Politiek in Nederland 2011.pdf - Prodemos

• Recreatie, sport, toerisme en culturele zaken als het openbaar bibliotheekwerk.
• Onderwijs, zoals toezicht op kwaliteit, onderhoud schoolgebouwen
en naleving van de leerplichtwet.
De afhankelijke gemeente
Veel wordt dus door de gemeente beslist. Maar de gemeente is in
een aantal opzichten ook afhankelijk van de rijksoverheid en het
provinciaal bestuur. Voor een aantal taken geeft Den Haag namelijk
aan hoe het moet gebeuren, hoewel gemeenten de laatste jaren
steeds meer vrijheid hebben gekregen om landelijke regels (kaders)
naar eigen inzicht uit te voeren of toe te passen. Dat is bijvoorbeeld
het geval bij het onderwijs en de sociale zekerheid.
Bovendien wordt toezicht uitgeoefend op wat de gemeente doet.
De regering kan besluiten van de gemeente vernietigen of buiten
werking stellen. Een gemeentelijk bestemmingsplan moet passen
binnen de provinciale structuurvisie. Ook moet de begroting en
de jaarrekening van elke gemeente door het provinciaal bestuur (de
Gedeputeerde Staten) worden goedgekeurd.
Financiën van de gemeente
Alle gemeentelijke taken kosten veel geld. Dat moet ook ergens
vandaan komen. De gemeente krijgt ongeveer 65 procent van zijn
inkomsten van het Rijk. Afhankelijk van het aantal inwoners, de
oppervlakte en een aantal speciale omstandigheden krijgt elke gemeente
een bijdrage uit het zogeheten Gemeentefonds: de algemene
uitkering. Ook bestaat er een aantal specifieke uitkeringen van het
Rijk, bijvoorbeeld ten behoeve van sociale voorzieningen en onderwijs.
De laatste jaren is het aantal specifieke uitkeringen (ook wel
doeluitkeringen genoemd) ingeperkt en de algemene uitkering verruimd.
Daarmee is de beleidsruimte van de gemeente toegenomen.
Naast de inkomsten uit Den Haag krijgt de gemeente geld van haar
eigen burgers. Daarvoor zorgen de gemeentelijke belastingen (bijvoorbeeld
hondenbelasting of parkeerbelasting), de rechten (zoals
rioolrecht en reinigingsrecht), de tarieven (toegang zwembad), en
de leges (bijvoorbeeld afgifte bouwvergunning, verlenging paspoort).
Verder hebben gemeenten inkomsten uit eigen vermogen,
bezittingen en bedrijven (bijvoorbeeld een gemeentelijk havenbedrijf).
Al met al gaat het om zo’n 35 procent van de gemeentelijke
inkomsten.
De gemeenteraad
De organisatie van de gemeenten is neergelegd in de Gemeentewet.
Elke gemeente heeft een gemeenteraad en een college van burgemeester
en wethouders. De gemeenteraad wordt rechtstreeks door
de inwoners van de gemeente gekozen. Dat gebeurt om de vier jaar
bij de gemeenteraadsverkiezingen. Het aantal raadsleden is afhankelijk
van het aantal inwoners van de gemeente. De kleinste gemeenten
hebben negen raadsleden, de grootste vijfenveertig.
De gemeenteraad stelt de grote lijnen vast voor het beleid van de
gemeente en behoort zich niet met allerlei bestuurlijke details bezig
te houden. Daarnaast controleert de raad of het college van burgemeester
en wethouders zijn bestuurstaken goed uitvoert. Ten slotte
treedt de raad op als vertegenwoordiger van de inwoners van de
gemeente.
De leden van de gemeenteraad behoren doorgaans tot een politieke
partij. Dan kan het gaan om een plaatselijke afdeling van een landelijke
partij, maar ook om een lokale partij of groepering. De leden
van één partij in een gemeenteraad vormen tezamen een fractie.
Gemeenteraadsvergaderingen worden maandelijks gehouden; in
grote gemeenten meestal vaker. Ze zijn openbaar. De agenda wordt
ruim van te voren bekend gemaakt, vaak ook via de plaatselijke
krant en op de website van de gemeente.
De gemeenteraad kan zijn eigen commissies instellen. Deze raadscommissies
bereiden de besluitvorming in de raad voor en voeren
74 75