April nr 72 - Oud Bennekom

DE KOSTERSTEEN

DE STRAAT WAARIN WIJ WONEN V
Herkomst en betekenis van straatnamen in Bennekom
Rectificatie
Zoals zo langzamerhand gebruikehlk is, volgt hier ook nu weer een rectificatie op de laatst
gepubliceerde aflevering van 'De straat waann wij wonen'. In De Kostersteen nr 70 van
oktober 1999 is de Kerkhoflaan beschreven. Hierin staat dat het zuidelijke deel van de
SchoolsÍaat in 1975 de naam Kerkhoflaan kreeg. Terecht lcreeg rk hierop een reactie van
ons lid de heer A.J. van de Pol uit Waalre, die in de Kerkhoflaan is geboren en er tot 1952
heeft gewoond. Zelf liep ik vanaf 1937 van de Wildekamp via het Hondepad, Bovenweg en
Kerkhoflaan naar de Schoolshaat naar school.
:3Ëlifrt€K*b$
A*htsr*ilor*.
Zo zag de Kerkhoflaan er ongeveer honderdjaar geleden uit. Collectie ()ud-Bennekom
In het Edese gemeentearchief staan de gegevens over de Kerkhoflaan niet juist weergegeven.
Hoewel ik beter had moeten weten - en beter wist - ben ik er toch mer open ogen mgestapt.
De juiste weergave is als volgt: in 1920 werd voorgesteld de Achterdorperweg Schoolstraat
te noemen (zie de inleiding tot deze reeks in De Kostersteen 66, november 1998, 4-5). Het
eerste gedeelte - tussen Bovenweg en Algemeer - werd echter Kerkhoflaan. Het tweede deel
- tussen Algemeer en Strooijweg - werd Schoolstraat. In 1975 (RB l7-04-1975) kreeg ook
het gedeelte tussen Strooryweg en Acacialaan de naam Schoolstraat.
H. Giísbertsen

MEENTDIJK (RB o l -05- I 940)
Deze dijk loopt door de Bennekomse
Meent, e€n goot weidegebied in het
laagstgelegen deel van de kadastrale gemeente
Bennekom. Het gebied was vanouds
eigendom van de buurt Bennekom.
Het wordt voor het eerst in een acte van 14
juli 1390 genoernd. Daama is er vijftronderd
jaar over getwrst tussen de stad Wagenlngen
en de buurt Bennekoms8. De
geërfden van de buurt bezaten er weiderechten
en het recht er tuÍfte steken.
In 1888 is de Meent publiekehlk verkochtse.
MEENTWEG GB 0l -0s- l94o)
Zieblj Meentdijk.
MEIDOOR"T{LAAN (RB 25 -07 - 19 5 6)
MENDELLAAN (RB 14-03-1963)
Gregor Johann Mendel (1822-1884) was
een Oostenrijks bioloog en abt van het
Augustijnerklooster te BrtÍrn (nu Brno in
Tsjechië). Hr.; beschreef de grondregels
van de erfeh3kheidsleer - de wetten van
Mendel - na jarenlange kruisingsproeven
met erwten.
MTDDEN-ENG (RB o2-l l- 1e60)
Deze straat is genoemd naar de villa
Midden-Eng, wÍuu in 1880 een mnchturg
voor blinde kinderen gevestigd was, de
Prurs Alexander Stichting. De stichtrng,
die tot 1911 heeft bestaan, stond onder
beschermheerschap van prins Alexander
(1851-1884), de jongste zoon van konrng
Willem III. Directric€ vÍur de inrichtrng
was mejuffrouw M.C. Verny (zie bij Vernylaan)60.
De villa is in de Tweede Wereldoorlog
verwoest.
Lïilg. lii:rriilfr, Y*lson.
'it 8,t
l'r:ir:rr .\ 1*rsr:ilrrri.i rhti*i. * Itl i.9ï f Xr::t,
De Prins Alexanderstichting in het huis Middeneng. De naam van de stichting staat op de
inrijpalen. Op het bord staat: 'Bezoek wordt gaorne verwacht. Dagelijlcs van 2% - 4 uur'.
C o I le c ti e Oud- Be n n e ko m.
2

De Molenkamp in de jaren zestig van de twintigste eeuw. Collectie ()ud-Bennekom
lvl0l-r'B0s ( Rts 2E -uz- 19 Q I
Deze weg ligt in het gebied dat vroeger
Moftbos heette. Het bos wordt recds genoemd
in een akte uit 996 van keizer Otto
III (983-1002). waarin quatuor partes
foresti Moffet (vier delen van het bos
Moffet) door graaf Balderik en zijn vrouw
Adela aan de abdrj van Elten geschonken
worden6r. Het bos was dus grafelUk (en na
1339 hertogeh.yk) bezit. Vanaf het begrn
van de negentieirde eeuw is het bos rijkseigordom
en rn beheer bij Staatsbosbeheer.
De betekenis van de naam is onbekend.
MOLEI\BEEKWEG (RB o I -os-1940)
Deze weg - waaÍaan geen huizen staan en
die geen postcode heeft - loopt van de
Fransekampv/eg naar de Bosbeekweg rn
de richting van de Molenbeek.
MOLEhTKAMP (RB 12- r0- 1960)
Deze doodlopende straat vanaf de Laarweg
rn de richtrng van de Selterskampweg
ls genoemo naar oe molen op De taar, die
al in 1388 genoemd wordt als bezit van
Harslo. Het was een standerdmolen. In
1634 wordt hrj vermeld als Heer Ecks
Muel. Het geslacht van de jonkheren Van
Eck bewoonde toen het kasteel Harslo62.
De molen is in het begin van de twintigste
eeurv afgebroken, het molenhuis ur 1961.
MOLENSTRAAT (RB 16-ll-1920 en
RB l9-04-1972)
Deze straat is van oorsprong een onderdeel
van de veednft van het Moftbos naar
de lager gelegen delen van Bennekom en
omgekeerd63. De Molenstraat liep oorspronkelijk
vanaf de Edeseweg tot de
plaats waar nu het Hackfortsgoed op deze
shaat uitkomt. Dit deel werd al vóór 1920
Molenstraat genoemd6a. Vanaf 1920 liep
de Veenderweg van de Dorpsstraat - ter
hoogte van het oude postkantoor - tot aan
de Langesteeg br1 Bellevue. Tegenwoordrg
loopt de Veenderweg tot aan de Comman-
?

deursweg. Het deel aan de overkant van
die weg werd Hackfortsgoed en het vervolg
tot aan de Van Balvereirweg kreeg de
naam Molsnsfraat. Het Raadsbesluit van
19 april 1972 slaat dus op het stuk Hackfortsgoed
- Van Balverenweg.
In 1871 werd hisr een windkorenmolen
gebouwd voor Andries varl deir Broek,
molenaar te Apeldoorn. Cebus de Bruin,
die in 1880 eigenaar van de molen werd,
noemde hem naar zijn vrouw Hendrika
Onze Rika.
Op 23 november 1944 werden de molen
cn het ernaast staande molenhuis volledig
verwoest door een ontploffrng tijdens het
lossen van explosieven. Bij dit ongeluk
kwamen ongeve€Í 100 Duitse militairen
om65.
MORGENSTER (BW 12-08- 1986)
MOSWEG (RB o1-05-1940)
Deze weg loopt van de Dr Hartogsweg
naar de Molenbeekweg. De herkomst van
de naam is onduidelijk. Hrl kan misschien
betrekking hebben op het rn het bos en
langs de weg voorkomende mos.
NASSAITLAAN (RB 28-05- 1936)
Deze in de'Oranjebuurt'gelegen laan ontleent
haar naam aan ons vorstenhuis
Oranje-Nassau.
TYERGENASE BOSWEG (RB 0l-05-
1940)
Dit is de oude oprijlaan naar het voormalige
kasteel Nergena. Hij loopt van de Molenstraat
naar de Dr W. Dreeslaan. Er
staan geen huizen aan deze weg, dre dan
ook geen postcode heeft.
OOIEVAARSBEK (BW 07 -02-1984')
. r"""rasttltnr
"8uru*éu&:".un,05
Een tijdloos, romantisch plaotje van de (Oost) Breukelderweg. Collectie Oud-Bennekom
4

