ZOA-Vluchtelingenzorg Jaarverslag 2009 - CBF

ZOA-Vluchtelingenzorg 

Jaarverslag 2009

Inhoudsopgave 

1 VOORWOORD 12 

2 ZOA IN VOGELVLUCHT 14 

2.1 De doelgroep 15 

2.2 De achterban 15 

2.3 De organisatie 15 

2.4 De werknemers 15 

2.5 De cijfers 15 

3 PROFIEL VAN ZOA 16 

3.1 Organisatie 17 

3.2 Kwaliteitstandaarden en codes 18 

3.3 Samenwerkingsverbanden 18 

4 PROGRAMMA, DOELGROEP EN KERNCOMPETENTIES 20 

4.1 Algemeen 21 

4.2 De medewerkers 21 

4.3 De doelgroep 22 

4.4 Link tussen Nederland en de programmalanden 22 

4.5 Doelen en resultaten 23 

5 PROGRAMMALANDEN 32 

5.1 ZOA Afghanistan 34 

5.2 ZOA Cambodja 36 

5.3 ZOA Democratic Republic of Congo 38 

5.4 ZOA Ethiopië 40 

5.5 ZOA Liberia 42 

5.6 ZOA Myanmar 44 

5.7 ZOA Sri Lanka 46 

5.8 ZOA Noord Sudan 48 

5.9 ZOA Zuid Sudan 50 

5.10 ZOA Thailand 52 

5.11 ZOA Uganda 54 

6 KWALITEITSMANAGEMENT EN VERANTWOORDING 56 

6.1 ISO-certificering 57 

6.2 Verantwoordingsverklaring 57 

6.3 Besturen en toezicht houden 57 

6.4 Optimale besteding van middelen: ZOA Kwaliteits- en Beheersingsmodel 58 

6.5 Risicomanagement 60 

6.6 Anti-fraude en -corruptie 60 

6.7 Extern toezicht en evaluatie 61 

7 FONDSENWERVING EN VOORLICHTING 62 

7.1 Inleiding 63 

7.2 Fondsenwerving 63 

7.3 Voorlichting 66 

7.4 Communicatie 67 

7.5 Doelstelling en resultaten 69 

2 - JAARVERSLAG 2009

8 ONDERNEMINGSRAAD 70 

9 VERSLAG VAN DE DIRECTIE 72 

9.1 Nieuwe programmalanden 73 

9.2 MFS2 aanvraag voor 2011 – 2015 73 

9.3 Medewerkers 74 

9.4 Vrijwilligers 74 

9.5 Noodhulp Indonesië / Filippijnen 75 

9.6 Evaluatie strategisch plan Signs of Hope 75 

9.7 Sterktes en Zwaktes, Kansen en Bedreigingen 76 

9.8 ZOA en het milieu 77 

9.9 Evaluatie van de doelstellingen voor 2009 78 

10 VERSLAG VAN DE RAAD VAN TOEZICHT 80 

10.1 Besproken onderwerpen 81 

10.2 Auditcommissie en remuneratiecommissie 81 

10.3 Evaluatie van de doelstellingen voor 2009 81 

10.4 Leden van de raad van toezicht 82 

10.5 Werving, selectie en benoeming van leden 83 

10.6 Nevenfuncties directeur-bestuurder 83 

10.7 Evaluatie eigen functioneren 83 

10.8 Voornemens voor 2010 83 

11 JAARREKENING 84 


In een wereld vol conflicten, onrecht, armoede en 

rampen willen wij bijdragen aan 

tekenen van hoop en herstel. 

Wij zien dit gebeuren als 

mensen weer vrede, recht 

en wederzijds vertrouwen 

ervaren en hun persoonlijke 

waardigheid en zelfvertrouwen 

hervinden. ZOA handelt naar en draagt bij aan 

het bijbels perspectief van Gods koninkrijk, dat 

verzoening en herstel in volle glorie zal brengen. 

Intussen roept God ons op recht te doen en trouw 

te zijn aan de mensen die onze steun nodig 

hebben.

Onze visie 

5 - JAARVERSLAG 2008

ZOA-Vluchtelingenzorg ondersteunt mensen 

die lijden als gevolg van een gewapend conflict 

of natuurramp, door hen te helpen 

hun leven opnieuw op te 

bouwen. Wij doen 

een beroep op 

onze 

achterban 

en partners, 

in het Noorden en in het Zuiden, om hun 

verantwoordelijkheid te nemen en betrokken te 

raken. Wij bieden een maximale toegevoegde 

waarde aan diegenen die wij ondersteunen en 

aan diegenen die ons ondersteunen.

Onze missie 

7 - JAARVERSLAG 2009 2008

De mensen die wij dienen worden constant geconfronteerd 

met onzekerheid over hun toekomst. 

Het is onze verantwoordelijkheid om hen 

steun te geven waarop ze kunnen rekenen, onze 

beloften waar te maken en hen trouw te zijn. 

Trouw zijn betekent dat 

trouw 

wij betrokken blijven bij 

de gemeenschappen die 

door conflicten getroffen zijn, tot het moment 

dat zij weer op eigen benen kunnen staan. Zelfs 

als de publieke en politieke omstandigheden 

niet hoopgevend zijn, vereist onze trouw dat wij 

steun blijven geven, zo lang als redelijkerwijs 

mogelijk is. 


Kernwaarden 

Wij behandelen alle mensen 

gelijk en met respect. 

Wij maken geen onderscheid 

tussen ras, religie, geslacht of politieke 

voorkeur. Tegelijkertijd erkennen en waarderen 

wij dat er verschillende rollen, posities en verantwoordelijkheden 

zijn, waarvan wij ons bewust 

moeten zijn, in het bijzonder tussen het 

Noorden en Zuiden en tussen donoren en ontvangers. 

zoa respecteert de culturele verschillen 

die er tussen mensen, gemeenschappen en 

organisaties zijn en probeert deze verschillen te 

overbruggen door aan te sporen tot wederzijds 

begrip. 

menselijke 

waardigheid 


Onze doelgroep beschikt over een verscheidenheid 

aan waardevolle capaciteiten, die het waard 

zijn om in te 

investeren. 

rentmeesterschap 

Wij streven ernaar goede rentmeesters te zijn 

voor de mensen die wij dienen en hun talenten 

te koesteren door het trainen en ontwikkelen van 

hun vaardigheden, om hen weer in staat te stellen 

weer onafhankelijk te worden van externe 

hulp en hen nieuwe kansen voor de toekomst te 

geven. 


Kernwaarden 

zoa komt op voor de rechten van kwetsbare en 

gemarginaliseerde mensen. In het Zuiden bestrijdt 

ZOA onrecht door het opzetten van wederopbouw- 

en hervestigingsprogramma’s voor 

recht 

mensen die door een 

conflict zijn getroffen. In 

het Noorden bevorderen 

we het bewustzijn over onrecht in de wereld, zodat 

meer mensen zich uitspreken voor recht. 


1. Voorwoord

Het afgelopen jaar stond ZOA voor uitdagingen. Zoals veel andere organisaties in onze sector, heeft ook 

ZOA te maken gekregen met de negatieve gevolgen van de economische crisis. Omdat de inkomsten 

achterbleven bij de verwachting, moesten we de meerjarenbegroting naar beneden bijstellen. Juist nu 

meer mensen de negatieve gevolgen van de crisis in hun portemonnee gaan voelen, stemt het ons 

des te dankbaarder dat de donaties van particulieren, kerken en scholen stegen in het afgelopen jaar. 

Tekenend was de spontane en snelle reactie van onze achterban op ZOA´s noodhulpcampagne voor 

slachtoffers van conflicten in Sri Lanka en droogte in Oost Afrika, op de Filippijnen en in Indonesië. 

In 2009 hebben we verschillende malen het Bijbelse verhaal van de barmhartige Samaritaan gelezen. 

Hierin laat Jezus zien wie de naaste is van de gewonde man. De Samaritaan onderbreekt niet alleen 

zijn reis op een gevaarlijk punt, hij verleent direct hulp en zorgt dat de man ook nazorg krijgt. ZOA mag 

mede namens een grote en betrokken achterban in Nederland hulp bieden aan mensen in nood. Dat 

doen we vanuit de Bijbelse opdracht om recht te doen en mensen in nood te helpen. 

Ik ben trots op medewerkers in Nederland en in de programmalanden die door hun inzet het verschil 

maken voor zeer kwetsbare mensen in onvoorstelbaar moeilijke omstandigheden. In dit jaarverslag 

willen we u een beeld geven van wat we doen. In de hoofdstukken over de verschillende landen waar 

ZOA werkt, proberen we het verhaal te vertellen dat schuil gaat achter de feiten en cijfers. Dat is niet 

altijd een succesverhaal. Ontwikkelingssamenwerking gaat vaak samen met grote dilemma´s. 

In Nederland waren in het afgelopen jaar kritische geluiden te horen over ontwikkelingssamenwerking en 

hulpverlening in ontwikkelingslanden. De vraag wordt gesteld of de hulp altijd zinvol is, of belastinggeld 

op de goede plek terecht komt. Dat zijn zinnige vragen. Ook medewerkers van ZOA ontkomen er niet 

aan zich die vragen te stellen. 

Zelf werd ik in 2009 ook geconfronteerd met een hulpverleningsdilemma toen ik ZOA in Sri Lanka 

bezocht. Hier is in 2009 een jarenlange burgeroorlog eindelijk tot een einde gekomen. Burgers die al 

maanden op de vlucht waren en in een steeds kleiner gebied vastzaten, werden door de overheid naar 

kampen vervoerd. Er was niets in deze kampen; geen water, geen voedsel, geen sanitaire voorzieningen. 

ZOA heeft in snel tempo gaarkeukens opgezet. Dat hebben we gedaan in een met prikkeldraad 

omheind, door militairen bewaakt kamp waar burgers opgesloten zaten. Ik vroeg een van de mensen 

die hier verbleven wat ze zouden willen dat wij voor ze deden. Ńiet helpen´, kreeg ik te horen, ´want het 

is onrecht dat we hier zitten´. Ńiet helpen´ is soms het duidelijkste signaal richting de overheid. 

Uiteindelijk gaat het ZOA om het welzijn van de vluchteling. Op eigen benen staan, onafhankelijk van 

(westerse) hulporganisaties is uiteindelijk in het belang van gemeenschappen en ontwikkelende landen. 

Juist daarbij hebben kwetsbare mensen hulp nodig. 

ZOA biedt noodhulp in situaties waarin mensen door rampen getroffen zijn en alles verloren hebben. 

Steeds vaker lopen noodhulp en wederopbouw daarbij door elkaar heen. Al in de noodhulpfase willen 

we de mensen zelf de mogelijkheden in handen geven om weer op eigen benen te staan. Bijvoorbeeld 

in Congo waar ZOA vluchtelingen ondersteunt die zijn teruggekeerd uit Tanzania. 

In Congo ontmoette ik een man die met zijn zoon teruggekomen was naar zijn dorp. Zijn zoon was zwaar 

gehandicapt. De hele lange weg terug naar huis had zijn vader hem achterop een fiets meegenomen. 

Nu zijn ze weer thuis, waar de jongen in hun onberispelijk schone huisje op een mat ligt. Omdat de vader 

ondersteund wordt door zijn dorpsgenoten en door ZOA, kon hij de keuze maken om voor zijn zoon te 

zorgen. Samen met zijn buren onderhoudt hij een moestuintje dicht bij huis. Ook dat is óp eigen benen 

staan´ - gedragen door je gemeenschap ervoor kiezen om te zorgen voor je kind. 

Ik heb het als heel bijzonder ervaren om iets te mogen ervaren van het leven van deze mensen. ZOA 

maakt daadwerkelijk het verschil in de levens van mensen! 

Ik hoop dat we daar ook iets van kunnen laten zien in dit jaarverslag. 

Johan Mooij, Algemeen Directeur 


2. ZOA in vogelvlucht 


2.1 De doelgroep 

In 2009 hielp ZOA ongeveer 1,9 miljoen vluchtelingen en ontheemden in haar programmalanden in 

Afrika en Azië. ZOA ondersteunde de doelgroep met projecten op het gebied van: 

• water en sanitatie, gezond drinkwater 

• landbouw, voedselzekerheid en levensonderhoud 

• onderwijs 

• opbouw van gemeenschappen 

• versterking van lokale organisaties en overheden 

• bouw en herstel van infrastructuur 

• gezondheidszorg 

De positie van vrouwen en meisjes en vredesopbouw krijgen waar mogelijk een plaats binnen alle 

activiteiten. Daarnaast voerde ZOA noodhulp uit ten behoeve van slachtoffers van natuurrampen in 

Indonesië en op de Filippijnen. 

2.2 De achterban 

ZOA heeft een trouwe achterban die bestaat uit: 

Particulieren 85.000 Scholen 68 

Kerken 684 Bedrijven en vermogensfondsen 492 

ZOA mobiliseert haar achterban via de website www.zoa.nl, en via verschillende communicatie-uitingen: 

• ZOA Magazine (twee keer per jaar) 

• ZOA Magazine Nieuws (vijf keer per jaar) 

• Nieuwsbrief per e-mail (twaalf keer per jaar) 

Daarnaast zijn er specifieke communicatie-uitingen voor elk van de groepen binnen ZOA´s achterban. 

2.3 De organisatie 

Het strategische meerjarenbeleidsplan Signs of Hope is in 2009 tussentijds geëvalueerd. De uitkomsten 

zijn gebruikt om de resultaten voor de plannen voor 2010 bij te stellen en om het beleidsplan voor 

de komende planperiode op te stellen. Maatregelen om het milieu minder te belasten, zijn succesvol 

geïmplementeerd in 2009. In 2010 zal ZOA ook aandacht besteden aan uitbreiding van milieuprojecten 

in programmagebieden. Samen met Save the Children Nederland, Care Nederland en Healthnet 

TPO vormt ZOA het Dutch Consortium for Rehabilitation. Als consortium hebben deze organisaties 

gezamenlijk de financieringsaanvraag in het kader van MFS2 ingediend. 

2.4 De werknemers 

Werknemers in Nederland 60 Werknemers in de programmalanden 717 

• Het verloop onder ZOA-medewerkers in Nederland is sterk verminderd ten opzichte van voorgaande 

jaren als gevolg van specifieke investeringen in personeelsbeleid. 

• Vier programmalanden kregen een nieuwe landendirecteur. Twee van hen werkten eerder als 

landendirecteur in een ander programmaland. 

• ZOA organiseerde twee regionale conferenties, een in Azië en een in Afrika, ter versterking van het 

human resource management. Deze conferenties krijgen in 2010 een vervolg. 

2.5 De cijfers 

Inkomsten vanuit particulieren, kerken en scholen namen licht toe. Inkomsten vanuit institutionele 

donoren en inkomsten vanuit bedrijven en vermogensfondsen bleven achter bij de verwachting. 

Toezeggingen voor geplande activiteiten konden vanuit de reserves worden gefinancierd. ZOA heeft 

haar meerjarenbegroting moeten bijstellen en heeft een bezuiniging doorgevoerd van 0,5 miljoen euro. 

De totale inkomsten van ZOA waren € 26.136.718 een afname van 1% ten opzichte van 2008. Het 

geld is als volgt besteed: 

91% 5% 4% 

Projecten Fondsenwerving Overhead 


3. Profiel van ZOA 


ZOA-Vluchtelingenzorg is een internationale hulporganisatie die vluchtelingen en ontheemden in Afrika 

en Azië ondersteunt. De landen waar ZOA werkt hebben een geschiedenis van conflict en geweld 

waardoor de fysieke en sociale infrastructuur geheel of gedeeltelijk is verwoest. Als gevolg hiervan zijn 

lokale organisaties en autoriteiten waarmee ZOA in deze landen samenwerkt, maar beperkt in staat 

om hun werk goed te doen. Daarom stelt ZOA, naast de hulp aan families, gezinnen en dorpsgemeenschappen, 

zich ten doel om de capaciteit van deze lokale partnerorganisaties te versterken. ZOA hoopt 

daarmee op termijn haar activiteiten aan deze organisaties te kunnen overdragen. 

3.1 Organisatie 

De organisatie is toegerust voor de situatie in gebieden waar de wederopbouw op gang moet komen. 

In landen waar ZOA is gestart met wederopbouwprogramma´s voor de lange termijn, worden nationale 

ZOA-landenkantoren opgezet die deel uitmaken van de internationale ZOA-organisatie. Medewerkers 

worden zoveel mogelijk lokaal geworven. Negentig procent van ZOA´s medewerkers in de programmalanden 

zijn lokale mensen. 

Raad van Toezicht 

Algemeen directeur 

Human Resources 

Afdeling 

Monitoring & 

Beleidsontwikkeling 

Programma’s 

Fondsenwerving Programma’s & 

Voorlichting 

Financiën 

Landendirecteuren 

Programma Adviseur 

Programma Manager 

Manager General Affairs 

Hierboven wordt de structuur van de organisatie weergegeven. 

Centrale onderdelen zijn: 

• Drie operationele afdelingen: Programma’s, Financiën en Fondsenwerving & Voorlichting. 

• Twee stafafdelingen ondersteunen de gehele organisatie op het gebied van Human Resource management 

en Monitoring & Beleidsontwikkeling (MP4). 

• De leidinggevenden van bovenstaande afdelingen vormen samen met de Algemeen Directeur het 

management team. 

• Per land zijn support teams ingericht met medewerkers uit elk van de drie operationele afdelingen. 

• De landendirecteuren rapporteren rechtstreeks aan de algemeen directeur en vormen samen met 

het management team het internationale management team. 

De landenorganisaties functioneren in grote mate zelfstandig waardoor ze goed kunnen inspelen op 

lokale ontwikkelingen en waardoor ze ervoor kunnen zorgen dat projecten en programma’s effectief en 

efficiënt worden vormgeven. Het hoofdkantoor in Nederland ondersteunt de landenorganisaties bij de 

samenhang en continuïteit van het beleid, bewaking van kwaliteit, uitwisseling van kennis en ervaring, 

versterken van de bewustwording over de wereldwijde vluchtelingenproblematiek, financieel beheer en 

ondersteuning ten aanzien van logistiek, fondsenwerving, rekrutering van staf en andere randvoorwaarden. 

Om de ondersteuning vanuit het hoofdkantoor richting de landenprogramma´s te garanderen, zijn 

supportteams ingericht. Doordat elk supportteam bestaat uit leden van de drie operationele afdelingen 

zijn zij in staat een landenprogramma te belichten vanuit elk van de verschillende disciplines. 

Niet alle projecten en programma’s worden uitgevoerd door de ZOA-landenorganisaties. Waar mogelijk 

voeren lokale partnerorganisaties de projecten uit. Ook voor noodhulpprojecten, die vaak een relatief 

korte duur hebben, is het meestal niet nodig een lokale ZOA-organisatie in te richten. Vooral in landen 

waar ZOA verwacht niet op langere termijn betrokken te zijn, worden dergelijke projecten uitgevoerd 

door (of in samenwerking met) lokale of internationale organisaties die al een lokaal apparaat hebben 

ingericht. ZOA kan haar personeel ook tijdelijk inzetten bij dergelijke organisaties. 


3.2 Kwaliteitstandaarden en codes 

ZOA onderschrijft de volgende codes: 

• de internationale gedragscode, ‘Code of Conduct for the International Red Cross and Red Crescent 

Movement and NGOs in Disaster Relief’; 

• de internationale gedragscode voor personeel van People in Aid ‘The People in Aid Code of Best 

Practice in the Management and Support of Aid Personnel’; 

• de gedragscode voor organisaties binnen de Europese Unie, ŃGDO Charter – Basic Principles of 

Development and Humanitarian Aid NGOs in the European Union´; 

• de Code Goed Bestuur voor Goede Doelen (volledig geïmplementeerd); 

• de Gedragscode van de VFI voor fondsenwerving; 

• De Sphere Standards voor uitvoering van noodhulp en wederopbouw. 

De codes zijn geïmplementeerd in de werkprocessen van ZOA (zie ook hoofdstuk 4). Bij kwaliteitsreviews 

en programmabeoordelingen worden de belangrijkste elementen uit de codes getoetst. Afwijkingen 

worden beoordeeld binnen de context waarin wordt gewerkt en gerapporteerd via de bestaande 

planning- en reviewcyclus. Overtredingen van de code kan invloed hebben op individuele beoordelingen 

van werknemers. Aanpassingen en/of verbeteringen van de implementatie van codes vinden plaats 

binnen de normale jaarplanning. In 2009 werden afwijkingen ten opzichte van de Sphere Standards 

geaccepteerd in verband met specifieke omstandigheden (vluchtelingen die niet in kampen zitten) en is 

een klachtenregeling voor de doelgroep en lokale partners geïmplementeerd. 

Sinds 2008 is het kwaliteitsmanagement van ZOA extern gecertificeerd volgens de ISO 9001:2000 

norm. In 2009 is ZOA´s kwaliteitsmanagement geactualiseerd naar de ISO 9001:2008 norm. 

Het werk van ZOA wordt gecontroleerd door diverse externe evaluatoren (onder meer van diverse 

overheden), erkende accountants en externe kwaliteitauditors. Daarnaast heeft ZOA een intern auditsysteem 

dat er op toeziet dat er effectief en efficiënt wordt gewerkt. 

