Hans Eschbach - Kerk in Actie

Leden en staf van de commissie van bijzondere zorg m.b.t.de hervormde gemeenten (12 januari 2006). Van links naar rechts, zittend: dr. ir. J. van der Graaf, ds. A.
Tromp, A. Noordsij, ds. G.J.Wisgerhof (voorzitter), ds. T.W. van Bennekom, dr. C. van Sliedregt, ds. J.L.W. Koppenhol; Staand: drs. L.A.J. Meindert (bureau), B. van
Bokhoven, M. Geleijnse, mr. D.J. de Brauw, N.A. de Waal, drs. A.P. Ros, G. Bos, C. Russcher, drs. P.A. van Genderen, mr. P. Schreuder, ds. P.L. de Jong, mr. J. Broekhuizen
(toegevoegd secretaris), drs. A.M.E. Kreijns (bureau). (foto: J. Broekhuizen)
tantse Kerk te waarborgen.
Soms is de hervormde gemeente binnen
de Protestantse Kerk financieel zo verzwakt,
dat voor een zelfstandig voortbestaan moet
worden gevreesd. Overdracht van goederen
via een voorziening zou in dat geval
het voortbestaan alleen nog maar verder
in gevaar brengen. Daarnaast moet elke
hervormde gemeente om verder te kunnen
functioneren in principe over voldoende
faciliteiten kunnen beschikken, zoals een
kerkgebouw, een pastorie en gemeentecentrum.
Bij een eventuele overdracht van vaste en
financiële activa moet rekening gehouden
worden met vele factoren. Kortom, het
gaat echt om maatwerk van gemeente tot
gemeente. De voorziening wordt getroffen
na overleg met de hervormde gemeente en
nadat de hersteld hervormde gemeente en
een aantal protestantse kerkelijke organen
zijn gehoord. Tot slot wordt een voorziening
door de CBZ voorgelegd aan de kleine
synode. Tenzij deze de voorziening (binnen
30 dagen) afwijst, is zij bindend voor
alle partijen. Deze kunnen dan nog wel in
beroep gaan bij het generale college voor
de behandeling van bezwaren en geschillen.
Ook de betrokkenen die niet langer lid
zijn van de Protestantse Kerk kunnen dit.
Weerstand
Bij de uitoefening van haar derde taak
ontmoet de commissie weerstand, zowel
vanuit de Hersteld Hervormde Kerk als
vanuit de eigen kerk. Wat betreft de hersteld
hervormde gemeenten is het niet gauw
genoeg. Daarbij verwijzen zij naar de verklaring
voor recht-procedure die zij bij de
rechter zijn begonnen. Daarbij gaat het hen
om het behoud van alle goederen. De commissie
doet dus gauw te weinig.
Maar ook vanuit de eigen kerk ontmoet deze
derde taak weerstand. In de gemeenten zijn
de verhoudingen tussen hen die bleven en
hen gingen vaak zo verstoord, dat alleen
de gedachte aan overdracht van goederen
al protest oproept. Ook dat nog! Men zegt:
‘Laten degenen die meenden te moeten
gaan, nu ook maar de consequenties van
hun stappen aanvaarden. Onze gemeente
probeert net weer wat overeind te krabbelen.
De commissie mag dat proces niet verstoren
door het treffen van een maatregel
ten behoeve van degenen die weggingen.’
De commissie doet dus gauw te veel.
Bovenplaatselijke taak
Een bovenplaatselijke commissie kan met
meer distantie knopen doorhakken en
plaatselijke belangen afwegen. Zo bezien
was het een wijs besluit van de synode om
deze derde taak bij een bovenplaatselijke
commissie neer te leggen. Tegelijk is het
bepaald niet de gemakkelijkste taak die de
synode de commissie opdroeg. Maar de
commissie heeft de opdracht aanvaard en
zij gaat er voor. Medewerking van de Hersteld
Hervormden, o.m. bij de “ontvlechting”
van de ledenbestanden is hierbij van
cruciaal belang.
Inmiddels zijn twee definitieve voorzieningen
getroffen (de wijkgemeente van bijzondere
aard te Vianen en die te Numansdorp),
waarbij alle goederen werden overgedragen
aan de Hersteld Hervormde gemeente
ter plaatse. Andere definitieve voorzieningen
zijn in voorbereiding.
Ds. Gerrit Jan Wisgerhof, oud-secretaris van de
provinciale synode Utrecht, is voorzitter van de
commissie van bijzondere zorg met betrekking tot
de hervormde gemeenten.
BIJZONDERE ZORG IN CIJFERS
Op 1 februari 2004 begon de commissie van bijzondere zorg met betrekking tot de hervormde gemeenten met
haar werkzaamheden. De commissie telt 18 leden, die voor 5 jaren werden benoemd. De leden (onderverdeeld
in 5 delegaties) brachten inmiddels circa 340 bezoeken aan gemeenten en kwamen 28 keer als commissie
in vergadering bijeen.
Tot op heden trof de commissie 38 voorlopige maatregelen en voorzieningen voor 35 hervormde gemeenten.
Inmiddels werden 2 definitieve voorzieningen getroffen, meerdere voorzieningen zullen volgen. Het gaat
altijd om maatwerk, toegesneden op de locale situatie. Soms is medegebruik van kerk en verenigingsgebouw
mogelijk, soms ook niet. In een aantal gevallen werd het medegebruik in de voorlopige maatregel en voorziening
mogelijk gemaakt maar niet toegepast. Op dit moment vindt in circa 6 gemeenten gezamenlijk gebruik van
kerk- en/of verenigingsgebouw plaats.
In het merendeel van de gemeenten waar na 1 mei 2004 een scheuring is ontstaan is het hervormde gemeenteleven
– binnen de Protestantse Kerk – hervat. In circa 15 gemeenten heeft dit tot op heden nog niet plaatsgevonden;
in een aantal hiervan zal dit binnenkort alsnog gebeuren.
Verder zijn in vijf voormalige buitengewone wijkgemeenten of deelgemeenten, veelal ontstaan uit evangelisaties
van ‘gekrookte riet-signatuur’ bijna alle leden van die gemeenten tot de Hersteld Hervormde Kerk overgegaan.
Sinds de kerkvereniging werden 49 dienstdoende predikanten door de kleine synode van hun dienstwerk in
de Protestantse Kerk ontheven, evenals van 15 emeriti, 6 proponenten en 2 hulppredikers de bevoegdheden
werden beëindigd.
Het overgrote deel van de pastorieën is inmiddels verlaten of dit gebeurt binnenkort. In circa tweederde van
de bijna 50 vacatures is inmiddels een predikant beroepen of is het beroepingswerk in gang gezet. In enkele
gevallen beroepen twee gemeenten gezamenlijk één nieuwe predikant (bijvoorbeeld: Nieuwe Tonge en
Herkingen, Aalst en Poederoijen, Achterberg en IJzendoorn).
17