Grondrechten van de EU in de Nederlandse straf(proces ... - Sdu

Grondrechten van de eu in de nederlandse straf(proces)rechtelijke praktijk
door Nederland. 68 Rechtsmiddelen worden hierin (anders
dan in andere kaderbesluiten over vergelijkbare materie)
niet uitdrukkelijk geregeld. Het wetsvoorstel is weliswaar
op een aantal punten aangepast aan de wensen vanuit de
rechtspraak, 69 maar ik zou me kunnen voorstellen dat het
recht op een doeltreffende voorziening in rechte op bepaalde
punten een rol speelt bij de uitvoering in de praktijk
(‘opstelling’ penitentiaire kamer en voorzieningenrechter).
Langs deze weg zou mogelijk ook tegemoet kunnen worden
gekomen aan een onevenwichtigheid in de rechtspraak
van het EHRM, waarin een mijns inziens op inhoudelijke
gronden moeilijk te verklaren (als ik het goed zie) verschil
in de procedurele rechtsbescherming wordt gemaakt tussen
enerzijds overdracht van tenuitvoerlegging van financiële
sancties en anderzijds vrijheidsbenemende sancties. In het
eerste geval wordt artikel 6 EVRM wel van toepassing geacht
omdat er sprake is van ‘determination of civil rights and obligations’,
maar in het tweede geval niet, omdat daarvan geen
sprake zou zijn. Ik vind het moeilijk te begrijpen dat een in
het algemeen hoger gewaardeerd rechtsgoed als bewegingsvrijheid
minder procedurele bescherming krijgt dan iemands
goederen. 70 Toegevoegde waarde: mogelijk wel.
Algemene slotvraag van dit onderdeel
Het saldo zou kunnen zijn dat er een aantal punten is waarop
het EU-recht, in het bijzonder het Handvest, in meerdere of
mindere mate iets zou kunnen toevoegen (naast hetgeen eerder
artikel 54 SUO heeft toegevoegd). Ik sluit uiteraard niet
uit dat anderen nog meer punten zouden kunnen aanwijzen.
Een en ander geldt echter, zoals we hebben gezien, alleen
binnen de context van de uitvoering van EU-recht. Dreigt
niet – voor zover wij een bepaald recht of een bepaalde
68 Wetsvoorstel Wet wederzijdse erkenning en tenuitvoerlegging
vrijheidsbenemende en voorwaardelijke sancties, Kamerstukken II
2011/12, 32 885. De penitentiaire kamer van het Hof Arnhem is bij
vrijheidsbenemende sancties niet uitdrukkelijk als ‘rechtsmiddelrechter’
aangewezen. Zou de voorzieningenrechter hier op basis van
de ‘principles of equivalence and effectiveness’ en bij voorwaardelijke
sancties niet mede op grond van de regeling van art. 19 VEU en art. 47
Handvest tot volledige toetsing moeten overgaan?
69 Zie in het bijzonder het advies van de Raad voor de rechtspraak van 22
december 2010 (2010/46).
70 Vgl. ook de conclusie van Langemeijer voor HR 11 maart 2011, NJ 2011,
337 m.nt. Keijzer, punt 3.8 e.v. De Hoge Raad lijkt art. 6 EVRM wel van
toepassing te achten op de exequaturprocedure, maar legt helaas niet
uit waarom (HR 24 januari 2012, LJN BU2064). De toetsing op grond
van art. 5 EVRM is tamelijk marginaal. Zie ook de MvT op wetsvoorstel
Wet wederzijdse erkenning en tenuitvoerlegging vrijheidsbenemende
en voorwaardelijke sancties, Kamerstukken II 2011/12, 32 885, nr. 3
onder het kopje ‘rechtsbescherming’. Mogelijk kan art. 47 Handvest
voorts – naast art. 6 EVRM – van belang zijn mochten de kosten voor
rechtsbijstand en griffierechten zo hoog worden dat het recht op
toegang tot de rechter in het gedrang komt. Vgl. HvJ 22 december
2010, NJ 2011, 129 m.nt. Mok (C-279/09) (DEB).
toepassing niet in ons eigen recht (constitutioneel dan wel
EVRM-recht, ons ‘Ersatzgrundgesetz’) kennen en het een
kwestie betreft die niet de uitvoering van EU-recht betreft
– het gevaar dat we een soort gespleten persoonlijkheid
krijgen? Praktisch is het in ieder geval niet als we ons telkens
de vraag moeten stellen of een bepaling moet worden gezien
als ten uitvoer brengen van EU-recht. Maar zou het niet
gerechtvaardigd kunnen zijn om te zeggen dat we wat het
Handvest als surplus boven EVRM en onze constitutie biedt
ook onderdeel behoort uit te maken van ons nationale recht?
De rechten van het Handvest zijn immers van groot gewicht
omdat zij de neerslag zijn van het gemeenschappelijk erfgoed
dat de EU-staten – waaronder Nederland – verbindt. Het is
– nu dan wel in de nabije toekomst – zo langzamerhand ook
de vraag of onze nationale rechtsorde in het algemeen niet
zo bepaald wordt door EU-recht dat er eigenlijk altijd wel
sprake is van uitvoering van EU-recht.
4 Richtlijnen over strafprocessuele rechten
Waar in het voorgaande sprake is van veel onduidelijkheden
over de vraag of het Verdrag van Lissabon veel toegevoegde
waarde heeft, bestaat aanzienlijk meer duidelijkheid over de
toegevoegde waarde van de richtlijnen over strafprocessuele
rechten. Maar omdat veel hiervan in een voorbereidend stadium
of ontwerpfase verkeert, bestaat onduidelijkheid over
de inhoud van het uiteindelijke resultaat.
Op grond van artikel 82 VWEU kunnen minimumvoorschriften
worden vastgesteld in het belang van de wederzijdse
erkenning en van de politiële en justitiële samenwerking.
Die minimumvoorschriften kunnen onder meer betrekking
hebben op de rechten van personen in de strafvordering. De
lijst van onderwerpen kan worden uitgebreid, zij het met de
mogelijkheid van toepassing van de noodremprocedure door
lidstaten. Een en ander kan – in ieder geval in theorie – heel
ver gaan. 71 Er wordt gesproken van de ‘routekaart ter versterking
van procedurele rechten’ van verdachten en personen op
wie een europees arrestatiebevel betrekking heeft. 72 Anders
dan bij het Handvest en de rechten die het HvJ in zijn rechtspraak
heeft erkend, gaat het hier om algemene rechten; het
toepassingsbereik is niet beperkt tot situaties die de uitvoering
van EU-recht betreffen.
De eerste richtlijn betreft de vertolking en vertaling in
71 Hierop ga ik niet nader in. Vgl. o.m. Nolthenius, a.w., ook in verband
met beperkingen van BVerfG en invoeringswetgeving in Duitsland.
72 Aangenomen door de Raad op 30 november 2009, Pb C 4 dec. 2009. Er
is ook een routekaart ter versterking van de rechten en de bescherming
van slachtoffers, met name in strafrechtelijke procedures (PbEU 2011, C
187, van 28 juni 2011). Vgl. o.m. Kamerstukken II 2011/12, 32 317, nr. 80.
Strafblad FEBRUARI 2012 • Sdu Uitgevers 29