3.3 Samenwerkingsverbanden 

ZOA werkt samen met: Toegevoegde waarde Aard van ZOA’s deelname 

Tear en 

Woord en Daad 

Red een Kind, Tear, Woord en 

Daad en Dorcas, in een noodhulpcluster 

Save the Children NL, CARE 

NL, Healthnet TPO, in het Dutch 

Consortium for Rehabilitation 

• Samenwerking gebaseerd op gedeelde protestantse 

identiteit 

• Informatietoevoer en ondersteuning 

• Samenwerking gebaseerd op gedeelde protestantse 

identiteit 

• Gezamenlijke fondsenwerving voor noodhulpacties 

• Gezamenlijke aanvraag voor MFS2 voor financiering 

2011 – 2015 

• Vergroten van de kwaliteit van het programmavoorstel 

• Consultatie tussen directeuren 

• Gedeelde verantwoordelijkheid 

voor het ontwikkelen van 

communicatie-uitingen voor 

scholen via Just Care 

• Samenwerkingsverband voor 

noodhulp 

• Penvoerder 

CARE NL • Kennisuitwisseling • Partnerschap voor programmafinanciering 

Tear Fund UK en Tear • Gezamenlijke uitvoering van projecten in Congo • Mede-uitvoerder 

Aqua for All, Simavi, Amref Flying 

Doctors 

Happy Gift 

Kinder Nothilfe (Duitsland), Acet 

(Slowakije), Woord en Daad en 

Tear (Nederland) 

Medair 

• Draagvlakversterking bij scholen in Nederland via 

het ‘wandelen voor water’ evenement 

• Draagvlakversterking en bewustwording onder 

jongeren en studenten 

• Bewustwordingscampagne in Europa m.b.t. HIV/ 

Aids problematiek 

• Samenwerking op het gebied van identiteit 

• Wederzijdse uitwisseling van medewerkers 

• Mede-uitvoerder van het evenement 

en van de activiteiten 

op basisscholen 

• Faciliteren door aanlevering 

projecten landeninformatie 

• Mede-uitvoerder 

• Samenwerkingsverband voor 

noodhulp 


ZOA is lid van: Toegevoegde waarde Aard van ZOA’s deelname 

CDN (Samenwerkingsverband van 

ZOA, Red een Kind en Woord en 

Daad, werkzaam in Myanmar) 

Dutch Consortium Uruzgan 

(DCU) 

EU-CORD, Platform van achttien 

christelijke organisaties voor noodhulp- 

en ontwikkelingssamenwerking. 

EU-CORD vertegenwoordigt 

de leden bij bijeenkomsten van 

Voice en Concord. 

PSO (Netwerk voor capaciteitsopbouw 

in ontwikkelingslanden) 

PRISMA 

Partos (parapluorganisatie van 

Nederlandse ngo´s voor ontwikkelingssamenwerking) 

VFI 

IS-Academy (samenwerkingsverband 

met de Universiteit 

Wageningen, het Ministerie van 

Ontwikkelingssamenwerking en 

diverse andere NGO’s) 

• Samenbundelen van krachten voor noodhulp en 

wederopbouw na cycloon Nargis in deltagebied 

van Myanmar. 

• Samenbundeling van activiteiten door samenwerking 

met Save the Children NL, Cordaid, Healthnet 

TPO en DCA-vet. 

• Lobby bij EU, vertegenwoordiging 

• Informatietoevoer 

• Standaardisering van kwaliteitsmanagement, 

benchmarking 

• Kennisuitwisseling en financiering 

• Netwerk van christelijke organisaties 

• Gedeelde afvaardiging in samenwerking met 

ICCO 

• Beleidsafstemming 

• Support base enhancement 

• Toegang tot donoren als EO-Metterdaad 

• Sectororganisatie: lobby naar het Ministerie van 

Buitenlandse Zaken en Nederlands parlement 

• Kwaliteitsmanagement standaardisering en 

benchmarking 

• Kennisuitwisseling 

• Via Partos: EU-ngo liaison 

• Coördinatie, support base en kwaliteit van fondsenwerving 

in Nederland 

• Kennisontwikkeling en gezamenlijk onderzoek 

• Eén van de drie deelnemende 

organisaties 

• Lid en mede-uitvoerder 

• Lid 

• Lid 

• Meerjaren leer-werk traject 

(LWT) 

• Lid 

• Deelname bij activiteiten voor 

draagvlakversterking 

• Lid 

• Lid 

• ZOA levert capaciteit, kennis 

en ervaring. De uitkomsten 

leveren informatie voor beleidsontwikkeling 

• ZOA financiert een PHDonderzoekstraject 

in Uganda 

over voedselzekerheid 

In het algemeen zijn geen specifieke risico’s verbonden aan het werken in de verschillende samenwerkingsverbanden. 

Bij CDN en DCU is ZOA tevens operationeel verantwoordelijk. Voor deze samenwerkingsverbanden 

gelden de normale projectrisico’s zoals elders in dit jaarverslag beschreven. 

ZOA is penvoerder voor het Dutch Consortium for Rehabilitation, in die functie is zij volledig verantwoordelijk 

voor de uitvoering van het contract met het Ministerie van Buitenlandse zaken. Door middel van 

de samenwerkingsovereenkomst worden de risico’s met de andere partijen gedeeld en zijn procedures 

afgesproken om risico’s te beheersen. 

Evaluatie van samenwerkingsverbanden 

Steeds weer worden we bevestigd in onze overtuiging dat samenwerking met andere organisaties bij 

wederopbouw van groot belang is. Het zoeken naar vormen van samenwerking in de programmalanden 

is noodzakelijk, niet alleen vanwege de omvang van de nood, maar ook om de kwaliteit van onze hulp 

te verbeteren. Het belangrijkste uitgangspunt bij de beoordeling van (potentiële) samenwerkingsverbanden 

is dat de samenwerking altijd moet leiden tot een directe meerwaarde voor de doelgroep en 

verbeterde hulpverlening. Uit de evaluatie van 2009 bleek dat de samenwerking binnen Prisma niet 

meer goed aansluit op de activiteiten van ZOA. In goed overleg met het bestuur van Prisma zal in 2010 

over de voortzetting van het lidmaatschap worden besloten. 

Nieuwe vormen van samenwerking en internationale netwerken zullen steeds belangrijker worden door 

het belang dat ZOA’s achterban hecht aan betere coördinatie van de hulpverlening. ZOA hecht ook veel 

waarde aan draagvlak in de samenleving voor de belangen van slachtoffers van conflicten en rampen. 

Om meer bewustwording hiervoor te creëren werkt ZOA in Nederland en op Europees niveau samen 

om de impact van de draagvlak- en bewustwordingsactiviteiten te vergroten door middel van gezamenlijke 

acties en projecten. 


4. Programma, doelgroep en 

kerncompetenties 


4.1 ALGEMEEN 

4.1.1 ZOA´S DOELGROEP IN DE PROGRAMMALANDEN 

ZOA opereert in gebieden waar als gevolg van gewapende conflicten grote aantallen mensen op drift 

zijn geraakt. De ZOA programma’s richten zich daarbij op ontheemden in verschillende situaties: vluchtelingen, 

intern ontheemden, terugkerenden. 

• ZOA-programma´s in Ethiopië en Thailand richten zich op vluchtelingen, zij die een grens zijn overgetrokken. 

Hier levert ZOA basisvoorzieningen in kampen, respectievelijk aan vluchtelingen uit Sudan, 

Somalië en Eritrea die een veilig heenkomen hebben gezocht in Ethiopië en aan vluchtelingen uit 

Myanmar (Birma), die naar Thailand zijn gevlucht. 

• ZOA-programma´s in in Sri Lanka, Democratische Republiek Congo (DRC), Ethiopië en Noord Sudan 

richten zich op intern ontheemden, zij die binnen hun eigen landsgrenzen op drift zijn geraakt. 

• ZOA-progamma’s in Cambodja, DRC, Afghanistan, Ethiopië en het programma-in-voorbereiding in 

Burundi werken voor terugkerende vluchtelingen. De programma’s in Sri Lanka, DRC, Noord Sudan, 

Zuid Sudan, Uganda en Liberia richten zich op terugkerende intern ontheemden. 

4.1.2 FRAGIELE STATEN 

Waar mensen naar hun oorspronkelijke woongebieden kunnen terugkeren, is de situatie over het algemeen 

stabieler en vreedzamer. Er lijken weer mogelijkheden te bestaan voor wederopbouw. Omdat de 

omstandigheden vaak nog wel kwetsbaar zijn, spreken we van ‘fragiliteit’. De omstandigheden waar 

fragiele wederopbouw plaatsvindt, kunnen ineens verslechteren, zoals kortgeleden in het oosten van 

DRC waar mensen terugvielen in gewapend conflict. Dit vraagt flexibiliteit in ZOA´s werk en bij de organisaties 

met wie zij samenwerkt. ZOA heeft veel kennis over het werken in fragiele staten. Deze kennis 

hebben ZOA-medewerkers zich vanuit hun ervaring eigen gemaakt. 

4.1.3 HYBRIDE AANPAK: SAMENWERKING EN EIGEN UITVOERING 

ZOA hanteert een ‘hybride benadering’. Dat houdt in dat ZOA een deel van het werk voor de gemeenschappen 

zelf verricht, en dat een ander gedeelte van het werk door lokale en nationale partnerorganisaties 

wordt uitgevoerd. Partnerorganisaties waarderen deze benadering. Doordat ZOA-medewerkers 

´met de voeten in de klei´ staan, weten zij wat het inhoudt om aan de basis te werken. Zoals de directeur 

van ZOA´s Burundese partnerorganisatie MiParec het verwoordde: ´Si tu veux être berger, il faut dormir 

comme les vaches´ (´wie een herder wil zijn, zal bij de koeien moeten slapen´). Door nauwe samenwerking 

met lokale partnerorganisaties verbetert ZOA de slagkracht en flexibiliteit van haar programma’s. 

4.1.4 BEVORDEREN VAN ECONOMISCHE ACTIVITEITEN 

De sectoren waarin ZOA en haar partnerorganisaties zijn gespecialiseerd, zijn primair onderwijs, drinkwater 

en sanitatie, en economische activiteiten, vooral in de landbouw. 

Het werken aan economisch herstel in postconflictgebieden zal voor de toekomst een belangrijke focus 

blijven. Juist armoede en de strijd om schaarse middelen zijn een belangrijke oorzaak van conflicten. 

Economische samenwerking kan in die context bijdragen aan betere sociale verhoudingen en vertrouwen. 

In de ZOA-programma’s in Liberia, Uganda en DRC is deze benadering goed zichtbaar. Binnen 

het door ZOA geleide Dutch Consortium for Rehabilitation (DCR), waarin ook Save the Children Nederland, 

CARE Nederland en HealthNet TPO deelnemen, ziet ZOA voor zichzelf een belangrijke rol 

weggelegd bij het bevorderen van economische activiteiten. Het DCR richt zich op het verbeteren van 

de situatie van mensen in fragiele staten, in de Democratische Republiek Congo (DRC), Noord en Zuid 

Sudan, Burundi, Liberia en Uganda. 

In alle programma’s besteedt ZOA aandacht aan capaciteitsopbouw, kwetsbare groepen in de samenleving, 

veelal vrouwen en meisjes (gender), en aan vredesopbouw. 

4.2 DE MEDEWERKERS 

In totaal zijn in de programmagebieden 717 stafleden van ZOA werkzaam. De elf landenorganisaties 

variëren sterk in personeelsomvang, met een gemiddelde van rond de 70 medewerkers en met Sri 

Lanka als grootste organisatie. Een landenmanagementteam bestaat uit de landendirecteur, de ma- 


nager bedrijfsvoering, de programma-adviseur, en de programmamanagers. De programmamanagers 

geven leiding aan de staf die activiteiten uitvoert. Die activiteiten moeten bijdragen aan verbetering van 

de situatie van de doelgroepen. 

4.3 DE DOELGROEP 

Uiteindelijk gaat het om de impact, de positieve effecten van alle activiteiten voor de doelgroep. Zo is 

de introductie van brandhoutbesparende ovens aan Sudanese vluchtelingen bedoeld om de houtkap 

te reduceren. Daarnaast worden vrouwen minder aan gevaar blootgesteld nu ze minder vaak het hout 

buiten het kamp hoeven te kappen. De verkoop van zaaizaad en gereedschappen en het geven van 

landbouwtraining in Uganda zijn bedoeld om boeren te helpen meer gewassen te oogsten waardoor zij 

hun gezinnen kunnen voeden en meer inkomen kunnen verdienen. 

Impactmeting 

Het meten van impact van het werk van ZOA in fragiele landen is complex. Externe omstandigheden 

hebben een zeer grote invloed op de resultaten van een programma. Het wel of niet realiseren van 

impact is niet direct te koppelen aan individuele activiteiten. Desondanks beoordeelt ZOA jaarlijks haar 

bijdrage in de landen door vast te stellen of haar activiteiten bijdragen aan drie dimensies die ZOA cruciaal 

acht in het kader van duurzame verbetering van de situatie van doelgroepen: 

• stabiliteit en vrede op lokaal niveau; 

• het bevorderen van interne samenhang (‘sociaal kapitaal’) en de mogelijkheden van zelforganisatie 

van dorpsgemeenschappen; 

• het toenemend vermogen van de gemeenschappen om voor zichzelf op te komen en om zelf de toegang 

veilig te stellen tot de noodzakelijke goederen, diensten, informatie en besluitvormingsprocessen. 

ZOA wil het effect van haar activiteiten ´tastbaar´ maken door de relatie met de beoogde impact nauwkeuriger 

te volgen. Daarom is ZOA sinds begin 2009, door middel van een pilot in Ethiopië, begonnen 

haar veldwerkers toe te rusten om de doelgroep meer planmatig te bedienen en om na te gaan of de 

activiteiten daadwerkelijk aansluiten bij de beoogde impact op de doelgroep. Waar nodig kunnen de 

veldwerkers plannen ook bijstellen. ZOA is tevreden over de ervaringen die tot nu toe zijn opgedaan 

met deze nieuwe manier van ‘monitoren’. Op basis van deze pilot, zal ZOA deze werkwijze nu ook in 

Uganda overnemen. 

Per land toetst ZOA of de organisatie werkt binnen haar mandaat en of zij nog de gewenste toegevoegde 

waarde voor de doelgroep heeft. De uitkomst van deze beoordeling bepaalt of ZOA haar activiteiten 

uitbreidt, stabiliseert of afbouwt. Per 31 december 2009 is de status per land als volgt: 

Afghanistan: stabiliseren 

Burundi: uitbreiden 

Cambodja: afbouwen 

DR Congo: uitbreiden 

Ethiopië: stabiliseren 

Liberia: afbouwen 

Myanmar: uitbreiden 

Noord Sudan: uitbreiden 

Zuid Sudan: stabiliseren 

Sri Lanka: stabiliseren 

Thailand: afbouwen 

Uganda: uitbreiden 

Zie voor een meer gedetailleerde verantwoording van activiteiten de individuele landenpagina’s. 

Tot slot heeft ZOA een klachtenprocedure ontwikkeld voor de doelgroep en voor lokale partners. Deze 

procedure geeft hen de mogelijkheid om, bij eventuele ontevredenheid met de werkzaamheden van 

ZOA of het gedrag van haar medewerkers, een klacht in te dienen waarna een onderzoek hiernaar zal 

plaatsvinden. 

4.4 LINK TUSSEN NEDERLAND EN DE PROGRAMMALANDEN 

ZOA wil een gezicht geven aan de anonieme groep vluchtelingen en ontheemden. Zo wil ZOA de link 

leggen tussen haar achterban en de doelgroepen in de programmalanden. Dat wordt onder andere 


uitgebeeld op de voor- en achterpagina van het ZOA-magazine. Hier krijgt iemand uit de Nederlandse 

achterban en een vluchteling of ontheemde uit een van de programmalanden een gezicht. 

Die link tussen de achterban en de doelgroep wordt ook gelegd op de volgende pagina´s van dit jaarverslag, 

in de verslagen uit de programmalanden. Bij elk verslag wordt een actie uitgelicht die vanuit de 

achterban is georganiseerd ten behoeve van de doelgroep in het betreffende land. De boodschap is: 

het zijn twee gezichten, maar het is één wereld. 

4.5 DOELEN EN RESULTATEN 

Doelstellingen 2009 

ZOA blijft investeren in het verbinden van 

organisatiebrede beleidsontwikkeling met 

de dagelijkse praktijk in de programmalanden. 

Dit zal onder andere plaatsvinden 

door in 2009 opnieuw regionale 

workshops te organiseren en door gerichte 

ondersteuning van landen. 

Doelstellingen behaald 

ZOA heeft organisatiebrede beleidsontwikkeling goed kunnen verbinden met 

de dagelijkse praktijk in de programmalanden. ZOA heeft regionale workshops 

georganiseerd over de ontwikkeling van het maatschappelijk middenveld. Ook 

heeft er een wereldwijde mid-term evaluatie plaatsgevonden van het meerjarenbeleidsplan 

´Signs of Hope´. Landen hebben intensief deelgenomen aan dit 

proces. Zie voor de uitkomsten van de evaluatie hoofdstuk 9.6. 

ZOA zal beleidskaders en bijbehorende 

instrumenten op het gebied van onderwijs, 

voedselzekerheid, gender, vredesopbouw, 

CBO capaciteitsversterking en water & 

sanitatie ontwikkelen, afronden en implementeren. 

ZOA zal actief deelnemen aan geselecteerde 

kennisnetwerken, onder andere met 

PSO, Care-Nederland en door deelname 

aan de IS Academy ‘Fragile States’. 

Het ZOA hoofdkantoor heeft beleidsdocumenten geformuleerd met betrekking 

tot de onderwerpen gender, water en sanitatie, primair onderwijs en samenwerking 

met lokale ngo´s. Dit beleid is geformuleerd na intensieve samenspraak met 

de landenorganisaties. In aanvulling hierop is ook een klachtenprocedure voor 

de doelgroep ontwikkeld. 

ZOA heeft samenwerkingsovereenkomsten gesloten met de Wageningen 

Universiteit en met Agriterra. Daarnaast werd er vooruitgang geboekt in de 

uitvoering van het onderzoek van ZOA´s Keniase PhD trainee over voedselzekerheid 

in fragiele staten. 

Doelstellingen 2010 

Programma-uitbreiding 

• Het huidige programma in Burundi wordt uitgebreid en geïntensiveerd. Het werken met lokale partners 

zal hierbij centraal staan. 

• Onderzoek wordt gedaan naar nieuwe programmalanden. Hierbij wordt gedacht aan Tsjaad, Centraal 

Afrikaanse Republiek, Kenia en de Filippijnen. 

Samenwerking 

• Als penvoerder voor het Dutch Consortium for Rehabilitation neemt ZOA initiatief om de programmavoorstellen 

voor 5 landen te ontwikkelen zodat per 1 januari 2011 kan worden gestart met de 

uitvoering. 

• In diverse landen wordt op uitvoerend niveau samengewerkt. Vanuit de programma-afdeling wordt 

specifiek geïnvesteerd in het Dutch Consortium for Uruzgan en het laten functioneren van de samenwerking 

met Tear Fund UK en Tear in Congo. 

Innovatie 

• Onderzoek naar en ontwikkeling van nieuwe werkmethoden wordt uitgevoerd om effectievere en 

efficiëntere landenprogramma’s te ontwikkelen. 


‘Ik vind het belangrijk 

werk, en dat moet 

24 - JAARVERSLAG 2009 

doorgaan 

Mevrouw De Jong (78), 

collectecontactpersoon 

uit Vlist 

‘

Ik putte troost uit het feit dat ik 

niet de enige was die iemand 

verloren had’ 

Was Shi (29), weduwe 

met twee kinderen uit 

Myanmar 


‘Het is mooi om je 

talenten in te zetten voor 

een organisatie die het 

geld goed besteedt 

Marnix Kievit (35), 

ambassadeur en 

fotograaf voor ZOA uit 

Nederland 


‘Quinto Odoch (11), 

leerling in ZOA-onderwijsprogramma 

in Noord 

Uganda 

Thuis vertel ik mijn ouders wat 

ik op school geleerd heb. 

Dat vinden ze leuk en ze 

hebben er ook wat aan’ 


‘Tigest Tejiwe (30), 

Programma-adviseur 

Ethiopië 


Ik ben een hands-on 

persoon, ik houd ervan 

om met de mensen 

samen te werken’

‘Hulpverlening aan 

mensen die het zoveel 

minder hebben dan 

ikzelf; dat past bij me 

Margaretha de Koning 

(26) marketingmedewerker 

ZOA hoofdkantoor 


‘De wederopbouw van 

een gemeenschap 

is geen kwestie van 

geld alleen 

Kevin Beattie (57), 

Landendirecteur 

Zuid-Sudan 


God vraagt het gewoon: 

kleed de naakte, voed de 

hongerige. Punt ’ 

‘Dominee Gert 

Hutten, predikant van 

de gereformeerde 

kerk (vrijgemaakt) van 

Arnhem-Centrum 


5. Programmalanden 


Afrika 

1. Burundi 

2. Democratische Republiek Congo 

3. Ethiopië 

4. Liberia 

5. Noord en Zuid-Sudan 

6. Uganda 

Azië 

7. Afghanistan 

8. Cambodja 

9. Myanmar 

10. Thailand 

11. Sri Lanka 

7 

9 

4 

2 

5 

6 

1 

3 

11 

10 

8 

Burundi 

In Burundi ondersteunt ZOA de Burundese organisatie MiParec, die een programma uitvoert voor 

vredesopbouw en wederopbouw. Sinds haar onafhankelijkheid in 1962 heeft Burundi zwaar te lijden 

gehad onder een bloedige strijd tussen de Hutu’s en de Tutsi’s. Meer dan 500.000 Burundese 

Hutu’s vluchtten naar Tanzania. In Burundi zelf raakten honderdduizenden Tutsi’s intern ontheemd. 

Eind 2001 werd een driejarige overgangsregering geïnstalleerd en keerde de rust geleidelijk terug. 

Grote aantallen Burundese vluchtelingen keerden de afgelopen jaren terug. Naar schatting zullen er 

nog 60.000 Burundezen terugkeren uit Tanzania, terwijl er op dit moment nog zo’n 100.000 intern 

ontheemden zijn in Burundi zelf. 


5.1 ZOA Afghanistan 

ZOA werkt in Afghanistan sinds 2000 onder uit Iran en Pakistan teruggekeerde vluchtelingen en onder 

de gemeenschappen waarin deze vluchtelingen terugkomen. 

