Geld parkeren in parkeergarages - Update - Bouwfonds REIM

Geld parkeren in
parkeergarages - Update

Inhoud
Geld parkeren in parkeergarages 3
WAARIN beleggen? 3
WAAROM beleggen? 6
WAAR beleggen? 11
HOE beleggen? 16
In de schijnwerpers: Nederland 18
VRAAG 18
AANBOD 19
PARKEERTARIEVEN VERKLAARD 20
Conclusie 22
Maart 2012

Geld parkeren in
parkeergarages
Beleggen in vastgoed gebeurt voornamelijk in de welbekende segmenten
woningen, kantoren, winkels en bedrijfsruimten. Tot voor kort waren de
kansen op directe beleggingen in parkeergarages zeer beperkt en was de
markt onvolwassen. Dit rapport geeft een overzicht van de beleggingskansen
in parkeergarages.
WAARIN beleggen?
Parkeren speelt een belangrijke rol in het dagelijks
leven van autobezitters. Het economisch en sociaal
functioneren van de samenleving heeft baat bij
voldoende goede parkeervoorzieningen. Dit betekent
dat parkeerplaatsen een noodzakelijk onderdeel van
onze samenleving vormen.
maar ook waar men werkt, winkelt, recreëert enzovoort.
Auto‘s kunnen op of langs de straat worden
geparkeerd of elders, en in feite zijn alleen bij die
laatste groep beleggingsactiviteiten mogelijk.
Binnen het parkeersegment buiten de straat spelen
parkeergarages een belangrijke rol. We onderscheiden
verschillende soorten parkeergarages:
Parkeren binnen de bebouwde omgeving wordt
steeds belangrijker. Het parkeren speelt niet alleen
een rol in de binnensteden, maar heeft zich verplaatst
naar de gehele stedelijke regio. De vraag naar
parkeerplaatsen is afkomstig van autobezitters die
gebruikmaken van parkeergarages om hun auto te
stallen wanneer zij bij hun doel zijn aangekomen.
Veel auto‘s staan het grootste deel van de dag stil.
Parkeren is een essentieel onderdeel van de
mobiliteit, toegankelijkheid en leefbaarheid van
stedelijke gebieden. Het zijn de autobezitters die
voor de inkomsten van parkeergarages zorgen.
Het aantal personenauto‘s in Europa (EU-27) is de
afgelopen jaren pijlsnel gestegen tot meer dan
236 miljoen. Al die auto’s moeten ergens geparkeerd
worden. Niet alleen op plekken waar men woont,
• binnenstadsgarages (winkelen, entertainment);
• parkeergarages op eigen terrein (kantoren,
wooncomplexen, ziekenhuizen);
• P+R garages.
Beleggers moeten rekening houden met de locatie
en het type parkeergarage. Zo is de omzet van
parkeergarages op luchthavens volatieler en gevoeliger
voor macro-economische factoren, terwijl die van
ziekenhuizen stabieler is. Centraal gelegen stadsparkeergarages
met diverse trekpleisters in de buurt
zijn geschikte beleggingskansen, zeker als dubbel
gebruik een optie is. Dergelijke locaties trekken
tijdens kantooruren andere klanten dan ‘s avonds en
in het weekend.
Update Geld parkeren in parkeergarages 3

Figuur 1: Parkeren
Bron: Bouwfonds REIM Research, 2012
parkeren
Openbaar
Particulier
Betaald/onbetaald
Vergunningsplichtig
parkeren (bewoners)
Parkeren op en langs de straat
Parkeergarages:
• Ondergrondse zelfstandige parkeergarages (solitair)
• Bovengrondse zelfstandige parkeergarages
• Parkeergarages geïntegreerd met een ander vastgoedobject,
zowel boven- als ondergronds gelegen
• Binnenstadsgarages (winkelen, entertainment)
• Parkeergarages op eigen terrein
(kantoren, wooncomplexen, ziekenhuizen)
• P+R garages
Parkeerterreinen
Parkeergarages kunnen de schaarste aan parkeerplaatsen
in stedelijke gebieden helpen oplossen.
Autobezitters moeten hun auto kunnen parkeren,
maar de parkeergarage is nooit hun eindbestemming.
Tot op zekere hoogte wijken parkeergarages af van
andere vastgoedcategorieën. Traditionele vastgoedbeleggingen
kunnen in beginsel zelfstandig functioneren.
Dit geldt echter niet – of slechts in beperkte
mate – voor parkeergarages, hier is een duidelijke
link naar de omgeving, waaronder bijvoorbeeld de
winkelcentra. Dit karakter betekent dat de locatie
en het gebied rondom een parkeergarage van groot
belang is voor het beheer en de exploitatie van de
parkeergarage en als gevolg daarvan voor de waarde
van de parkeergarage vanuit een beleggers oogpunt.
Verder hangt de waarde van een parkeergarage
nauw samen met de manier waarop deze wordt geëxploiteerd.
Het rendement van een parkeergarage
wordt bepaald door de vraag naar parkeerplaatsen in
een bepaald gebied, het parkeertarief, de verblijfsduur,
de exploitatie- en beheerkosten en de winst- en
risicomarge van de exploitant of beheerder.
De omzet wordt gegenereerd door kortparkeerders,
dagparkeerders en abonnementhouders. Deze omzet
is niet constant en varieert met het gebruik, omdat
de vraag naar parkeerplaatsen pieken en dalen
vertoont. Daarnaast kan er extra omzet worden
gerealiseerd in de vorm van reclame-inkomsten en
overige bijzondere producten.
Voor beleggers is het van belang om te weten hoe
courant parkeergarages zijn. Dit is een factor van
betekenis voor de vraag van beleggers naar specifieke
beleggingen in parkeergarages. De parkeermarkt
is geen transparante markt waarin parkeergarages
eenvoudig met elkaar vergeleken kunnen worden.
Dit komt doordat parkeergarages onderling sterk
verschillen en transactiegegevens niet of zeer beperkt
openbaar zijn. Los daarvan zijn er relatief weinig
markttransacties van individuele parkeergarages.
In tegenstelling tot de woningmarkt, waarover zeer
veel transactiegegevens beschikbaar zijn, heeft de
markt voor beleggingen in parkeergarages een wereld
aan transparantie te winnen. Wel blijkt dat de belangstelling
voor parkeergarages groeit.
De Europese parkeermarkt
Er is in feite geen algemene Europese parkeermarkt.
De markt moet worden beschouwd als een verzameling
lokale markten, elk met hun eigen karakteristieken.
De omvang van de Europese parkeermarkt wordt
bepaald door het aanbod aan parkeerplaatsen.
In Europa ontbreekt het echter aan een kwantitatief
4
Update Geld parkeren in parkeergarages

