"Omgevingsrecht en het proces van gebiedsontwikkeling" PDF ...

drie
gemeentelijke monumenten, geldt de historie van het
gebied en waar mogelijk het hergebruik van het
industrieel erfgoed als een van de ‘ankerpunten’ in de
gebiedsontwikkeling waar zoveel mogelijk rekening mee
wordt gehouden.
Dit historisch belang werd nadrukkelijk in de planvorming
betrokken omdat al snel bleek dat de bewoners in en
rond het plangebied veel waarde hechtten aan het
industriële verleden. Voor het draagvlak van het plan was
het dus verstandig rekening te houden met die wens. Op
uitdrukkelijk verzoek van de bewoners is bijvoorbeeld het
gebouw van de voormalige Pijpenbuigerij van Stork deels
bewaard gebleven en herbestemd tot een appartementencomplex.
In het formele spoor is in 2003 het belang van het
industrieel erfgoed bij de planvorming vastgelegd in een
convenant Industrieel erfgoed. Het convenant is
getekend door het projectbureau Hart van Zuid en de
goedkeurende instanties. 1 In het convenant zijn de
belangrijkste industriële erfgoederen benoemd en zijn
afspraken gemaakt over procedures rondom het
industrieel erfgoed.
Naast behoud van de gebouwen is ook in het
stedenbouwkundig ontwerp het industriële verleden
terug te zien, bijvoorbeeld in de afwisseling in
kavelgrootte en de bouwhoogte. Het gebied kenmerkt
zich van oudsher door een mix van de grootschalige
industriële complexen en de kleinschalige tuindorpen,
destijds gebouwd om de arbeiders dicht bij de fabrieken
te huisvesten.
Behalve dat industrieel erfgoed zorgde voor het
voorkomen van weerstand zit de herbestemming van
industrieel erfgoed de gebiedsontwikkeling ook in de
weg. Voor de oude en vooral grote fabriekshallen lenen
zich niet veel functies. Het Hijschgebouw (ook een
voormalig Storkgebouw) zou aanvankelijk worden
herbestemd tot een VMBO-college gecombineerd met
andere functies (zoals detailhandel, horeca/leisure,
commerciële dienstverlening en woningbouw). Maar
door de economische crisis bleek er onvoldoende vraag
naar de commerciële functies. Wel waren de
voorbereidingen voor de herontwikkeling al getroffen en
was het gebouw al gestript. Nu is het staketsel tijdelijk
herbestemd als parkeerterrein en verhuurd aan het ROC
van Twente, zodat de renteverliezen van de grond
gecompenseerd kunnen worden en er tijd is voor de
ontwikkeling van een nieuw concept.
3.3.3 Oosterpoort, Nijkerk
Het cultureel erfgoed in het plangebied Oosterpoort
heeft een belangrijke rol gespeeld in de planontwikkeling.
Bij de start van de planvorming midden jaren negentig
was het uitgangspunt sloop en vervolgens nieuwbouw.
De regelgeving op het gebied van cultuurhistorie werd
blijkbaar niet als een probleem gezien.
Tegen het plan kwam in 2000 echter protest vanuit de
bevolking. Ze vond dat de in het plangebied aanwezige
Eierhal, de romp van de Oostermolen, een voormalige
marechausseekazerne en vier historische panden aan het
Molenplein bewaard moesten blijven.
Het gebrek aan draagvlak voor de plannen leidde tot een
nieuw stedenbouwkundig plan waarbij niet langer werd
uitgegaan van sloop en nieuwbouw maar van vernieuwing
met behoud van cultureel erfgoed. Dat de Eierhal daarbij
zou worden afgebroken en opnieuw opgebouwd (met
een nieuwe parkeergarage eronder) leverde wederom
discussie op. Hoewel er in het planproces veel tijd is
opgegaan aan het verkrijgen van maatschappelijk
draagvlak, is volgens de gemeente en de ontwikkelaar de
kwaliteit van het plan hierdoor ook beter geworden. Met
name de omslag in het stedebouwkundig plan
(vastgesteld in 2007) heeft invloed gehad op de
vormgeving van de nieuwbouw en een betere aansluiting
op de Nijkerkse schaal.
3.3.4 Overige cases: Centrum Lage Zijde, Alphen
aan den Rijn; de Houthaven, Amsterdam;
SpoorHaven 1e fase, Roosendaal
In geen van de drie overige cases heeft archeologisch
onderzoek resultaten opgeleverd die een beperking
vormen voor de gebiedsontwikkeling.
Vanwege de Romeinse geschiedenis van Alphen zijn in
het hele plangebied archeologisch waardevolle vondsten,
blijkt uit de inventarisatie die de gemeente in 1998 en
2001 heeft laten doen. Aan het gehele gebied is daarom in
het bestemmingsplan de dubbelbestemming ‘Waarde-
Archeologie’ toegekend in combinatie met een
aanlegvergunningenstelsel om in de bodem aanwezige
archeologische waarden te beschermen.
Ook bij de Houthaven vormden archeologische waarden
geen noemenswaardige beperking op de planontwikkeling.
In de SpoorHaven is de archeologische verwachting laag,
aangezien industriële activiteiten uit de negentiende en
twintigste eeuw de bodem grondig hebben verstoord.
Voor alle drie de cases geldt – door hun binnenstedelijke
ligging – dat zolang het gebied bebouwd is er geen
archeologisch bodemonderzoek kan worden gedaan. Het
eigenlijke archeologische onderzoek is daarom in alle drie
de cases vooruit geschoven naar het moment waarop de
gebouwen gesloopt zijn en de bouw- en aanlegwerkzaamheden
starten; op dat moment kan (en moet)
er onderzoek plaatsvinden.
In de drie cases heeft gebouwd erfgoed evenmin gezorgd
voor een beperking voor de gebiedsontwikkeling. De
eventueel aanwezige gemeentelijke en/of rijksmonumenten
zijn in het plan ingepast en geven juist ‘cachet’ aan het
gebied. Ook vormt de geschiedenis van het gebied een
50 |