Aan het begin van 2009 werd het noorden van Afghanistan, na een periode van droogte, getroffen door 

overstromingen. De overstromingen verwoestten landbouwgrond en infrastructuur. ZOA ondersteunde de 

getroffen mensen met noodhulp. Door de verslechterende veiligheidssituatie wordt het steeds moeilijker 

om te reizen. Daardoor is het monitoren van projecten maar beperkt mogelijk. Voor een Nederlander 

of een Afghaan van de ´verkeerde´ etnische achtergrond is het in een aantal plaatsen in Afghanistan 

niet mogelijk om projecten te bezoeken. In Noord Afghanistan zijn de veiligheidsomstandigheden wat 

beter. Hier zijn ngo´s niet het rechtstreekse doel van gewelddadigheden. Voor ZOA Afghanistan is het 

een uitdaging om in een tijd van economische recessie aan genoeg donorgelden te komen. In 2009 

zijn er meer medewerkers bijgekomen in het kantoor in Kabul. Daardoor zijn er meer mogelijkheden om 

donoren te benaderen. 

5.1.1 ONZE MEDEWERKER 

Haider Ahmadyar (33) weet wat het is om als vluchteling te leven en om terug te keren in een onzekere 

situatie. Van zijn vijfde tot zijn zeventiende jaar leefde Haider als vluchteling in Pakistan. In 1994 keerde 

de familie Ahmadyar terug naar Afghanistan. Haider ging medicijnen studeren in Balkh in Noord 

Afghanistan. Sinds november 2003 werkt Haider voor ZOA in Afghanistan als Operations Support 

Manager voor Noord Afghanistan. ´ZOA werkt voor de meest kwetsbare mensen, mensen die lijden 

onder schaarste en de gevolgen van natuurrampen. Die mensen te helpen, is wat mij motiveert.´ 

Haider heeft hoop voor de toekomst. ´De wereld heeft sinds de laatste acht jaar eindelijk oog voor 

het lijden in dit land. Wereldgemeenschappen dragen nu bij aan de ontwikkeling van ons land en aan 

vredesopbouw. Dat geeft mij, en alle Afghanen, hoop voor de toekomst. Bovendien ben ik hoopvol 

omdat ik werk voor ZOA, een toegewijde humanitaire organisatie die zich inzet voor mensen die alle 

hoop verloren hadden.´ 

5.1.2 ONZE DOELGROEP 

Mohammed Ahmad is een van de slachtoffers van een overstroming die zijn dorp in Mardyan begin 

mei trof. ´De meeste mensen hebben alles verloren: huizen en gewassen zijn verloren gegaan. We 

probeerden wat we konden om alles te redden. We probeerden voedsel veilig te stellen met zandzakken, 

maar uiteindelijk moesten we het opgeven. Met onze kinderen en alles wat we konden dragen, zijn we 

gevlucht. De eerste tien dagen was er geen hulp. De mensen in het dorp waar we naartoe gevlucht 

waren, gaven ons wat brood. Het was moeilijk om arme mensen om hulp te vragen. Uiteindelijk kwam 

ZOA met voedselpakketten! Het kostte hen grote moeite om ons te bereiken. Ze moesten door het 

water waden om hier te komen. We zullen nooit vergeten dat ZOA ons heeft geholpen in deze moeilijke 

tijd.´ 

5.1.3 NEDERLAND EN AFGHANISTAN 

Dankzij een succesvolle en snelle fondsenwervende actie kon ZOA in mei snel hulp verlenen aan 

de slachtoffers van overstromingen in Noord Afghanistan. Op 3 mei werd het Faizabad district in de 

Jawzjan provincie getroffen door overstromingen. ZOA maakte een inschatting van de schade en deed 

onderzoek naar de grootste noden. Op 10 mei ontving ZOA in Apeldoorn de rapportage. Tien dagen 

later, op 20 mei was er 10.000 euro beschikbaar gesteld door een Nederlands bedrijf, daarnaast 

maakten twee kerken hun collecteopbrengst van in totaal 4.854 over ten behoeve van noodhulp in 

Afghanistan. Van dit geld ontvingen 215 families voedselpakketten. 


‘De eerste tien dagen was er geen 

hulp. Uiteindelijk kwam ZOA met 

voedselpakketten’ 

ZOA Afghanistan werkte in: 

ZOA Afghanistan richtte zich op: 

ZOA Afghanistan bereikte o.a. 

de volgende concrete resultaten: 

ZOA Afghanistan werkte met: 

ZOA Afghanistan personeel: 

ZOA Afghanistan ontving donaties 

van: 

ZOA Afghanistan’s bestedingen 

2009: 

ZOA Afghanistan’s budget voor 

2010: 

Noorden: Jawzjan & Saripul provincies, Midden: 

Kabul provincie (Char Asiab district), Zuiden: 

Urugzan & Kandahar provincies 

water & sanitatie, levensonderhoud, capaciteitsopbouw 

(In het kader van het National Solidarity 

Project - NSP) 

• 448 waterbronnen en latrines geplaatst en 

gerenoveerd. 

• Hygiëne training gegeven voor 290 dorpsgemeenschappen 

en ruim 11.000 families 

Noorden: Community Development Committees 

op dorpsniveau, Zuiden: NERU, SADA, ANCC, 

ARPD 

112 personen 

GTZ, BuZa (MFS), ECHO, MAIL (Afghaanse 

overheid), MRRD (Afghaanse overheid), PSO, 

RNE, ZOA Nederland, ADB (Asian Development 

Bank) 

€ 3.006.510 

€ 1.838.094 

Doelstellingen voor 2009 

• ZOA Afghanistan wil het dorpsradenproject (national solidarity programme) in 630 dorpen 

in Noord – Afghanistan afronden, waarbij de dorpsraden zelfstandig projecten uitvoeren en 

leiding geven in hun gemeenschappen. 

• ZOA Afghanistan wil een monitoring en evaluatiesysteem implementeren. 

• ZOA Afghanistan wil de financiële onafhankelijkheid, die in 2008 werd bereikt, consolideren. 

Resultaten in 2009 

• In 2009 rondde ZOA het NSP-project af in meer dan 400 dorpen. Deze gemeenschappen 

sloten de in de dorpsontwikkelingsplannen geplande infrastructuurprojecten af (aanleg van 

putten en wegen, bouw van scholen). De overgebleven 230 gemeenschappen zullen hun 

projecten in 2010 afronden. 

• Met ondersteuning van ZOA in Nederland, werd een begin gemaakt met het invoeren van 

het monitoring & evaluatiesysteem (M&E). Er is een M&E financieel manager aangesteld die 

de ZOA-partners geaudit heeft. De M&E-benadering zal in 2010 verdere aandacht krijgen. 

• ZOA Afghanistan was ook in 2009 een financieel gezonde organisatie. De organisatie hoopt 

dat ook in 2010 te consolideren. 

Doelstellingen voor 2010 

• Het ZOA-team voor de centrale regio van Afghanistan – nu werkzaam in het Char Asiab 

district van de Kabul provincie, wil haar activiteiten uitbreiden naar nieuwe districten en 

provincies waar mensen nog niet bereikt zijn met projecten op het gebied van landbouw, 

levensonderhoud, irrigatie, water, sanitatie en hygiëne. 

• ZOA Afghanistan gaat door met het verlenen van ondersteuning in geval van (natuur)rampen 

in de projectgebieden. ZOA Afghanistan deed dit ook in het verleden en dit blijkt zeer zinvol, 

ook omdat de doelgroep op die manier merkt dat ZOA trouw is in de inzet voor hen. Daarnaast 

kent ZOA deze gebieden en de mensen, wat de organisatie een voorsprong geeft bij 

noodhulpverlening. 


5.2 ZOA Cambodja 

ZOA werkt sinds 1992 in Cambodja onder uit Thailand teruggekeerde vluchtelingen. 

Net als in 2008 hebben de Cambodjanen ook in 2009 veel te lijden gehad van de stijging van 

voedselprijzen. Om hen te helpen in hun levensonderhoud te voorzien, ondersteunt ZOA inwoners van 

de Oddar Meanchey provincie met landbouwprojecten. Het doel is dat boeren verschillende gewassen 

gaan verbouwen of kleine ondernemingen beginnen. Zo zijn ze niet langer van één inkomstenbron 

afhankelijk. Zeventig procent van de landbouwers is inmiddels gaan diversificeren. 

ZOA draagt steeds meer werk over aan lokale organisaties. Lokale disaster management committees 

zijn in het afgelopen jaar zelfstandiger geworden en beleggen nu zelf vergaderingen, stellen rapporten 

op en mobiliseren mensen. 

ZOA Cambodja verwacht in 2011 al het werk te kunnen overdragen aan lokale organisaties. 


Lath Bunhans (40) werkt sinds 1999 voor ZOA in Cambodja. Als assistant capacity building advisor 

ondersteunt hij Thaise vluchtelingen in Cambodja, Cambodjanen, lokale organisaties en overheden. 

Lath heeft zelf als vluchteling in een vluchtelingenkamp aan de grens gewoond, waarna hij naar zijn 

geboortestreek terugkeerde. Ík begrijp wat het is om als vluchteling te leven. Ik ben blij dat ik nu voor 

een organisatie kan werken die zich inzet voor mensen die lijden onder geweld en natuurrampen. Omdat 

ik zelf Khmer ben, is het gemakkelijker om te communiceren met lokale overheden, met plaatselijke 

ngo´s en met lokale medewerkers van ZOA.´ 

Lath werkt graag voor ZOA. ´ De benadering van ZOA is participatief: alle mensen worden betrokken. 

Lokale staf wordt met respect behandeld en werknemers krijgen de gelegenheid om zich te 

ontwikkelen.´ 


Keo Srey Lek (14) is de jongste van zes broers en zussen. Omdat er niet genoeg geld was, kon Keo 

toen ze negen was, niet langer naar school. In 2005 waagde de familie een gok: ze hadden gehoord 

dat arme boeren land konden krijgen in Oddar Meanchey. De familie maakte de reis naar het dorp Ta 

Som. Keo Srey Lek´s familie kreeg een stuk grond, maar had verder niets om een start te maken. Met 

de hand begonnen ze de grond te bewerken. Met de hulp van ZOA gloorde er weer hoop. Keo Srey 

Lek´s ouders werden lid van een handtractorgroep. Ze kregen gereedschap en zaden. Keo Srey Lek en 

haar broer konden weer naar school. 

Ík ben er heel trots op dat ik nu in groep 8 zit. Dat had ik vijf jaar geleden nooit gedacht. Het is mijn 

droom om zo veel mogelijk te leren en om later naar de universiteit te gaan!´ 

5.2.3 NEDERLAND EN CAMBODJA 

Ńu we van dichtbij hebben gezien hoe gelukkig mensen zijn die bijna niets bezitten, beseffen we 

pas dat wij ontzettend veel hebben. We hebben ervaren hoe belangrijk ontwikkelingssamenwerking 

is en zetten ons nu in om hiervoor meer draagvlak te creëren, zodat het werk van ZOA en andere 

ngo’s in de toekomst door zal gaan.´ Dit schrijft een van de twaalf vwo-leerlingen van de Christelijke 

Scholengemeenschap Prins Maurits in Middelharnis die een reis maakten naar Cambodja. Samen 

met twee docenten bezochten ze onder andere het programmagebied van ZOA. Docent-begeleider 

Karel de Vries: ´Tijdens de reis zag ik de leerlingen de hele tijd schrijven, filmen en fotograferen. Die 

informatie blijft natuurlijk niet binnen de schoolmuren hangen. De afspraak is dat elke leerling minimaal 

150 anderen over de reis en over ZOA vertelt.´ Uit onderzoek blijkt dat jongeren in hun enthousiasme 

meestal twee keer zoveel mensen weten te bereiken als volwassenen. 


‘Ze werden lid van een handtractor 

groep. Keo Srey Lek en haar broer 

konden weer naar school’ 

ZOA Cambodja werkte in: 

ZOA Cambodja richtte zich op: 

ZOA Cambodja bereikte o.a. 


ZOA Cambodja werkte met: 

ZOA Cambodja personeel: 

ZOA Cambodja ontving donaties 

van: 

ZOA Cambodja’s bestedingen 


ZOA Cambodja’s budget voor 

2010: 

Oddar Meanchey Province 

Gemeenschapsopbouw, voedselzekerheid, landbouw, 

water en sanitatie, marketing en boerencoöperaties, 

rampenmanagement 

• 4,562 families ontvingen zaaizaden. 

• 208 handtractorgroepen functioneren. 

• 31 zaadopslag comités functioneren. 

• 91 watergebruikers groepen managen het watergebruik. 

• 20 boerenorganisaties zorgen voor marketingmogelijkheden 

voor hun leden. 

• 125 dierenfokgroepen functioneren. 

• 51 dorpscomités voor rampenmanagement functioneren. 

• Totaal zijn 36.000 mensen met hulpverlening 

bereikt. 

Cambodjaanse overheid (ministeries voor plattelandsontwikkeling, 

leefomgeving, landmanagement, 

water). 

Lokale ngo´s: CIDO, KBA, CDA. 

Gemeenschapscomités: VDC´s, VDMC 

25 personen 

DIPECHO, Europe Aid, ZOA Nederland, Läkermissionen, 

PSO, ZOA Business Ambassadors 

€ 968.544 

€ 1.320.450 


• ZOA Cambodja streeft naar een sterker maatschappelijk middenveld en lokale overheden 

zodat zij de armoede in Oddar Meanchey kunnen bestrijden. 

• ZOA Cambodja blijft de doelgroep ondersteunen door te werken aan een toename van de 

opbrengst van landbouw en door de kwetsbaarheid voor rampen te verminderen. 

• ZOA Cambodja gaat voort met de opbouw van lokale partnerorganisaties, waarbij ZOA blijft 

zoeken naar sterke organisaties om de activiteiten aan te kunnen overdragen. 


• Lokale comités zijn in 2009 zelfstandiger gaan opereren en liggen op schema om vanaf 2011 

zelfstandig te kunnen functioneren. 

• 70 procent van de door ZOA ondersteunde landbouwers zijn gaan diversificeren. Hierdoor is 

de opbrengst toegenomen en het effect van natuurrampen verminderd. 

• Gedurende 2009 ondersteunde ZOA Cambodja gemeenschapsopbouwactiviteiten van vijf 

lokale ngo´s en zes partners binnen de overheid. Drie van de lokale ngo´s en vier overheidsorganisaties 

hebben samen met ZOA projecten opgezet. De andere twee ngo´s en twee 

overheidsorganisaties hebben zelf activiteiten geïmplementeerd met andere financieringsbronnen. 


• ZOA Cambodja wil doorgaan met het opbouwen van de capaciteit van elf lokale partnerorganisaties. 

• ZOA Cambodja wil het potentieel voor landbouw en inkomensverwerving bij de doelgroepen 

verder verbeteren. 

• ZOA Cambodja zal de capaciteit verbeteren op alle niveaus bij de bestrijding van de risico´s 

van rampen. 


5.3 ZOA Democratic Republic 

of Congo 

ZOA werkt sinds 2008 in de Democratische Republiek Congo in Oost-Afrika. Als gevolg van de 

gewelddadige strijd tussen regeringslegers en rebellen vluchtten meer dan drie miljoen mensen, 

vooral vanuit Oost Congo. Sinds enkele jaren keren vluchtelingen massaal terug. ZOA ondersteunt 

teruggekeerde vluchtelingen in Zuid Kivu. In 2009 laaide het geweld weer in alle hevigheid op. De situatie 

verslechterde abrupt door de opnieuw oplaaiende strijd tussen het leger en lokale gewapende milities. 

ZOA moest evacueren vanuit Baraka. Daardoor kon 30% van de doelgroep tot december 2009 niet 

bereikt worden. Begin december konden de medewerkers weer terugkeren. Ondanks de onveiligheid 

heeft ZOA toch successen kunnen boeken in 2009. ZOA ondersteunde besturen op dorpsniveau. 

Daarmee nemen de mensen zelf de verantwoordelijkheid voor de activiteiten van een project, waarbij 

zij door ZOA worden ondersteund. Dit doet ZOA ook als er tegelijkertijd nog noodhulp geboden wordt. 

Dorpsbewoners en overheden zijn ervan overtuigd dat dit de manier is om een basis te leggen voor 

duurzame ontwikkeling. 

Het werk van ZOA in Congo is ook te volgen via de weblog van Sarah, een trainee die sinds oktober 2009 

voor ZOA in Congo werkt. Haar belevenissen zijn te volgen via http://sarahjessica.shareyourstory.nl. 


‘Vluchtelingen die naar hun oorspronkelijke gebieden zijn teruggekeerd, moeten weer leren om in hun 

eigen levensonderhoud te voorzien. In de kampen leefden ze van voedselhulp, maar nu moeten ze het 

land weer gaan bewerken. Van voedselzoekers moeten ze weer voedselproducenten worden.´ André 

Yanogo (40) heeft als programmamanager de leiding over alle activiteiten van ZOA Congo in Zuid Kivu. 

In deze functie draagt hij bij aan de begeleiding van teruggekeerde vluchtelingen. André werkt als expat in 

Congo. Hij en zijn vrouw Elisabeth en twee kinderen komen uit Burkina Faso. ´Maar het vergemakkelijkt 

mijn werk dat ik fysiek op de Congolezen lijk. Ik voel me alsof ik onder mijn broers, zussen en ouders ben 

die mijn hulp nodig hebben.´ 

´Zonder twijfel heeft God mij naar ZOA geleid. Hier heb ik de kans om mijn kennis en ervaring in te zetten 

voor mijn medemens.´ 


Mbama Ilungu (30) kwam met zijn twee vrouwen en acht kinderen in november 2008 terug uit een 

vluchtelingenkamp in Tanzania. Hij woont nu met zijn familie in Lulenda. Mbama is ondernemend. Hij 

heeft een klein handeltje in palmolie, maar toen de prijs van de olie zakte, begon hij met zijn familie 

een klein restaurantje. Ín het vluchtelingenkamp leefden we een leven van passiviteit en afwachten. 

Niemand investeerde in de toekomst. Nu voelen we ons weer vrij. We hebben weer rechten en we 

kunnen een bestaan opbouwen. We werken en we verwachten dat we over een paar jaar de vruchten 

van ons werk kunnen plukken.´ Het bestaan in het dorp is nog wel onzeker. De streek wordt nog door 

bendes geteisterd. Nu rebellenleider Laurent Nkunda is opgepakt en de burgeroorlog officieel voorbij is, 

ziet de familie uit naar definitieve vrede. 

5.3.3 NEDERLAND EN CONGO 

Zangeres Elise Mannah en ´woordkunstenaar´ Otto de Bruijne organiseerden in 2009 een tour langs 

Nederlandse zalen en kerken waarbij zij Otto´s teksten ten gehore brachten. De opbrengst van de 

avonden bestemden zij voor het werk van TEAR en ZOA in Congo. Het initiatief voor deze avonden 

kwam van Elise Mannah en Otto de Bruijne. ZOA faciliteerde door machtigingskaarten te leveren en een 

filmpje dat tijdens de avonden werd vertoond. 


‘Niemand investeerde in de 

toekomst maar nu kunnen we weer 

een bestaan opbouwen’ 

ZOA Congo werkte in: 

ZOA Congo richtte zich op: 

Fizi territory, South Kivu Provincie 

Voedselzekerheid, goed bestuur 

ZOA Congo bereikte o.a. 


ZOA Congo werkte met: 

ZOA Congo personeel: 

ZOA Congo ontving donaties van: 

• 5369 kwetsbare huishoudens in 17 dorpen ontvingen 

gereedschappen, 

• 1296 zeer kwetsbare huishoudens in 13 dorpen 

werden ondersteund met kleinvee, cash of andere 

middelen. 

• 5369 kwetsbare huishoudens hebben training 

gehad voor weerbaarheid tegen risico´s van 

droogte, overstroming en erosie. 

5 lokale organisaties en het Ministerie van Landbouw 

16 personen 

ZOA Congo’s bestedingen 2009: € 560.699 

ZOA Congo’s budget voor 2010: € 1.848.518 

BuZa, PSO, WFP, Woord en Daad, ZOA Nederland 


• ZOA Congo streeft naar de verbetering van de voedselzekerheid van gerepatrieerde gezinnen 

en andere kwetsbare groepen. 

• ZOA Congo wil relaties aangaan met lokale organisaties en deze organisaties versterken. 

• ZOA Congo wil binnen alle projecten vredesopbouw, gender en bestrijding van en bewustwording 

van HIV/aids een plaats geven. 


• De projecten met betrekking tot het verbeteren van voedselveiligheid, liggen op schema. 70 

procent van de doelgroepen heeft zaaizaad en landbouwgereedschap ontvangen. Zij hebben 

ook deelgenomen aan trainingen voor landbouw en groenteteelt. 

• ZOA werkt samen met 5 lokale ngo´s, die alle begeleid worden bij het plannen en uitvoeren 

van projecten en specifieke activiteiten. ZOA ondersteunt deze ngo´s bij de bepaling van de 

doelgroepen, het vaststellen van de noden, linken leggen met de overheid, en het faciliteren 

van lokaal bestuur. 

• Peace building: ZOA werkt hieraan door het faciliteren van contacten tussen verschillende 

dorpen en stammen en door het steunen van kerkelijke conferenties over verzoening. 

Gender: meer dan 50% van de dorpscomités bestaat uit vrouwen. Vrouwen doen actief mee 

aan het lokale bestuur. 

• HIV/aids: partnerorganisatie Tearfund, mede-uitvoerder van het project, voert projecten uit op 

het gebied van HIV/aids voor de gezamenlijke doelgroep. 


Via capaciteitsopbouw van lokale organisaties worden de volgende resultaten bereikt: 

• Tussen de 25 en 40% verbetering van de voedselproductie, effectief gebruik en toegang tot 

voedsel en meer stabiele voedselsystemen. 

• 25% meer kinderen van teruggekeerde vluchtelingen naar school. 