Tabel 1: Parkeerplaatsen van de top 5 parkeerexploitanten in Europa
Bron: Apcoa, Q-Park, Vinci, Interparking, NCP, 2011
Parkeerplaatsen van de Top 5 exploitanten in Europa
Exploitant
Aantal parkeerplaatsen ca.
Apcoa 1.300.000
Q-Park 840.000
Vinci Park 820.000
Interparking (Contipark) 280.000
NCP Parking 210.000
inzicht in het aantal openbare parkeerplaatsen.
Ramingen zijn er wel gemaakt, waardoor het aanbod
enigszins in kaart kan worden gebracht.
Volgens het jaarverslag over 2010 van Q-Park bedraagt
het totale aantal geraamde publieke parkeerplaatsen in
West-Europa (EU-15) naar schatting zo’n 300 miljoen.
Van het totale aanbod aan publieke parkeerplaatsen
wordt slechts 3,6% gereguleerd door betaald parkeren
(11 miljoen parkeerplaatsen). De vijf grootste
parkeer bedrijven van West-Europa (EU-15) exploiteren
circa 3,5 miljoen parkeerplaatsen: net iets meer dan
1% van het totale bestand en ongeveer een derde
van het totale aantal betaalde parkeerplaatsen.
Meer dan 80% van de publieke parkeerplaatsen is in
bezit van lokale overheden. In totaal is naar schatting
e 1.550 miljard in parkeervoorzieningen geïnvesteerd.
De jaarlijkse terugkerende exploitatie- en beheerkosten
zijn circa e 195 miljard. De totale omzet uit
openbare parkeerplaatsen worden geschat op meer
dan e 45 miljard per jaar. Dit betekent dat slechts
23% van de kosten door de gebruikers worden
opgebracht, terwijl de resterende 77% voor rekening
van overheden komt. De totale omzet van de vijf
grootste parkeerbedrijven bedraagt e 2,3 miljard
(5,1% van de totale parkeeromzet). Als gevolg van
de verdere groei van het autobezit en de mobiliteit
verwacht Q-Park dat de potentiële parkeermarkt in de
EU-15 in 2012 verder zal groeien tot bijna e 50 miljard.
Een aspect dat in de parkeersector steeds belangrijker
wordt, is duurzaamheid. Zorg voor het milieu
komt binnen de parkeersector tot uiting bij de
exploitanten, die in de parkeergarages allerlei aanpassingen
verrichten om onder andere de uitstoot
van uitlaatgassen te reduceren. Duurzaamheid staat
ook steeds hoger op de politieke agenda. In steeds
meer Europese steden is het beleid erop gericht
personenauto’s uit het centrum te weren. Zo zijn in
Londen en Stockholm om die reden zogenoemde
Congestion Charge schemes ingevoerd. In de meeste
andere EU steden worden parkeertarieven gebruikt
om een vergelijkbaar resultaat te bereiken.
Figuur 2: Europese parkeermarkt per land op basis van mogelijk te behalen omzet in 2011 (parkeerterreinen en -garages)
Bron: ICON Group, 2006
Duitsland (22,1%)
Frankrijk (16,6%)
Verenigd Koninkrijk (15,5%)
Italië (14,4%)
Spanje (8,5%)
Nederland (4,6%)
België (3,1%)
Zwitserland (2,4%)
Oostenrijk (2,3%)
Zweden (2,3%)
Portugal (1,8%)
Finland (1,5%)
Noorwegen (1,4%)
Hongarije (1,4%)
Ierland (1,1%)
Slowakije (0,6%)
Slovenië (0,3%)
Luxemburg (0,2%)
Cyprus (0,1%)
Update Geld parkeren in parkeergarages 5

WAAROM beleggen?
Over het algemeen zijn beleggers geïnteresseerd in
beleggingen die een direct rendement (inkomsten of
huur) en een bescherming tegen inflatie bieden.
De conventionele procedure voor parkeergarages
bestaat uit een jaarlijkse indexering van de huur in
de huurovereenkomst ter hoogte van de inflatie.
Dit betekent dat parkeergarages per definitie de
beoogde bescherming tegen inflatie bieden. Parkeergarages
worden doorgaans verhuurd voor 15 à 30 jaar.
Dat is langer dan de meeste kantoren en winkels
worden verhuurd. Als voor een huurperiode van 20 jaar
of meer een vaste huurprijs is overeengekomen, voorziet
het huurcontract soms in een herziening van de
huurprijs na 10 jaar. De huur wordt aangepast aan het
marktprijsniveau wanneer er een dergelijke herziening
plaatsvindt of aan het eind van de looptijd van het
contract. Echter veel ervaring is er nog niet op het
gebied van huurherziening doordat de markthuur
zeer lastig is te bepalen. In plaats van een vaste huurprijs
kan ook een variabele prijs worden overeengekomen.
Deze variabele huur is dan veelal gekoppeld
aan omzetniveaus en/of ingebruikname van nieuwe
functies. Een variabele huurprijs wordt soms opgenomen
in de huurovereenkomst voor parkeer garages
in een ontwikkelingsgebied of in een omgeving
waarvan de bestemming kan wijzigen. De langdurige
huurcontracten die met de exploitanten van parkeergarages
worden gesloten, bieden de belegger niet
alleen bescherming tegen inflatie maar ook een stabiel
jaarinkomen en dus een stabiel direct rendement.
Parkeergarages kenmerken zich door de dubbele
zekerheid van het rendement. Een vergelijking van
parkeergarages met kantoren geeft een duidelijker
beeld van wat er bedoeld wordt met deze dubbele
zekerheid. Als een huurder van een kantoorruimte
vertrekt, komen er pas weer inkomsten binnen
wanneer er een nieuwe huurder wordt gevonden.
Parkeergarages kennen dit probleem niet.
Een belegger ontvangt huur van de huurder/exploitant.
Als de huurder/exploitant vertrekt, ontvangt de
belegger geen huur meer – maar er blijven wel mensen
parkeren. De belegger heeft dus nog een andere kasstroom:
parkeerinkomsten. Dit biedt omzetzekerheid
en helpt dus het risicoprofiel te verlagen. Een goede
locatie blijft echter van levensbelang. Beleggen in de
verkeerde garage kan leiden tot een groter kasstroomrisico
en waardedaling.
Autobezit
Autobezit is een belangrijk gegeven aangezien al
deze auto’s ergens geparkeerd moeten worden en
parkeergarages afhankelijk zijn van het aantal auto’s.
Figuur 3: Autobezit in de EU-15
Bron: Europese Commissie, 2011
45.000.000
40.000.000
35.000.000
30.000.000
25.000.000
20.000.000
15.000.000
10.000.000
Duitsland
Italië
Frankrijk
Verenigd Koninkrijk
Spanje
Scandinavië
Nederland
België
5.000.000
0
1970
1980
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
(Scandinavië bevat Denemarken, Finland en Zweden. Noorwegen is
hierin niet meegenomen door het ontbreken van gegevens over 2010)
6
Update Geld parkeren in parkeergarages

