Naar verantwoorde grondverwerving - Noordelijke rekenkamer

In die gevallen waarin de provincie grondtransacties sluit met (agrarische) ondernemingen
moet zij voorkomen dat sprake is van onrechtmatige steunverlening
door de overheid op basis van de Europese regelgeving. Concreet betekent dit dat
de betreffende (agrarische) onderneming door de grondtransacties met de provincie
niet financieel bevoordeeld mag zijn. Staatssteun is in beginsel niet toegestaan
en dient vooraf te worden gemeld bij deze Europese Commissie. Op deze meldingsplicht
heeft de Commissie door middel van vrijstellingsverordeningen enige
uitzonderingen gemaakt. Elke financiële transactie met een onderneming waarbij
aan die onderneming een voordeel wordt verschaft moet aan de staatssteuncriteria
zijn getoetst. Voor wat betreft grondtransacties gaat de Europese Commissie
er vanuit dat wanneer de verwerving c.q. vervreemding van gronden en gebouwen
geschiedt per onvoorwaardelijke openbare bied- of verkoopprocedure of voorafgaand
aan de grondtransacties een onafhankelijke taxatie is uitgebracht van staatsteun
waarschijnlijk géén sprake zal zijn. De Europese Commissie stelt daarbij als
eis dat gedurende een periode van drie jaar na de verwerving c.q. vervreemding van
grond en/of gebouwen de vastgestelde marktwaarde in beginsel niet lager ligt dan
de oorspronkelijke aan- c.q. verkoopprijs, tenzij de onafhankelijk taxateur specifiek
een algemene daling van de marktprijs voor gronden en gebouwen op de relevante
markt heeft vastgesteld.
3 soberheid
Een derde norm is om terughoudend te zijn in de omvang van de te verwerven gronden:
dus om niet meer gronden te verwerven dan functioneel is voor het gestelde
doel bijvoorbeeld de nieuwe weg of het te realiseren natuurgebied. In de praktijk
wordt soms meer grond verworven dan nodig is om het geplande doel te verwezenlijken.
De reden voor deze ruimere aankoop kan zijn dat de verkoper de functioneel
benodigde grond alleen wil verkopen indien de provincie ook de resterende grond
verwerft. Indien de provincie deze niet-functionele grond(voorraad) verwerft, loopt
zij het risico deze grond tegen ongunstigere voorwaarden van de hand te moeten
doen (lagere grondprijs dan wel ongelijke ruilverhouding).
4 grondverwerving bij voldoende zekerheid planrealisatie
Deze vierde norm heeft betrekking op de keuze van het juiste tijdtip in het planproces
waarop de provincie de gronden verwerft. De norm houdt in dat de provincie
pas tot grondverwerving overgaat indien er een bestuurlijk besluit is over de planrealisatie
en er voldoende zekerheid bestaat dat de plannen zowel in financieel als
in planologisch opzicht doorgang kunnen vinden. Dit betekent dat de bekostiging
zeker is gesteld, er geen planologische onzekerheid is en de plannen doorgang vinden.
Indien er nog een gerede kans bestaat dat deze plannen geen doorgang vinden,
neemt de provincie risico. Deze zekerheid ontstaat pas op het moment dat
de onderliggende plannen (bestemmingsplan, tracébesluit) onherroepelijk zijn
geworden en de financiering ook geheel geregeld is.
Er is echter ook een keerzijde. Als de provincie in een laat stadium de gronden verwerft
kan de opwaartse druk op de prijzen erg hoog zijn. In de norm van tijdige aankoop
ligt dus ook begrepen dat de provincie moet voorkomen dat onder tijdsdruk
in de laatste jaren van het planproces de provincie hogere grondprijzen betaalt om
toch tot vrijwillige verwerving te komen.
5 doelrealisatie
Een vijfde norm is doelrealisatie: dus de mate waarin het lukt om de nagestreefde
projectdoelen en gebiedsdoelen binnen de gestelde termijn (waarbinnen ook de
Naar verantwoorde grondverwerving
49