• Vermindering van ‘gender-based’ geweld, vredesopbouw en HIV/aids preventie maken onderdeel 

uit van de voedsel en onderwijsprojecten. 


5.4 ZOA Ethiopië 

ZOA werkt sinds 1994 in Ethiopië onder vluchtelingen en ontheemden en in de gemeenschappen waar 

zij verblijven. 

Ethiopië werd in 2009 opnieuw door droogte getroffen. Gebrek aan natuurlijke hulpbronnen als water, 

land en brandhout, deed mensen opnieuw wegtrekken. De schaarste leidt tot conflicten tussen ontheemden 

en de gastgemeenschappen. Lokale medewerkers van ZOA wonen in hun eigen gemeenschappen 

en ervaren zo in hun persoonlijk leven de effecten van ontheemding en schaarste. 

ZOA ondersteunt vluchtelingen, ontheemden en gastgemeenschappen door projecten waarin verzoening 

en conflictbeheersing een grote rol spelen. Door houtbesparende oventjes te introduceren, hebben 

vluchtelingen en ontheemden minder hout nodig, zodat conflicten over houtschaarste voorkomen 

kunnen worden. ZOA versterkt de gemeenschappen door hen te helpen om zelf comités op te richten 

die op een vreedzame manier het gebruik van bijvoorbeeld waterbronnen regelen. Zo gaan projecten 

op het gebied van leefomgeving, water, voedsel, sanitatie en gemeenschapsopbouw altijd hand in hand 

met conflictbeheersing. 


Mekdes Tekalign (28) werkt als peace building coördinator voor ZOA in Ethiopië. Mekdes komt uit 

Wollisso, een kleine stad in Ethiopië. ‘Wat mij motiveert om te werken voor ZOA, is dat ik kan werken 

voor kwetsbare mensen, mensen die vaak alle hoop verloren hebben. Omdat ik zelf vrouw ben, krijg ik 

gemakkelijker contact met de vrouwen voor wie ik werk. Ze delen hun gevoelens met mij.’ 

Mekdes voelt zich bevoorrecht dat ze voor ZOA, een internationale ngo, kan werken. ‘Dit werk is zo 

leerzaam. Ik kom in contact met veel verschillende mensen en organisaties. Het contact met partnerorganisaties, 

met de mensen voor wie we werken en met de lokale medewerkers ervaar ik als heel 

waardevol.’ 

‘Dit werk geeft me het gevoel dat het me niet alleen vooruit helpt in mijn carrière, maar ook mijn ziel 

voedt. Als ik zie hoe de levens van mensen voor wie wij werken, daadwerkelijk ten goede veranderen, 

geeft me dat hoop voor de toekomst.’ 


Deng Both is een van de leiders van de Nuer-stam in Fugnido, een vluchtelingenkamp in Gambella in 

Ethiopië. Dit kamp was jarenlang het toneel van bloedige strijd tussen de verschillende Sudanese stammen 

die er gedwongen moesten samenleven. 

Het keerpunt kwam in 2005. Na de moord op drie jongens, moest iedereen in het kamp zijn wapens 

inleveren. ´Maar de echte verandering moest van binnenuit komen´, zegt Both. Hij woont al zeventien 

jaar in Pugnido. ‘We gingen vergaderen over alle potentiële bronnen van conflict. Eerst binnen de clan, 

met de families. Daarna met vertegenwoordigers van verschillende clans binnen de stam. En vervolgens 

met leiders van de andere stammen. Uiteindelijk draaide elke vergadering om hetzelfde: we zijn allemaal 

Sudanezen. We zullen het samen moeten doen.’ 

´Mensen zijn in Sudan opgegroeid met geweld, ze wisten niet beter. Maar de nieuwe generatie van 

mensen die de conflicten in dit kamp zagen verdwijnen, weet dat het ook anders kan. Dat nemen ze 

met zich mee naar huis.’ 

5.4.3 NEDERLAND EN ETHIOPIË 

Rotary Club Vlaardingen ondersteunt het werk van ZOA in Ethiopië. De Club maakt in 2009 de aanleg 

van 4 waterzuiveringsunits in Hartisheik mogelijk. 900 huishoudens hebben nu toegang tot schoon 

drinkwater. De Rotary Club blijft bij Ethiopië betrokken en sponsort in 2010 een project waarbij ontheemden 

uit het Hartisheik kamp worden ondersteund bij terugkeer naar hun dorp van herkomst. 


‘Conflicten verdwijnen’ 

ZOA Ethiopië werkte in: 

ZOA Ethiopië richtte zich op: 

ZOA Ethiopië bereikte o.a. 


ZOA Ethiopië werkte met: 

ZOA Ethiopië personeel: 

ZOA Ethiopië ontving donaties 

van: 

Gambella regio: Pugnido kamp, Akobo en Itang 

districten (ontheemden) 

Benishangul Gumuz regio: Sherkole kamp, Tigray 

regio: Shimelba kamp, Somali regio (Bogomayo): 

Kebribeyah, Aubari en Hartisheik kampen. 

Leefomgeving, ontwikkeling van kleine ondernemingen, 

voedselzekerheid, beroepentrainingen, 

water en sanitatie. Vredesopbouw maakt deel uit 

van deze vier sectoren. 

• Schoon drinkwater voor 1100 mensen 

• 422 families ontvingen training in kleinschalige 

landbouw 

• 55.700 bomen zijn gepland om conflicten over 

hout te voorkomen 

• 636 mensen zijn getraind in conflictpreventie 

• Materiaal voor 1068 tijdelijke woningen is 

verstrekt in nieuwe vluchtelingenkampen 

Totaal werden 43,000 vluchtelingen in de kampen, 

21,000 ontheemden, 11,000 mensen uit 

lokale gemeenschappen bereikt. 

CIFA, Ethiopian Church Mekane Jesus (EECMY), 

Don Bosco Catholic, SIM (Society of International 

Ministries). 

110 personen 

ZOA Ethiopië’s bestedingen 2009: € 2.141.881 

ZOA Ethiopië’s budget voor 2010: € 1.216.410 

Bureau for Population, Refugees and Migration 

(BPRM), EO Metterdaad, PSO, RNE, UNOCHA, 

UNHCR, ZOA Nederland en ZOA Business 

Ambassadeurs. 


• ZOA Ethiopië streeft naar verdere professionalisering, onder andere door ontwikkeling van 

haar personeelsleden op het gebied van planning, monitoring en evaluatie en managementvaardigheden. 

• ZOA Ethiopië wil meer aandacht geven aan netwerken en leren. 

• ZOA Ethiopië streeft naar uitbreiding van het donorportfolio. 


• In januari werd, samen met de medewerkers van ZOA Ethiopië in sleutelposities, een PMEinstrument 

ontwikkeld. Dit instrument is in de organisatie geïmplementeerd. 

• Staf is getraind in planning en projectmanagement. De verdeling van de verantwoordelijkheden 

binnen ZOA Ethiopië sluit nu aan op het coördinatiemechanisme van de VN voor 

effectievere hulpverlening 

• De donorportfolio is uitgebreid met een grote nieuwe donor, Bureau for Population, Refugees 

and Migration (BPRM), een onderdeel van de US State Department. BPRM is donor 

voor projecten met betrekking tot vluchtelingen en migratie. 

Evaluatie 2009 en impact op 2010 

• De doelstellingen voor 2009 zijn ruim gehaald door een voorzichtige planning. Reden hiervoor 

is dat middelen voor Ethiopië veelal op het laatste moment ter beschikking komen. Ook 

de activiteiten voor 2010 zijn voorzichtig ingeschat. 

• De realisatie voor de tijdelijke huisvesting in een nieuw vluchtelingenkamp is moeizaam 

verlopen in verband met externe factoren waar ZOA onvoldoende pro-actief op heeft gereageerd. 

Dit is hersteld door de inzet van hoger gekwalificeerd personeel. 


• ZOA Ethiopië wil 720 families ondersteunen zodat zij kleinschalige landbouwactiviteiten 

kunnen opzetten voor hun levensonderhoud. 

• ZOA Ethiopië wil 140 families ondersteunen bij het opstarten of verbeteren van kleine 

ondernemingen. 

• ZOA Ethiopië wil 340 families ondersteunen met het bieden van energiezuinige technologieën, 

zodat zij minder geld hoeven te besteden aan energievoorziening en om de uitputting 

van natuurlijke bronnen tegen te gaan. 

• ZOA Ethiopië wil voorzien in schoon drinkwater voor 150 families. 


5.5 ZOA Liberia 

ZOA werkt sinds 2003 in Liberia onder teruggekeerde vluchtelingen en ontheemden. Een duurzame 

vrede is in Liberia nog altijd niet bereikt. Een aantal van de oorlogsmisdadigers die een waarheids- en 

verzoeningscommissie in 2009 heeft geïdentificeerd, dreigt met geweld als er stappen tegen hen ondernomen 

worden. Ook corruptie is een groot probleem. Er is vrijwel geen economische vooruitgang 

en de werkeloosheid is enorm. Er is in Liberia nog altijd voedingsbodem voor het opnieuw oplaaien 

van geweld. ZOA Liberia ondersteunt vluchtelingen en ontheemden met projecten op het gebied van 

voedselvoorziening, volwassenenonderwijs, landbouwtrainingen en vredesopbouw. In Monrovia is ZOA 

de enige organisatie die projecten uitvoert op het gebied van water en sanitatie. Hier kon ZOA in drie 

maanden 400.000 mensen bereiken met een cholerapreventiecampagne. 

ZOA werkt aan het overdragen van activiteiten aan lokale organisaties. Lokale ZOA-medewerkers hebben 

een eigen ngo opgestart die, in samenwerking met vier andere lokale ngo’s, ZOA’s projecten op 

termijn kan overnemen. 


Moses Kessellie (45) is ZOA´s programmamanager in Monrovia. Hij is vader van vier kinderen en gedurende 

vele jaren was hij ontheemd als gevolg van de burgeroorlog. Ík voel me gedreven om bij te dragen 

aan de verbetering van de levens van mensen. Ik ben zelf ontheemde en vluchteling geweest, daarom 

wilde ik werken voor een organisatie die zich richt op mensen zoals ik.´ Moses staat in zijn werk voor 

grote uitdagingen. ´Liberia is een verscheurd land. De verdeeldheid tussen verschillende groepen en 

stammen maakt het vreedzaam samenleven van mensen heel moeilijk. Bovendien is het land kapot door 

de lange burgeroorlog.´ Toch heeft Moses goede hoop voor de toekomst. ´ZOA werkt mét mensen, niet 

vóór mensen. Dat wekt vertrouwen en betrokkenheid. We hebben een grote bijdrage kunnen leveren 

aan de positieve verandering in de levens van mensen. ZOA heeft scholen gebouwd, voorzien in veilig 

drinkwater en mensen training gegeven op het gebied van hygiëne. Zo hebben we kunnen bijdragen 

aan de afname van ziekte en sterfte.´ 


Ethel woont in Monrovia, de hoofdstad van Liberia. Zij is de leider van een vrouwengroep die op een 

stuk grond groente verbouwen en van de opbrengst daarvan in hun levensonderhoud proberen te voorzien. 

De landbouwgrond bevindt zich op het terrein van een door Ethel gerund weeshuis voor kinderen 

van wie de ouders zijn gedood in de burgeroorlog. ´ZOA ondersteunt ons sinds een aantal maanden. We 

hebben training gekregen over moderne landbouwtechnieken en we kregen zaden en gereedschappen. 

De vrouwen passen wat ze hebben geleerd, nu ook thuis toe, op de kleine lapjes grond die ze 

hebben.´ 

Ethels vrouwengroep heeft in 2009 ook de president, mevrouw Ellen Johnson-Sirleaf, laten zien wat 

zij hebben bereikt. 

5.5.3 NEDERLAND EN LIBERIA 

Kinderen in Bensonville, Liberia, hoeven niet langer naar Monrovia te reizen om naar school te kunnen. 

Hun eigen middelbare school, die voor de burgeroorlog bekend stond als een van de beste van het land, 

is hersteld en telt nu vijftien klaslokalen voor meer dan 700 leerlingen. Kruidnoten maakten het herstel 

van de Bensonville Highschool in Liberia mogelijk. De werkzaamheden werden voor een deel bekostigd 

vanuit de opbrengst van de jaarlijkse kruidnotenactie van ZOA. Van elke verkochte zak kruidnoten, ging 

de helft van de opbrengst naar de Bensonville Highschool. Er werden maar liefst 63.410 zakken verkocht. 

Het eerste gedeelte van de school werd in 2009 geopend door de Liberiaanse president. 


‘De vrouwen passen wat ze hebben 

geleerd nu ook thuis toe’ 

ZOA Liberia werkte in: 

ZOA Liberia richtte zich op: 

ZOA Liberia bereikte o.a. 


ZOA Liberia werkte met: 

ZOA Liberia personeel: 

ZOA Liberia ontving donaties van: 

Margibi en Montserrado counties -Todee district, 

Kakata district en Careysburg district, Greater 

Monrovia (Peynesville) 

Onderwijs, voedselzekerheid, water en sanitatie, 

capaciteitsopbouw van het maatschappelijk 

middenveld. 

• Trainingen and ondersteuning van 5 partner 

ngo´s 

• Aanleg van 60 putten 

• Bouw van 80 gemeenschappelijke latrines 

• 6000 families ontvingen zaden en gereedschappen 

• 6000 mensen kregen landbouwtraining 

• 400.000 mensen werden bereikt met hygiënevoorlichting 

in Monrovia. 

Africa 2000 Network Liberia, Evangelical 

Childrens Rehabilition Program, Foundation for 

Human Rights and Democracy, Study Group 

Project and Community Empowerment Group. 

33 personen 

ZOA Liberia’s bestedingen 2009: € 1.199.052 

ZOA Liberia’s budget voor 2010: € 1.546.911 

Aqua4All, BuZa, CRWCR, Prisma, Woord&Daad, 

PSO, UNICEF, UNHCR, ZOA Nederland en ZOA 

Business Ambassadeurs 


• ZOA Liberia start met de voorbereiding van de overdracht van de activiteiten naar een lokale 

ngo die zal bestaan uit lokale ZOA-medewerkers. Deze overdracht staat gepland voor 2011. 

• ZOA Liberia streeft naar een verbetering van de organisatorische vaardigheden van de 

medewerkers van lokale organisaties. 

• ZOA Liberia wil doorgaan op de ingeslagen weg van verbetering van de effectiviteit van 

projecten op de in 2008 bepaalde focusgebieden. 


• In 2009 hebben lokale ZOA-medewerkers zelf een ngo opgezet die samen met andere 

lokale ngo’s, op termijn projecten kan overnemen. ZOA Liberia heeft haar medewerkers 

hierin begeleid. Dit leidt tot lange termijn continuïteit en duurzaamheid. 

• ZOA werkt via lokale organisatie en traint haar medewerkers regelmatig training op het 

gebied van capaciteitsopbouw. 

• ZOA Liberia heeft MFS1 en CRWRC programma’s die in hetzelfde gebied worden uitgevoerd, 

geïntegreerd. In Kakata en Monrovia heeft ZOA de projecten van Aqua4All en Prisma 

geïntegreerd, door gebruik te maken van de al bestaande Prismastructuren. 


• Verbetering van de voedselzekerheid via verbetering van infrastructuur (scholen, coöperaties, 

business development, etc.): 

a. studiegroepen in 750 communities 

b. 12 boerencoöperaties 

c. 9 financieel gezonde agrarische en/of bosbouwbedrijven 

d. zaaddistributies voor 15.000 families 

• Verbetering van de toegang tot schoon drinkwater voor 2 vluchtelingengemeenschappen uit 

Sierra Leone met als doel vermindering van infectieziekten. 

• Verbetering van de leeromgeving leidend tot een toename in scholingsmogelijkheden voor 

200 kinderen op korte termijn. Actieplannen voor de langere termijn worden voor 33 communities 

ontwikkeld. 


5.6 CDN Myanmar 

ZOA werkt, samen met Woord en Daad en Red een Kind, sinds 2008 in Myanmar. Samen vormen zij het 

Consortium of Dutch NGO´s (CDN). CDN ondersteunt de door overstromingen getroffen mensen in de 

Ayeyarwady delta met noodhulp. In 2008 werd Myanmar getroffen door de cycloon Nargis. Akkers waren 

overstroomd met zout water en huizen weggeslagen. De bevolking van Myanmar had dringend noodhulp 

nodig. Op 6 maart 2009 ontving CDN het Memorandum of Understanding, waarmee de organisatie 

in samenwerking met de overheid van Myanmar, noodhulp kon leveren aan de bevolking. CDN heeft 

voedselpakketten en landbouwgereedschappen gedistribueerd onder de mensen in de Ayeyarwady 

Divisie. Zo krijgen mensen weer de mogelijkheden in handen om in hun eigen levensonderhoud te 

voorzien. Daarnaast zijn met zout water vervuilde waterbassins schoongemaakt. Om ervoor te zorgen 

dat de mensen van deze streek beter bestand zijn tegen de effecten van cyclonen, heeft CDN twee 

cycloonbestendige opvangcentra gebouwd en noodreparaties verricht aan sluizen en sluisdeuren. 


Cyril Than Hla (66) werkt sinds mei 2008 als deputy country director voor CDN in Thailand. Ík ben zelf 

een inwoner van Myanmar, van de Karen bevolkingsgroep. Uit eigen ervaring weet ik van de uitdagingen 

waar mijn landgenoten mee te maken hebben.´ 

Ík ben voor CDN gaan werken omdat me dit een manier geeft om mijn medeburgers die humanitaire 

hulp nodig hebben, te helpen. Het was een spannende tijd toen ik in 2008 voor CDN ging werken. Er 

gebeurt ontzettend veel en alles wat we doen is afhankelijk van het politieke klimaat, wat van de ene op 

de andere dag kan veranderen. Dat maakt dit land complex en het werk uitdagend. Ik heb goede hoop 

dat CDN en onze partners succesvol kunnen zijn in dit land.´ 


´Mijn man is gedood door de cycloon. Hij heet Saw Ple Thaw. Ik mis hem nog elke dag.´ Was Shi (29) 

is weduwe. Ze voedt haar twee kinderen nu alleen op. In mei 2008 woonde Was Shi in haar dorp Kan 

Myi Neung. Ópeens kwam de wind en het water. Het werd heel donker en ik kon niets zien. Mijn man 

was met de boot naar de rijstvelden gegaan. Ik heb een hele week gewacht.´ De cycloon heeft diepe 

littekens achtergelaten in de harten van de overlevenden. ´Hoop Ik weet het niet. Ik hoop dat ik een 

huis kan krijgen. Ik hoop dat mijn kinderen naar een goede school kunnen gaan.´ Er flikkert iets in 

haar ogen op de vraag wat ze zelf graag zou willen doen. Ík zou graag een winkel voor kleine snacks 

willen openen. Ik voel me haast verlegen om het te vertellen. Het enige wat ik nodig heb is geld om te 

beginnen. Daarom ga ik op de rijstvelden werken.´ 

5.6.3 NEDERLAND EN MYANMAR 

Tijdens een van de verschepingen met noodhulppakketten zijn twee vrijwilligers mee geweest om met 

eigen ogen te zien hoe het geld van de achterban in Myanmar is besteed. Zij zagen hoe CDN ook 

de kleinste dorpjes in de uithoeken van de delta bereikt. Hoe schoon drinkwater en gereedschappen 

werden geleverd en waterreservoirs schoongemaakt. Daarnaast geeft CDN slachtoffers – door middel 

van het ´geld-voor-werk´ principe´ een kapitaalinjectie waardoor ze weer op eigen benen kunnen staan, 

terug naar de situatie zoals die was voor de ramp. Door de mensen voor hun werk te betalen, versterkt 

CDN de eigenwaarde van de slachtoffers en de lokale economie. 


‘Hoop Er flikkert iets in haar ogen 

op de vraag of ze zelf graag iets 

zou willen doen’ 

CDN werkte in: 

CDN richtte zich op: 

CDN bereikte o.a. 


CDN werkte met: 

CDN personeel: 

CDN ontving donaties van: 

Ayeyarwady Divisie, Labutta Township, Bitut 1 & 

2 polders 

Landbouw, voedselzekerheid, levensonderhoud, 

water en sanitatie, beroepentraining. 

• 17 waterbassins zijn schoongemaakt en opnieuw 

gevuld met zoet water. 

• 5880 families hebben (kleine) landbouw gereedschappen 

ontvangen 

• 2 cycloonbestendige opvangcentra zijn overgedragen 

aan de lokale bevolking 

• Totaal 30.000 mensen zijn door ZOA bereikt. 

Karen Baptist Kerk (KBC), landbouw voorlichtingsdienst, 

Capacity Building Institute (CBI, 

lokale ngo). 

15 personen 

CDN’s bestedingen 2009: € 496.288 

CDN’s budget voor 2010: € 1.383.228 

Kinder Not Hilfe, PSO, Red en Kind, Woord en 

Daad, ZOA Nederland 


• CDN zal een nieuw werkgebied openen in Zuid Shan provincie in het midden / oosten van 

Myanmar. 

• CDN zal blijven samenwerken met de Karen Baptist Church (KBC) in Labutta in de delta en 

met het Capacity Building Institute (CBI) in Yangon. 

• CDN blijft bouwen aan de goede samenwerking met het Ministerie van Landbouw en Irrigatie 

in Myanmar. 

• CDN zal werken aan capaciteitsopbouw voor haar eigen personeelsleden en voor de medewerkers 

van de samenwerkende organisaties ter plaatse. 


• CDN heeft nog geen nieuwe werkgebieden geopend in 2009 vanwege het ontbreken van 

een zogenaamde Call for Proposal. Humanitaire hulp wordt consequent gekoppeld aan 

internationale politieke doelstellingen waardoor de EU en de VS nog niet met extra geld 

naar dit land zijn gekomen. 

