van zeggen

Verslag van een bezoek aan
enkele scholen voor doven
inde U.S.A.
R.A.M. Vermeulen, Sint-Michielsgestel
In juni 1982 bezochten enkele medewerkers van het
Instituut voor Doven te Sint-Michielsgestel vijf scholen
voor doven in de U.S.A. Het doel van de reis was om te
gaan zien hoe de Total Communication in de praktijk
gerealiseerd wordt en of spreken en spraakafzien werkelijk
geen nadelige gevolgen ondervinden van T.C. of er
zelfs eerder door bevorderd worden, zoals de voorstanders
van de T.C.-beweging beweren.
Bezocht werden de Kendall Demonstration Elementary
School te Washington, de Maryland School te Frederick/
Columbia de Rhode Island School te Providence, de
St. Mary's School te Buffalo en de Clarke School te
Northampton. De laatst genoemde isoverigensgeen total
communication school.
Alvorens verslag uit te brengen van onze bevindingen
eerst enkele opmerkingen vooraf.
In de U.S.A. kent men geen afzonderlijke scholen voor
slechthorenden. Deze leerlingen worden in de reguliere
scholen geplaatst of men treft ze aan op de scholen voor
doven.
Bij ons wordt de grens tussen doof en slechthorend
ongeveer gelegd bij 90 dB (Fletcher index), maar bij de
Amerikanen bij 70 dB.
Het eerste wat opvalt als men Amerikaanse scholen voor
doven betreedt zijn de grote open ruimten. Klaslokalen,
zoals bij ons, vindt men alleen in de oude schoolgebouwen.
In de nieuwe zijn het meer klashoeken, afgescheiden
door kasten, rekken of schotten. De bedoeling is, dat
de leerkrachten alle leerlingen leren kennen en dat het
onderling contact bevorderd wordt. Toch gaat het er
ordelijk aan toe ook bij het wisselen van de lessen. Er
heerst een bijna vanzelfsprekende rust en discipline.
Welk gebarensysteem wordt gebruikt in detaaldidactiek
Deze vraag is niet goed te beantwoorden, want er is opdit
punt veel verwarring en strijd. Op de scholen kiest men
steeds meer voor het Engels in gebaren, maar er worden
vaak verschillende systemen gebruikt zelfs binnen één
school. Hetterrein winnen van het 'Manual coded English'
ten koste van de 'American Sign Language' ontmoet
grote tegenstand van de kant van de doven. Op de door
ons bezochte scholen is het leren van de Engelse taal het
primaire doel. Overigens hebben we het gesprek met de
kinderen als basis voor de taalverwerving nauwelijks of
niet gezien. Het is veel meer een voorspreken, steeds
simultaan met gebaren, en dan over onderwerpen die
door de leerkrachten bepaald worden. De taalverwerving
verloopt verder via een construerende methode die sterk
geprogrammeerd is, maar wel afgestemd is op leeftijd en
ontwikkelingsniveau van de kinderen.
Het taalgebruik van de leerlingen wordt nauwelijks
gecorrigeerd. In welke vorm of welke code de communicatie
plaatsvindt, is niet belangrijk, als de bedoeling maar
overkomt. Typisch is, dat taal-en leesles soms door twee
verschillende leerkrachten gegeven worden.
Hoe is het spreken en spraakafzien De kinderen krijgen
twee of hooguit drie maal per week individuele spreekles
van een speech-therapist. Men hanteert een analytische
methode. Er wordt geen spiegel bij gebruikt. De visuele
feedback is er onbekend. De spraakcorrectie en controle
vindt plaats d.m.v. voelen en luisteren.
Het spreken leren wordt onder begeleiding van de
speech-therapist voornamelijk aan de klasleerkracht
overgelaten.
De spraakcorrectie gebeurt echter in de klas alleen maar
tijdens de klassikale spreekoefeningen op bepaalde
tijden. In de andere lessen doet men dat niet ook niet
tijdens de taalles. Ondanks dat er wel aandacht is voor de
articulatie, is het niveau van spreken en spraakafzien
laag.
Men vindt zelf ook dat total communication ten kostegaat
van de orale communicatie. Op één school overweegt
men dan ook gebarenloze perioden te gaan invoeren om
zo de verstaanbaarheid en het liplezen te bevorderen.
Een gedifferentieerde aanpak op basis van diagnostiek
b.v. naar leerproblemen is er onbekend.
Differentiatie van leerlingen naar communicatiecode
komt dan ook in de praktijk niet voor.
Over het algemeen is men sceptisch over de mogelijkheden
van mainstreaming. Over de resultaten van de
leerlingen in het reguliere onderwijs is men niet enthousiast.
De Rhode Island School heeft nu drie jaar lang leerlingen
in de mainstreaming. Over het algemeen zijn dat slechthorenden.
Ons inziens heeft men daar de begeleiding
goed opgezet. Toch geeft men aan, dat de ontwikkeling
slechts bij 50% van die leerlingen naar tevredenheid
verloopt.
De scholen zijn goed geoutilleerd. Er wordt veel geïnvesteerd
in mankracht en materiële faciliteiten. Elke school
beschikt over een zeer goed uitgerust 'Instructional
Media Center' met voornamelijk visuele hulpmiddelen,
waar men zelf allerlei lesmateriaal kan maken of laten
maken: sheets voor de overheadprojector, dia's, videobanden
die ondertiteld kunnen worden, etc.
In de V.S. is het voor het buitengewoon onderwijs verplicht
met individuele handelingsplannen te werken, leder jaar
moet dit plan bijgesteld worden en de ouders moeten hun
goedkeuring verlenen. Op de enige orale school, de
Clarke School, die we bezochten, is het niveau van
spreken en liplezen duidelijk hoger. Hier konden we
gemakkelijk met de kinderen in contact komen. Op de
T.C.-scholen moest dat d.m.v. het schrift gebeuren, daar
we hun gebaren niet kennen.
Op alle bezochte scholen wordt veel werk gemaakt van
de presentatie. En rijk beladen met folders, brochures en
allerlei informatiemateriaal konden we dan ook huiswaarts
keren.
25