Het nog verre uitzicht vanaf de Panoramahoeve in de jaren veertig van de twintigste
eeuw. Collecti e Oud-Bennekom.
OOST BREUKELDERWEG (RB OI- PA|{ORAMAWEG (RB 0 l -05- 1940)
05-r940)
Vanaf deze weg had men, vóór de bebouw-ing,
een fraai uitzicht naar het oosten.
Deze weg, die vanaf het ziekenhuis evenwudig
aan de A12 naar de Mosweg bij Vanaf de Panoramahoeve keek men over
blokpost 20 loopt, was met de West Brcukelderweg
(zie aldaar) van oorsprong een WolÍheze.
de toen nog lage bossen in de nchtrng van
vecdrift van de hoger gelegen gronden
naar de Kraats en omgekeerdóu Hij vorïnde
gedeeltehlk de grens tussen de Halder-
Via drt pad grngen na de Reformatie de
PAPENPAD (RB 0 I -05- 1940)
eng in het zuiden en de Breukereng rn het katholieken van Bennekom naar de kerk in
noorden. Het woord breuk is een verbastering
van broek, wat in het middelnederder
van Gelderland, in 1580 de Hen'or-
Renlorm Nadat Jan van Nassau- stadhoulands'laag-
of drassig land' beteksnt. Een mrng rn zlln gewest rnvoerde, bleven
eng is daarentegen wat hoger gelegen slechts enliele katholieken in Bennekom
land, dat geschikt is voor akkerbouw. Dat het oude geloof trouw. De heren van Harslo,
Hoekelum en Nergena glngen over naÍIr
deze Breukereng toch een drassig gebied
was, bleek ongeveer tien jaar geleden toen de Reformatie en daardoor bleef er voor de
plannen om achter het gebouw van de Jehova's
Getuigen een nieuwe begraafrlaats over dan hun kasteelheren te volgen. De
arme boerenbevolkrng niet veel andsrs
aan te leggen, niet door grngen, omdat de heer van Grunsfoort. die een kasteel vlakbij
Renkum bewoonde, bleef echter katho-
prond er te nat was.
liek. Daar werden in het eehelm missen

opgedragen gn kinderen gedoopt door
rondtrekkende priesters. In dre tijd zal de
naÍrm Papen(:katholieken)pad ontstaan
zr1n, omdat zij er - de grote wegen vermijdend
- langs naar Grunsfoort liepen.
PASTEURLAA|{ (RB 0 I -03- le6 I )
louis Pasteur (1822-1895), Frans bacterioloog
en chemicus. Ontdekker van onder
andere het serum tegen hondsdolheid. Volgens
een door hem ontwrkkelde methode
kunnen levensmiddelen langer goed bltlven
door ze korte ttld te verhitten, waardoor
bepaalde ziektekremen gedood worden.
Bf dit pasteunseren blijven smaak en
vitaminegehalte beter bewaard dan bij steriliseren.
In 1888 laeeg hrl in Panjs een
eigen, naar hem genoemd instituut.
PTNKSTERBLOEM (BW 07-02- I 984)
PLATANENWEG (RB 28-0s- 1936)
PRrNS BERNHARDLAAN (RB 28-ol-
1937)
Bernhard Leopold Frederik Everard Julius
Coert Karel Godfried Pieter, graaf von
Lippe, pnns zur Lippe-Biesterfeld, prins
der Nederlanden (*1911). Trouwde op 7
januari 1937 met prinses Juliana. Op last
van de Duitse bezetter werd de naam van
deze laan per I apnl 1942 gewijztgd in
Berglaan. Na de bewijding werd deze
naam weer snel afgeschaft.
PRrNS CLAUSLAAN (RB 07-06-1967)
Claus Gmrge Willem Otto Frederik Geert,
jonkheer von Amsberg, prins der Nederlanden
(*1926). Trouwde op l0 maart
1966 met pnnses Beatrix.
PRINS HENDRIKWEG (0 I -0s- 1940)
Hendrik Wadimir Albrecht Ernst, hertog
Bil 't Popenpad, Bennekom. Collectie
()ud-Bennekom
van Mecklenburg, vorst der Wenden,
Schwenn en Ratzeburg, graaf van Schwerin,
heer van de landen van Rostock en
Stargard, prins der Nederlanden (1876-
1934). Trouwde op 7 februan l90l met
koningin Wilhelmina.
PRINS WILLEM ALEXANDERLAAI{
(RB 07-06-1967)
Willem Alexander Claus George Ferdrnand,
prins van Oranje (sinds 1980), prins
der Nederlanden, prins van Oranje-Nassau,
jonkheer van Amsberg (* 1967). Oudste
zoon van konrngrn Beatrix en prins
Claus. Kroonprins.
PRTNSEF{LAA}{ (o I -0s- l94o)
Hoewel deze laan temidden van straten
ligt die naar leden van het koninkhjk huis
vernoemd zrjn, is het waarschijnlijker dat
zlj haar naam ontleent aan de familie
6

Prins, dre in Bennekom vsel grond bezat
en die rn de gemeente Ede zeer rnvloednjk
wasu'. Theodorus Prins (1750-1829) was
tussen I januari 1812 en 3l december
l8 17 burgemeester van de toen zelfstandige
gemeente Bennekom en van 1800 tot
1829 buurtrichter van Bennekom68. Z4n
zoon I{ermanus Theodorus Prurs (1787-
1852) was burgemeester van de geme€nte
Fde van 1822 tot 185 I en buurtrichter van
Bennekom van 1830 tot 18466e. Hij werd
in dre eerstgenoemde functie opgevolgd
door z.ijn zoon Theodorus (l8l l-1860).
Noten
s8
Driessen, z,j.
5e
Roekel, van, 1998, 182-204
60
Post - Bakker, 1978
6r Edelman & Edelman - Vlam zj.,165
62
Edelman - Vlam & Edelman, 2.j., lll.
Zij melden ook dat de molen voorkomt op
de kaart van het Moftbos van Witteroos
uit 1570, waaryÍur r M.M. van Hoffen
hem overnam voor het embleem van Oud-
Bennekom (zie omslag van deze Kostersteen).
63
Edelman & Edelrnan - Vlam, 2.j.,l7l
6a
Gr.;sbertsen 1998, 5
ut Crlsbertsen, 1997 (met verwr.;zurg naar
voorgaande artikelen over drt onderwerp).
6 Edelman & Edelrnan - Vlam, zj.,I7l
6r Grlsbertsen 1985
68
Roekel, van, 1998,49 e.v.
6e
Roekel, van,63 e.v.
Literatuur
Driessen, z.j.
Driessen, H.L., 'De Meent van Wageningon
en Bcnnekom'. ln. Een veluws dorp.
Een herinneringswerk voor Ir. M.M. van
Holfen. Bennekom 2.j., 259-266.
Edelman & Edelman - Mam, z.j.
Edelman, C.H. & A.W. Edelrnan - Vlam,
'Een pogtng tot reconstructie van het verloop
van de ontginning van Bennekom. In:
Een veluws dorp. Een herinneringswerk
voor Ir. M.M. van Hoffen. Bennekom 2.j.,
t63-173
Edelman - Vlam & Edelman, z.j.
Edelman - Vlam, A.W. & C.H. Edelman,
'Toponymre van Bennekom'.In'. Een veluws
dorp. Een herinneringswerk voor Ir.
M.M. van Hoffen Bennekom 2.j.,95-131.
Gijsbertsen, 1985
Grysbertsen, H., 'De mairie Bennekom
(anuari l8l2/december 1817), De Kostersteen
I I (1985), 9-1 l.
Gijsbertsen,1997
Gijsbertsen, H., 'Het 'ware' verhaal over
de explosie in de molen Onze Rika op 23
november 1944'. De Kostersteen 62-
(lee7),3-8
Gjsbertsen,1998
Gijsbeísen. H.. 'De straat waarin wj wonen
l. Herkomst en betekenis van straatnamen
in Bennekom', I)e Kostersteen 66
(1998),3-10.
Post - Bakker, 1978
Post - Bakker, M.. 'Een tehuis voor jeugdige
blinde krnderen in Bennekom'. Mededelingen
van de Vereniging Oud-Bennekom,33
(1978), 5-8.
Roekel. van. 1998
Roekel. G. van. Het buurthoek vsn Bennekom.
Een beschrijving van de buurtgeschiedenis
van Bennekom van I 62 I - I 889.
Capelle aan den lJssel 1998.

