Doniawerstal - Fryske Akademy

weduwe; in dat jaar moet hij dus overleden zijn, want in 1672 kwam hij hier nog voor. a
Waarschijnlijk werd toen de school voor de weduwe en de kinderen enige jaren
waargenomen - wellicht door mr. Jan Drewis - totdat de zoon Mintse Willems oud genoeg
was om de taak op zich te nemen. In elk geval was in 1680 Mintse Willems hier de
schoolmeester; in de lidmatenlijst van 1681 staat hij als mr. Minse Willems Broockenkerck.
Ook hij was weer verver; hij ontving bijv. 2 c.g. voor "verven aan de Pastoorshuijsinge
gedaan". Het schoolmeesterstraktement werd nog altijd niet in de rekeningen verantwoord; de
inkomsten kwamen dus nog steeds uit kosterijland en de schoolgelden. Nog steeds werd
jaarlijks 2½ à 3 c.g. gegeven voor "boomoly, besems etc.", voor het smeren van de klok en
het schoonmaken van de kerk; ook iets voor het inschrijven van de rekeningen in het boek. In
1711 (her)trouwde mr. Minse met Johanniske Hessels. Hij was af en toe pachter van het
"merkgelt" (in 1684/85 bijv.), of van de dorpswaag (in 1707 en 1714 bijv.). Hij was ook
dorprechter (in 1713 en 1727 nog) en kwam hier in mei 1730 nog voor als getuige bij de
kerkvoogdij-rekening. Kort daarna heeft hij van de school afstand gedaan. In april 1737 is hij
overleden: op 27 april werd brandewijn betaald bij zijn dood en op 28 april ontving mr.
Foekes 12 st. wegens het beluiden van Mintse Willems.
b
In mei 1732 was mr. Jan Harmens hier als schoolmeester. In mei 1733 was hij hier nog.
Daar de rekeningen geen traktement vermelden, is het moeilijk te zeggen, hoe lang hij hier
precies gestaan heeft als schoolmeester. Waarschijnlijk is hij in 1733 opgevolgd door mr.
Sijbren Foekes, die hier tot 1737 als schoolmeester is geweest. (Zie eerder.)
In mei 1738 was er evenwel een nieuwe meester, Johannes Brinksma, wiens huwelijk
met Tijttie Gerben Brandts van IJlst toen geproclameerd werd. In het Register van
huisgezinnen van 1744 en in het Quotisatiecohier van 1749 werd hij ook genoemd als
schoolmeester van Langweer. Hij stond hier tot zijn dood, die voorviel tussen febr. en mei
1755.
Zijn opvolger was mr. Lieuwe Hanzes, schoolmeester en voorzanger, die als zodanig op
12 mei 1756 reeds genoemd werd. In mei 1757 trouwde hij met Antje Pieters van Ypecolsga.
c
In mei 1772, en ook in jan. 1775 kwam hij hier nog voor. Hoe lang hij hier nog gestaan heeft,
is mij niet gebleken.
Maar in 1783 stond hier de schoolmeester Julius Buhr. In febr. 1786 werd het bouwen
d
van een nieuwe school te Langweer uitbesteed. Meester Julius de Buhr was hier de eerste
organist: in 1784 werd in de kerk een orgel geplaatst door de orgelbouwer L. van Dam uit
Leeuwarden. Hij stond hier tot 1796 of 1797 als schoolmeester.
In maart 1797 was B. Lubbers schoolmeester, voorzanger en organist te Langweer. Hij
vertrok omstreeks mei 1803 naar Meppel en werd in febr. 1806 beroepen tot lector in
wiskunde aan een onderwijsinrichting te Elburg.
Zijn opvolger te Langweer was mr. Pieter Hendriks Buisma, van Oudehaske, die hier op
25 juli 1803 kwam. Hij trouwde in 1804 met IJke Gerbens Joustra. Hij was een voorstander
van de vernieuwing van het onderwijs, die zich na de invoering van de schoolwetten in het
begin van de 19e eeuw (vooral de Wet op het Lager Onderwijs van 1806) een weg baande in
Friesland en elders. Hij sloeg aan de studie, en onderwierp zich reeds op 10 nov. 1803 aan
een examen voor de Departementale Commissie van Onderwijs in Friesland (de gezamenlijke
schoolopzieners), die hem een volledig getuigschrift toekenden, waaruit bleek, dat hij "in alle
vakken van openbaar L.O. genoegzaam en in de Onderwijskunde, zo theoretisch als practisch,
meer dan gewone bekwaamheid aan de dag legde en van beschaafden geest en oordeel was".
Toen de wet van 1806 de 4 rangen invoerde, verkreeg hij op 13 okt. 1813 de 2e rang, die later
volgens de wet van 1857 gelijkgesteld werd met de hoofdakte. In 1817 gingen hier gemiddeld
60 leerlingen naar school. Het traktement bedroeg toen ƒ 150 uit de dorpskas en ƒ 50 van de
kerk (als organist en koster), benevens de schoolgelden van de leerlingen (die ongeveer ƒ 80
a Kerkvoogdij-rekeningen.
b Reeds in mei 1731 tekende hij met anderen de kerkvoogdij-rekeningen. De
kwalificatie "mr." ontbrak toen echter bij zijn naam.
c Trouwboek Hommerts.
d Advertentie Leeuwarder Courant.
15