vrouwen en - Psychoanalyse Lacan - Freud

KRING VOOR PSYCHOANALYSE VAN DE NEW LACANIAN SCHOOL
WERKGROEP
PSYCHOANALYSE EN MAATSCHAPPIJ
2009-2010
VROUWEN EN …
(droom van de vrouw van de visser, Hokusai)
HEDENDAAGSE SEKSUELE VERHOUDINGEN

Naast de activiteiten georganiseerd door de WAP, de NLS en het Bureau van de Kring zelf zijn er verschillende
initiatieven van leden, in nauwe samenwerking met het Bureau van de Kring. (…) Sedert enkele jaren
is een werkgroep Psychoanalyse en maatschappij actief rond de maatschappelijke relevantie van de
psychoanalyse. De nauwe samenwerking met het Bureau belet uiteraard niet dat iedereen afzonderlijk
daarvoor de volle verantwoordelijkheid behoudt: "iedereen onderwijst op eigen risico en gevaar" (chacun
enseigne à ses propres risques et périls).
(programma-brochure Kring voor Psychoanalyse van de New Lacanian School 2009-2010)
Webstek: http://www.kring-nls.org, ga via ‘ACTIVITEITEN’ naar ‘PROGRAMMA KRING’, kies ‘HUIDIG PROGRAMMA’ en
daarna ‘GEORGANISEERD DOOR LEDEN VAN DE KRING VOOR PSYCHOANALYSE’
Ook de werkgroep Psychoanalyse en Maatschappij wil dit jaar expliciet vertrekken van
Lacans “Propos directifs pour un congrès sur la sexualité féminine” (1958), meer bepaald
het laatste hoofdstuk “De vrouwelijke seksualiteit en de maatschappij” – dat hier
in onze eigen vertaling volgt.
Rest ons nog enkele vragen over de sociale effecten van de vrouwelijke seksualiteit voor
te leggen.
Waarom schiet de analytische mythe tekort inzake het incestverbod tussen vader en
dochter?
Hoe situeren de sociale effecten van de vrouwelijke homoseksualiteit zich in verhouding
met de effecten die Freud de mannelijke homoseksualiteit toeschrijft, maar dan op grond
van vooronderstellingen die heel ver af liggen van de allegorie waartoe ze heden zijn
gereduceerd: namelijk een soort entropie die in de richting gaat van een communautaire
degradatie tot de gemeenschap. We willen niet zover gaan om daar de antisociale effecten
tegenover te stellen die het katharisme, samen met de Liefde die het inspireerde, zijn
verdwijning hebben gekost; misschien volstaat het om de eros van de vrouwelijke homoseksualiteit
in de meer toegankelijke beweging van de Précieuses in ogenschouw te nemen
om te kunnen vatten wat die aan nieuws met zich meedraagt, dat tegen de sociale
entropie indruist.
Waarom blijft tenslotte de sociale instantie van de vrouw transcendent aan de orde van
het contract zoals die door het werk gepropageerd wordt? En meer in het bijzonder: is het
als gevolg daarvan dat het statuut van het huwelijk in volle verval van het paternalisme
gehandhaafd blijft?
Allemaal vragen die niet herleidbaar zijn tot een goed geregeld veld van de behoeften.
Vanuit dit vertrekpunt organiseert de Werkgroep Psychoanalyse en Maatschappij vier
avonden (zie hiernaast)
De verantwoordelijken: joost.demuynck@telenet.be, lieven.jonckheere@skynet.be,
nathalie.laceur@telenet.be
data
26 november 2009, 14 januari 2010, 11 februari 2010 en 01 april 2010 telkens om 21u
plaats
Geuzenhuis, Kantienberg, 9000 Gent
toegankelijkheid
voor iedereen, mits bijdrage in de onkosten

26 november 2009
Marie-Alice Oosterlinck, Marc De Kesel, Catherine Roex, Eric Mertens “Fundamentalistische’
vrouwenfiguren in vier recente films”
David Lynch, Lars von Trier, Clint Eastwood, Danny De Vito
(zie ommezijde)
14 januari 2010
Joost Demuynck
“Verhoudingen van vrouwen tot hun lichaam, zoals die heden blootgelegd worden in
de kunst en gepromoot worden in de cultuur”
Op het eigenste moment dat Lacan de functie van de fallus in de vrouwelijke seksualiteit
probeert af te bakenen, in “Propos” (1958), tekent zich al meteen een vorm van jenseits
van die fallus af. Welke vormen neemt dit jenseits aan in de verhouding van een vrouw
tot het lichaam, het hare, zoals die heden blootgelegd wordt in de kunst en gepromoot
wordt in de cultuur?
11 februari 2010
Nathalie Laceur
”Vrouwenmagazines: Cherchez La femme …”
Dat de vraag “Wat is een vrouw?” vrouwen bezighoudt, hebben de media reeds lang
begrepen. Vrouwenmagazines gaan dan ook als zoete broodjes over de toonbank. Flairs,
Libelles, Goedeles en Marie-Claires vertellen wat vrouwen bezighoudt, hoe ze omspringen
met hun lichaam en hun seksualiteit, hoe ze moederschap en vrouw-zijn combineren,
etc.
Deze antwoorden zullen wij kritisch onder de loep nemen. Brengen vrouwenmagazines
ons iets bij over de specificiteit van het vrouwelijk genot, dat voorbij de fallus ligt en dat
Lacan als “gek” en “enigmatisch” bestempelt? Of zijn ze niet meer dan een overtuigende
bevestiging van Lacans stelling dat het fallocentrisme, dat is de keuze voor de mannelijke
seksuering of de hysterie (“l’hommosexualité”), de beste garantie is voor de vrouw?
01 april 2010
Lieven Jonckheere
“Detaal, door het geheel van de vrouwen verwekt …”
Op kritische momenten van zijn psychoanalytische queeste doorheen the dark continent
van de vrouwelijke seksualiteit placht Lacan zichzelf altijd even te herinneren aan haar
‘taalverwekkend vermogen’. Historisch paradigma daarvoor vormden de door Molière zo
geridiculiseerde précieuses die in hun literaire salons nieuwe woorden smeedden voor
hun ‘gevoelens’. Uiteindelijk zou Lacan dat taalverwekkend vermogen als het ware verabsoluteren
door, met Joyce, te stellen dat detaal (lalangue), als ‘geheel van equivoques’
waartoe een taal in staat is, telkens verwekt is geworden door het ‘geheel van de vrouwen’.
Van daaruit stelt zich ook vandaag de vraag naar the state of the art van vrouwentaal
vandaag – en naar onze positie daartegenover.