.I{OM DDNNEKCM.
-
,Íerv3lzingz:
| 7aíienhuÈs
4eref ócízeof.
\Sq4rtu""
z9#*í
De dorpsplattegrond van Bennekom uit
geh ouw en. Ge me e n te arch i ef Ede.
1912 met verwijzing naar
D
de belangrijkste
8

INDE KAART GEKEKEN 14*
Bij het inzien van enkele oude dossiers op het gemeente-archief van Ede werd mijn aandacht
getrokken door een daarin voorkomende wegenkaart van de gemeente Ede met als jaar van
aanmaak 1942. De daarop voorkomende, getekende kaart van de 'Kom van Bennekom'is
hierbrl afgedrukt. Het is interessant deze eens nader te bekiiken.
De straten zijn voorgesteld door een dubbele
hln waarbij opvalt dat de hoofdwegen
een exra lijndikte hebben (Edescheweg,
Bovenweg en Heelsumscheweg). In prachtig
schoonschrift zrln de wegnamen tussen
de lijnqes geplaatst. Als extra is een verwijzing
aangebracht en op de kaart aangegeven
naar een aantal voor ons dorp
belangnjke gebouwen uit dre tijd. Ook de
begraafplaats is aangegeven. De schaal is
ongeveer l:15.000.
Om deze oude kaart te kunnen vergelijken
met de tegenwoordige toestand van het
wegenbeloop rn ons dorp is hetzelfde gebied
van de nieuwe wegenkaart (1999)
naast de kaart uit 1942 afgedrukt. Ook
hier zijn de doorgaande wegen met een
dikkere belijning aangegeven terwijl de
hoofdweg A-12 nog eens extra dik is
amrgezet. De straatnamen zijn gedrukt in
kapitalen (hoofdletters) en naar belangnykheid
in een zwaardere druk uitgevoerd.
Wat als eerste opvalt is de enoÍïne verdichting
van het wegennet dre in de afgelopen
57 jaar door de groei van Bennekom
rs ontstaan. Als we daarna proberen de
oude wegen terug te vinden in de nieuwe
situatie dan bl5k-t vooral ten westen van de
Edeseweg het verloop nogal eens aangepast
sn veranderd te z5n. Krjk maar eens
naar de Klein Hoekelumseweg. Van dezr
weg komt op de nieuwe wegenkaart nog
slechts e,en zeeÍ klern stukie voor (linksboven).
Verder loopt brjvoorbeeld de Halderbrrnkweg
niet meer van de Veenderweg
naar de Edeseweg. De Molenstraat is
thans uitgebreid, terwrjl de Achterstraat
eertijds rn een bocht heeft gelopen ten^,ljl
er nu een kaarsrechte weg ligt. Aan de
oostzrjde van de Edeseweg valt vooral de
inkorting van de Oost Breukelderweg op
(rechtsboven) in verband met de bouw van
het Streekziekenhuis.
Maar wat direct onz.e aandacht waag! zijn
de verdwenen namen. Op de oude komkaart
komen we rn vak c-3 de namsn Kortelaan,
Hoogelaan en Berglaan tegen terwijl
dezelfde wegen op de nieuwe kaart de
naam dragen van lrenelaan, Julianalaan en
Prins Bernhardlaan. Hier ligt een klern
stukje oorlogsgeschiedenis. Na de Duitse
invasie in Nederland zrln vooral de verjaardagen
van de leden van ons konrngshuis
voor veel burgers een moment van
stil protest geweest. Men droeg op zo'n
dag een oranje strik ofplaatst oranje bloemen
voor de ramen. Voor de bezetter was
dit natuurhjk een doorn rn het oog en al
snel probeerde ze deze protesten zoveel
mogehlk uit te bannen. Zo mochten namen
en functies van de leden van het koninklryk
huis niet meer worden gebrurLt rn de pers
en werden statiefoto's uit de openbare gebouwen
verwrjderd.
Bry aanschrijving van I april 1942 w,erd
ook verboden om nog langer de straatna-

Luchtfoto van Bennekom uit I 939, gemaah onder de codenaam XI. GemeentearchiefEde
l0

KOM BENNEKOM
De wegenkaart van het dorp Bennekom in 1999. Gemeente Ede, afdeling v.l.c

men te vo€ren die een relatie hadden met
nog levende leden van de koninkhlke familie.
Het gevolg was dat voor de duur
van de bezetting ook in de dorpen Ede,
Bennekom, Geldersch-Veenendaal en
Harskamp een naamsveranderrng werd
{oorgevoerd. Na de bewrjding zijn deze
Duitse maafregelen gelukkig weer snel
teruggedraaid.
Omdat in die trjd de topografie praktisch
niet veranderd is, is de komkaart uit 1942
dan ook nog prachtig te vergelijken met
een luchtfoto uit 1939. Deze foto is afkomstig
van een luchtkartering dre de codenaam
)il droeg en die in verband met de
toen naderende oorlog uitgevoerd is. De
geschiedenis vertelt ons dat in de nazomer
van 1939 de Meetkundrge Dienst van
Rrjkswaterstaat van militaire zijde de opdracht
kreeg om van de Grebbelinie fotokaarten
te vervaardrgen. De gewaagde
schaal was l:10.000 en de nauwkeurigheid
moest dusdanig zljn dat goed identificeerbare
objecten konden worden bepaald
met esn afivijking van ongeveer 2 meter.
Het betrof hier een opdracht waarbij strikte
geheunhoudrng in acht moest worden
genomen en waarbij ongelooflrlke spoed
was geboden, hetgeen beide is geluLt.
Brj de uitvoering is op de glasplaten (d,rager
van het negatief) om de 5 cm een ruitennet
gegraveerd, zijn de randcoórdinaten
aangegeven en zijn de hoogtelijnen zo
goed mogehlk overgenomen van de kaarten
van de Topografische Dienst. Bezien
we deze foto dan lopen van linksonder
naar rechtsboven de Bovenweg en de Edeseweg.
In het midden is de weg naar links
de Groenestraat. Op de kruising gaat de
rondlopende Achterstraat naar boven en
de Wildekampweg naar beneden. De weg
die geheel links loopt zal rn de toekomst
de Mansholtlaan worden. Hrl eindigt nu
bU de Nergenase Bosweg (met knik).
Rechts van het midden zien we de plattegrond
van het kerkhof.
Brj vergehlking van de foto (1939) en de
kaart (1942) is nog veel te ontdekken (bebouwing,
boomgaarden, houtwallen, bossages
etc.). Ik wens u veel plezier daarmee.
F.G.van Oort
*In de kaart gekeken 13 verscheen in De
Kostersteen 55, januari 1996, 16-23
t2