Figuur 4: Autobezit per 1.000 inwoners in 2009
Bron: Eurostat, 2011
700
660
600
605
573 570
521 519 517 510 509 508
473 470 460 460 454 452
437
383
500
479 478
432 432 422 419 407 402
383
400
331
300
301 293
270
235
200
198
122
100
0
24
8
Luxemburg
Italië
Cyprus
Malta
Oostenrijk
Finland
Slovenië
Duitsland
Litouwen
Frankrijk
België
Spanje
EU
Verenigd Koninkrijk
Zweden
Nederland
Griekenland
Japan
Verenigde Staten
Polen
Ierland
Tsjechië
Portugal
Estland
Letland
Denemarken
Bulgarije
Hongarije
Slowakije
Zuid-Korea
Rusland
Roemenië
Brazilië
China
India
Figuur 3 laat zien dat het autobezit in Europa in elk
Europees land sinds 1970 is gestegen. Afgelopen
jaren groeide het autobezit het sterkst in de Oost-
Europese landen, maar de West-Europese landen
tellen nog steeds de meeste auto’s. Het aantal
personenauto’s in Europa (EU-27) is tussen 1990 en
2009 met circa 45% gestegen. Het gemiddelde aantal
auto’s per 1.000 inwoners ligt in de Europese Unie
iets hoger dan in Japan en de Verenigde Staten.
In opkomende markten als Brazilië, Rusland, India en
China (BRIC), is dit aantal veel lager. Binnen Europa
valt het relatief hoge aantal auto’s in Luxemburg en
Italië op. Het autobezit in Nederland is iets lager dan
het Europese gemiddelde.
Mobiliteit is een eerste levensbehoefte en een
basisvereiste van onze economische activiteiten.
Update Geld parkeren in parkeergarages 7

Parkeertarieven stijgen sneller dan inflatie.
8
Update Geld parkeren in parkeergarages

Figuur 5: Ontwikkeling van het personenvervoer in EU-27 per vervoermiddel (miljard personenkilometer)
Bron: Europese Commissie, 2011
SCHAAL PERSONENAUTO’S
5.000
4.500
4.000
3.500
3.000
2.500
2.000
1.000
900
800
700
600
500
400
SCHAAL VOOR ANDER VERVOERSMIDDEL
Personenauto’s
Bus
Vliegtuig
Trein
Tram & Metro
Boot
1.500
300
1.000
200
500
100
0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
0
Naar verwachting zal de Europese bevolking de
komende tientallen jaren verder groeien. Tussen 2010
en 2030 wordt de groei geraamd op 5%, waarbij er
tussen de Europese regio’s wel grote verschillen zullen
zijn. Een andere demografische trend is de toename
van het aantal huishoudens, mede door de afname
van het aantal personen per huishouden. Deze trend
gaat gepaard met een stijging van het aantal auto’s
per huishouden. In Europese regio’s waar de bevolking
groeit en het aantal huishoudens stijgt, zal de vraag
naar parkeerplaatsen groot blijven.
Autogebruik
Parkeren is onderdeel van mobiliteit. Autogebruik
heeft betrekking op het aantal verkeersbewegingen
(afstand) en de motivatie van mensen om zich te
verplaatsen varieert enorm (woon-werkverkeer,
winkelen, recreatie enzovoort). Uit figuur 5 blijkt
duidelijk dat de mobiliteit in Europa de afgelopen
jaren is gestegen. De trend verschilt echter per vervoermiddel.
In de loop der jaren is de mobiliteit voor
de meeste vervoermiddelen redelijk stabiel gebleven.
Uitzonderingen zijn het auto- en vliegverkeer, deze
laten een meer stijgende mobiliteit zien. Ook is duidelijk
dat de auto aanmerkelijk meer wordt gebruikt.
Met 74% hebben personenauto’s verreweg het
grootste aandeel in het personenvervoer in Europa
(EU-27). Tussen 1995 en 2008 is het autogebruik met
circa 21% toegenomen. De groei van het autobezit
heeft daar waarschijnlijk aan bijgedragen.
Update Geld parkeren in parkeergarages 9

Tabel 2: Jaarlijkse stijging van parkeertarieven 2002 – 2010*
*Bron: Q-Park 2010, Eurostat, ** Bron: Q-Park 2008 Parkeertarieven 2002-2008, Eurostat
land
gemiddelde jaarlijkse
toename
gemiddelde jaarlijkse
inflatie (HICP)
Nederland 4,50% 1,80%
Duitsland 4,90% 1,60%
België 5,57%** 2,30%**
Verenigd Koninkrijk 13,18% 2,20%
Frankrijk 3,40%** 2,10%**
Ierland 8,02%** 3,10%**
Bewegingen in parkeertarieven
Parkeertarieven zijn afhankelijk van de vraag naar
en het aanbod van parkeerplaatsen, de reeds gehanteerde
tarieven en overheidsregulering. Helaas is er
geen organisatie die bijhoudt hoe de tarieven van
openbare parkeergarages zich in Europa ontwikkelen.
Om toch tot een indicatie te komen, is gebruikgemaakt
van gegevens uit het jaarverslag over 2010 van
Q-Park. Hieruit blijkt dat de tarieven in Europa de
afgelopen jaren gemiddeld met circa 5% zijn gestegen.
De tarieven in Europa zijn ook sneller gestegen dan
de inflatie, met een factor van circa 2,5. Net als in
Nederland is er dus sprake van een opwaartse trend
in de parkeertarieven (zie tabel 2). Het zij echter
opgemerkt dat dit sterk verschilt per land, stad en
zelfs per locatie. Los van de algemene tariefstijging
zijn ook de tarieven op toplocaties verder gestegen.
Daarnaast heeft Q-Park opgemerkt dat de tarieven in
de publieke ruimte in binnensteden van de meeste
landen sneller zijn gestegen dan de inflatie. Hiervoor
zijn twee hoofdredenen aan te wijzen. Ten eerste
voeren gemeenten actief prijspolitiek om de uitstoot
van uitlaatgassen tegen te gaan door het autogebruik
te ontmoedigen. Zo wordt onder andere het
gebruik van P+R systemen met openbaar vervoer
gestimuleerd. Ten tweede gebruikt de gemeenten
de parkeeropbrengsten om haar financiële positie
stabiel te laten blijven.
Figuur 6: Ontwikkeling van parkeertarieven
Bron: Q-Park, 2011
€ 3,00
€ 2,50
Verenigd Koninkrijk
Duitsland
€ 2,00
Nederland
€ 1,50
€ 1,00
€ 0,50
€ 0,00
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
10
Update Geld parkeren in parkeergarages

