nummer 3, april 2008

Proteins killing tumour cells
Huidige antikankertherapieën zijn gelimiteerd door hun toxiciteit
voor normaal weefsel en therapieresistentie van tumorcellen. De
afgelopen jaren zijn een beperkt aantal eiwitten van uiteenlopende
herkomst gevonden, die geprogrammeerde celdood (apoptose)
induceren in tumorcellen, maar gezonde normale cellen ongemoeid
laten. Deze bijzondere eiwitten (b)lijken te reageren met processen
in tumorcellen, die niet aanwezig (b)lijken te zijn in normale
gezonde cellen. Deze kennis kan ons fundamentele aspecten leren
voor wat betreft het ontstaan van tumorcellen. Daarnaast zijn de
potentiële toepassingen voor nieuwe antikankertherapieën natuurlijk
mogelijk nog interessanter.
PROF DR MATHIEU
NOTEBORN, MOLECULAIRE
GENETICA, LIC,
UNIVERSITEIT LEIDEN
Apoptin
E4Orf4
HAMLET
Mda-7
NS1
TRAIL
In Leiden wordt door ons al jaren gewerkt aan een
van deze bijzondere eiwitten, namelijk het vogelvirus
afgeleide eiwit apoptin. Een aantal onderzoeksgroepen
uit de Verenigde Staten, Canada, China, Engeland
en Australië hebben navolging gegeven aan ons
voorbeeld. Ook zij zijn aan apoptin gaan werken.
Weer andere onderzoeksgroepen hebben functioneel
vergelijkbare eiwitten gevonden, zoals is weergegeven
in Figuur 1, afgeleid van virussen, cellen of zelfs van
moedermelk. Onlangs zijn wetenschappers bijeengekomen
In het Lorentz Center in Leiden. Zij hebben
Proteins Killing Tumour Cells
Afgeleid van
Chicken anemia virus
Adenovirus
Humane moedermelk
Humane cellen
Parvovirus-H1
Humane cellen
Figuur 1. Een aantal van herkomst virale, cellulaire of moedermelk eiwitten bezitten een
tumor-specifieke celdodende activiteit.
voor het eerst hun kennis over deze zeer boeiende
eiwitten aan elkaar uitgewisseld.
In dit overzicht geef ik een korte impressie van de
eerste workshop over deze medisch en wetenschappelijk
relevante tumorspecifieke eiwitten. Meer
gedetailleerde informatie over de lezingen van de
workshop “Proteins Killing Tumour Cells” is te vinden
op de website van het Lorentz Center te Leiden.
Lorentz Center Workshop
Het feit dat ons apoptin onderzoek in Leiden een
van de eerste studies naar tumorspecifieke apoptoseinducerende
eiwitten is geweest, liet eind 2006 prof
Mahvash Tavassoli King’s College, Londen, Engeland,
voorstellen samen met dr Claude Backendorf,
prof Jannie Borst, Nederlands Kanker Instituut,
Amsterdam, en mij een Lorentz Center workshop
binnen de muren van de Universiteit Leiden te gaan
houden (Figuur 2). Nadat wij onze aanvraag voor
de workshop gehonoreerd hadden gekregen door
het Lorentz Center, zijn wij medio 2007 met enorme
steun van de medewerkers van het Lorentz Center en
diverse sponsors bezig gegaan met de daadwerkelijke
organisatie van onze workshop. Onder andere de
poster (zie Figuur 3) van de workshop werd gebruikt
om de aandacht van geïnteresseerde onderzoekers te
trekken. Van 29 oktober tot en met 2 november 2007
hebben ongeveer 50 onderzoekers uit alle delen van
de wereld lezingen gegeven, posters gepresenteerd
en/of met elkaar gediscussieerd. Daarnaast hebben
een behoorlijk aantal “lokale” onderzoekers de weg
naar het Lorentz Center gevonden en zijn 1 of meerdere
dagen onze workshop komen bezoeken (Figuur
4). Hieronder volgt een korte bloemlezing van enkele
hoogtepunten van de workshop.
Combinatie van celtransformatie en apoptose
onderzoek
Naast de logische interesse voor de tumorspecifieke
apoptose-inducerende eiwitten, hebben wij tijdens de
workshop ook uitgebreid gesproken over eiwitten en
processen die ten grondslag liggen aan het ontstaan
van tumorcellen. Immers de eiwitten die specifiek
apoptose kunnen induceren in tumorcellen, hebben
4
Origin - Universiteit Leiden