Doniawerstal - Fryske Akademy

ekende, schoolmeester van Broek was Menno Hiddensz, die in dec. 1618 "schooldienaar in
a
den dorpe Broek" genoemd werd. (We kunnen er evenwel zeker van zijn dat ook te Broek
wel eerder, ook reeds in de roomse tijd, een schooltje geweest is.)
In het trouwboek van Heerenveen werd op 20 maart 1653 attestatie gepasseerd om elders
te trouwen voor: Anne Brugters, schoolmeester te Teroele (staat er) en Marij Sickes te
Teroele. Op 1 dec. 1656 maakten mr. Anne Briochters, "schooldienaar in den dorpe Broeck
bij de Jouwer, en Marij Sickedr., zijn huijsvrouw," hun testament, dat geregistreerd staat in de
b
registers van het Hof van Friesland. Ze maakten elkaar tot erfgenaam, namelijk de
langstlevende, en daarna hun kinderen. Daar men kan aannemen, dat iemand die zijn
testament maakt, al enigszins op jaren zal zijn, kan hij hier wel al vele jaren het ambt bekleed
hebben.
In juni 1681 trouwde Wijbe Jetzes, ontvanger van Broek, met Marie Uijlckes van
c Sloten. Hij kwam hier in 1683 nog voor en is waarschijnlijk ook schoolmeester te Broek
geweest, daar ook verder de bedieningen van schoolmeester en ontvanger daar in één hand
d
waren. Zo was in 1700 Eelart Haijes schooldienaar, ontvanger en dorprechter te Broek. Zijn
vrouw heette Fettje Wijbes. Hij kwam hier in 1717 nog als zodanig voor, doch is in 1719 (na
mei) overleden. Zijn weduwe Fettje stierf korte tijd daarna. Hij was ontvanger van de
florenen (grondbelasting) en van het reëel en de speciën (personele belasting) geweest. Op 16
jan. 1728 deden de kerkvoogden van Broek rekening en verantwoording van hun
administratie "tot reddinge der nagelaten agterlijke staat van de vorige Ontvanger Ellart
Haijes, daartoe speciaal bij acte van 27 Aug. 1721 door de ingezetenen gecommitteerd". (In
april 1708 was sprake van wijlen Jelle van Hettinga, in leven oud-ontvanger van Broek.)
Intussen was reeds in 1720 tot nieuwe ontvanger en schoolmeester Dirk Mastenbroek
gekozen, die reeds jaren schoolmeester te Haskerhorne was geweest en omstreeks aug. 1720
met attestatie van die plaats naar Broek overkwam. De school was wat opgeknapt en opnieuw
met riet gedekt, zoals bij de komst van een nieuwe meester te doen gebruikelijk was. Hij
trouwde op 26 dec. 1724 met Tietie Sijtzedr. Uit de kerkvoogdij-rekeningboeken, die hier
e
sedert 1728 bewaard gebleven zijn, blijkt dat de schoolmeester een jaarlijks traktement van
80 c.g. genoot. Hiervoor werd een omslag geheven van 1 c.g. van elke stemdragende
boerderij en ½ c.g. van elk huis, geen boerderij zijnde, terwijl de kerk de opbrengst tot 80 c.g.
bijpaste. Tot 1728 hadden de eigenaren die omslag betaald, maar voortaan zouden de
huurders het moeten doen, daar de eigenaars al zo zwaar belast waren. De kerk inde die
omslag en betaalde het traktement bij gedeelten uit. Meester Mastenbroek is hier in het
voorjaar van 1733 overleden; in mei 1733 ontving zijn weduwe nog een gedeelte van het
traktement. Hij had bij testament 20 c.g. aan de armen van Broek gelegateerd.
Zijn opvolger was mr. Pijter Jans, die zich naar zijn woonplaats Broekstra noemde. Hij
ontving in mei 1734 wegens het waarnemen van de schooldienst voor een geheel jaar 80 c.g.
traktement, dat ook weer voor een (klein) gedeelte uit de omslag was bijeengebracht. Mr.
Pijter J. Broekstra trouwde op 8 dec. 1737 met Lolkjen Waatzes van Oppenhuizen, en ontving
in mei 1740 voor het laatst traktement. Of hij toen overleden of vertrokken is, of afstand van
zijn bediening heeft gedaan, vermelden de bronnen niet.
In mei 1741 ontving de nieuwe schoolmeester Gaele Joustra 60 c.g. voor een heel jaar
traktement; de kerkvoogden waren blijkbaar aan het bezuinigen geslagen, want het traktement
bleef 60 c.g. per jaar. In het Quotisatiecohier van 1749 stond, dat hij al oud was. Hij
verzorgde ook de klok en werd soms mr. Gaele Beeuwes genoemd. In 1755 is hij overleden.
In nov. 1755 kwam mr. Ale Gosses, nadat de school weer wat opgeknapt en opnieuw
a Ordonnantieboek van Gedeputeerde Staten.
b EEE 2, fol. 420.
c Trouwboek Sloten.
d G.A. Wumkes, Stads- en Dorpskroniek van Friesland, 2 dln. (Leeuwarden 1930-
1934), I, p. 6.
e De secretaris van de gemeente wordt vriendelijk bedankt voor de welwillende
gelegenheid tot inzage van de kerkvoogdij-rekeningboeken van de dorpen van
Doniawerstal.
3