De stagnerende economie heeft slechts een beperkt
effect op de parkeersector gehad. Dit heeft deels te
maken met het feit dat wanneer het consumentenvertrouwen
daalt, de winkelomzet daalt, waardoor
het aantal bezoekers en de tijd dat ze parkeren onder
druk komen te staan (de bezoekers parkeren korter).
Dit effect is tot zekere hoogte opgevangen door de
stijgende parkeertarieven, waardoor de omzet van
exploitanten van parkeergelegenheden slechts licht
is gedaald.
De genoemde ontwikkelingen, in combinatie met
het veronderstelde ruimtegebrek (met name in de
binnensteden), veroorzaken een stijgende parkeervraag.
Met een continue groeiend wagenpark en
de schaarser wordende ruimte zal parkeren ook in
de toekomst een belangrijk onderwerp blijven.
Door het toenemende autobezit wordt de druk op
de parkeerruimte steeds groter. De druk en acceptatiegraad
voor betaald parkeren zal hierdoor alleen
maar toenemen, wat kansen biedt voor de exploitatie
van betaald parkeren en daarmee voor beleggers.
Bovendien zijn goede parkeergarages van belang
voor (lokale) overheden om economisch aantrekkelijke
binnensteden te behouden en de toegankelijkheid
daarvan te vergroten.
WAAR beleggen?
Toplocaties worden niet gecreëerd door parkeervoorzieningen,
want men parkeert niet om het parkeren.
Parkeergarages moeten worden beoordeeld op hun
samenhang met andere ontwikkelingen en activiteiten.
Men moet bedenken dat de lokale situatie van een
parkeervoorziening, zelfs op de aantrekkelijkste
locaties, de belangrijkste factor is. Een aantrekkelijke
locatie op basis van een vraaganalyse kan minder
aantrekkelijk worden als bijvoorbeeld de lokale situatie
minder gunstig is of het aanbod niet aansluit op
de vraag. De aantrekkelijkheid van beleggingen in
parkeergarages is afhankelijk van de regio waarin de
parkeergarage zich bevindt. Om de aantrekkelijke en
minder aantrekkelijke Europese regio’s voor parkeerbeleggingen
te kunnen aanwijzen, is er een regionale
top-down analyse uitgevoerd. Deze regionale analyse
is gebaseerd op demografische en economische
vraagfactoren in de periode 2010-2015. De vraagvariabelen
(zie hieronder) spelen een belangrijke rol
in de beoordeling van een regio:
• Regionale clusters: bepaalde economische clusters zijn
aantrekkelijker voor beleggingen in parkeergarages.
• Bevolking: indicatie voor de omvang van de markt.
Hoe meer inwoners een bepaalde regio heeft, hoe
groter de omvang van de parkeermarkt, met name
in combinatie met de aantrekkelijkheid van een
bepaalde regio of stad.
• Bevolkingsgroei: zoals gezegd in het vorige hoofdstuk
is de bevolkingsgroei de komende jaren een
grote drijvende kracht achter de economische groei.
• Concentratie van de detailhandelsomzet: dit is
de hoeveelheid geld uitgegeven aan consumptiegoederen
in een specifieke regio gedeeld door de
oppervlakte in km 2 van deze regio.
Duurzaamheid speelt een belangrijke rol voor parkeergarages.
Update Geld parkeren in parkeergarages 11

• Centraliteitsindex: dit wordt berekend door
de totale detailhandelsomzet (in euro’s) in
een specifieke regio te delen door de totale
consumenten uitgaven van de inwoners van die
specifieke regio. Een hogere waarde betekent dat
de regio consumenten uit andere (aangrenzende)
regio’s aantrekt en dat deze regio daardoor aantrekkelijk
is. In formulevorm:
Detailhandelsomzet
(geïndexeerd per hoofd
van de bevolking of in ‰)
Centraliteitsindex = x 100
Consumentenbestedingen
(geïndexeerd per hoofd
van de bevolking of in ‰)
Om volledig in kaart te brengen wat de aantrekkelijke
en minder aantrekkelijke regio’s voor beleggingen
in parkeergarages zijn, zijn de genoemde variabelen
opgenomen in een zogenaamde dubbelzijdige ‘filtertechniek’.
Eén kant van die filtertechniek behelst de
toepassing van het ‘kansenfilter’ om zo de aantrekkelijkste
regio’s op te sporen, aan de andere kant worden
juist de minst aantrekkelijke regio’s geïdentificeerd
door het ‘bedreigingenfilter’ toe te passen.
Het resultaat is een onderverdeling van Europese
regio’s in zeven categorieën van A t/m D (A1, A2, A3,
B, C, D1, D2). De eerste drie categorieën, A1, A2 en
A3, zijn de aantrekkelijkste regio’s en de categorieën
D1 en D2 zijn het minst aantrekkelijk. De B-regio’s
zijn snelgroeiende regio’s met de hoogste groeiverwachtingen.
En tot slot zijn de C-regio’s neutraal
aantrekkelijk. De A1-regio’s zijn aantrekkelijk voor
beleggingen in parkeergarages omdat ze relatief
dichtbevolkt zijn en een hoge centraliteitswaarde van
de consumentenbestedingen (en dus mobiliteit)
kennen. Daarnaast hebben ze ook hoge groeiverwachtingen
voor consumentenbestedingen. De D2-regio’s
zijn het minst aantrekkelijk voor parkeerbeleggingen
omdat er daar juist sprake is van een negatieve groei
van de consumentenbestedingen. Daarnaast is er een
lage bevolkingsdichtheid en een lage centraliteitswaarde
van de consumentenbestedingen.
De uiteindelijke kaart (figuur 7) toont de aantrekkelijke
en minder aantrekkelijke regio’s voor beleggingen in
parkeergarages, uitgedrukt als vraag naar parkeervoorzieningen.
De top-down benadering benadrukt de
aantrekkelijke regio’s voor beleggingen in parkeergarages.
Samengevat: de aantrekkelijkste regio’s in
Europa liggen binnen de contouren van de zogeheten
‘gouden bocht’ (van Liverpool naar Valencia, met
daartussen de agglomeraties van Londen, de Randstad,
de Vlaamse Ruit, het Rijn-Ruhrgebied en het Rijn-
Maingebied, Zürich, Milaan en Barcelona). Er liggen
ook enkele aantrekkelijkere regio’s rond hoofdsteden
en andere grote agglomeraties. Op grond van macroeconomische
parameters bieden deze aantrekkelijke
regio’s betere kansen dan de minder aantrekkelijke
regio’s. Vanuit een bottom-up benadering kunnen
in de minder aantrekkelijke regio’s (D1 en D2) echter
ook aantrekkelijke parkeergarages staan, alleen
zijn deze moeilijker te vinden. Daarnaast is het zo
dat ook bij de meest aantrekkelijke regio’s rekening
gehouden moet worden met de lokale situatie.
Een aantrekkelijke regio kan hierdoor toch minder
aantrekkelijk zijn dan uit de vraaganalyse naar voren
komt. Het is dan ook absoluut van belang om goed
geïnformeerd te zijn over het beleid van overheden
en lokale instanties alvorens te gaan beleggen in
een parkeergarage. Dit beleid verschilt niet alleen
per land maar ook per lokale instantie. De beslissing
om in een bepaalde parkeergarage te beleggen is
daarom vaak ook een lokale aangelegenheid.
Deze analyse is hoofdzakelijk bedoeld als eerste
stap om te bepalen welke regio de meeste en beste
beleggingskansen biedt.
12
Update Geld parkeren in parkeergarages