No. 26.
RUBRTEK:
Eurgerl{ike StanÁ
en B€VOlL{Eg.
===!!alaEaa
Ede, f Apr11 1942.
n( heb cle aer U ede te dae].anr dat ik f51 eelleo{tg mn
het bcp€a,ld. Ln hot achr$vea naD CLD, Co6{aser.Í8-C.[.f3rl
voor Beatru:r êa J\rstÍtl.ê dd.2l_ Janu.eri 19a?, É ?/4a, b.trd_
fena6 6" vor.aader{lg ve.o DarDAÀ \raD atnrtsl d1e nnr LvroAc
Lêd€D. rra.D. het, Eulg va' Orr.rJe g€Do.-á zlJa, óe yolg.ada vfJ_
-.G.-.!--.,::=:.:::.ï:=::-:"-.=---,
Oude beoaabg.
--.r-_-r-r_---r-
trleure boDaofuÍt.
EDEI
Pr1!r Bor.nbrrdl.ssn . . . .
BtrtrlrpraÍa . . . . . . . .
rc:€t grácclt faJk ilopr.Co3ls eq
Ëffiiï:t "-j#l#
BertrLrleen Ëlla do ZrlJgorbea.
IreosJaal . . . . . . . . . Frdt go

WATERPUTTEN IN BENNEKOM
Goed drinkwater is van levensbelang. Dit geldt heden ten dage nog steeds. Tegenwoordrg is
het hebben van goed water zó gewoon, dat men zelfs zijn auto met dnnkwater wast. Het
hebben van goed dnnkwater is niet altijd vanzelfsprekend geweest. Znlang mens en dier
leven, is men bezig geweest met het zoeken naar en het aanleggen van dnnkplaatsen,
waarvan men hier rn Bennekom zo nu en dan oude voorbeelden van aantreft.
In december 1999 zijn rn de bouwput bij Snetselaar resten van drie oude putten
aangetroffen. De opgraving ervan vond plaats onder leiding van de auteur, dre daarbij
geassisteerd werd door Gerrit Alink, ook amateur-archeoloog, en Kees Heitink. Hieronder
volgt een verslag van de waarnemingen uitgebreid met wat achtergronden en een tlpologte
van (water)putten.
. - q 'tq{'
.,:..'..L :::::::-.
De opgravers en de twee putten die bij de uitbreidíng van Snetselaar gevonden ziin. Wnr
lllim Angenent, Kees Heitink en Gerrit Alink.
Bennekom ligt tegen de rand van een
stuwwal aan. Dat was van oudsher een
plek waar het goed wonen was: men hield
droge voeten op het dekzand en het water
van de Gelderse Vallei was dicht bii huis.
In onze streek kennen wr1 de'brinken', die
van noord naar zuid lopen en op een hoogte
liggen van ca 12 tol 14 meter boven
N.A.P. Z,e deden drenst als de plaatsen
waar het vee van de weidegronden in de
Gelderse Vallei (De Kraats) in de avond-
t4

uren heen werd gedrevsn om verzorgd te
worden en drinken te geven. Deze bnnken
liggen aan de rand van de weidegronden,
op de hoge, zanderige dekzandruggen en
met de opening gericht naar het lager gelegen
gebied, de Gelderse Vallei. Zn zljn
vermoedelijk meer dan 1200 jaar oud.
De brinken brl Bennekom voldoen alle aan
deze kenmerken. Van zuid naar noord zijn
het: de Peppelderbrink bij de Wildekamp,
de Tent (ten zuiden van de Groeneshaat).
de Halderbrink. de Harnsebrink en de
Hoekelumse Brink. Tussen de Tent en de
Halderbrink lag de 350 jaar geleden nog
genoemde'Bsnnecumschse Brrnck' op de
plaats waar nu de Groenestraat en de
Dorpsstraat liggen. De splitsing van de
wegen aan de ernden van de sfaat, waarbij
die aan de westzrlde naar de weidegronden
en dre aan de oostzijde als schaapsdriften
naar de heidevelden leidden, geeft aan dat
hier een bnnk geweest is. Deze brink had
twee nu verdwenen waterbronnen. die in
de negentiende eeuw van putten rn pompen
veranderd werden.
Vermoedelijk zrln de brinken in onbruik
geraakl toen de boerderijen naast de brinken
werden gebouwd en het vee op eigen
erf werd gestald. Oude waterplaatsen bleven
bewaard en dedsn dienst als zogenaamde
brandkolken, zoals bij de Leeuwerbrink
(tegenover restaurant 't Gesprek)
en bij de Peppelderbrink (Wildekamp).
Toen de beginnende nederzettingen naar
een geordende structuur met een gemeenschappelijke
omheimng toegroeiden en
men ach aldus op een vaste plaats ging
vestigen, werd een goede drinkwaterplaats,
een watslput, een noodzaak.
Net als kerken en huizen hebben ook waterputten
in de loop der eeuwen een bouwhistone
doorlopen. Men moet deze historie
niet zien als een gescheiden opeenvolging
van verschillende typen, maar eerder als
het ontstaan van nieuwe voÍïnen, waarnaast
de oude soms nog lange tijd bleven
bestaan.
De plaats waar de opgravingen plaats vonden in vroeger dagen. Collectie Kees Heitink.
15

óv!À
g?
-
-ó,J
waterputten
potG!!!!f..!9!!
;i:,
-ihi::=:
ll,li
ltu
btf
:crdrl
La-,
::
': i: L
loop\'l,rk cr 11{r I l.ir o (
-"-__-.1+-'*---..-'-- -
', ,l
a:]
ctt. 2000 tt.('. 600 n.()
crr. 200 - I100 n.C
c0. 750 | 100
D
c'o. 1000 - 1700
('{t. 1100 1750
cu. I700 1950
V
i'ïl:ll
Typologie van waterputten. Tekening Wim Angenent
16

