Doniawerstal - Fryske Akademy

In 1890 deed de eerste onderwijzeres haar intrede in de gemeente: mej. B. Sijperda uit
Ouwsterhaule; aan de andere scholen waren helpsters voor de nuttige handwerken verbonden.
In 1898 stelde de gemeente 50 ct. per leerling van alle scholen beschikbaar voor het houden
van schoolfeesten ter gelegenheid van de inhuldiging van Koningin Wilhelmina. Omstreeks
1900 waren er 3 leerkrachten aan de school te Langweer verbonden: het hoofd, een
onderwijzer en een onderwijzeres. In 1910 besloot de raad hier een nieuwe school te stichten
op een vrij terrein, dat werd aangekocht. Voor de bouw werd een rijkssubsidie gevraagd. Een
en ander zat lang in de molen; het betrof vier nieuwe scholen: die te Langweer, Goingarijp,
St. Nicolaasga en Tjerkgaast. Eerst in 1914 werd de nieuwe school te Langweer gebouwd.
Meester Hazelhoff ging in 1917 met pensioen en is in 1926 overleden. Van 1917 tot 1921
was L. Statema, eerder hoofd te Appelscha-Beneden, hoofd van de school te Langweer. Op 1
jan. 1922 kwam zijn opvolger, R.R. Venekamp. In 1954 was hij nog aan deze school
verbonden.
7. Ouwsterhaule, Oldeouwer, Nijega.
Uit oude rekeningboeken, aanwezig in de bibliotheek van het Friesch Genootschap en in het
gemeentehuis te Langweer, blijkt, dat deze drie dorpen oorspronkelijk ieder een eigen
schooltje hebben bezeten.
7a. Oldeouwer
Op 16 nov. 1620 was te Oldeouwer een schoolmeester, die toen 2 c.g. ontving, omdat hij de
uurwerkmaker tijdens werkzaamheden aan het torenuuurwerk huisvesting had verschaft. a
Helaas wordt de naam van de meester niet vermeld. Misschien was het toen reeds mr.
b
Cornelis Berendsz, die in 1629 schooldienaar in Oldeouwer was. Op 3 mei 1636 lezen we :
"mr. Joachimus Johanni, eertijts schooldienaer te Olde-Ouwer." c
d
In april 1641 was Eelcke Anders "schoelmeister op de Ouwer". Het schooltje hier is
echter in de 17e eeuw te niet gegaan. Nu is er een hiaat, daar van het dorp Oldeouwer de
kerkvoogdij-rekeningboeken eerst sedert 1712 bewaard gebleven zijn. Ook dan vinden we
hier uitgaven ten behoeve van de schoolmeester, Jelle Idses geheten, die in mei 1713 7 c.g. 13
st. 6 penn. ontving voor een half jaar schooltraktement en in april 1714, 1715 en 1716 ook
telkens weer 7 à 8 c.g. In mei 1717 en 1718 ontving Barre Riemers deze toelage, terwijl
Hendrick Luytiens in 1717 een dergelijk bedrag ontving. Klaarblijkelijk hebben de
schoolmeesters van Nijega en Ouwsterhaule de school in Oldeouwer waargenomen. Daar
telkens in april of mei dit bedrag voor een half jaar schooldienst betaald werd, is het duidelijk,
dat in deze dorpen alleen 's winters - vaak door een van de ingezetenen, die er tijd en ambitie
voor had - schoolgehouden werd.
Oldeouwer betaalde jaarlijks 3 c.g. aan de ontvanger Oene Harmens van Nijega wegens
het voorzingen, bijv. op Allerheiligen 1712, 1713, 1714 etc., in 1722 nog. Omstreeks 1718 is
de klok (uit 1538), die te zwaar was, verwisseld voor een gescheurde klok van Grouw.
7b. Nijega
Ook Nijega heeft een eigen school gehad. Uit de kerkvoogdij-rekeningboeken, die van dit
dorp sedert 1687 bewaard gebleven zijn, zien we, dat op 22 mei 1687 aan de schoolmeester
Wijbe Saakes 12 c.g. 12 st. traktement betaald werd. In 1689 evenzo en weer 12 c.g. en in
1690 aan de (niet bij name genoemde) schoolmeester 13 c.g. 6 st. voor kerk- en schooldienst.
In 1691 ontving de schoolmeester Roel Cornelis de 12 c.g., in 1692 mr. Antoni Kalsbeek 11
c.g. en op 1 april 1693 ontving Reitse Hoornstra voor traktement en een "santloper" 13 c.g. 10
a 'Grietenij Doniawerstal', Vrije Fries XIX (1900), p. 393.
b Doniawerstal Z 2.
c Doniawerstal Z 4.
d Doniawerstal I 1a.
17