Sinds 1970 is het autobezit in alle
Europese landen aanzienlijk toegenomen.
Update Geld parkeren in parkeergarages 13

Figuur 7: Aantrekkelijke en minder aantrekkelijke parkeerregio’s in Europa
Bron: Bouwfonds REIM Research, 2010
14
Update Geld parkeren in parkeergarages

Niets raakt ons leven zo diep in deze snelle
wereldwijde maatschappij als mobiliteit.
Update Geld parkeren in parkeergarages 15

HOE beleggen?
Beleggingen gaan altijd gepaard met risico’s en
beleggingen in parkeervastgoed vormen daarop
geen uitzondering. Het totaalrisico is opgebouwd uit
marktrisico’s en specifieke risico’s. Specifieke risico’s
zijn verbonden aan een specifieke belegging en
kunnen door diversificatie uit een portefeuille worden
geëlimineerd. Marktrisico’s zijn een onvermijdelijk
onderdeel van elke afzonderlijke belegging.
Er is een analyse over parkeervastgoed en andere
Nederlandse asset classes uitgevoerd om de gemeten
risico’s van beleggingen in parkeervastgoed te meten.
Subjectieve risico’s zijn moeilijk te meten en daarom
buiten de analyse gehouden. Vanwege de beschikbaarheid
van gegevens over parkeervastgoed is de
analyse beperkt tot Nederland en een relatief korte
periode (2004-2010). In tabel 3 zijn de resultaten van
deze analyse weergegeven.
Het gemiddeld jaarlijks rendement van indirect
genoteerd vastgoed is met 14,9% de hoogste van
alle asset classes, hoger nog dan parkeren (10,8%)
en aandelen (9,7%). Het gemiddelde rendement op
direct vastgoed bedraagt 7,1%. Hoewel de parkeersector
hiertoe behoort, is het gewicht daarin van 1%
verwaarloosbaar. Het laagste gemiddelde jaarlijkse
rendement is bereikt door indirect niet-genoteerd
vastgoed (6,6%) en obligaties (4,9%).
Aan de hand van het jaarlijks risico is te bezien hoe
grillig de belegging in een bepaalde periode in
waarde veranderde. Parkeervastgoed lijkt het laagste
gemeten risico te hebben (3,1%), maar staat daarin
dicht bij dat van obligaties (3,3%). Ook hebben direct
vastgoed en indirect niet-genoteerd vastgoed een
relatief laag risico. Aandelen en indirect genoteerd
vastgoed (welke ook tot de aandelenmarkt behoort)
hebben verreweg het hoogste risico.
Sharpe-ratio’s beschrijven de mate waarin het extra
rendement het extra risico compenseert. Voor het
berekenen van de Sharpe-ratio is gebruikgemaakt
van een gemiddelde risicovrije rentevoet van 3,9%,
gebaseerd op de gemiddelde tienjarige staatsobligaties.
Parkeervastgoed heeft de hoogste Sharpe-ratio
en biedt dus het beste rendement voor het risico dat
men loopt. Beleggers geven de voorkeur aan beleggingen
met een hoge Sharpe-ratio. Andere vastgoed
gerelateerde asset classes hebben een Sharpe-ratio
tussen 0,4 en 0,7. Traditionele beleggingen als obligaties
en aandelen hebben de laagste Sharpe-ratio’s
over de periode 2004-2010.
Tabel 3: Analyse van verschillende asset classes (links) en Sharpe-ratio’s (rechts)
Bron: IPD, GPR, INREV, MSCI, CitiGroup, Bloomberg, Bouwfonds REIM Research, 2012
Asset classes
Gemiddeld jaarlijks rendement
Gemiddeld Jaarlijks risico
(standaarddeviatie)
Rendement-risicoverhouding
Sharpe-ratio
Gemiddeld jaarlijks rendement
16%
14%
12%
10%
8%
6%
4%
2%
Parking
2,21
Vastgoed - direct
0,73 Vastgoed - indirect
0,53 niet-genoteerd
0,32
Obligaties
Vastgoed -
indirect genoteerd
0,40
Aandelen
0,23
Parkeren (IPD) 10,8% 3,1% 3,5 2,2
Vastgoed – direct (IPD) 7,1% 4,3% 1,6 0,7
Vastgoed – indirect
genoteerd (GPR)
14,9% 27,3% 0,6 0,4
0%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%
Risico (Standaarddeviatie)
Vastgoed – indirect
niet-genoteerd (INREV)
6,6% 5,2% 1,3 0,5
Opmerking: De cijfers zijn niet unsmooth of unleveraged
en alle gegevens gaan over Nederland in de periode 2004-2010
Aandelen (MSCI) 9,7% 25,3% 0,4 0,2
Obligaties (CitiGroup) 4,9% 3,3% 1,5 0,3
16
Update Geld parkeren in parkeergarages