In de Bronstrld en de lJzert4d (ca 2100 -
50 v.Chr.) zochten de bewoners van een
nederzettrng een geschikte plaats voor een
waterput, waar zij een kuil van 3 à 4 meter
diep groeven om br1 het grondwater te komen.
Die L-uil met schuine wanden tegen
het rnstorten moest voldoende breed zijn
om onderin een cirkel van paaltjes van ca
5 cm diameter te kunnen slaan. Om die
paaltjes werden lange, soepele twijgen
gevlochten, dte een stevige wand vormden
en die de put behoedden voor instorten en
het rnlopen van grof luil uit de grond aan
de zijkant. Een dergelijke put van vlechtwerk
uit de IJzertrjd (ca 200 v. Chr.) vonden
wrj bij opgravingen ter plaatse van
Dorpsstraat 9-l I (tekening A).
Later is men planken gaan gebrulken rn
plaats van de paaltjes met vlechtwerk (tekening
B). Deze planken werden in de
gegraven kuil samengevoegd en opgebouwd
tot een rechthoekrge schacht van ca
I meter doorsnede, die tot boven het oppervlah
doorliep. Dit type komt veel in de
Romernse Tijd voor.
De uitgeholde eik als schacht voor een
waterput is op heel veel plaatsen toegepast,
voor zover mij bekend van de 8e tot
de l4e eeuw (tekening C) Deze eiken
stammen werden meestal in de langsrichting,
met de draad van het hout mee, tn
tweeën gekliefd en uitgehold. Daarna werden
de delen met behulp van peÍrnsn en
tenen weer aan elkaar verbonden.
Op het terrein van Drogistenj Eijgenraam
aan de Dorpsstraat hebben we in 1995
zo'n waterput gevonden. Hij bestond uit
een uitgeholde eik dre in een groot, gegÍaven
gat gezet was. De boom stond in het
dekzand tot rn het grondwater. Uit de
scherven die nog in de put en rondom de
rngraving lagen (Badorf-aardewerk uit het
Duitse Rijngebied) bleek dat het hier vermoedelijk
om 8e-eeuwse exernplaar ging.
Scherper werd de datering na toepassmg
van de Cl4-methode op het hout van de
put: ca 780 na Chr.
In de loop der jaren vergaat het grootste
deel van het hout van de schacht van een
put. Tot aan het gtondwater getuigt dan
alleen een verkleunng van de grond nog
van zijn vroegere aanwezigheid. Het gedeelte
dat onder het gÍondwaterpell zit,
bhjft echter door de jaren heen behouden.
Het kan worden uitgegraven, geÍmpregneerd
en tentoongesteld. In het Krjk- en
Luistermuseum kunt u de rest van een
uitgeholde eik, die als waterput heeft
dienst gedaan, bezichtigen. Hrj werd in
1970 in de Breehoven opgegraven.
De import van wijn, vooral uit het Rijngebied,
gaf aanleiding tot het maksn van
een derde ry?e waterput, de zogeheten tonput
(tekenrng D) De soms meer dan twee
meter hoge wijnvaten werden - nadat het
onder- en bovendeksel verwrjderd waren
en alweer rn een grote kuil - tot in het
gÍondwater in gegraven.
Als baksteen gebrurkt gaat worden voor
waterputten voor de gewone bevolking
zitten we in deze streken toch wel in de
l5e eeuw. Het zrjn meestal ronde putten
met een dtameter van 50 cm tot 180 cm.
De drepte is uiteraard aflrankehJk van het
grondwaterpeil. Als deze putten ecn flinke
diameter hadden, werden vaak van binnenuit
gemetseld of gestapeld (tekening
E).
De laatste ontwrkkehng in waterputten is
de met een bakstenen gewelf gesloten,
gemetselde put (tekenurg E). In het gewelf
was een kleine openurg uitgespaard, waar
doorheen een loden buis ging, die aanget7

sloten was op een pomp. Dit type had natuurhyk
als enorm voordeel dat er van bovenaf
geen wil in kon komen.
Sommige putten raalÍen in onbruik door
het zakken van het grondwater of door
verontreiniging. Ook hebben wij waterputten
gevonden dre uit elkaar waÍen gebarsten
of na de laatste bewoningsfase dichtgestoven
waÍen door het stuifzand. Interessant
zijn de waterputten die toch mrnstens
30 tot 40 jaar meegingen, dan rn onbrurk
raakÍen en vervolgens werden gebruikt
als afvalput. Ze vormen voor archeologen
een bron van informatie over de
leefomstandrgheden van de bewoners. We
vinden er bryvoorbeeld aardewerk, afral
van het slachten van dieren en ook zaden
en stuifrneelkorrels in. Deze laatsten kunnen
ons iets vertellen over de verbouwde
gewassen en andere vegetatie rond de nederzettrng.
Als een put ondenn heden ten dage nog
altrld met schoon water gevuld is, duidt drt
op een goede waterbron, maar de archeologische
rnformatie dre urt de put te halen
l'alt, is dan beperftt. Wel kan de opbourv
en de locatie van de put ons het een en
ander vertellen brlvoorbeeld de bewoningsgeschiedenis
van het gebied. Dat was
het geval br; graafwerkzaamheden br1 de
nieuwbouw van Supermarkt Snetselaar in
december 1999.
Wanneer we in Bennekom de grond rngaan,
sfuiten we e.€rst op een ca 60 à 80
cnr dikke donkere grondlaag, het zogenaamde
esdek. Het esdek is de laatste 6 à I
eeuwen ontstaan door bemesting en het
achterbhjven van niet brurkbare delen van
het gewas dat er geteeld werd. Als deze
grond is verwrjderd, komen we op een dun
laage gnjze grond, de podzollaag. Drt is
een restant van de vegetatie dre vóór het
begin van de akkerbouw op die plaats aanwez,ig
was. Hierondet zit het dekzand van
de dekzandruggen, die van west naar oost
tegen de stuwwal oplopen. Z.e zijn in de
Gelderse Vallei (De Kraats) goed te zien:
hogere gÍonden waarop shngerende wegen
met oude boerenhoeven liggen.
Op ongeveer I m onder het huidrge maaiveld
stuitten we br1 Snetselaar op drie putten
die diep in dit gele, lryne stuifzand rngegraven
waren. Een ervan was een zegr
grote, recente beerput (put I, niet afgebeeld)
met een drameter van 180 cm, gemetseld
met hedendaagse bakstenen en
volgestort met bouwafual. Interessanter
rvas de vondst van de twee andere putten
die meer naar de Dorpsstraat toe lagen
(tekening G). Deze konden prachtig tot
aan de bodem worden blootgelegd, omdat
op het moment van uitgravrng het grondwater
voor het aanleggen van de kelder
kunstmatig was verlaagd tot op ruim 3
meter beneden maaiveld.
Vooral waterput II was blzonder van opbouw
(tekenrng G) Binnenin lag een bodem
van houten latjes (vlechtwerk), dre
het opwellen van zand in de put moest
tegengaan. Een wand van opstaande latten
aan de binnenkant, dre bewaard waren
gebleven tot aan het huidrge grondrvaterpeil,
moesten wellicht het inlopen van
zand door de wand van de put voorkomen.
De put zelf rvas gebouwd met taps afgehakte
zogeheten'kloostermoppen', grote,
middeleeuwse bakstenen. Deze stenen
waren los op elliaar gestapeld. Drie centimeter
dikke boomstammetles rondom de
bultenkant zorgden voor een verstevigrng
van de wanden van de kuil tqdens het boulven
van de put. G). Gezien de vondsten
van scherven van grijs aardewerk en van
18

TWEE I{ÀTERPUTTEN IN BËNNEKOM
ba ks teen
2 1x8x4, 5
BOVENÀÀNZICHT
Formaa t :
cm
>1 aflvoer )1: V
lururrul /'r'
III
\
I
,ri ---"':"-- --Jt-. t -'"

steengoed dateert deze put waarschrjnhlk
uit de l5e/l6e eeuw.
Put III was strak tegen waterput II aangebouwd,
dre vermoedelijk in onbruik was
geraakt. Deze put bleek opgebouwd met
bakstenen dre reeds in een schuine vorm
gebakken waren en zo geschikt waren om
een goede ronde vorm te verkrijgen. Deze
put was overkoepeld en zal, dus wel een
pomp gehad hebben. Hr1 zou circa 250
jaar oud kunnen zijn. De bakstenen buitenwand
was hier ook nog omgeven door
houten latten, die hetzelfde doel als bij put
II gediend zullen hebben.
Stukjes van het hout van de putten worden
momenteel in het Cl4-laboratonum in
Groningen onderzocht om tot een scherpere
datenng te kunnen komen.
Het zou interessant zrjn als ook nog uitgezocht
kon worden wre de eigenaren zrln
geweest van het perceel waarin de putten
gevonden zljn. Het oudste tot nu toe beschikbare
gegeven komt van de kadastrale
kaart van Bennekom uit 1832. Daar staat
het stuk grond op als nummer 408. De
eigenaar toen was Drk Folmer.
Wim Angenent
20

