download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

10.000 voor Christus met het ontstaan en de ontwikkeling
van het (Noord-)Hollandse veen, de bestuurlijke
geschiedenis begint bij koning Radbod
en de duistere eerste graven van Holland en het
hoofdstuk over het Mijzer kerkje vangt aan met de
Ierse monnik Columba. Mijns inziens hadden
deze inleidingen wel een stuk korter gekund. Verder
zijn er wat kleine foutjes in de druk gemaakt
zoals het ontbreken van een legenda bij kaartjes en
foutieve verwijzingen naar de kaartenbijlage. Maar
dat neemt niet weg dat het boek over de Mijzenpolder
een aanwinst is voor diegenen die interesse
hebben in de Noord-Hollandse waterstaatsgeschiedenis.
Katja Bossaers
G. Chr. Kok, In dienst van het recht. Uit de geschiedenis
van het Gerechtshof te ’s-Gravenhage en de daaraan voorafgegane
hoven (1428-heden). (Hilversum: Verloren,
2005). geïll., 350 blz. isbn 90 6550 879 1.
Deze mooi verzorgde uitgave heeft betrekking op
een, alleen al door zijn ouderdom eerbiedwaardig
rechtscollege, dat wij kunnen beschouwen als de
erfgenaam van het in 1428 door Jacoba van Beieren
en Philips de Goede in het leven geroepen Hof van
Holland. De auteur is een gewezen president,
thans raadsheer, die zich bescheiden voorstelt als
liefhebber van de geschiedenis, geen professioneel
rechtshistoricus. Insiders weten echter dat hij
zijn sporen verdiend heeft als publicist op historisch
gebied, ook van een ‘column’ in een interne
uitgave van het Hof, waarvan dit boek in zekere zin
het vervolg dan wel de nadere uitwerking lijkt te
zijn.
De auteur heeft gekozen voor een behandeling
in twintig korte hoofdstukken, gevolgd door een
epiloog. De tekst van dat twintigtal is steeds als het
ware gecomponeerd rondom een beschouwing
over de betekenis van één of twee figuren in de geschiedenis
van het Hof en zijn voorgangers. In het
eerste hoofdstuk valt de benaming op van Hof van
Holland, Zeeland ‘en West-Friesland’. Deze houdt
ongetwijfeld verband met het late tijdstip waarop
laatstgenoemd gewest tot het Graafschap Holland
is gaan behoren, wat lange tijd een soort status
aparte als consequentie heeft gehad.
Gegeven de bijzondere betekenis van het Hof
door de eeuwen heen ligt het voor de hand dat men
in zijn geschiedenis vele markante personen en
Boekbesprekingen 127
cruciale gebeurtenissen ontmoet. Mr. Nicolaes
Everaerts (1461-1532) moet een eminent jurist geweest
zijn: hij bracht het tot lid van de Grote Raad
te Mechelen en daarna tot president van het Hof
van Holland, een uitzonderlijke promotie omdat
toentertijd de stadhouder normaliter als president
fungeerde. Een schitterende loopbaan sloot hij af
als president van de Grote Raad. Zijn opvolger in
Den Haag, mr. Geryt van Assendelft, heeft ook een
goede reputatie als jurist nagelaten maar is vooral
bekend geworden door het valsmunterijschandaal
waarbij zijn zoon betrokken was.
Wat de 17 e eeuw betreft, wordt ruime aandacht
besteed aan het proces tegen Johan van Oldenbarnevelt
en de moord op de gebroeders De Witt. Tot
de 24 leden van de speciale rechtbank waarvoor
Van Oldenbarnevelt terechtstond, behoorden er
vier tot het Hof. In het proces tegen Cornelis de
Witt concludeerde het Hof tot vrijspraak maar het
heeft in deze zaak verder weinig ruggengraat getoond,
“als het juist is”, schrijft Kok op blz. 56, dat
het hem toch veroordeelde tot eeuwige verbanning
en verlies van zijn ambten om ergernis bij de stadhouder
en het gepeupel te voorkomen.
Mr. J. Th. Royer (1737-1807) krijgt in dit boek
eigenlijk vooral aandacht als kunstverzamelaar en
China-kenner. Misschien kunnen wij dit beschouwen
als een indicatie dat het Hof in de 18 e eeuw tot
1795 een weinig turbulente en juridisch gezien ook
niet erg belangwekkende periode beleefde. Na de
totstandkoming van de Bataafsche Republiek voltrokken
zich echter drastische veranderingen. De
rechterlijke organisatie ging bij herhaling op de
schop (hierbij speelde mr. C.F. van Maanen een
belangrijke rol, ooit procureur-generaal en advocaat-fiscaal
bij het Hof van Holland en uiteindelijk
minister van Justitie en minister van Staat). Inmiddels
(enkele overgangsperioden laat ik buiten
beschouwing) had het Hof van Holland plaats gemaakt
voor het Keizerlijk Gerechtshof en dit weer
voor het Provinciaal Gerechtshof (na 1842 ‘van
Zuid-Holland’).
Begin 1876 werd het Provinciaal Gerechtshof
veranderd in het Gerechtshof te ’s-Gravenhage
met een uitgebreider ressort waartoe ook Zeeland
behoorde, zoals vroeger ook zo lang het geval was
geweest. In 1901 betrok het Hof een nieuw gebouw,
het voormalige paleis van Prins Frederik
aan het Korte Voorhout, waar zich nu het ministerie
van Financiën bevindt. Dit Paleis van Justitie
bleef in gebruik tot 5 maart 1945, toen het werd
verwoest als gevolg van het bombardement op het