Figuur 8: Parkeervastgoed in een gemengde Markowitz-portefeuille leidt tot een hoger rendement en een lager risico
Bron: IPD, GPR, INREV, MSCI, CitiGroup, Bloomberg, Bouwfonds REIM Research, 2012
Rendement %
11,0%
10,5%
10,0%
inclusief parkeervastgoed
exclusief parkeervastgoed
optimale portefeuille
9,5%
9,0%
8,5%
8,0%
7,5%
7,0%
6,5%
6,0%
Risico %
0% 2,0% 4,0% 6,0% 8,0% 10,0% 12,0% 14,0% 16,0%
Diversificatie betekent dat het risico over meerdere
assets wordt verspreid. Dit loont de moeite als de
assets niet volmaakt zijn gecorreleerd. Beleggers
doen er dus goed aan om hun beleggingen zo veel
mogelijk te spreiden en zo efficiënte portefeuilles te
creëren. Markowitz heeft een model ontwikkeld voor
het creëren van efficiënte portefeuilles, en dit model
wordt ook hier toegepast.
In een gemengde portefeuille zonder parkeervastgoed
heeft de optimale portefeuille een risico van 5,7%
en een rendement van 7,1%. Er wordt uitgegaan van
realistische aannamen waarbij de activa een gewicht
van minimaal 10% en maximaal 25% (vastgoed) en
50% (obligaties en aandelen) hebben. Ook wordt een
kascomponent met een minimumgewicht van 5%
opgenomen om de liquiditeit in de portefeuille te
waarborgen. Wanneer parkeervastgoed aan de
gemengde portefeuille wordt toegevoegd, daalt
het risico tot 5,2% en stijgt het rendement tot 8,2%.
Dat was te verwachten, omdat de Sharpe-ratio voor
parkeervastgoed hoger is dan alle andere asset
classes. Het toevoegen van parkeervastgoed aan
een gemengde portefeuille doet het gemiddelde
jaarrendement met meer dan 1% stijgen, terwijl het
risico daalt.
Update Geld parkeren in parkeergarages 17

In de schijnwerpers:
Nederland
VRAAG
Volgens de Nota Mobiliteit van de Nederlandse regering
blijft het personenvervoer tot 2020 toenemen.
Het Centraal Plan Bureau heeft diverse scenario’s
opgesteld waaruit blijkt dat het personenvervoer
tussen 2000 en 2020 met ongeveer 20% zal toenemen,
waarvan het grootste deel voor rekening komt van
het autogebruik. Deze toename in de mobiliteit
kan voor een groot deel worden verklaard door
demografische, ruimtelijke, sociaal-economische
en sociaal-culturele ontwikkelingen. Hoewel het
auto bezit onder 65-plussers aanzienlijk is gestegen,
leggen deze ouderen veel minder kilometers af
dan de groep tussen 18 en 65 jaar. In 2010 legde
men gemiddeld 13.317 autokilometers af.
In Nederland nam het autobezit sinds 2000 jaarlijks
met gemiddeld circa 2% toe. In de periode
2000-2011 nam het aantal personenauto’s met
bijna 22% toe, terwijl de bevolking in dezelfde
periode met 12% is gegroeid. De Nederlandse
bevolking bezat op 1 januari 2011 7,7 miljoen
auto’s. Het aantal personenauto’s onder
65- plussers nam in de periode 2000-2011
enorm toe, met wel 61%. Het autobezit onder
80-plussers is toen verdubbeld. De groei van het
autobezit wordt verklaard door de toenemende
welvaart en individualisering. Het autobezit per
1.000 inwoners in Nederland steeg naar 460.
Het aantal personenauto’s in Nederland zal
tot 2030 verder stijgen, met maximaal 50%
Figuur 9: Aantal parkeergarages per type locatie
Bron: Locatus aanpast door Bouwfonds REIM Research, 2011
Figuur 10: Aantal parkeerplaatsen per type locatie
Bron: Locatus aanpast door Bouwfonds REIM Research, 2011
Centraal (403)
Ondersteunend (115)
Andere (25)
Verspreid (77)
Ziekenhuis (19)
Centraal (132.796)
Ondersteunend (32.853)
Andere (15.635)
Verspreid (36.878)
Ziekenhuis (17.223)
18
Update Geld parkeren in parkeergarages

Auto’s staan gemiddeld 85% tot 95% van de tijd stil en
hebben gedurende deze tijd een parkeerplek nodig.
(3,5 miljoen auto’s). Dit hangt af van maatschappelijke
en economische ontwikkelingen. De verwachte
groei kan worden toegeschreven aan een toename
van het aantal huishoudens en een verdere groei in
het autobezit per huishouden (9% - 16%).
De hoofdzakelijk historische Nederlandse binnensteden
hebben over het algemeen een gebrek aan parkeerplaatsen
op straat vanwege de manier waarop de
steden zijn opgebouwd, en betaald parkeren wordt
steeds beter geaccepteerd. Daarnaast is het Nederlandse
overheidsbeleid erop gericht om parkeren
op straat te beperken en mensen te stimuleren om
in plaats daarvan te parkeren in parkeergarages en
-terreinen, terwijl steden een opleving doormaken
omdat de mogelijkheden voor nieuwe projectontwikkelingen
buiten de steden vaak beperkt worden.
AANBOD
Eind 2011 telde Nederland 639 openbare parkeergarages
met in totaal 235.385 parkeerplaatsen,
waarvan 74% betaald en 26% onbetaald. Openbare
parkeergarages hebben gemiddeld 368 parkeerplaatsen.
De meeste parkeergarages staan in centraal
gelegen en ondersteunende winkelgebieden (figuur 9
en 10). Minder dan 3% van de parkeer garages is op de
een of andere manier verbonden met een ziekenhuis,
alhoewel de meeste ziekenhuizen een parkeerterrein
hebben. Al deze garages vragen gemiddeld e 1,37
per uur. Meer dan een kwart van de parkeergarages
Figuur 11: Aantal parkeergarages per uurtariefklasse
Bron: Locatus aanpast door Bouwfonds REIM Research, 2011
Figuur 12: Aantal parkeergarages per type eigendom
Bron: Locatus aanpast door Bouwfonds REIM Research, 2011
Gratis (168)
€0 - €1 (99)
€1 - €2 (249)
Onbekend (142)
Privaat (301)
Publiek (196)
€2 - €3 (88)
> €3 (35)
Update Geld parkeren in parkeergarages 19