EEN TRAGISCH ONGELUKIN
\ilERELDOORLOG II
In het boek'Ede 1940 -1945'r staat op bladzijden302 t/m 309 een Lijst met namen van
inwoners van de gemeente Ede, clie ten gevolge van de Duitse bezetting om het leven zijn
gekomen. Hienn komt op bladzqde 306 onder andere voor:
Naam lí/'oonplaats Geboortedatum Overleden op Te Oyerleden door
Munster,L.van Bennekom 09-05-1904 19-12-1944 Arnhem N.B.
In de kolom Overleden door wordt gebruik gemaakt van de volgende afkortingen: N.B.: niet
bekend; O: omgekomen door oorlogshandelingen, zoals bombardementen, granaatvuur
e.d.
Uit het hier volgende vsrhaal zal blijken
dat de overlijdensdahrm van L. van Munster
moet Àjn 29-12-1944 en dat N.B.
moet worden: O.
L(eendert) van Munster werd op 9 mei
i904 in Deventer geboren. Hr1 grng in
1922 op achttienjarige leeftrjd rn militaire
dienst en werd gelegerd in het garnizoen
Ede br1 het 10" Regrment lnfantene. Hier
klom hij in de loop der jaren op tot de rang
van sergeant.
Op 2l apil 1926 frad hr1 in Wageningen
in het huweh;k met J.H.M. van Beukenng
en ging daar ook wonen. Uit het huwelijk
werden twee zoons geboren: in 1926 in
Wageningen l,eendert Johannes Marinus
en in 1933 in Bennekom Johannes Arnoldus.
ln 1933 verhuisde de familie naar het
Algemeer 2 in Bennekom. Daarna woonden
zr1 sinds 30 december 1937 op Nassaulaan
26 Op 24 augustus 1938 vertrokken
zrj naar Breda2.
ln 1937 werd Van Munster wegens bezuinigrngen
in het leger op wachtgeld gesteld.
Hij volgde hierna een opleiding brl de politie.
In 1938 werd hij weer opgeroepen in
militaire dienst, waar hij een aanstelling
kreeg als sergeant-majoor br1 de Koninklijke
Militaire Akademre (KMA) te Breda,
waardoor de bovengenoemde verhuizing
noodzakelijk werd. Leendert van Munster
was in dte ttld de jongste sergeant-majoor
in het Nederlandse leger.
Na de capitulatie op 14 mei 1940 werd hij
door de Duitsers gevangen genomen en
naar Haarlem overgebracht. Omdat hun
huis rn Breda volledrg verwoest was, verhuisde
de familie weer naar Bennekom en
wel naar Dorpssfraat 60 (nu kapsalon Widy)
Na zijn wijlating kreeg Van Munster
een functie br1 de politie rn Rotterdam,
waar hij elke week met de fein naartoe
reisde.
In l94l solliciteerde htJ bt1 de politie in
Arnhem, kreeg daar een aanstelhng en
fietste daarna dagehlks vanuit Bennekom
naar zijn werk. Na de luchtlandingen en de
Slag om Arnhem rn september 1944 verhuisde
zijn bureau naar Velp. In oktober
1944 moest Bennekom evacueren., De familie
Van Munster lcrvam uiteindeliik in
2l

Doorn terecht. Ook hier vandaan ging
Leendert per fiets naar Velp. Omdat de
afstand toch wel erg goot was, vroeg en
kreeg hr1 overplaatsrng naaÍ Doorn, waar
hr1 in januari 1945 zljn werk zou beginnen.
Op 29 december 1944 fietste hrj naar
Velp om daar zrln papieren op te halen.
Het zou zijn allerlaatste fietstocht worden.
Een gedeelte van een brief van de 'waarnemend
Politiepresident' te Arnhem aan
mevrouw Van Munster maakl duideliik
waarom:
Mevrouw Van Munster.
Velp, den 30 December 1911
Hierbij verurl ik de treurige plicht, U
kennis te geven van een droevig ongeluk,
dat Uw man heeft getroÍfen
In den morgen van Vrijdag, 29 december
1911, circa I1.30 uur, bevond hij zich op
den Amsterdamscheweg te Arnhem, niet
ver van de grens der gemeente Ede. Terploatse
werd een \Tehrmachtsauto door
gr(tnoatvuur getro/fen. lllaarschijnlijk
bevond Uw man ztch op die auto, o/'passeerde
hij terplaatse met de ./iets. Dit is
niet opgehelderd geworden.
Uw man kreeg granaatscherven in huik,
bovenbeen en arm. Hoewel hij met spoed
per auto naar het kasteel Zypendaal te
Arnhem, waarin een Kriegslazarett is
ingericht, werd vervoerd, kon ziln leven
niet meer gered worden. Hi1 overleed
oldaar zoncler tot bewustziln te zijn gekomen.
Met hem gingen tn^ee Iluitsche soldaren
en een 25-larige Hollandsche
vrouw heen.
Op Zaterdag. 30 decemher 1911, te
I1.15, heb ik met eenige o.fficieren en
manschappen zijn baar gevolgd vanaJ'het
kasteel Zypendaal nsar de begraafplaats
Moscowa, waar hij te 12.20 uur in een
eigen grafter aarde werd besteld.
Hoe wij over hem dachten, komt tot uiting
in de woorden, die wij aan zijn graf spraken.
Daar wij hier in het 'Kampfgebiet' leven,
moest de begrafenis zoo spoedig geschieden,
dat niet op sankomst van familieleden
kon worden gewacht. Aan de teraardebestelling
waren geen kosten verbonden.
Ik verblijf inmiddels met diepe deelneming
ook voor Uw zozns.
De wnd. Politiepresident
De Maloor der Staatspoltie
J.C. Tetenburg
In het Hoofdbureau van Politie te Amhem
w,erd op 7 augustus 1946 in het b4zijn van
dc familie een gedenlplaquette onthuld,
waarop allc gcvallen korpsleden van het
bureau Arnhem/Vclp worden herdacht. Bij
Van Munster staat echter ten onrechte dat
hrj door oorlogshandelingen in september
1944het leven liet.
Na de oorlog is Leendert van Munster herbegraven
op de Algemene Begraafplaats te
Wagenrngen. Zrln rveduwe heeft nog tot
196l in de Dorpsstraat 60 gewoond.
H. Gijsbertsen
' Vincent Lagcnvrl & Gcrt Plekkringa,
Ede 1910-194J. Barneveld 1990
: Gegevens uit de Burgcrhlke Stand van de
gemcente Ede.
3 Een fotocopie l an deze bnef heb ik ontvangen
van Jan r,an Munster. de longste
zoon van Leendert. die nu in Zuid-Duitsland
woont en die mr1 toestemming gaf
een gedeelte eruit te publiceren.
'))