• CDN heeft haar relatie met KBC goed onderhouden en waar noodzakelijk verder uitgebreid. 

Ook met CBI zijn de banden versterkt. 

• De relatie met het Ministerie voor Landbouw en Irrigatie is goed. Zonder een goede relatie 

met het Ministerie is het werken in de delta niet mogelijk. 

• CDN voert continu leerprogramma’s uit met haar eigen staf en met die van de KBC. Er is 

daarin veel aandacht voor de Engelse taal en voor het gebruik van computers. 


• CDN wil werkzaamheden opstarten in Zuid Shan State en in Magway Divisie. 

• CDN wil 7 cycloonbestendige opvangcentra bouwen in de delta. 

• CDN wil doorgaan met de distributie van kleine landbouwgereedschappen. 

• CDN wil in 2010 18 waterbassins schoonmaken. 


5.7 ZOA Sri Lanka 

ZOA werkt sinds 1995 in Sri Lanka onder ontheemden, terugkerende ontheemden en andere Sri 

Lankanen die slachtoffer zijn geworden van natuurrampen en geweld. In 2009 is er veel veranderd 

voor de Sri Lankanen. In mei 2009 kwam een einde aan de oorlog die vanaf augustus 2006 gaande 

was tussen de regering en rebellen. De vluchtelingenkampen waarin veel vluchtelingen nog werden 

vastgehouden, zijn door de overheid opengesteld en vluchtelingen zijn vrij om te gaan. Dit betekent 

niet dat iedereen naar huis kan, want veel gebieden zijn nog gesloten. De verwachting is dat de laatste 

gebieden in 2010 ontsloten zullen worden. 

Hoewel de situatie nog niet stabiel is, biedt de nieuwe situatie kansen om duurzame ontwikkeling op 

gang te brengen. ZOA kan nu boerencoöperaties en coöperaties van vissers gaan opzetten. In het 

oosten begint ZOA nu ook met duurzame lange-termijn-ontwikkeling en capaciteitsopbouw. In het 

noorden verleent ZOA zolang dat nodig is, nog noodhulp. 


Anslem Felix Mudiappa (67) werkt sinds 2006 voor ZOA als livelihood development executive. ´Voordat 

ik voor ZOA ging werken, heb ik 23 jaar voor verschillende grote ondernemingen gewerkt. Alles wat ik 

deed was gericht op winst maken. Toen ik christen werd, wilde ik mijn talenten gaan inzetten voor een 

hoger doel.´ 

´De eerste tijd voelde ik me misplaatst in de werkomgeving van ZOA. De cultuur was zo anders dan 

ik gewend was. Ik heb me uiteindelijk kunnen aanpassen en ik heb geleerd dat in mijn nieuwe werk 

zachtmoedigheid en nederigheid centraal staan.´ 

´De mensen voor wie ik werk, hebben alles verloren, alles wat ze nodig hebben om in het levensonderhoud 

van hun familie te voorzien. Wij proberen mensen te linken aan private ondernemingen. We proberen 

hen ook in groepen samen te brengen waarbij ze gezamenlijk produceren.´ 


Het verhaal van mevrouw Kanaphathy is een verhaal van ontworteling, zoals er vele zijn in Sri Lanka. 

Sinds het uitbreken van de burgeroorlog in 1990 moesten zij en haar man en twee kinderen steeds 

opnieuw vluchten. Voortdurend werden ze opgejaagd door de strijd die zich constant verplaatste. In 

2005 kreeg de familie Kanaphathy een huis van ZOA. Maar de rust was van korte duur. In 2007 moest 

de familie opnieuw vluchten. Een van de zoons van mevrouw Kanaphathy werd door de LTTE opgepakt 

en werd gedwongen mee te vechten. De rest van de familie leefde in een gesloten vluchtelingenkamp, 

zonder water, voedsel en sanitaire voorzieningen. Ze hadden alle hoop opgegeven toen ze op 4 oktober 

werden bevrijd. Via verschillende kampen kwam de familie Kanaphathy eindelijk thuis. Het huis, jaren 

geleden door ZOA geschonken, stond er nog. Nu breekt een nieuwe tijd van onzekerheid aan, als 

mevrouw Kanaphathy en haar man hun leven weer proberen op te bouwen. 

5.7.3 NEDERLAND EN SRI LANKA 

Dat Nederlandse ondernemers veel kunnen leren van de manier waarop ZOA-medewerkers in Sri 

Lanka omgaan met crisis, bleek tijdens het Business Seminar Extreem Leiderschap met Ben Tiggelaar. 

ZOA deelde ervaringen met betrekking tot leiderschap met ruim 200 ondernemers en managers uit 

het midden- en kleinbedrijf. Aanwezigen vonden het seminar professioneel, goed georganiseerd, 

afwisselend en praktisch toepasbaar. Indicatief is de score 8 die de deelnemers aan deze dag gaven: 

een dikke voldoende. 

De meeropbrengst van de dag kon worden besteed aan projecten in Sri Lanka. 


‘Het huis, jaren geleden door ZOA 

geschonken, stond er nog’ 

ZOA Sri Lanka werkte in: 

ZOA Sri Lanka richtte zich op: 

ZOA Sri Lanka bereikte o.a. 


ZOA Sri Lanka werkte met: 

ZOA Sri Lanka personeel: 

ZOA Sri Lanka ontving donaties 

van: 

ZOA Sri Lanka’s bestedingen 


Ampara, Batticaloa, Jaffna, Killinochchi, Mannar, 

Vavuniya 

Distributie van voedselpakketten, tijdelijk onderdak, 

water en sanitatie. 

ZOA verzorgde tijdelijke huisvestiging en voedseldistributie 

voor 300.000 vluchtelingen. 

Al Inzania Organization, Centre for Peace 

Building & Reconciliation, Familian Psycho-social 

Rehabilitation Centre, Jaffna Women & Child 

Development Association, Lanka Evangelical 

Alliance Development Service, Mahasakthi Foundation, 

Mannar Association for Rehabilitation of 

Differently Abled People, Mannar District Hair 

Dressers Association, Peoples welfare Association, 

SHADOW, Socio Economic Development 

Organization of Trincomalee, South East Social 

Service Organization, The Voluntary Organization 

for Vulnerable Community Development, 

Women’s Development Centre, YGRO 

205 personen 

BuZa, CRWRC, ECHO, EuropeAid, KIA, PSO, 

Unicef, ZOA Nederland, WFP, RNE, Happy Gift 

€ 3.774.641 

ZOA Sri Lanka’s budget voor 2010: € 2.916.643 


• ZOA Sri Lanka wil - als toegang tot dit gebied weer mogelijk wordt - noodhulp bieden in 

Vanni, Noord Sri Lanka. 

• ZOA Sri Lanka wil ontheemden die teruggekeerd zijn en in kampen in het noorden verblijven 

ook noodhulp geven. Daarnaast wil ZOA mensen van verschillende etnische groepen 

ondersteunen bij terugkeer naar hun oorspronkelijke leefgebieden in het noorden en oosten 

van Sri Lanka. 

• ZOA Sri Lanka streeft ernaar haar werkzaamheden uit te breiden naar Singalese gemeenschappen 

in gebieden die grenzen aan de huidige werkgebieden. 


• ZOA Sri Lanka was in staat om gedurende 2009 in Vanni te blijven werken en hier de 

mensen van noodhulp te voorzien. 

• In het oosten was ZOA in staat om noodhulp te bieden aan teruggekeerde ontheemden. 

In het noorden kon ZOA slechts vijf procent van de mensen bereiken, omdat het overgrote 

deel van de mensen daar nog in kampen verblijft. Deze doelstelling schuift daarom door 

naar 2010, als meer mensen vanuit de kampen zullen terugkeren. 

• Het werk is uitgebreid naar Singhalese gemeenschappen aan de grenzen van de huidige 

werkgebieden. ZOA ondersteunt zowel Tamils, moslims als Singhalezen bij de terugkeer 

naar hun gebieden van herkomst. 


• ZOA Sri Lanka zal, tussen 2010 en 2012, betrokken zijn bij de ondersteuning van 7000 - 

10.000 terugkerende families in Noord Sri Lanka. 

• ZOA Sri Lanka zal ontheemden blijven ondersteunen bij hervestiging. De overheid stelt 

voormalig LTTE gebied open voor hervestiging. Omdat er veel verwoest is, zal het nog 

geruime tijd duren voordat het leven zich normaliseert. 

• ZOA Sri Lanka zal haar focus verschuiven van noodhulp naar activiteiten op het gebied van 

het genereren van inkomsten door het ondersteunen van het opstarten van economische 

bedrijvigheid en versterking van de gemeenschap. 


5.8 ZOA Noord Sudan 

ZOA werkt sinds 2004 in Noord Sudan onder vluchtelingen, ontheemden en gastgemeenschappen. 

Delen van Darfur in Noord Sudan zijn in 2009 veiliger geworden. Steeds meer mensen kunnen nu 

vanuit de vluchtelingenkampen terugkeren naar hun oorspronkelijke woonplaatsen of naar andere 

gebieden. ZOA Noord Sudan probeert dat terugkeerproces te stimuleren. Dat doet ZOA door te zorgen 

voor voorzieningen als waterbronnen en scholen in de plaatsen waar vluchtelingen naar terugkeren. 

Het voorkomen van nieuwe conflicten is daarbij een speerpunt. In alle gebieden waar ZOA werkt, is 

in 2009 begonnen met vredesopbouwactiviteiten met steun van het Darfur Community Peace and 

Stability Fund. Zo organiseert ZOA projecten om boeren en nomaden vreedzaam te laten samenleven, 

door het verbeteren van watervoorzieningen en door onderscheid te maken tussen de corridors waar 

de nomaden doorheen trekken en de landbouwgrond van de boeren. Door goede samenwerking heeft 

iedereen voordeel van de natuurlijke bronnen die er zijn. 


Ghada Omer Mustafa Khalid (39) werkt als programma coördinator van ZOA in Ed Daein, Darfur. Zij is 

verantwoordelijk voor het werk wat ZOA hier doet onder vluchtelingen. Ghada is in Khartoem geboren 

en opgegroeid. Ík voel me door en door Sudanees. Alle delen van het land heb ik bezocht en ik woon 

inmiddels vier jaar in het noorden. Ik voel aan wat er leeft onder de mensen. ZOA helpt de mensen zich 

te organiseren in comités en platforms. Zo bouwen we aan een álternatief maatschappelijk middenveld´. 

Ghada werkt sinds 2007 voor ZOA. Ík ben blij dat ik de kans kreeg om voor een internationale ngo 

te gaan werken. Bovendien wil ik mijn eigen gemeenschap ondersteunen. Ik wil een rol spelen in de 

oplossing voor het conflict in dit gebied.´ 


Azarig Mohammed Ahmed is een nomade die met zijn dieren tussen Noord- en Zuid-Darfur trekt. Ín 

juni trokken we vanuit Bahr Alarab in het zuiden naar het noorden van Darfur om te ontsnappen aan de 

insecten waar onze dieren last van hadden. Deze tocht hebben we de afgelopen jaren vaker gemaakt. 

Het grootste probleem waar we dan mee te maken kregen, was dat verschillende doorgangswegen 

door boeren waren afgesloten. Omdat de boeren en de nomaden het land en het water nodig hebben, 

ontstonden hier vaak conflicten. Dit jaar konden we voor het eerst zonder problemen naar Noord Darfur 

trekken. ZOA heeft ons geholpen door ervoor te zorgen dat nomaden en boeren gingen samenwerken. 

Ons nomadencomité is nu ook in overleg met de watercomités van de boeren om samen de rustplaatsen 

en de waterpunten te verbeteren. Daar hebben we allemaal voordeel van en zo werken we samen 

zonder conflicten!´ 

5.8.3 NEDERLAND EN NOORD SUDAN 

ZOA heeft haar achterban betrokken bij het werk in Noord Sudan door middel van een telemarketingactie. 

Naar aanleiding van deze actie hebben 1205 mensen geld bijgedragen voor een alfabetiseringscursus 

voor ontheemden in Noord Sudan. In 2009 hebben deze mensen een rapportage ontvangen over 

het resultaat van het project. Met het geld zijn 20 cursusleiders opgeleid en alfabetiseringscursussen 

uitgevoerd rond Khartoum, waaraan 480 mensen deelnamen. Vervolgens hebben ongeveer 1500 

mensen in Darfur deelgenomen aan alfabetiseringscursussen. Van de particuliere donateurs die geld 

gaven voor dit project, is 15% vaste donateur geworden. Op 11 november bezocht minister Koenders 

Ed Daein, waar ZOA werkt onder vluchtelingen. 


‘Ik wil mijn eigen gemeenschap 

ondersteunen. Ik wil een rol spelen 

in de oplossing voor het conflict in 

dit gebied’ 

ZOA Noord-Sudan werkte in: 

ZOA Noord-Sudan richtte zich op: 

ZOA Noord-Sudan bereikte o.a. 


ZOA Noord-Sudan werkte met: 

ZOA Noord-Sudan personeel: 

ZOA Noord-Sudan ontving donaties 

van: 

ZOA Noord-Sudan’s bestedingen 


ZOA Noord-Sudan’s budget voor 

2010: 

Zuid Darfur: Gereida district, Joghana, Abu Ajura 

district, Mose, Sekale, Elseref, Ed Daein, Adila en 

ontheemden in Nyala. 

Onderwijs, voedselzekerheid, water en sanitatie, 

inkomensverwerving. 

44.000 kinderen in Darfur gaan naar school, 

80.000 boeren volgen volwassenenonderwijs. 

Met de hulp zijn 340.000 mensen bereikt. 

Red een Kind, Sudanese Red Crescent, Sudan 

Aid 

52 personen 

CHF, CRWRF, Darfur Community Peace and Stability 

Fund (DCPSF), FAO, PSO, Red een Kind, 

UNDP, WFP, Prisma, BuZA, ZOA Nederland 

€ 1.552.215 

€ 2.304.072 


• ZOA Noord Sudan wil het maatschappelijk middenveld in haar werkgebieden verder versterken. 

• ZOA Noord Sudan wil de managementcapaciteiten en de kennis van de eigen medewerkers 

vergroten. 

• ZOA Noord Sudan streeft naar groei, om zo het grote aantal ontheemden dat nog hulp nodig 

heeft bij hun ontwikkeling, ondersteuning te kunnen bieden. 


• De aandacht van ZOA Noord Sudan verschuift van de kampen naar gebieden waar 

vluchtelingen naar terugkeren. Daar helpt ZOA plaatselijke groepen om samen met andere 

organisaties en met de overheid aan de opbouw van basisvoorzieningen te werken. ZOA 

geeft trainingen voor vredesopbouw, beheer en projectmanagement. ZOA ondersteunt en 

werkt samen met lokale bedrijven en met de universiteiten van Nyala en Ed Daein. 

• ZOA Noord Sudan heeft in 2009 het initiatief genomen om een programma management 

trainingstraject op te zetten samen met en voor ZOA’s omliggende programmalanden. Dit 

traject is gericht op uitwisseling en capaciteitsversterking. Er heeft al een training voor 

lokale medewerkers plaatsgevonden in Tanzania. Daarnaast is er vier à vijf keer per jaar een 

personeelstraining. 

• ZOA Noord Sudan is in 2009 gegroeid, door een uitbreiding in Zuid Darfur. Gereida in Zuid 

Darfur, waar eerst alleen een field office was, wordt versterkt en wordt een programmagebied. 

Daarnaast is er een assessment uitgevoerd om na te gaan of ZOA ook in de Blue Nile 

regio kan werken. 


• ZOA Noord Sudan probeert in 2010 uit te breiden naar Blue Nile State, waar Sudanezen 

terugkeren uit kampen in Ethiopië. In Zuid Darfur wordt het werkterrein uitgebreid naar 

gebieden waar vluchtelingen terugkeren, richting Adila en Kass. In Gereida wordt het programmagebied 

ook uitgebreid. 

• ZOA Noord Sudan wil de capaciteitsopbouw van het maatschappelijk middenveld intensiveren, 

zodat de mensen uit de lokale gemeenschappen activiteiten van ZOA steeds meer 

zelf kunnen overnemen. De oprichting van schoolfederaties, in samenwerking met Red een 

Kind, is daar onderdeel van. 


5.9 ZOA Zuid-Sudan 

ZOA werkt sinds 1998 in Zuid Sudan onder vluchtelingen en ontheemden. Er is vrede in Zuid 

Sudan, maar het vertrouwen moet nog groeien. Zuid Sudan bevindt zich op een onzekere weg van 

de vredesovereenkomst naar democratische verkiezingen. Die verkiezingen, die in 2009 zouden 

plaatsvinden, zijn uitgesteld tot april 2010. De mensen in Zuid Sudan hebben weinig vertrouwen in hun 

overheid en in de toekomst van hun land. Zij hebben dan ook weinig motivatie om energie te steken in 

de opbouw van hun land. Er is een strijd om de macht gaande, en corruptie is een groot probleem. In die 

donkere situatie is ZOA in staat om concreet verschil te maken in het dagelijks leven van mensen. ZOA 

Zuid Sudan werkt aan de opbouw van partnerorganisaties, onder andere door zelf het goede voorbeeld 

te geven. Mensen worden respectvol behandeld en krijgen de kans om door te groeien. ZOA werkt 

continu aan het voorbereiden van het vertrek van de organisatie. Omdat de situatie in Zuid Sudan nog 

zo fragiel is, is dat een langetermijnproject. 


‘In mijn werk ervaar ik de waarheid van Jezus’ woorden als hij zegt dat de oogst groot is, maar het 

aantal arbeiders klein (Lucas 10:2). De nood is zo groot, het aantal mensen dat hulp nodig heeft is zo 

overweldigend. Wat ZOA doet lijkt op een druppel op de gloeiende plaat. Maar het is bemoedigend om 

achterom te kijken, te zien waar we waren en wat we nu hebben bereikt.’ 

Patrick Mabe (40) werkt als project manager in Lainya. ‘Ik weet wat het is om als vluchteling te leven. Ik 

ben Sudanees, maar ben in Uganda geboren. Ik en mijn familie moesten verschillende keren vluchten 

uit Sudan en uit Uganda. In Uganda studeerde ik bedrijfskunde. ‘In 2006 ben ik voor ZOA gaan 

werken. In dat jaar introduceerde ZOA projecten op het gebied van inkomensverwerving. Met mijn 

studieachtergrond had ik daar grote belangstelling voor.’ 

‘De christelijke waarden die ik met ZOA deel, geven me moed bij alle uitdagingen en obstakels. De 

betrokkenheid, de liefde voor mensen is voelbaar bij ZOA. Dat is echt uniek aan deze organisatie. Een 

tijdje geleden had ik de kans om het werk van ZOA in Sri Lanka te zien. Het was alsof ik thuis was, ook 

daar voelde ik me deel van die ZOA-familie.’ 


John Laki Alfred was deelnemer aan de ZOA-cursus ‘Development Drivers’, waar hij leerde hoe hij 

activiteiten kan opzetten en een inkomen kan verdienen. Zo simpel als dat klinkt, zo ingrijpend was het 

voor hem. ‘We durven nu verder te kijken dan slechts één dag of een week vooruit. ZOA heeft mijn ogen 

geopend’, vertelt John. Dat hij de moed heeft om wat tuinbouw op te zetten, vooruit durft te denken, is 

een inspirerend voorbeeld voor de rest van zijn dorpsgenoten. 

Ook Peres Dudu volgde de cursus. Ze kreeg er energie en ideeën van, en heeft inmiddels een naaionderneming 

opgezet. Andere vrouwen zijn begonnen zeep te maken of geiten te houden. Giechelend 

erkent Peres dat ze nu minder ruzie over geld heeft met haar man; ze heeft nu immers zelf een 

inkomen. 

5.9.3 NEDERLAND EN ZUID SUDAN 

Het Happietariarestaurant in Groningen doneerde een deel van haar opbrengst in 2009 aan HIV/ 

Aids-projecten van ZOA in Zuid Sudan. Een groep Nederlandse studenten heeft in 2009 een bezoek 

gebracht aan Zuid Sudan om een beeld te krijgen van de projecten op het gebied van HIV/Aidspreventie 

die ZOA hier uitvoert. Deze reis werd georganiseerd vanuit de Act Positive campagne, 

een bewustwordingscampagne voor Europese jongeren over HIV/Aids. Het doel van de reis was 

om voorlichtingsmateriaal te kunnen samenstellen. Happietaria Groningen verdiende in 2009 maar 

liefst 63.500 euro. Dit bedrag werd door ICCO verdubbeld, zodat er 127.000 euro naar HIV/Aidspreventieprojecten 

zal gaan. ZOA ontvangt daarvan € 41.000 voor HIV/Aids-preventieprojecten in Zuid- 

Sudan. 


‘We durven nu verder te kijken 

dan slechts één dag of een week 

vooruit’ 

ZOA Zuid-Sudan werkte in: 

ZOA Zuid-Sudan richtte zich op: 

ZOA Zuid-Sudan bereikte o.a. 


ZOA Zuid-Sudan werkte met: 

ZOA Zuid-Sudanpersoneel: 

ZOA Zuid-Sudan ontving donaties 

van: 

ZOA Zuid-Sudan’s bestedingen 


ZOA Zuid-Sudan’s budget voor 

2010: 

Juba West, Terekeka West, Juba North, Lainya, 

Maridi & Ibba 

Onderwijs, water en sanitatie, ontwikkeling 

private sector (levensonderhoud), HIV/aidspreventie 

• 38 waterputten en 14 latrines gebouwd en 

gerestaureerd. 

• 55 leerkrachten getraind. 

• 4200 volwassenen leren lezen en schrijven. 

• gezondheidszorgprogramma’s geïmplementeerd 

in 3 gebieden. 

• totaal zijn ongeveer 150.000 mensen met de 

hulpverlening bereikt. 