Figuur 13: Parkeergarages in Nederland
Bron: Locatus, 2011
is gratis en meer dan de helft van de parkeergarages
rekent tussen e 0 en e 2 per uur (figuur 11). De eigendomsverhouding
van deze parkeergarages ziet er als
volgt uit: 31% is in bezit van de gemeente, 47% is
particulier eigendom (inclusief beleggers/exploitanten)
en van 22% is onbekend van wie ze zijn (figuur 12).
Meer dan de helft van de parkeergarages bevindt
zich in het westen van het land, in de provincies
Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht (figuur 13).
De gemiddelde capaciteit per parkeergarage verschilt
niet veel per regio.
PARKEERTARIEVEN VERKLAARD
De lokale overheid heeft grote invloed op de tariefstelling
voor parkeergarages door de tarieven vast
te stellen voor parkeerplaatsen op straat en parkeerterreinen
in overheidsbezit. Uit concurrentieoverwegingen
zullen de tarieven in parkeergarages niet
veel afwijken van die van andere parkeermogelijkheden.
Het tariefpeil kan echter ook worden verklaard
door andere factoren dan de overheid.
Aan de hand van de ‘classificatieboom’, een
methode die lijkt op een niet-lineaire regressie en
cluster analyse, zijn zes groepen parkeergarages
met verschillende uurtarieven onderscheiden. Deze
groepen zijn gebaseerd op het type locatie van de
parkeergarage, als afgebeeld in figuur 9. De focus
ligt puur op centraal gelegen en ondersteunende
winkelgebieden, dus de locaties bij ziekenhuizen,
verspreid gelegen winkelgebieden en dergelijke
zijn buiten de analyse gehouden. Doorslaggevende
factoren voor het tarief peil lijken te zijn: type
locatie, bruto verhuurbaar winkeloppervlak in een
buurt, verzorgingsgebied en de centraliteitsindex.
In de analyse is rekening gehouden met de capaciteit
20
Update Geld parkeren in parkeergarages

van de parkeergarages, maar dit heeft geen invloed
op het uurtarief.
Centraal gelegen winkelgebied
Het hoogste uurtarief, e 2,68, wordt gerekend in
parkeergarages in centraal gelegen winkelgebieden
met een bruto verhuurbaar winkeloppervlak van meer
dan 100.000 m 2 en een verzorgingsgebied van meer
dan 1,4 miljoen inwoners binnen een straal van 30 autominuten
(zie tabel 4, groep 1). Parkeergarages in grote
agglomeraties als Amsterdam, Den Haag en Rotterdam
vallen binnen deze groep, maar ook een agglomeratie
als Zaandam. Waar het verzorgings gebied goed is voor
minder dan 1,4 miljoen inwoners, wordt een tarief van
gemiddeld e 2,07 gerekend (groep 2). Deze groep
bestaat uit garages gelegen in de grote provincie steden
als Groningen, Eindhoven, Maastricht, Den Bosch,
Arnhem, Apeldoorn en Enschede.
Als het bruto verhuurbare winkeloppervlak kleiner
is dan 100.000 m 2 , is niet het verzorgingsgebied van
betekenis maar de centraliteitsindex. Groep 3 bevat
parkeergarages met een centraliteitsindex van meer
dan 92,5 waar een uurtarief van gemiddeld e 1,42
wordt gerekend. Het gaat om parkeer garages in
aantrekkelijke middelgrote winkelsteden als Zwolle,
Haarlem, Amersfoort, Rijswijk, Hengelo en Roermond.
Dit is in aantallen parkeergarages de grootste groep
en het gemiddelde tarief ligt dicht bij het nationale
gemiddelde van e 1,37 per uur. Zwolle vormt echter
een uitschieter en kent een gemiddeld uurtarief
van e 2,40. De laatste groep parkeergarages bevindt
zich in centraal gelegen winkelgebieden (groep 5)
met een centraliteitsindex van minder dan 92,5.
Hier wordt gemiddeld e 0,73 per uur gerekend
en de groep bevat parkeergarages in steden als
Dordrecht, Schiedam, Vlaardingen en Zoetermeer.
Ondersteunend winkelgebied
Parkeergarages met als bestemming een
onder steunend winkelgebied staan vaak dicht
bij buurtwinkelcentra. Opmerkelijk genoeg staan
90 van de 115 parkeergarages in de provincies
Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht. Buiten
deze provincies is rond buurtwinkelcentra meer
parkeerruimte beschikbaar, zodat de behoefte
aan een parkeergarage wegvalt.
Parkeergarages bij een ondersteunend winkelgebied
zijn op basis van verzorgingsgebied onderverdeeld
in twee groepen. Het verzorgingsgebied van een
buurtwinkelcentrum is uiteraard een straal van
minder dan 30 autominuten. De parkeertarieven zijn
echter ook afhankelijk van de tarieven van andere
garages, vooral in winkelgebieden welke zich in
dezelfde stad bevinden. Vanuit dat oogpunt is het
verzorgings gebied een zinvolle factor van invloed.
Voor garages met een verzorgingsgebied van meer
dan 1,4 miljoen inwoners (groep 4) wordt een uurtarief
van gemiddeld e 1,01 gerekend. Ook hier geldt dat
deze garages zich hoofdzakelijk bevinden in de grote
steden, zoals Amsterdam, Rotterdam en Den Haag.
Voor garages met een verzorgingsgebied van minder
dan 1,4 miljoen inwoners (groep 6) wordt het laagste
uurtarief van gemiddeld e 0,31 gerekend.
Tabel 4: Analyseresultaten parkeertarieven verklaard
Bron: Locatus, Geodan, MBResearch, ABF Research, Bouwfonds REIM Research, 2012
Groep
Gemiddeld
parkeertarief
per uur
Aantal
PARKEERgarages
Aantal PARKEERgarages
als %
van totaal 1 Locatie Bruto verhuurbaar
winkeloppervlak
op postcodeniveau
Verzorgingsgebied
binnen 30 AUTOminuten
Centraliteitsindex
op
gemeenschapsniveau
1 € 2,68 30 4,7% Centraal gelegen
winkelgebied
2 € 2,07 65 10,2% Centraal gelegen
winkelgebied
3 € 1,42 209 32,7% Centraal gelegen
winkelgebied
4 € 1,01 69 10,8% Ondersteunend
winkelgebied
5 € 0,73 99 15,5% Centraal gelegen
winkelgebied
6 € 0,31 46 7,2% Ondersteunend
winkelgebied
>100.000 m 2 >1,4 miljoen
>100.000 m 2 1,4 miljoen