EEN MIDDELEEUWS RUHRGEBIED?
IJZERPRODUCTIE OP DE VELUWE:
FEITEN EN FICTIE
Op l2 april 2000 zal drs Matthijs van Nie, gemeentelijk archeoloog van Ede en Apeldoorn,
een lezing met dia's houden over zijn internationaal de aandacht trekkend
onderzoek naar de ijzerproductie op de Veluwe. De lezing zal plaats vinden in De Brink,
Brinlcstraat 39, en beginnen om 20.00. Als inleiding op zijn lezing schreef de heer Van Nie
het volgende;
Al in de jaren twintig van de twintigste
eeuw wees de amateur-archeoloog J.D.
Moerman (1885-1965) op het belang van
de middeleeuwse rjzerproductie op de Veluwe.
Pas in de late jaren zeventig van die
eeuw drong dat besefdoor br1 de professionele
archeologen.
Het is vooral prof. dr H.A. Heidinga geweest,
dre onder andere door zrjn onderzoek
rn Kootwrjkerzand weer aandacht
vroeg voor drt verschijnsel. In zijn proefschrift
wijdde hr1 een heel hoofdstuk aan
de omvang, duur en organisatie van de
ryzerproductie. Op basis van Moermans
waarnemingen, geschreven berichten en
zijn eigen veldonderzoek concludeerde hrj
dat tussen de zevende en de twaalfde eeuw
op de Veluwe grootschalige rlzerproductie
had plaatsgevonden. Hij was van mening
dat er een einde aan deze rndustrie kwam
door de grootschalige ontbossing als gevolg
van de houtskoolproductie, die voor
de ijzerbereiding noodzakehlk was. Diezelfde
ontbossing zag hij ook als directe
oorzaak van het ontstaan van de stuifzanden
die tot in de negentiende eeuw een
groot deel van de Veluwe bedekten.
Verder trok hij conclusies en decd h4 suggesties
op het gebied van sociaal-economische
aspecten, technologie en milieu-rnvloeden
van dre grootschalige ijzerbewerking,
dre niet altrjd door feiten ondersteund
werden.
Daarom grng tn 1990 een gecombineerd
archeologisch en technologisch onderzoek
van start met het doel deze vraagstukken
opnieuw te bekijken.
De lezrng zal over de resultaten van drt
nadere onderzoek gaan, waarbrl voor Bennekom
nog een verrassing in petto is. Aan
de orde rullen komen: de geschiedenis en
de technologte van r;zerproductie, de organisatie
en de duur en duur ervan, de gevolgen
dre het voor het milieu gehad heeft en
ln welke politiek-historische situatie,
waarm de ryzerproductie op de Veluwe
plaats vond.
Matthiis van Nie
23

EXCURSIE NAAR EERSEL EN POSTEL OP
WOENSDAG 10 MEI 2OOO
De Peel is, zoals iedereen wel weet, een schitterend stukje Nederland, De jaarhjkse tocht van
de historische Vereniging Oud-Bennekom zal dit jaar een deel van de Midden-Peelroute
volgen op weg naÍu ons doel ln de Kempen: het streekmuseum 'De Acht Zaligheden'te
Eersel.
Het museum is gehuisvest in een tlpisch
Kempische langgevelboerderij, waar men
u laat kennis maken met de geschiedenis
van de Kempen tussen 1850 - 1890. Het
was in die trld een van de armste streken
van Nederland. In het museum kunt u het
huisgedeelte ur de buitenschuur (vol met
gereedschap!) bezichtigen Op de deel is
een wsseltentoonstelling. Buiten is een
oude boomgaard, een mooie kruidenturn,
een oude bloemhof en een moesturn. Ook
is er een aantal volksspelen opgesteld: we
hopen dus op mooi weer!
Als we omstreeks 10.00 amveren, begrnnflr
we met het bezichtigen van de boerden1,
want in de koffieruimte zitten dan al
andere gasten. Wr1 worden daar om ongeveer
10.45 verwacht voor koffie met ...'l
Ttldens hct koffiedrinken is er diapresentatie.
Onze Brabantse koffietafel staat om I 2. I 5
gereed in 'De Pannekoekenbakkcr'vlak bU
het prachtige marktplern van Eersel. Vandaar
vertreklien \ïe om 13 15 orn onder
leiding van een gids een smokkelt'teutenroure
te njden door het prachtige
'Grenspark de Kempen' Het is een
grensove rschrij dende tocht, waarin onze
gds smokkelverhalen doorspekt met anekdotes
zal vertellen.
In Postel (België) wordt een kof-
fieltheepauze rngelast en kunt u even uw
benen strekken. U k-unt dan een kijkje nemen
br1 de Norbertijner Abdij die daar in
I130 - toen in de volstrekÍe wildernis - is
gesticht. Nu is het een schitterend complex
met een mooi parkje. We kunnen de Abdrj
zelf niet bezichtigen. Na ongeveer drre
kwartier vervolgen we onze tocht en laten
onze gids omstreeks 16.00 uitstappen op
de Markt van Eersel. Wrj gaan langs een
andere route terug en hopen om ongeveer
18.00 in Bennekom te arriveren.
Programma
8.00 Vertrek br1 het Kijk- en Luistermuseum.
Kerkstraat I
8.05 Gelegenheid tot opstappen bq Bennchem
aan de Commandeursweg
l0 00 Aankomst in Eersel
10.45 KofÍie met ?
l2 l5 Lunch in De Pannekoekenbaliker
13 15 Vertrek voor de smokkelroute
14.30 Koffieltheepauze b{ de Abdrl r'an
Postel (België)
l5 15 Voortzettngvan dc smokkelroute
16.00 Aanliomst te Eersel en l'ertrek naar
Bennekom
18.00 Aankomst te Bennekom
De excursiecommissie kan, onder andere
ur verband met files rond Eindhoven. niet
garanderen dat w'e klokke 18.00 in Bennekom
aankomen!
?4

Kosten
De kosten van deelname aan de excursie
bedragen í 55,- per persoon. In deze pnjs
zijn inbegrepen: de kosten van de bus,
koffie/thee, lunch, fooien, gds, de toegang
tot het museum.
Indien u oen pas of identiteitskaart bezit,
wilt u die dan meenemen? U hoeft er niet
een aan te schaffen! Het bl4ft per slot
van rekenrng een smokkelroute. In drt deel
van België kunt u met Nederlands geld
betalen.
U wordt wiendeh;k verzocht het geld voor
deelname gepast mee te nemen en in de
bus te voldoen.
Aanmelding
ln deze Kostersteen is een opgaveformulier
voor deelname aan de excursie opgenomen.
Als u mee wilt gaan naar Eersel en
Postel, wordt u wiendelijk verzocht drt
formulier zo snel mogelijk - en in ieder
geval vóór 3O april - rn te wllen en brj de
heer P. Aalbers, Algemeer 49, in te leveren.
Wilt u svp niet vergeten aan te geven
waar u opstapt?
Wrj maken u er op attent dat het maximale
aantal deelnemers aan de excursie 53
personen is: wie het eerst komt, die het
eerst maaltl Bij overtekening worden de
'
afgevallenen' op een reservelij st geplaatst.
Mocht u zich hebben opgegeven en desondanks
niet mee kunnen gaan, dan doet u
deze leden dus een groot plezier dat zo
tijdig mogelijk aan de heer Aalbers te melden.
Bij annulering na 30 april zal f 27,50
(de kosten van de bus) in rekening worden
gebracht, tenzrl men voor een vervang(st)er
kan zorgen
De excursie is in de eerste plaats voor leden
van de historische Vereniging Oud-
Bennekom bedoeld. Alleen als er plaatsen
over zijn, kunnen er introducé(e)s mee.
In het - zeer onwaarschijnlijke - geval dat
zou blijken dat er op 30 april niet genoeg
aanmeldingen brnnen ztln om de kosten
van de excursie te dekken, zal deze worden
afgelast Zij dre zich opgegeven hebben,
zullen daarvan onmrddelhjk bencht
ontvangen.
De excursiecommissie
VOOROUDERPROJECT
Het bestuur van de Historische Vereniging
Oud-Bennekom heeft het plan te komen
tot een'Bennekoms voorouderproject'.
Het is daarbr.l de bedoeling om, uitgaande
van ongeveer tien personen die twee Bennekomse
ouders hebben - zo mogelijk -
alle voorouders (ouders, grootouders, enz.)
tot rn de vijfde generatie terug rn beeld te
brengen. Het zou mooi zijn wanneer de
ene helft van dre tien personen uit de
Kraats en de anderen uit het Dorp zouden
komen.
Als iemand die rnee n'il werken, maar niet
over twee Bennekomse ouders beschikt,
dan zijn er twee mogelijkheden om alsnog
mee te kunnen doen:
- Een van de ouders komt uit Bennekom,
maar die heeft wel twee Bennekomse ouders.
- Een van de ouders komt uit Bennekom
en de ander komt uit de zeer nabtle omgeving
(Ede, Wageningen).
Door dit project kan inzicht ontstaan in de
vroege'import' rn Bennekom en in de onderlinge
familierelaties brnnen de gemeenschap.
Het project is gebaseerd op zelf-
25