ASTAD, CAAPH, COMPASS, MSA, RDI, SLDA 

64 personen 

BuZa (MFS), EU (RRP1), Driestar College 

Gouda, Wilde Ganzen, PSO, SRF, UNICEF, ZOA 

Nederland 

€ 1.373.970 

€ 2.187.651 


• ZOA Zuid-Sudan wil meer aandacht besteden aan communicatie met de doelgroep, voor 

planning en feedback. 

• ZOA Zuid-Sudan wil meer aandacht geven aan bewustwording over duurzame ontwikkeling 

van de gemeenschappen. 

• ZOA Zuid-Sudan wil het aantal mensen dat afhankelijk is van hulp verminderen door vergroting 

van het werkgebied. 


• ZOA heeft in 2009 veel input gekregen vanuit de doelgroep, door middel van evaluatiebijeenkomsten. 

• ZOA staf en steeds meer lokale overheidsinstanties en lokale leiders, integreren een duurzame 

ontwikkeling in hun wederopbouwwerk. Het is belangrijk dat die focus bewaard blijft 

om ervoor te zorgen dat het zelfvertrouwen in de gemeenschappen verder toeneemt. 

• Het programma in het oosten van Juba County kon nog niet van start gaan, omdat er 

nog geen fondsen beschikbaar zijn. ZOA gaat door met het werven van fondsen voor dit 

programma. 


• ZOA Zuid-Sudan wil de leefomstandigheden van 300 families in Juba West verbeteren. 

• ZOA Zuid-Sudan wil lokale partnerorganisaties en lokale overheden in Lainya, Juba en 

Terekeka ondersteunen. 

• ZOA Zuid-Sudan wil het huidige HIV/aids programma in Lainya uitbreiden met 1 payam 

(subdivisie van een provincie) in Morobo County 

• ZOA Zuid-Sudan wil de huidige onderwijs- en water- en sanitatieprogramma´s in Juba 

Noord uitbreiden met twee payams in Juba Oost. 


5.10 ZOA Thailand 

ZOA werkt sinds 1984 in Thailand onder vluchtelingen uit Myanmar die in kampen verblijven aan 

de grens tussen Thailand en Myanmar. Voor de vluchtelingen in de kampen is er in 2009 niet veel 

veranderd ten opzichte van voorgaande jaren. Zij hebben nog steeds weinig uitzicht op een toekomst 

waarin ze in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien. De overheid staat hen niet toe buiten de 

kampen te werken of te studeren. Met een onderwijsprogramma voor de Karenvluchtelingen biedt ZOA 

vluchtelingen de mogelijkheid om zich te ontwikkelen. Met een diploma wordt het mogelijk om een 

nieuw bestaan op te bouwen in een ander land. ZOA werkt aan het overdragen van activiteiten aan een 

lokale organisatie. Daarnaast zoekt ZOA andere potentiële lokale partners die componenten van het 

programma kunnen overnemen. 


Kelly Lapkorekkasuk (37) werkt sinds 2002 als programmamanager voor ZOA Thailand. Hij geeft 

leiding aan het onderwijs- beroepentrainingen- en levensonderhoudprogramma. Kelly is christen en 

hoort bij de Karen-bevolkingsgroep, onder wie ZOA werkt. Ík ben geboren en opgegroeid in deze 

grensstreek, waar we nu onder de vluchtelingen werken. Ik ben een van hen. Tegelijk voel ik me als 

christen thuis bij ZOA. Met de andere medewerkers deel ik dezelfde waarden. Het gaat in ons werk om 

menselijke waardigheid, rentmeesterschap, trouw en recht. Dat zijn waarden die mij aanspreken.´ 

Ík ging voor ZOA werken omdat ik geld moest verdienen, maar ook omdat ik zorgen had over het 

onderwijs voor vluchtelingenkinderen. Nu ben ik in een positie dat ik kan bijdragen aan de verbetering 

van het onderwijssysteem in de vluchtelingenkampen. Ik zie met eigen ogen dat ZOA´s benadering 

werkt. ZOA heeft hierdoor het vertrouwen gewonnen van de vluchtelingen en ook van donoren. Ik ben 

ontzettend trots dat ik deel ben van het succes van de onderwijsprojecten van ZOA in de kampen.´ 


Sor Lo La wordt opgejaagd. Hij woont vlak buiten het Nong Bua vluchtelingenkamp in Thailand. Maar 

vandaag heeft hij van de politie te horen gekregen dat hij niet langer buiten het kamp mag wonen. 

Hij zal in het kamp een verblijfplaats voor zichzelf en zijn vrouw en dochtertje moeten vinden. In juni 

vluchtten hij en zijn vrouw vanuit Myanmar naar Thailand. Zijn vrouw beviel in een vluchtelingenkamp 

van hun dochtertje. Sor Lo La was onderwijzer in een vluchtelingenkamp in Myanmar, aan de grens 

met Thailand. Toen in juni de onrust aan de grens oplaaide, vluchtten alle inwoners van het kamp naar 

Thailand, naar het Nong Bua kamp. Het vergrootte de druk in het al volle kamp. Binnenkort zullen alle 

vluchtelingen in Nong Bua opnieuw moeten verhuizen, nu naar het vluchtelingenkamp Mae La. Sor Lo 

La volgt een training van ZOA voor onderwijzers. Die training is er mede op gericht om de instroom in 

het onderwijssysteem in Mae La te versoepelen. Sor Lo La hoopt in Mae La meer rust en veiligheid te 

vinden. 

5.10.3 NEDERLAND EN THAILAND 

Als gevolg van oplaaiend geweld in de grensstreek, vluchtte in oktober 2009 een groot aantal Karenvluchtelingen 

van Myanmar naar Thailand. Binnen een week hadden meer dan 4000 mensen onderdak 

en voorzieningen nodig in de vluchtelingenkampen in Thailand. Dankzij zakelijke donoren kon ZOA snel 

hulp bieden. Er werd 15.500 euro opgebracht voor een noodhulpproject waarbij ZOA in korte tijd kon 

zorgen voor onderwijs voor kinderen in de noodkampen. 

Deze snelle reactie van onze achterban op nieuwe noden kwam bovenop de al jarenlange intensieve 

betrokkenheid van de Nederlandse scholen bij onderwijsprojecten in Thailand. 


‘Ik kan nu bijdragen aan 

de verbetering van het 

onderwijssysteem in de 

vluchtelingenkampen’ 

ZOA Thailand werkte in: 

ZOA Thailand richtte zich op: 

ZOA Thailand bereikte o.a. 


ZOA Thailand werkte met: 

ZOA Thailand personeel: 

ZOA Thailand ontving donaties 

van: 

Mae Hong Son Provincie: Mae Ra Ma Luang en 

Mae La Oon vluchtelingenkampen, Tak Provincie: 

Mae La, Umpiem en Nupo vluchtelingenkampen, 

Kanchanaburi Provincie: Dan Yong vluchtelingenkamp, 

Ratchaburi Provincie: Tham Hin 

vluchtelingenkamp 

Basisonderwijs, beroepentraining, inkomensverwervende 

activiteiten 

135.000 mensen direct en indirect bereikt door 

middeld van beroepentrainingen, cursussen 

Engelse taal, training van leraren, verstrekking 

van schoolmaterialen en herstel van schoolgebouwen. 

Coordination Committee for the Services to 

Displaced People in Thailand (CCSDPT), Karen 

Refugee Council (KRC), Thaise Ministerie voor 

Onderwijs (MoE), Thaise onderwijsinstituten 

58 personen 

ZOA Thailand’s bestedingen 2009: € 4.008.698 

ZOA Thailand’s budget voor 2010: € 3.695.889 

Baptist World Aid Australia, BuZa, CBC/III, EU, 

GGP, ICS, Japanse Ambassade, Prisma, PSO, 

Save the Children Sweden, UNHCR, UNICEF, 

Belgische ambassade, ICS, World Education, 

ZOA Nederland 


• ZOA Thailand wil de werksystemen met lokale organisaties en lokale structuren verbeteren 

en het programma consolideren door middel van nieuwe benaderingen en door het aangaan 

van nieuwe partnerschappen. 

• ZOA Thailand wil blijven investeren in de kwaliteit van de projecten. 


• Het ontwikkelen van nieuwe benaderingen en het aangaan van nieuwe partnerschappen 

is een voortdurend aandachtspunt. Ook in 2009 was ZOA succesvol bij het aangaan van 

nieuwe samenwerkingsovereenkomsten met lokale organisaties. 

• ZOA heeft ook in 2009 geïnvesteerd in verbetering van kwaliteit van projecten. Er zijn standaarden 

ontwikkeld voor kwalitatief goed onderwijs. Daartoe is een modelschool opgericht 

die dient als pilotproject. 


• Versterking van bestaande organisaties en netwerken ten behoeve van een duurzaam 

onderwijssysteem. Bereik: 43.000 studenten, 2.000 leerkrachten en 120 leden van de 

ondersteunende staf. 

• De ondersteuning voor beroepsopleidingen wordt overgedragen aan een collega-organisatie 

waardoor de continuïteit op langere termijn gewaarborgd blijft. 

• Het verbeteren van de inkomens van vluchtelingen door middel van het opzetten van kleinschalige 

winstgevende projecten in een agrarische omgeving. Bereik: 160 deelnemers uit 

de kampen en 60 uit de lokale bevolking. 


5.11 ZOA Uganda 

ZOA werkt sinds 2007 in Uganda onder terugkerende vluchtelingen. ZOA werkt in Karamoja regio, in 

noordoost Uganda en in Pader in het noorden. Nu de Lord´s Resistance Army in het noorden is verdreven 

en het regeringsleger naar het noordoosten is getrokken om de stammen daar te ontwapenen, is de 

situatie hier veiliger geworden. De mensen die gevlucht waren, keren massaal weer terug. Omdat 

alles is verwoest werkt ZOA met boerengroepen die worden opgericht en ondersteund om meer land 

te kunnen bewerken, meer te kunnen verkopen zodat geld opzij kan worden gelegd voor bijvoorbeeld 

schoolgeld voor de kinderen. ZOA integreert de verschillende projecten zodat de hele gemeenschap 

profiteert. De ouders profiteren van landbouwprojecten, de kinderen krijgen onderwijs en de hele 

gemeenschap profiteert van betere toegang tot water en projecten op het gebied van sanitatie. Uniek 

voor de werkwijze van ZOA is dat veel medewerkers zelf in de dorpen wonen. Zo heeft ZOA zicht op de 

concrete noden van de mensen. 


´De mensen met wie ik werk en ikzelf - wij zijn gelijken. We zijn in deze streek geboren en ik heb 

dezelfde dingen meegemaakt als zij. Hierdoor kunnen we als gelijken praten en besluiten nemen.´ 

Lowila Oketayot (40) werkt als manager landbouw in Pader voor ZOA Uganda. 

Lowila werkt sinds 2008 voor ZOA. ´Dit werk geeft me de kans om te doen waar ik voor geleerd heb. 

Tegelijk kan ik de mensen die ik ken en begrijp, helpen om vooruit te komen. De noden zijn soms 

overweldigend. Het is een uitdaging om mensen te leren dat ze zelf verantwoordelijkheid moeten nemen. 

Ik zie nu wel vooruitgang: steeds meer boeren zijn bemoedigd en raken betrokken bij de wederopbouw 

van hun gemeenschappen.´ 

´Wat me meer dan wat ook motiveert, is het besef dat God ons vertelt dat we Zijn kinderen moeten 

liefhebben en dienen. Het maakt me blij dat ik mensen weer hoop kan geven.´ 


Beatrice Aol Omayo (20) draagt een verschrikkelijk verleden met zich mee. Toen ze acht jaar was, is 

ze ontvoerd. Ík herinner me alles. Ze trapten de deur van onze hut in en namen me mee. Mijn moeder 

deed niets. Als ze had geprotesteerd, hadden ze haar misschien wel vermoord. Met de rebellengroep 

zijn we door Noord-Uganda getrokken naar de grens met Sudan. We roofden en staken hutten in brand 

en namen kinderen mee. Dat heb ik ook gedaan, ik moest wel. Een jaar later ben ik ontsnapt. Toen 

ik terugkwam in mijn dorp, was mijn moeder overleden en mijn vader ook ontvoerd. Hij is nooit meer 

teruggekomen.´ 

Beatrice straalt kracht uit. Ze werkt nu als vrijwilligster bij een organisatie van voormalig ontvoerde 

kindsoldaten. Ík haat de rebellen niet die mij hebben ontvoerd. Ze zijn slachtoffer, net als ik. Er is niets 

te vergeven.´ 

5.11.3 NEDERLAND EN UGANDA 

EO-presentator Andries Knevel en dominee Gert Hutten reisden in november 2009 naar Uganda, 

om daar het werk van ZOA te zien. Knevel ging onder andere in gesprek met Martin, een voormalig 

kindsoldaat, die zich nu inzet voor de opvang van lotgenoten en daarmee samenwerkt met ZOA. Het 

was een indringend gesprek over vergeving, hoop en toekomst. Martin was één van de mensen uit 

ZOA’s doelgroep waar Knevel en Hutten mee in gesprek gingen. Hun ervaringen verschenen in de 

Visie, in het Friesch Dagblad en in het Katholiek Nieuwsblad. Andries Knevel vertelt meer over deze reis 

in radio- en televisieprogramma´s die in 2010 worden uitgezonden. 


‘Beatrice werkt nu als vrijwilligster 

bij een organisatie van voormalig 

ontvoerde kindsoldaten’ 

ZOA Uganda werkte in: 

ZOA Uganda richtte zich op: 

ZOA Uganda bereikte o.a. 


ZOA Uganda werkte met: 

ZOA Uganda personeel: 

ZOA Uganda ontving donaties 

van: 

Pader en Amudat district 

Voedselzekerheid, water, sanitatie en hygiene, 

onderwijs en de ontwikkeling van de private sector 

door Agro Bussiness Chain Development. 

32 klaslokalen, 8 docentenhuizen, 580 gezinslatrines, 

schoolbanken, toiletten voor de 4 

scholen, zaden en landbouwgereedschap voor 

iedere boer ter waarde van 30 euro, trainingen 

voor ouderraaden en smc’s, en boeren groepen 

en lokale partners 

Totaal werden 4,800 boeren gezinnen (gemiddeld 

7 personen per gezin) 9,700 schoolkinderen bereikt. 

30 dorpen werden voorzien van gemiddeld 

50 gezinnen met waterpunten en latrines. 

Christian Counselling Fellowship, Diocese of Kitgum, 

Fokapawa, Kwal Ryeko, Karamoja Diocese 

Development Services, Africa2000 Network, 

District Local Government, AT Uganda, UNADA 

42 personen 

ZOA Uganda’s bestedingen 2009: € 1.164.051 

ZOA Uganda’s budget voor 2010: € 1.443.389 

Aqua4All, Prisma, CRWRC, FAO, MWH, PSO, 

ZOA Nederland 


• ZOA Uganda wil een tweede programmagebied openen - in Karamoja. Dit programma zal 

zich richten op projecten voor landbouw en voedselzekerheid en gemeenschapsopbouw voor 

terugkerende vluchtelingen van de Pokot stam vanuit Kenia en omringende gebieden. 

• ZOA Uganda wil in Pader het landbouwprogramma, het programma voor basisonderwijs en 

voor water en sanitatie uitbreiden. 

• ZOA Uganda zal in 2009 helpen bij de opbouw van de private sector en het lokale bedrijfsleven 

versterken. 


• ZOA is in 2009 gestart met het werk in Karamoja, in het Amudat district. ZOA werkt in 

partnership met Karamoja Diocese op het gebied van civic education en landbouw. 

• ZOA heeft meer boerengroepen kunnen bereiken en trainen in betere landbouwtechnieken. 

Het onderwijs project bereikte 26 scholen in Pader. Het water- en sanitatieproject is gelijk 

gebleven. 

• In Augustus 2009 is begonnen met een uitdagend project om boeren op een meer commerciële 

manier landbouw te laten bedrijven, niet alleen het verbouwen maar ook de marketing 

en verkoop worden behandeld 


• Stimulering van inkomensgenererende activiteiten voor teruggekeerde vluchtelingen (bereik: 

4.000 families). 

• Ontwikkeling van de private sector door herstel van de (agrarische) productieketen (bereik: 

1.350 boeren). 

• Opstarten van basisschoolonderwijs voor slachtoffers van de oorlog (bereik: 10.000 kinderen). 

• Verbetering van de leefomstandigheden van oorlogsslachtoffers door herstel van water- en 

sanitairvoorzieningen (bereik: 10.000 mensen). 


6. Kwaliteitsmanagement 

en verantwoording 


´Zeggen wat je doet en doen wat je zegt… beide goed communiceren en leren van de praktijk.´ Zo 

vatte iemand pakkend samen waar kwaliteitsmanagement over gaat. Niet over eindeloze procedures 

en papierwerk. Het kwaliteitsmanagement van ZOA gaat ten diepste over het dagelijks werk met 

vluchtelingen en ontheemden. Hoe de organisatie dat dagelijkse werk organiseert en hoe de organisatie 

daar verantwoording over aflegt. Hoe ZOA steeds leert van de dagelijkse praktijk en die leerervaring 

gebruikt. Juist omdat de omgeving waarin ZOA opereert complex en dynamisch is en omdat de 

uitkomst van ons werk lang niet altijd voorspelbaar is. 

ZOA-Vluchtelingenzorg geeft haar ambitie met betrekking tot kwaliteit al in de missie weer: “Wij 

bieden maximale toegevoegde waarde aan diegenen die wij ondersteunen en aan diegenen die ons 

ondersteunen.” Het gaat om het bieden van meerwaarde aan de ‘partijen’ waar we mee werken. In de 

eerste plaats aan de doelgroepen in Afrika en Azië die we ondersteunen, maar ook aan donateurs en 

institutionele donoren die het werk van ZOA financieel mogelijk maken. 

6.1 ISO-CERTIFICERING 

In 2008 heeft ZOA een volgende stap gezet in het borgen van haar kwaliteitsmanagement door dit 

voor de organisatie in Nederland extern te laten certificeren volgens de ISO 9001:2000 norm. Deze 

is in 2009 geactualiseerd volgens de ISO 9001:2008 norm. Daarmee sluit ZOA aan bij de trend 

in de sector om, in antwoord op de vraag om heldere verantwoording, externe kwaliteitcertificering 

als standaard te beschouwen. Inmiddels bereidt ZOA volgende stappen voor. In 2009 werd gestart 

met de voorbereiding van de externe certificering van alle ZOA landenorganisaties. Het doel is dat in 

2011 alle landen gecertificeerd zijn. Daarnaast zal ZOA onderzoeken of de verantwoording richting 

de doelgroepen nog concreter kan worden gemaakt. Juist omdat de positie van de doelgroepen in de 

‘hulpverleningsketen’ relatief zwak is. Deelname aan het HAP (Humanitarian Accountability Partnership) 

biedt daartoe de mogelijkheden. Deze internationale organisatie hanteert standaarden die 

aanvullend zijn op ISO 9001. 

6.2 VERANTWOORDINGSVERKLARING 

Het bestuur van ZOA-Vluchtelingenzorg onderschrijft de volgende principes: 

• Binnen de organisatie is de functie ‘toezichthouden’ (het vaststellen of goedkeuren van plannen, en 

het kritisch volgen van de organisatie en haar resultaten) gescheiden van het ‘besturen’, ofwel de 

‘uitvoering’. 

• De organisatie werkt voortdurend aan een optimale besteding van middelen zodat ZOA effectief 

en doelmatig werkt aan het realiseren van de doelstelling. Dit is vastgelegd in ons kwaliteits- en 

beheersingsmodel. 

• De organisatie streeft naar optimale relaties met belanghebbenden, met gerichte aandacht voor de 

informatieverschaffing en voor de inname en verwerking van wensen, vragen en klachten. De organisatie 

als geheel, zowel in Nederland als in de gebieden waar ze werkzaam is, is continu in contact 

met belanghebbenden om het werk bij ZOA mogelijk te maken. 

Details zijn vastgelegd in ons gecertificeerde kwaliteitshandboek en daaraan gerelateerde documenten. 

Hieronder is op hoofdlijnen aangegeven hoe ZOA de eerste twee bovenstaande principes heeft 

geïmplementeerd. Over de relaties met de achterban, informatieverschaffing, klachtenprocedure en 

gedragscodes leest u meer in het verslag van Fondsenwerving en Voorlichting (bladzijde 63). De 

omgang met vrijwilligers wordt beschreven in het Directieverslag (bladzijde 73). Meer informatie over 

de doelgroep vindt u in de introductie bij hoofdstuk vier (bladzijde 21). 

ZOA Vluchtelingenzorg voldoet volledig aan de code voor goed bestuur (‘Code Wijffels’). 

6.3 BESTUREN EN TOEZICHT HOUDEN 

6.3.1 DE BESTUURDER 

De bestuurder van de organisatie is de Algemeen Directeur. De Algemeen Directeur voert ten 

behoeve van de stichting de algemene directie. De Algemeen Directeur bepaalt het beleid, stelt de 

financiële richtlijnen vast en heeft de eindverantwoordelijkheid voor de dagelijkse leiding. Dit houdt 


onder meer in dat hij verantwoordelijk is voor de realisatie van de doelstellingen van de stichting, de 

omvang met de bestedingen, de strategie en het beleid en de daaruit voortvloeiende resultatenontwikkeling. 

Het geven van vorm en inhoud aan de levensbeschouwelijke aspecten van de organisatie is 

hier ook onderdeel van. De directeur legt over de hierboven genoemde punten verantwoording af aan 

de Raad van Toezicht en verschaft de Raad alle informatie die daarvoor nodig is. 

6.3.2 DE RAAD VAN TOEZICHT 

De Raad van Toezicht toetst of het bestuur bij zijn beleidsvorming en de uitvoering van zijn bestuurstaken 

oog houdt op het belang van de organisatie van de stichting in relatie tot de maatschappelijke 

functie van de stichting en of het bestuur een zorgvuldige en evenwichtige afweging heeft gemaakt 

van de belangen van de verschillende belanghebbenden van de stichting. 