Conclusie
De verwachte economische omstandigheden
zullen voor uitdagende tijden gaan zorgen op de
vastgoedmarkten. Wij verwachten dat een gematigde
economische groei, een laag niveau van het
consumentenvertrouwen en de hoge olieprijzen een
negatief effect op de koopkracht van huishoudens
zullen hebben. Hierdoor zullen de bestedingen onder
druk komen te staan en ook de verkoop van nieuwe
auto’s en het gebruik van auto’s zullen in een lager
tempo groeien dan verwacht. Dit kan van invloed zijn
op de parkeermarkt. Ondanks deze minder positieve
verwachtingen zien we weldegelijk interessante
investeringsmogelijkheden in parkeergarages.
Van parkeergarages gelegen bij ziekenhuizen
wordt verwacht dat zij voor een stabiele
bezettingsgraad en omzet zorgen. Ook zullen
parkeergarages in de grotere centrale winkelgebieden
met een groot verzorgingsgebied en
een bovengemiddelde centraliteits index bezoekers
blijven aantrekken, vooral als dubbel gebruik
mogelijk is. Deze locaties zullen andere soorten
bezoekers trekken in de avond en in het weekend
(theaters, bioscopen) dan tijdens de traditionele
kantooruren (winkels). De locatie en het type van
de parkeergarage zijn meer dan ooit van cruciaal
belang vanuit het perspectief van de belegger.
22
Update Geld parkeren in parkeergarages

Disclaimer
This publication has been prepared by: Bouwfonds Real Estate Investment Management B.V. (Bouwfonds REIM), or a group company
thereof (“Bouwfonds”). Bouwfonds REIM is an affiliate of Rabo Vastgoedgroep Holding N.V. Rabo Vastgoedgroep Holding N.V.,
its subsidiaries, branches and affiliates are referred to herein as Rabo Real Estate Group.
Bouwfonds REIM B.V. registered office: De Beek 18, NL-3871 MS Hoevelaken, PO Box 15, NL-3870 DA Hoevelaken, The Netherlands.
This publication was based on current facts and conditions that can change from time to time. The information contained herein is
based on selected sources considered reliable. No representation or warranty, either express or implied, is provided in relation to the
accuracy, completeness or reliability of the information contained herein. No representation is made by us as to the reasonableness of the
assumptions made within or the accuracy or completeness of any models contained herein. Any opinions expressed in this publication are
subject to change without notice and reflect the current judgment of the author and may therefore differ or be contrary to opinions
expressed by other business areas or groups of Bouwfonds Real Estate Investment Management B.V.. Bouwfonds Real Estate Investment
Management B.V. is under no obligation to update or keep current the information contained herein. This publication has no
regard to the specific investment objectives, financial situation or particular needs of any specific recipient. It is published solely for
informational purposes and is not intended to, and should not be relied upon as comprising a complete report or analysis. Bouwfonds
Real Estate Investment Management B.V., its members, affiliates, employees, related accounts, discretionary accounts, or clients may
have or have had interests or long or short positions (including loans) in the securities or other financial instruments referred to herein,
and may at any time make purchases and/or sales in them as principal or agent. This publication does not constitute any offer to sell or
the solicitation of any offer to buy any security, provide any underwriting commitment, or make any offer of financing on the part of
us, nor is it intended to give rise to any legal relationship with you or any other person, nor is it a recommendation to buy any securities
or enter into any transaction or financing. Neither Bouwfonds Real Estate Investment Management B.V. nor any of its affiliates, nor
any of Bouwfonds Real Estate Investment Management B.V.’ or any of its affiliates, directors, employees or agents accepts any liability
for any loss or damage arising out of the use of all or any part of this publication. This publication should not be regarded by recipients
as a substitute for the exercise of their own judgment. No part of it may be (i) copied, photocopied or duplicated in any form by any
means, or (ii) redistributed without the prior written consent of Real Estate Investment Management B.V.. Any Translation has no legal
force and is provided to the customer for convenience only. The conditions in the Dutch language shall be binding and prevail in all
respects. The law of the Netherlands shall apply. The disclosures contained in research publications produced by Bouwfonds REIM shall
be governed by and construed in accordance with Dutch law.
US Person Disclaimer
Bouwfonds Real Estate Investment Management B.V. is not a registered broker-dealer under the U.S. Securities Exchange Act of 1934,
as amended (the “1934 Act”) and under applicable state laws in the United States. In addition, Bouwfonds Real Estate Investment
Management B.V. is not a registered investment adviser under the U.S. Investment Advisers Act of 1940, as amended (the “Advisers Act”
and together with the 1934 Act, the “Acts), and under applicable state laws in the United States. Accordingly, absent specific exemption
under the Acts, any brokerage and investment advisory services provided by Bouwfonds Real Estate Investment Management B.V.,
including (without limitation) the products and services described herein are not intended for U.S. persons. Neither this document,
nor any copy thereof may be sent to or taken into the United States or distributed in the United States or to a US person.
Copyright and database rights protection exists in this publication. Apart from fair dealing for the purposes of research or private
study, or criticism or review, and only as permitted under the U.K. Copyright Designs and Patents Act 1998, Bouwfonds REIM
specifically prohibits the redistribution of this material in whole or in part without the written permission of Bouwfonds REIM and
Bouwfonds REIM accepts no liability whatsoever for the actions of third parties in this respect. U.S. copyright law is applicable in the USA.
© Bouwfonds REIM 2012. All rights reserved. When quoting, please cite “Bouwfonds REIM Research”.
Update Geld parkeren in parkeergarages 23

Nederland
De Beek 18
Schiphol Boulevard 375
Duitsland
Potsdamer Strasse 58
Frankrijk
6 avenue Franklin Roosevelt
3871 MS Hoevelaken
1118 BJ Amsterdam Schiphol
D 10785 Berlin
F 75008 Paris
T +31 (0)33 750 47 50
T +31 (0)20 206 66 03
T +49 (0)30 59 00 9760
T +33 (0)175 579 020
E reim@bouwfonds.nl
E reim@bouwfonds.nl
E reim@bouwfonds.de
E om@bouwfonds.fr
www.bouwfondsreim.nl
www.bouwfondsreim.nl
www.bouwfondsreim.de
www.bouwfondsreim.fr
www.bouwfondsreim.com