong>de</strong> gegevens uit 1558.