mensenevolutie_t

46 MENS EN EVOLUTIE
op een schitterende manier dezelfde theorie, al was hijzelf eerder
een volgeling van Epicurus dan rechtstreeks van Democritus.
Epicurus was zelf een atomistisch filosoof, en hoewel hij het
hoofdbeginsel van zijn theorie ontleende aan Democritus, gaf hij
toch aan zijn eigen filosofische en wetenschappelijke ideeën een
enigszins individualistische wending.
Al deze denkers, die min of meer dezelfde grondgedachten
onderwezen met betrekking tot de fysiologie — zoals de wetenschap
toen werd genoemd — de wetenschap van de physis of
“natuur” — leerden dat achter alle stoffelijke manifestatie, achter
alles wat we kunnen kennen of begrijpen, en achter alle dingen
die we nog niet kennen of begrijpen, ondeelbaren liggen, die naar
hun mening de fundamentele eenheden van het zijn waren.
Democritus noemde ze atomen — atomoi, een Grieks woord dat
“ondeelbaren” betekent. Ze leerden voorts dat deze ondeelbaren
in de kosmos praktisch oneindig in aantal zijn, met voor berekening
vatbaar en onmeetbaar voor enige methode van meting in de
stoffelijke natuur.
Ze zeiden ook dat deze “atomen” in een “ledig” bestonden,
dat ze to kenon of leegte noemden; en dat door hun verschillende
bewegingen en aantrekkingen, door een aangeboren vermogen
tot zelfontwikkeling, en door magnetische aantrekking of afstoting,
dat door al deze bewegingen en werkingen de wereld, de
kosmos die we om ons heen waarnemen, wordt gevormd.
Hierin ligt de grondslag van de atoomtheorie van de moderne
scheikunde; ook die van de nevelhypothese en van theorieën die
min of meer doorgaan op de nevelhypothese van Laplace en van
Herschel en anderen. Maar aan deze woorden zijn betekenissen
toegekend die sterk verschillen van wat Democritus bedoelde
toen hij ze gebruikte.
Wat bedoelde Democritus met zijn atomoi en met zijn kenon
of leegte? Hij dacht in de eerste plaats aan geestelijke monaden,
volledige entiteiten, ondeelbare stofdeeltjes, die het vermogen tot