werkzaamheid, maar als daar behoefte aan
is kan hulp geboden worden br1 genealogisch
onderz-oek.
Wie aan drt project mee wil doen kan zich
melden bii de secretaris. Bii voldoende
belangstellin g z.al een' aftrap-brjeenkomst
georganiseerd worden voor nadere informatre.
A.J. Lever
MEDEDELINGEI\ VAN HET BESTUUR
Een nieuwe voorzitter
Na drie termijnen van dne jaar heeft de heer P. Aalbers op de Algemene Ledenvergadering
van 29 februan 2000 zljn functie van voorzitter van de Histonsche Verenigrng Oud-
Bennekom neergelegd. Als zr"ln opvolger is benoemd de heer A.J. Lever, dre al deel uitrnaakte
van het bestuur en van de redactie van De Kostersteen. In de redactre is nog niet in de
opvolging van de heer Lever voorzien. In het bestuur is op zr.yn opengevallen plaats
benoemd mewouw M S. de Vos. Het bestuur heet haar harteliik welkom in ziin mrdden.
In de negenjaar van het bewrnd van voorzitter
Aalbers hebben er nogal wat veranderlrgen
plaats gevonden in Oud-Bennekom.
Om er een paaÍ te noemen: van alle
bestuursleden, die hU bU zrln aantreden
aantrof, is alleen de penningmeester, de
heer A. van de Weerdhof, nog rn functie.
De Kostersteen heeft een nieuw en ruimer
jasje gelaegen, Algemene Ledenvergaderingen
worden rn het Krlk- en Luistermuseum
gehouden, zaterdagmiddag excursies
werden geintroduceerd. De onder zijn leidrng
georganiseerde voorjaarsexcursies
waren zo interessant daí ze meestal overtekend
waren. Een actieve werkgroep 'Behoud
oudste deel Bennekomse begraafplaats'
zag het licht. Kortom, wat het bestuur
betreft, kan de heer Aalbers op een
rryuchtbare bestuursperiode terugkrlken.
Als dank voor de uiterst plezienge samenwerkrng
rn het bestuur en daarbuiten kreeg
de heer Aalbers niet alleen een fles van
zrjn favoriete drank, maar ook een bripassend
gegraveerd glas om dre uit te dnnken.
Een'historisch' besluit
De Algemene Ledenvergadenng van 29
februan 2000 heet op voorstel van het
bestuur (zie De Kostersteen 71, februari
2000, I l) een 'histonsch' besluit genomen
door vast te stellen dat de Verenigrng
Oud-Bennekom voortaan door het leven
zal gaan als HISTORISCHE VEREM-
GING OUD-BENNEKOM, Daarmee
wordt recht gedaan aan het karakter van
de verenigrng, die ten onrechte wel werd
aangezien voor een Bennekomse bejaarden
vereniging. Br1 gelegenheid zal de
naamsverandering rn de Statuten van de
vereniging opgenomen worden. In het
spraakgebruik zal de term 'Oud-Bennekom'
natuurhlk gewoon blijven bestaan.
Nieuwe leden
Het bestuur heet de volgende personcn
welkom als nieuwe leden van de Historische
Verenigrng Oud-Bennekom:
De heer en mevrouw A. cn M. Oskam -
van Beekum te Bennekom
De heer en mevrouw A.H. en C.l. Beuger -
van Wrlk te Bennekom
De heer M.H. van Bruksvoort te Yerseke
Mutaties
Mutaties verzoeken wU u wiendelryk
schriftehlk te willen doorgeven aan de ledenadmrnistratie:
mewourv E. Mantel -
van Staaveren, Hogeweg 4, 6721 VE
Bennekom.
26

Mevrouw dr A.W. Edelman - Vlam
Prof. drs J.A.J. Ven'loet meldde ons dat
hr1 een uitgebreid [n Memoriam en een
volledrge bibliografie van wijlen ons erelid
mevrouw dr A.W. Edelman - Vlam gepubliceerd
heeft in het Histonsch-Geografisch
Trldschrift, l7e jaargang (1999-3),
69-76. Een fotocopie van deze publicatie
bevindt zich in het archief van Oud-Bennekom.
Dorpsstraat 48
Tot zijn sprjt heeft het bestuur uit de pers
moeten vernemen dat de nieuwe eigenaar
van het pand Dorpssfraat 48 besloten
heeft het pand af te breken. Het bestuur
heeft per bnef van I I januari 2000 (zie De
Kostersteen 71, februari 2000, l) het College
van Burgemeester en Wethouders van
Ede verzocht het gebouw op de gemeenteh;ke
monumentenhlst te wrllen plaatsen.
Op dit verzoek was op I maart nog geen
antwoord gekomen. Het bestuur heeft een
rappelbrief aan B&W geschreven.
Agenda van activiteiten van Oud-Bennekom
tot l0 mei 200O
12 april: lezing door drs Matthrls van Nie,
gemeentelijk archeoloog van Ede en Apeldoorn
over 'Een middeleeuws Ruhrgebied?
IJzerproductie op de Veluwe: feiten
en fictie.
l0 mei: Voorjaarsexcursie naar Eersel en
Postel (Belgtë).
Het Bestuur
Bestuur van Oud-Bennekom
Voorzitter.
A.J. Lever, Pnnsenlaan 2,6721 EC Bennekom
Vice-Voorzitter:
T.J. Hoekstra, Van Hoffenlaan 44,6721XE Bennekom
Secrctans;
Merrouw G.M. Hoogkamer - We4man, Emmalaan 33, (t721ET. Bennekom, tel. 416180
Pennrngmeester:
A. van de Weerdhof. Molenstraat I22.6721 WP Bennekom
Ledm:
A. Dnksen, Pr.Bernhardlaan 22,6721 DR Bennekom
Mewouw E. Mantel - van Staaveren, Hogewe g 4,6721 VE Bennekom
Mewouw M.S. de Vos, Drkkenbergweg 8,6721AC Bennekom
Ledenadministratie
Mewouw E. Mantel - van Staaveren, Hogeweg 4,6721VE Bennekom
Conservator Collectie Oud-Bennekom
G. van de Born, Selterskampweg 25, 6721 AR Bennekom
Beheer foto- en diacollectie
H. Grlsbertsen Gasthuisbouning 9a, 6721 XH Bennekom
Redactie Kostersteen
T.J. Hoekstra, Van Hoffenlaan 44,6721XE Bennekom, eindredacteur
C.A. Heitink, Bnnkerpad 29,6721WJ Bennekom
H.J. van den Oever, Edeseweg ll7 ,6721JT Bennekom
27