‘fundamentalistische’ vrouwenfiguren in vier recente films
26 november 2009 om 21u
Geuzenhuis, Kantienberg, 9000 Gent
Een geprivilegieerd vertrekpunt om iets te zeggen over de onmogelijke plaats en functie van vrouwen
– één per één, dat spreekt – in de hedendaagse vormen van de seksuele verhouding, vormen
ongetwijfeld de ‘fundamentalistische’ vrouwenfiguren zoals recente films deze alsmaar meer aan
de man proberen te brengen. Vier filmliefhebbers, twee mannen en twee vrouwen, werden onmiddellijk
bereid gevonden om elk één dergelijke vrouwenfiguur te introduceren. Elk zal dit vanuit
zijn of haar eigen gevoeligheden en op zijn of haar eigen wijze doe, maar zal dat wel altijd kort
houden – als een flash, of ten hoogste als een trailer: 10 tot 15 minuten. Op die manier moet er
voldoende verlangen én ruimte geschapen worden om samen te zoeken naar de juiste vragen
inzake de onmogelijke plaats en functie van vrouwen – één per één, dat spreekt – in de hedendaagse
vormen van de seksuele verhouding. Maar daarvoor is het uiteraard wenselijk dat alle
deelnemers zich voordien ook zelf aan die bewuste vrouwelijke filmpersonages blootgesteld hebben.
Vandaar dat deze aankondiging ruim op tijd wordt verspreid …
Marie-Alice Oosterlinck
over “The war of the Roses” (Danny De Vito, 1989)
Een vrouw ziet een man – ze worden een koppel, een burgerlijk symptoom-koppel – en dat ontaardt,
uiteraard, tot een soort burger-oorlog. Beiden vinden zichzelf terug in de brokstukken van de
fonkelende semblant, de schijn van de voile suprême die de vrouw, met ongeëvenaarde toewijding,
al die jaren lang weeft.
Op het moment dat het plaatje klopt, valt het doek: het is niet dat wat ze wil …
Marc De Kesel
over “Dogville” (Lars von Trier, 2003) & “Antichrist” (Lars von Trier, 2009)
Wat betekent het dat een kunstenaar er maar niet in slaagt om de vrouw anders dan als ‘object’ te
beschrijven? Maar misschien is het juist aan deze ‘objectale’ rigueur dat “Dogville” zijn kristallijnen
helderheid dankt …
En wat betekent het dat, zoals “Antichrist” lijkt te suggereren, de reeks “dochter, vrouw, moeder”enkel
in deze volgorde leefbaar is? Misschien loopt het daarom desastreus af als de moeder de
vrouw moet worden die ze zich als dochter heeft gedroomd …
Eric Mertens
over “Mulholland Drive” (David Lynch, 2001)
“Geluid heeft iets van een drug.” (David Lynch)
“Wat je hoort, is niet wat je ziet” (Michel Chion)
In de films van Lynch markeert (of veroorzaakt?) het melancholische gezang van een vrouw, vaak
in een nachtclubsfeer, de overgang naar een andere wereld. Daarbij gaat het eerder om een soort
passage through the looking glass dan om een verschijning in een akoestische spiegel. In “Mulholland
Drive” wordt zo een doos van Pandora geopend – waaruit, volgens de mythe, alle tranen over
de aarde zijn gekomen … Silencio!
Cathérine Roex
over “Million Dollar Baby” (Clint Eastwood, 2004)
“Bij mijn geboorte woog ik iets meer dan 2 pond. Mijn vader zei dat ik me op de wereld heb gevochten
en hem vechtend zou verlaten. En dat is wat ik wil.” Deze uitspraak van haar dode vader neemt
Maggie (Hilary schwank) letterlijk, ze slaat zich een weg door het leven. Dat ze daarbij onderweg
een Ander installeert – trainer Frankie Dunn (Clint Eastwood), die haar hernoemt als Mo Cuishnie
(“mijn liefste, mijn bloed”) –, wordt uiteindelijk haar dood.