De Raad van Toezicht rekent onder meer de volgende taken en bevoegdheden tot zijn verantwoordelijkheid: 

• het toezicht houden op en bewaken van de identiteit van de organisatie; 

• het zorg dragen voor een goed functionerend bestuur (door benoeming, beoordeling, schorsing en 

ontslag van (leden van) het bestuur); 

• het bepalen van het aantal leden van het bestuur; 

• het bewaken van het normatief kader waarbinnen het bestuur van de stichting handelt; 

• het zorg dragen voor een goed functionerend intern toezicht (door benoeming, beoordeling en ontslag 

van (leden van) de Raad van Toezicht); 

• het functioneren als adviseur en klankbord voor het bestuur; 

• het houden van integraal toezicht op het beleid van het bestuur en de algemene gang van zaken 

binnen de stichting; 

• het beoordelen en - indien dit statutair is voorgeschreven - goedkeuren van de besluiten van het 

bestuur; 

• het toezien op het beleid voor voorlichting, bewustwording, pleitbezorging, fondsenwerving en doelmatige 

besteding van verkregen middelen. 

De Raad van Toezicht ziet er in het bijzonder op toe dat de uitvoering van het beleid van het bestuur 

strookt met de vastgestelde en goedgekeurde (meerjaren)beleidsplannen en de begrotingen. De 

Raad en het bestuur maken daarbij afspraken over de ijkpunten die door de Raad gehanteerd worden. 

Hierbij maakt de Raad gebruik van externe codes en richtlijnen waarvan periodiek de conformiteit 

wordt vastgesteld. 

6.4 OPTIMALE BESTEDING VAN MIDDELEN: ZOA KWALITEITS- EN 

BEHEERSINGSMODEL 

ZOA-Vluchtelingenzorg heeft kwaliteit van de bedrijfsvoering hoog in haar vaandel staan. Vanwege 

de sterke groei die de organisatie in de afgelopen jaren doormaakte, stond de kwaliteit onder druk. 

Wij zagen ons genoodzaakt om extra te investeren in de kwaliteit van de organisatie. Het versterken 

van de interne beheersing en controle is één van de strategische richtingen of speerpunten van de 

organisatie geworden. 

De definitie voor interne beheersing die wij daarbij hanteren is: het geheel van maatregelen die er toe 

leiden dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen omtrent de 

• effectiviteit en efficiency van onze procedures en activiteiten; 

• betrouwbaarheid van onze financiële rapportages; 

• naleving van relevante weten regelgeving. 

De maatregelen die ZOA heeft genomen zijn in te delen in de volgende categorieën: 

• kernwaarden van de organisatie; 

• inrichting van de organisatie; 

• inrichting van de bedrijfsprocessen; 

• procedures en richtlijnen (beleid); 

• ondersteunende systemen. 


6.4.1 KERNWAARDEN VAN DE ORGANISATIE 

De basis voor de interne beheersing wordt gevormd door de cultuur van de organisatie, de integriteit 

van haar medewerkers en de controlebewustheid van de organisatie. De missie van ZOA is het 

centrale referentiepunt voor sturing van de organisatie. Een betrouwbare bedrijfsvoering staat of valt 

met de juiste organisatiecultuur. Het management heeft daarbij bij uitstek een belangrijke voorbeeldfunctie. 

Vanuit onze identiteit hebben wij kernwaarden bepaald die richting geven aan de gewenste organisatiecultuur. 

Deze vier waarden -trouw, menselijke waardigheid, rentmeesterschap en recht- betekenen 

voor de management- en beheersingsprocessen van ZOA: 

• toegevoegde waarde richting de doelgroepen en richting de verschillende klantencategorieën (achterban, 

donoren, etc.); 

• aanspreekbaar zijn op de verantwoorde, effectieve inzet van mensen en middelen in de realisatie 

van de toegevoegde waarde; 

• eerlijkheid en transparantie als uitgangspunt voor alle interne processen. 

6.4.2 INRICHTING VAN DE ORGANISATIE 

De organisatie is op zoń manier ingericht dat zowel in de organisatie als geheel als in de individuele 

landenorganisatie de noodzakelijke functiescheiding aanwezig is om de interne beheersingsdoelen te 

kunnen realiseren. Zo is bij de afdeling Financiën op het hoofdkantoor de afdeling Interne Controle 

ondergebracht die rechtstreeks aan de directeur en de auditcommissie rapporteert. Binnen de landenprogramma’s 

zijn minimaal de functies Programme Advisor, Programme Manager en de Manager 

General Affairs (verantwoordelijk voor de bedrijfsvoering in het land), onder leiding van de landendirecteur, 

goed ingevuld om verantwoord te kunnen werken. 

6.4.3 INRICHTING VAN DE BEDRIJFSPROCESSEN 

De inrichting van de bedrijfsprocessen wordt in het volgende schema samengevat: 

ZOA INTERNE BEHEERSINGS- EN CONTROLEPROCESSEN 

Management Proces 

Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December 

Planningsproces 

Businessplan 3 jaar rolling 

Rolling strategisch plan 

Jaarlijks landenbeleidsplan (CAPP) 

Jaarlijkse begroting 

Implementatieproces 

Project management cycle 

Management van algemene kosten 

Fondsenwerving 

Supportprocessen 

HR 

Support Team 

Voorraadbeheer 

Beleid en richtlijnen 

Cash management 

Compliance 

Inkoop 

Finance & Control 

Reviewproces 

Q4-rapportage 

Jaarverslag 

Q1-rapportage 

Risk Identificatie 

Q2-rapportage 

30/06 risico’s rapport 

Q3-rapportage 

Audit Proces 

Intern audtproces 

- Financieel 

- Compliance 

Balanscontroles 

Proces & cijferbeoordelingen 

Kwartaalrapportage 

Veldbezoeken 



Beoordeling geïdentificeerde 

risico’s 



Veldbezoeken 



- HR 

- Programmatisch 

- Kwaliteit 

Extern auditproces Jaarlijks audit ISO 

Bevestiging van de (landen-) directeur 

Accountantsverslag 

Interim audit 

Management Letter 

Al deze processen zijn beschreven en worden periodiek gecontroleerd op correcte werking. Afwijkingen, 

afhankelijk van de context, zijn toegestaan mits vooraf aangegeven in het Country Annual Policy 

Plan (CAPP) waarbij maatregelen moeten worden genomen om verantwoorde beheersing te kunnen 

blijven garanderen. 


De externe controle wordt uitgevoerd ten behoeve van de jaarrekening en ten behoeve van speciale 

projecten. De controle van de jaarrekening staat onder leiding van PWC Accountants in Nederland die 

diverse andere accountants, zoveel mogelijk afkomstig uit één van de vier grote accountantskantoren, 

aanstuurt. 

6.4.4 PROCEDURES EN RICHTLIJNEN 

Voor alle bedrijfsprocessen zijn, voor zover noodzakelijk, procedures en richtlijnen ontwikkeld om te 

waarborgen dat ZOA voldoet aan de eisen die aan de organisatie worden gesteld en dat de gestelde 

doelen worden gerealiseerd. Dit is conform de ISO 9001:2008 norm voor kwaliteitsmanagementsystemen. 

6.4.5 ONDERSTEUNENDE SYSTEMEN 

Het Programme Management System (PMS) en het ZOA Informatie Systeem (ZIS) zijn de belangrijkste 

applicaties die ZOA heeft ontwikkeld om haar bedrijfsprocessen te ondersteunen en documenteren. 

Deze systemen worden bovendien voortdurend doorontwikkeld om ze aan te laten sluiten bij de 

ontwikkelingen binnen de organisatie en de sector. Daarnaast werken we aan de totstandkoming van 

een extranet op basis waarvan kennismanagement binnen de organisatie wordt bevorderd. 

6.5 RISICOMANAGEMENT 

ZOA loopt risico’s bij de uitvoering van haar werkzaamheden. Wij zijn ons bewust van deze risico’s, die 

een grote impact kunnen hebben op de organisatie wanneer hier onvoldoende aandacht aan wordt 

besteed. Risicomanagement is dan ook geformaliseerd binnen de bedrijfsprocessen van de organisatie. 

Risico’s, inclusief de genomen mitigerende maatregelen, worden op een gestructureerde wijze 

vastgelegd. De belangrijkste risico’s zijn: 

Omschrijving 

1) Uitvoeringsrisico’s 

• kwaliteit van de uitvoering 

• budgetoverschrijdingen 

Risico 

Hoog/Middel/Laag 

Impact 

Hoog/Middel/Laag 

Genomen mitigerende 

maatregelen 

M M • Strak toezicht op naleving van 

interne procedures 

• Projecten groter dan € 250.000 

worden integraal gecontroleerd, 

kleinere steekproefsgewijs 

2) Compliancerisico’s 

• niet voldoen aan regels van institutionele 

donoren 

• Strak toezicht op naleving van interne 

procedures om te voldoen aan de 

door de donor gestelde eisen 

3) Veiligheidsrisico’s 

• Onzekere politieke situaties 

• Werken in (post-) 

conflictgebieden 

L H • Projecten groter dan € 250.000 

worden integraal gecontroleerd, 

kleinere steekproefsgewijs 

H H • Continu up-to-date houden van veiligheidsprotocollen 

o.b.v. voortgaande 

scanning van het veiligheidsrisico 

ter plaatse 

• Periodiek lokaal overleg met VN, 

NL-ambassade en andere NGO’s 

• In kritieke situaties verscherpt 

toezicht door hoofdkantoor. 

6.6 ANTI-FRAUDE EN -CORRUPTIE 

ZOA heeft een anti-fraude en -corruptiebeleid wat bijdraagt aan het voorkomen van en snel reageren 

op (signalen van) fraude en corruptie. 

ZOA keurt alle vormen van fraude en corruptie af. Alle schade als gevolg van fraude en corruptie 

wordt al dan niet via de bevoegde rechter verhaald op de daders, inclusief eventuele andere voordelen 

die zij uit de fraude hebben verkregen. 

In 2009 zijn een viertal meldingen van fraude en corruptie uit de programmalanden gerapporteerd. 

Twee fraudes werden snel ontdekt door de interne controleafdeling waarna de betrokken medewerkers 

zijn ontslagen. ZOA heeft aangifte gedaan bij de politie en vordert de schade via de rechter 

terug. Overigens was de omvang van de schade beperkt. De overige twee meldingen betroffen 


eschuldigingen van personen buiten de organisatie van fraude en corruptie die door de Interne 

Accountant zijn onderzocht. Beide beschuldigingen bleken ongegrond, wel hebben deze geleid tot 

aanscherping van de interne procedures om ook de schijn van onregelmatigheden te voorkomen. 

6.7 EXTERN TOEZICHT EN EVALUATIE 

ZOA´s werk wordt beoordeeld door verschillende externe auditoren (waaronder enkele van overheidsinstellingen) 

en geaccrediteerde auditoren. ZOA beschikt ook over een intern audit systeem om effectieve 

en efficiënte procedures te waarborgen. Regelmatig wordt het ZOA Beheersings Framework 

getoetst op effectiviteit en efficiency aan algemeen geldende kwaliteitsmodellen zoals bijvoorbeeld 

COSO. 

Doelstellingen voor 2009 Resultaten in 2009 

ZOA zal de ISO-certificering voorbereiden van de landenkantoren 

in de landen waar ZOA actief is. 

ZOA zal het PME-kader doorontwikkelen, door specifieke 

doorvertaling in sectorspecifiek beleid (onderwijs, voedselzekerheid, 

etc.) 

Door middel van een ‘self-assesment’ hebben de landen 

eventuele leemtes vastgesteld ten opzichte van ISO-normering. 

Begin 2010 kan op basis hiervan een implementatieplan 

worden gemaakt. 

Sectorspecifiek beleid voor capaciteitsopbouw en onderwijs is 

afgerond. Beleid voor voedselzekerheid en water- en sanitatie 

is in ontwikkeling en wordt in de loop van 2010 afgerond. 

ZOA zal het organisatiebrede extranet LIZZ en de bijbehorende 

technische randvoorwaarden doorontwikkelen. 

Nu het Interne Beheersing Model volledig is geïmplementeerd, 

is de grote uitdaging om deze op niveau te houden. 

Door gerichte training en ondersteuning van de landenprogramma’s 

worden landen gestimuleerd hun financiële zaken 

zelfstandiger te organiseren. 

De interne auditafdeling zal een volledige controle uitvoeren 

op de organisatie. Hierop kan de externe accountant steunen. 

Dit moet leiden tot minder accountantskosten in 2010. 

De nieuwe extranetomgeving is technisch gereed. De implementatie 

zal in 2010 plaatsvinden. 

Een analyse is gemaakt van de diverse landenorganisatie. De 

kwalitatief minder sterke programmalanden zijn individueel 

begeleid. De financiële medewerkers van de sterkere landen 

hebben een collectieve training bijgewoond. Voor 2010 wordt 

een vergelijkbare aanpak gevolgd. 

Acht van de tien landen zijn gecontroleerd door de interne 

controleafdeling. Deze controles zijn beoordeeld door de 

externe accountant wat heeft geleid tot een verbetering van 

de uitgevoerde controles in het vierde kwartaal. 

Doelstelling voor 2010 

Naast de activiteiten die vanuit 2009 worden voortgezet zijn de doelen voor 2010: 

• Voorbereiding business plan voor 2011-2015 op basis van nieuw strategieplan ‘Signs of Hope’ 

• Lidmaatschap verkrijgen van het HAP (Humanitarian Accountability Partnership) 

• Opzetten van een beheersstructuur voor het Dutch Consortium for Rehabilitation wanneer MFS 2 

subsidie wordt verkregen. 


7. Fondsenwerving en Voorlichting 


7.1 INLEIDING 

Voor de afdeling Fondsenwerving en Voorlichting was 2009 het jaar van stabilisatie. Waar de afdeling in 

2008 een groot aantal veranderingen in grootte, personeel en structuur had ondergaan, kon het team 

stabiel verder gaan op de ingeslagen weg in 2009. De interne rust op de afdeling kwam ten goede aan 

ieders creativiteit en inzet om ondanks de financiële crisis het inkomstenniveau toch op peil te houden 

en om onze toewijding aan de doelgroep in Afrika en Azië waar te maken. 

De afdeling richt zich met verschillende units op diverse groepen in ZOA’s achterban in Nederland: 

• particulieren 

• scholen, 

• kerken, 

• bedrijven en vermogensfondsen. 

Daarnaast biedt een aparte unit ondersteuning aan de verschillende landenkantoren in Afrika en Azië 

voor de werving van institutionele fondsen. Hierover leest u meer in paragraaf 5.2. 

ZOA richt zich in de communicatie met de achterban op drie aandachtsgebieden: 

• bewustwording 

• inspiratie 

• mobilisatie 

ZOA biedt de verschillende groepen in de achterban informatie over de situatie van vluchtelingen en ontheemden, 

over armoede en extreem onrecht (bewustwording). Die informatie brengen we in verband 

met een Bijbelse visie op onze betrokkenheid bij en verantwoordelijkheid voor de naaste (inspiratie). 

Ten slotte bieden we mensen diverse mogelijkheden om zich persoonlijk in te zetten voor ZOA’s werk 

(mobilisatie). 

De afdeling Fondsenwerving en Voorlichting wil meer bereiken dan alleen een hoge financiële opbrengst. 

Sinds 2007 profileert ZOA zich hierbij met de slogan ‘[r]echt voor de vluchteling’. Daarbij 

stellen we dat iedereen op zijn of haar eigen manier een bijdrage kan leveren om recht te doen aan de 

vluchteling. Steun in de vorm van geld is slechts één van de mogelijkheden waarop de achterban haar 

betrokkenheid bij het werk van ZOA kan laten blijken. Ook steun in de vorm van bijvoorbeeld tijd, kennis 

en gebed is van harte welkom. ZOA wil mensen motiveren om zich in te zetten voor vluchtelingen op 

een manier die bij hen past. 

7.2 FONDSENWERVING 

7.2.1 PARTICULIEREN 

ZOA wordt gesteund door een trouwe achterban van donateurs, vrijwilligers en collectanten. ZOA heeft 

63.200 particuliere donateurs en 21.000 vrijwilligers (inclusief collectanten). In 2009 is het donateursbestand, 

ondanks de financiële crisis, met ongeveer 5% toegenomen. ZOA is dankbaar voor deze grote 

en trouwe achterban. 

ZOA´s achterban kan op verschillende manieren op de hoogte blijven van het werk van de organisatie. 

De afdeling Fondsenwerving en Voorlichting publiceert vijf keer per jaar het ZOA-Magazine Nieuws en 

twee keer per jaar het ZOA-Magazine. Daarnaast wordt twaalf keer per jaar een nieuwsbrief per e-mail 

verzonden. Voor volwassen ambassadeurs, vrijwilligers en kinderen heeft ZOA op maat gesneden informatie 

beschikbaar die vier keer per jaar wordt toegestuurd (ZOActief en ZieZOA). 

In 2008 is een lezersonderzoek uitgevoerd. Uit het onderzoek kwam naar voren dat de achterban een 

positief beeld heeft van ZOA. Verder blijkt dat mensen meer geïnteresseerd zijn in het persoonlijke 

verhaal van een vluchteling of van een ZOA-medewerker dan in artikelen die de context schetsen. 

Bovendien willen lezers graag concrete resultaten zien. De achterban gaf daarnaast duidelijk aan dat 

de manier waarop zij worden aangesproken in mailings, bepaalt of zij wel of niet geven. ZOA heeft de 

uitkomsten meegenomen in de evaluatie van de verschillende communicatie-uitingen. De uitkomsten 

van de enquête die eind 2008 is uitgevoerd is in 2009 geanalyseerd. 


De belangrijkste uitkomsten hiervan zijn: 

• ZOA komt over als een integere, professionele en toegewijde organisatie. 

• Veel donateurs die al één of meerdere jaren niet meer aan ZOA hebben gedoneerd, geven aan dat 

dit geen bewuste keuze is. 

• Het doel van de emailnieuwsbrief is onduidelijk en soms ongewenst. Dit heeft in 2009 geleid tot een 

aanpassing van de layout en verhoging van de verschijningsfrequentie. 

• De meest trouwe groep uit de achterban zijn mensen ouder dan 50 jaar. De uitdaging voor ZOA is om 

ook de jongere achterban sterker aan zich te binden. 

• De toon die gezet wordt in ZOA’s communicatiemiddelen spreekt veel donateurs aan. 

7.2.2 CAMPAGNES EN EVENEMENTEN 

ZOA organiseerde voor de derde keer Walk4Water en was actief betrokken bij de campagne Act Positive. 

Daarnaast organiseerde ZOA weer de jaarlijkse huis-aan-huis collecte en waren de ambassadeurs 

voor ZOA actief in hun eigen netwerk. Ook was ZOA met informatiestands en activiteiten aanwezig bij 

Opwekking, de EO-jongerendag en het Flevo-festival. Tijdens de organisatie van de wereldsaidsdagconcert 

Red Ribbon bleek al snel dat de belangstelling, in tegenstelling tot voorgaande jaren, zeer laag 

was. Om geen onnodige kosten te maken is besloten om het concert te annuleren. 

Evenement Aantal mensen bereikt Opbrengst 

Wandelen voor water 550.000 € 320.000 

Opwekking 10.000 

EO-jongerendag 

Flevofestival 

30.000 bezoekers 

> 10.000 bezoekers 

Ruim 20.000 vrijwilligers zijn in 2009 de straat op gegaan voor ZOA’s jaarlijkse huis-aan-huis collecte. 

Helaas was de opbrengst, mede doordat niet alle collecteplaatsen konden worden ingevuld, lager dan 

voorgaande jaren: € 924.000. 

Scholen 

Veel protestants-christelijke scholen zijn betrokken bij het werk van ZOA. De scholen en leerlingen tonen 

hun betrokkenheid op verschillende manieren. In het onderstaande schema ziet u hoeveel scholen 

en leerlingen zich hebben ingezet voor ZOA en op welke manier zij dat hebben gedaan. 

Soort actie Aantal betrokken scholen Aantal betrokken leerlingen 

Wandelen voor Water 47 basisscholen 1.570 leerlingen 

WW Kidz lespaketten 29 scholen 1.450 leerlingen 

Just Care lespaketten 1 school voor voortgezet onderwijs 100 leerlingen 

Kruidnotenactie 43 basisscholen, 3 scholen voor voortgezet onderwijs 1.440 leerlingen 

Overige acties 30 basisscholen, 21 scholen voor voortgezet onderwijs 22.500 leerlingen 

Scholenreizen 

1 school naar Noord Uganda, 1 school naar Thailand, 

3 scholen naar Liberia, 1 school naar Cambodja 

Kerken 

De kerken zijn trouw geweest in hun ondersteuning van ZOA. Bij de noodhulpcampagne is er vanuit 

de kerken massaal gegeven. Er zijn 684 kerken actief bij ZOA betrokken. Deze kerken dragen bij aan 

de huis-aan-huis collecte of sparen voor specifieke projecten in de programmalanden. De financiële 

ondersteuning vanuit de kerken is in 2009 licht toegenomen. 

7.2.3 BEDRIJVEN 

Binnen ZOA´s achterban kan een vierde groep worden onderscheiden: bedrijven (443, 2008: 376) en 

vermogensfondsen (49, 2008: 46). 


ZOA Business Ambassadeurs 

Het in 2008 ontwikkelde ZOA Business Ambassadeurs model is uitgerold in 2009. Dit netwerk is 

opgezet om banden te kunnen smeden tussen ondernemers in Nederland en ZOA´s doelgroep in het 

Zuiden. Zo kunnen zakenrelaties van ZOA meer betrokken worden in het werk van ZOA in de verschillende 

landen. 

In het afgelopen jaar brachten Business Ambassadeurs bezoeken aan Cambodja, Liberia en Ethiopië. 

Ook Sri Lanka, Congo en Burundi hebben een Business Ambassadeurs team dat het land ondersteunt 

bij het verkrijgen van middelen voor moeilijk financierbare onderdelen van landenprogramma’s. 

Vermogensfondsen 

ZOA onderhoudt een aantal langlopende samenwerkingen met enkele Nederlandse vermogensfondsen. 

Waar mogelijk probeert ZOA de contacten met deze fondsen te versterken en uit te bouwen. 

Major donors (grote gevers) 

In 2008 is door ZOA onderzocht of major donors een afwijkende informatiebehoefte hebben. Dat is 

niet gebleken. De major donors zijn in belangrijke mate tevreden over de manier waarop zij worden geïnformeerd 

over het werk van ZOA in het veld. ZOA blijft daarom werken aan het (ver)binden van haar 

donateurs, onder wie de grootste gevers. De in 2009 ontwikkelde wijze van relatiebeheer zal in 2010 

ondersteund gaan worden door middel van de inzet van specifieke software. 

7.2.4 INSTITUTIONELE DONOREN & PARTNERORGANISATIES 

De belangrijkste doelstelling van de unit Institutionele Donoren & Partnerorganisaties (ID&P) is werven 

van fondsen onder overheden en partnerorganisaties. Daarin ondersteunt de afdeling de programmalanden. 

De kerntaken van ID&P zijn: 

• het verbeteren van acquisitie in en voor de programmalanden; 

• het verrichten van kwaliteitscontrole van voorstellen en rapportages; 

• het onderhouden van contacten met donoren en partnerorganisaties in Europa 

• het onderhouden van contacten met fondsenwervende organisaties in Nederland (Acties derden). 

Verbeteren van acquisitie in en voor de programmalanden 

In verband met ondercapaciteit van de afdeling zijn de doelstellingen van 2009 niet volledig gehaald. In 

de loop van het jaar heeft ID&P wel samen met de programmafdeling een diepgaande analyse uitgevoerd 

naar de redenen van donoren voor het afwijzen van projectvoorstellen. De belangrijkste verbeterpunten 

waren het helder formuleren van de te bereiken doelen en de toegankelijkheid van de projectvoorstellen 

zelf. Voor 2010 start ID&P een project om de kwaliteit van voorstellen te verbeteren. 

Verrichten van kwaliteitscontrole van voorstellen en rapportages 

De in 2008 ontwikkelde checklisten en protocollen per donor zijn in 2009 in gebruik genomen. De 

interne controleafdeling heeft deze gebruikt bij het toetsen van de mate waarin een landenprogramma 

weten regelgeving naleeft. De inkooprichtlijnen zijn, conform planning, in 2009 herzien en zullen in 

2010 naar de landen worden uitgerold. In 2009 heeft ook een controle van ECHO plaatsgevonden op 

de kwaliteit van de organisatie en de mate waarin inkooprichtlijnen de afgelopen jaren zijn nageleefd. De 

uitkomst van de controle was zeer positief: er zijn geen tekortkomingen bij ZOA geconstateerd. 

Onderhouden van contacten met donoren en partnerorganisaties in Europa 

Er zijn geregeld werkbezoeken gebracht aan diverse donoren en partners, onder andere in Den Haag, 

Brussel, Londen, Geneve en Washington. Het nut van dergelijke bezoeken is niet altijd direct te relateren 

aan toegekende donaties, maar het is zeer goed voor de professionele relatie om te investeren in persoonlijke 

contacten. Bovendien leveren deze bezoeken veel informatie op over de wensen en de werkwijze 

van deze donoren. Dat blijkt onder meer in de toename van uitnodigingen om projectvoorstellen in 

te dienen voor onder andere Noord-Sudan, Sri Lanka, Uganda en de Democratische Republiek Congo. 

Daarbij is wel de behoefte ontstaan om beter presentatiemateriaal in het Engels beschikbaar te hebben. 


Acties derden 

Onder acties derden vallen fondsenwervende acties die door andere organisaties, zoals EO Metterdaad, 

Happy Gift en Wilde Ganzen, zijn georganiseerd en waarvan de opbrengst voor ZOA is bestemd. In de 

Jaarrekening vindt u de opbrengsten van de acties derden apart vemeld. 

Vermeldenswaard is dat naast de geworven gelden, een serie van vier televisie-uitzendingen is gemaakt 

door EO-Metterdaad over water- en sanitatieprojecten van ZOA in Liberia. 

7.3 VOORLICHTING 

ZOA’s missie beschrijft dat de organisatie een beroep wil doen op de achterban in het Noorden om 

verantwoordelijkheid te nemen en betrokken te raken bij de doelgroep in het Zuiden. In 2009 is dat 

heel mooi zichtbaar geworden in het groeiende ambassadeursnetwerk. Inmiddels zetten al honderden 

mensen zich actief in, ieder met zijn of haar unieke talenten. Dat varieert van ondernemers die actief 

meedenken met een landendirecteur van ZOA, een onderwijzeres op wiens initiatief een grootse actie 

op haar school tot stand komt, tot de drukke accountmanager die op een zaterdag tijdens een evenement 

een ZOA-kraam bemant. En dan zijn er de honderden junior- en young ambassadeurs, die zich vol 

enthousiasme voor ZOA inzetten. Zo zoeken zij sponsors bij vrienden, buren en familie, houden weblogs 

bij en geven voorlichtingslessen in lagere klassen. 

De resultaten van dit ambassadeursnetwerk zijn slechts tot op zekere hoogte te meten. Het aantal ambassadeurs 

is concreet weer te geven. Ook is een redelijk nauwkeurig beeld te krijgen van het aantal 

artikelen dat rondom bijvoorbeeld acties van scholen verschijnt. Maar omdat de activiteiten van iedere 

ambassadeur werken als een steen in een vijver, reiken de kringen van bewustwording en inspiratie 

soms tot ver buiten ZOA´s gezichtsveld. 

Type ambassadeur Doelstellingen 2009 Resultaten 2009 Doelstellingen 2010 

Scholen Junior 400 

Direct bereik: 9000 

Indirect bereik: 3600 

Scholen Jongeren 48 


Indirect bereik: 1600 

Particulieren Volwassen 138 

Direct bereik: 18.000 

Indirect bereik: 120.000 

Bedrijven Business 12 


Totaal 598 



441 



115 



169 



9 


734 



540 



115 



158 



29 


842 



In 2009 is de bewustwordingscampagne Act Positive voortgezet. Dit is een campagne om jongeren 

meer bewust te maken van de HIV/Aids problematiek en om hen te mobiliseren om het thema nadrukkelijker 

op de agenda van de EU te krijgen. Act Positive is een samenwerkingsverband van Tear, Woord 

& Daad, ZOA, Kinder Nothilfe en Acet. De vijf organisaties organiseren jaarlijks samen een jeugdconferentie. 

In 2009 vond deze conferentie plaats in Slowakije, in 2010 zal deze in Nederland plaatsvinden. 

Verder hebben medewerkers van ZOA in het kader van de algemene voorlichtingsactiviteiten 75 presentaties 

op basisscholen gegeven (gepland 100) en 24 bij het voortgezet onderwijs (gepland 17). 

Succesvol leidinggeven in extreme omstandigheden: hoe doe ik dat 

Op 10 maart 2009 kwamen ruim 200 ondernemers en managers naar ZOA’s business seminar ‘Extreem 

leiderschap’ met Ben Tiggelaar. ZOA deelde haar leiderschapslessen met ondernemers en managers 

uit het midden- en kleinbedrijf. Hiermee versterkt ZOA haar imago van effectieve hulpverlener 

en geeft de deelnemers meer inzicht in de (leef)wereld van ontheemde gezinnen, ZOA’s doelgroep. 

Gastsprekers waren Jan Baan en Kolonel Arie Vermeij. 


7.4 COMMUNICATIE 

De unit Communicatie valt onder de afdeling voorlichting. De unit heeft een tweeledige doelstelling. 

In de eerste plaats stelt de unit zich ten doel om de achterban bewust te maken, te inspireren en te 

mobiliseren. Daarnaast ondersteunt de unit Communicatie de andere units (particulieren, campagnes 

en evenementen, bedrijven en institutionele donoren en partners) bij de fondsenwerving. Zo denkt de 

afdeling Communicatie mee met HRM in het kader van arbeidsmarktcommunicatie, werkt samen met 

MP4 in het kader van beleid rond zichtbaarheid en interne communicatie, ondersteunt het MT bij crisiscommunicatie 

en denkt mee met de landenkantoren bij internationale communicatie. 

Naast algemene informatie over ZOA die alle belanghebbenden ontvangen, zoals de jaarrekening en 

het magazine, worden specifieke groepen van specifieke informatie voorzien. Zo ontvangen kerken 

die een speciaal project sponsoren een op maat gesneden rapportage. De middelen die voor de deze 

communicatie worden gebruikt zijn onder meer: internet (www.zoa.nl en e-mail), nieuwsbrieven, folders, 

persberichten, jaarverslag en magazines. De informatieverstrekking vindt niet alleen schriftelijk maar 

ook mondeling plaats. Kerken en scholen worden bezocht en geïnformeerd over het werk van ZOA. 

Bedrijven worden uitgenodigd om programma’s van ZOA te bezoeken en krijgen daar nadere informatie 

over de projecten die ze steunen. 

7.4.1 AANDACHT IN DE PERS 

ZOA was in 2009 vaak in de pers aanwezig, zowel landelijk als lokaal / regionaal, en zowel de geschreven 

pers als op de radio. Een greep uit de belangstelling: 

• Een journalist van dagblad De Pers ging met een ZOA-team naar Myanmar, een jaar na cycloon 

Nargis. Dit resulteerde in twee uitgebreide reportages. 

• Toen in maart diverse ngo’s Sudan moesten verlaten, is door kranten (met name het Nederlands 

Dagblad en het Reformatorisch Dagblad) en radiostations (radio 1, radio 5, Groot Nieuws Radio) 

geregeld contact gezocht met ZOA voor een toelichting. Dat geldt ook voor de eindfase van de 

burgeroorlog in Sri Lanka. 

• Een tweemaandelijkse column in het Christelijk Weekblad, waar zes ZOA-medewerkers aan bijdroegen, 

was in 2009 een nieuwe vorm waarmee ZOA via de pers onder de aandacht kwam, een leuke 

en nieuwe manier om met een persoonlijke invalshoek bij de achterban op de mat te vallen. 

• In lokale kranten verschenen artikelen over acties van scholen, over de reizen van leerlingen naar 

ZOA-projectgebieden en over de huis-aan-huiscollecte. 

• Landelijk en lokaal kreeg ook Walk4Water aandacht, waaronder ook bij ‘Piets weerbericht’, een op 

locatie opgenomen weerbericht dat op de zender SBS6 wordt uitgezonden. 

• In november is een mediateam van de EO naar Uganda geweest, dat heeft diverse columns en artikelen 

opgeleverd. Radio- en televisie-uitzendingen naar aanleiding van deze reis zijn gepland voor 

2010. 

7.4.2 NOODHULP 

Noodhulp is onderdeel van het mandaat van ZOA: ZOA helpt mensen in gebieden waar zich een ramp 

of conflict heeft voorgedaan. Inherent aan noodhulp is dat het niet te plannen valt, en om die reden 

evenmin in de doelstellingen is op te nemen. In 2009 zijn drie noodhulpacties uitgevoerd, die elk zeer 

verschillend waren. De oorzaken van de nood waren divers, de wijze waarop ZOA actief in de betreffende 

gebieden actief was eveneens, en ook de aard van de hulpverlening verschilde om die reden. 

• In februari startte ZOA, samen met stichting Woord en Daad, een noodhulpactie voor de slachtoffers 

van de burgeroorlog in Sri Lanka. 

• In juni startte ZOA in samenwerking met Red een Kind, Tear en Woord en Daad een actie voor Oost- 

Afrika, vanwege de langdurige droogte in het gebied. Hoewel de noodhulpactie een reactie was op 

de droogte, heeft ZOA bewust gekozen voor de insteek waarbij langetermijnoplossingen centraal 

stonden. De giften die binnenkwamen, gebruikt ZOA om in Noord-Uganda activiteiten te starten 

om duurzame voedselvoorziening te stimuleren en kwetsbaarheid in nieuwe periodes van droogte te 

verminderen. 

• In oktober werden de Filipijnen getroffen door een cycloon, Sumatra door een aardbeving en India 

door zware overstromingen. Samen met Tear en Woord en Daad startte ZOA een noodhulpactie 

voor Zuidoost Azië. 


Bij elk van de noodhulpcampagnes werden advertenties geplaatst en kerken benaderd met het verzoek 

om collecte-inkomsten voor dit doel te bestemmen. Tevens werden in de eigen communicatie-uitingen 

(magazines, website, e-mailnieuwsbrieven) achtergrondverhalen en oproepen geplaatst. 

7.4.3 KWALITEIT, TRANSPARANTIE EN KLACHTEN 

ZOA-Vluchtelingenzorg heeft kwaliteit en transparantie hoog in het vaandel staan. ZOA heeft het CBFkeurmerk 

en is lid van de Vereniging van Fondsenwervende Instellingen (VFI). ZOA houdt zich aan de 

gedragscode fondsenwerving van het VFI (www.vfi.nl). De belangrijkste uitgangspunten van deze code 

zijn: 

1. Respect 

ZOA eerbiedigt de menselijke waardigheid en privacy en van de eigen identiteit van personen en groepen; 

daarnaast heeft respect betrekking op keuzevrijheid en vrijwilligheid van personen en groepen. 

2. Openheid 

Alle belanghebbenden worden geïnformeerd over alle voor hun van belang zijnde relevante gegevens 

van inhoudelijke en financiële aard. 

3. Betrouwbaarheid 

Belanghebbenden kunnen er van uit gaan dat de verstrekte informatie waarheidsgetrouw is, dat ZOA 

professioneel en efficiënt werkt aan het bereiken van het gestelde doel en dat ZOA zich juist en volledig 

verantwoordt. 

4. Kwaliteit 

ZOA streeft voortdurend naar deskundig, slagvaardig en kostenbewust handelen. 

De gedragscode is volledig in de ISO-gecertificeerde werkprocessen geïmplementeerd. Voorbeelden 

hiervan zijn: 

• Donateurs van ZOA kunnen via een antwoordkaart of via de website eenvoudig aangeven of en zo 

ja, welke, post men wil ontvangen. 

• Verantwoording over bestedingen en resultaten gebeurt via de website, nieuwsbrieven en het jaarverslag 

(online beschikbaar en voor iedereen volledig toegankelijk). 

• Actieve naleving van weten regelgeving (Bel-me-niet register en email-wetgeving) 

Verder heeft de Belastingdienst ZOA aangemerkt als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Dat 

betekent dat giften aan ZOA-Vluchtelingenzorg kunnen worden afgetrokken van de inkomsten- of vennootschapsbelasting. 

Klachten en klachtenprocedure 

ZOA heeft een klachtenprocedure, in lijn met de eisen die ISO stelt. De procedure is aangescherpt en 

binnengekomen klachten worden centraal gedocumenteerd. Klachten worden periodiek geanalyseerd 

en opgevolgd, waar nodig worden procedures aangepast. Het is vastgelegd dat klachten binnen 48 uur 

worden afgehandeld. 

In 2009 zijn 65 klachten geregistreerd, ten opzichte van 42 in 2008. Deze stijging heeft vooral te maken 

met het gegeven dat halverwege 2008 de klachtenprocedure is aangescherpt. Voor die tijd werden 

minder klachten geregistreerd. In principe worden klachten binnen twee werkdagen afgehandeld. Waar 

nodig worden direct corrigerende maatregelen genomen. Daarnaast wordt de klachtenanalyse benut 

als input voor het beleid van de afdeling Fondsenwerving en Voorlichting. Ontvangen klachten worden 

per kwartaal geanalyseerd en gerapporteerd aan de Algemeen Directeur. 

Ongeveer 40% van de klachten had betrekking op de verzending van de diverse periodieken. De aard 

van de klachten betrof hoofdzakelijk onjuiste adressering, ongewenste toezending en de gepercipieerde 

kostprijs van het magazine. Naast verscherpte aandacht bij het beheer van de adressen zullen de kosten 

voortaan expliciet in het magazine worden vermeld. Verder heeft 40% betrekking op telemarketingactiviteiten 

en zijn divers van aard. De klachten zijn met de call centers besproken wat heeft geleid tot 

verscherpte aandacht voor de kwaliteit van de gesprekken. De resterende 20% van de klachten had 


etrekking op het ten onrechte toezenden van email. Om deze reden is de opt-in functie duidelijker 

ingebouwd. 

7.5 DOELSTELLING EN RESULTATEN 

Doelstellingen 2009 Resultaten 2009 

Algemene doelstellingen 

De afdeling Fondsenwerving en Voorlichting wil zich in 2009 

richten op effectieve time management, waarbij deze afdeling 

- waar veel nieuwe ideeën leven - gericht blijft op het realiseren 

van het jaarplan. Als er zich rampen voordoen, waarop 

de afdeling flexibel moet inspelen, wil Fondsenwerving en 

Voorlichting investeren in het inhuren van freelancers, zodat 

het jaarplan gerealiseerd kan worden. 

De afdeling Fondsenwerving en Voorlichting hoopt in 

aanmerking te komen voor structurele financiering vanuit het 

ministerie van Buitenlandse Zaken en vanuit de EU voor het 

evenement Walk4Water om daarmee voorlichtingsactiviteiten 

voor een langere termijn te financieren. 

De afdeling is getraind in effectief time management en 

werkafspraken zijn gemaakt om efficiënter te werken. Verder 

zijn meer vrijwilligers betrokken bij de afdeling die tijd en 

competenties voor ZOA inzetten waardoor pieken kunnen 

worden opgevangen. 

Helaas heeft Walk4Water geen extra financiering verkregen 

van institutionele donoren. Voor 2010 is nog voldoende 

financiering beschikbaar, voor de toekomst wordt gezocht 

naar alternatieven. 

De afdeling Fondsenwerving en Voorlichting wil een zogenaamde 

fundingstrategie opstellen. Deze strategie geeft aan 

hoe de ontvangen particuliere middelen worden toebedeeld 

aan de programmalanden van ZOA. 

Business Ambassadeurs 

Het ZOA Business Ambassadors wil door een inkomstengroei 

(60%) meebouwen aan een sterker ZOA. Er zal contact gelegd 

worden met ondernemers, onder andere door intensiever 

contact met Rotaries, Lions Clubs en lokale ondernemersnetwerken, 

maar ook door na te gaan of buitenlandse vermogensfondsen 

zijn te interesseren voor het werk van ZOA. 

Institutional Donor Management 

ZOA streeft naar een toename van 20% van inkomsten vanuit 

institutionele donoren en partners en naar toegang tot ten 

minste twee nieuwe budgetlijnen / fondsen. 

De eerste ideeën zijn geïnventariseerd, maar door tegenvallende 

inkomsten in verband met de kredietcrisis was onvoldoende 

financiële ruimte beschikbaar. Dit project is uitgesteld 

naar medio 2010. 

Het effect van de kredietcrisis was het meest merkbaar bij 

deze groep achterban. Dit uitte zich dan ook in een lagere 

financiële bijdrage (groei 23%). Tegelijkertijd nam de betrokkenheid 

sterk toe en werd het aantal Business Ambassadors 

uitgebreid van 20 naar 26. Een bewuste keuze is gemaakt 

om de betrokkenheid te versterken in plaats van de nadruk 

op de fondsenwerving. Op langere termijn heeft dit meer 

toegevoegde waarde voor ZOA. 

Inkomsten uit Institutionele donoren is met ruim 20% 

gegroeid. Wel zijn de inkomsten uit Acties derden gedaald 

waardoor per saldo de inkomsten gelijk zijn gebleven. 

In 2009 ontving ZOA voor het eerst donaties van het Bureau 

of Population, Refugees and Migration (BPRM), onderdeel 

van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken voor 

ons programma in Ethiopië, en van het multi-donorfonds LIFT 

voor ons programma in Myanmar. 


Naast de financiële doelstellingen, die zijn opgenomen in de begroting, zijn de volgende specifieke 

doelen voor 2010 gesteld: 

• Donor account management zal verder worden geformaliseerd. Onderdeel hiervan betreft de implementatie 

van een relatiebeheersysteem voor grote donoren. 

• De fundingstrategie wordt in 2010 ontwikkeld als onderdeel van de nieuwe versie van Signs of 

Hope. 

• Het aantal goedgekeurde projectvoorstellen voor institutionele donoren neemt toe door investering in 

kwalitatieve en kwantitatieve schrijfcapaciteit. 

• ZOA wil in 2010 opnieuw het evenement Walk4Water organiseren, en streeft daarbij naar een deelnemersaantal 

van 1000. 


8. Ondernemingsraad 


Alle posities in de or waren in 2009 vervuld. De or kwam in 2009 zes keer bijeen met het bestuur 

(gerepresenteerd door de directeur). Tijdens deze bijeenkomsten werden onder meer de volgende onderwerpen 

besproken: 

• Beleid met betrekking tot HRM en management ontwikkeling 

• Ervaringen met het plaatsen van trainees in programmalanden 

• ZOA´s financiële positie als gevolg van de economische crisis 

• De resultaten van de interne Mid Term Review 

• De belangrijkste kwesties vanuit de halfjaarlijkse bijeenkomsten van ZOA´s landendirecteuren in 

Nederland 

Daarnaast bereikte de or overeenstemming over de arbeidsvoorwaarden voor 2010. De bijeenkomsten 

met de or en de directie vonden plaats in een constructieve en prettige atmosfeer. 

Het bestuur deelt regelmatig vertrouwelijke kwesties met de or. Deze kwesties zijn nog onvoldoende 

uitgekristalliseerd om gedeeld te worden binnen de hele organisatie. Om die reden heeft de or besloten 

om naast de formele notulen ook ´gebruiksvriendelijke´ memo´s te distribueren, om hiermee de ZOAmedewerkers 

te informeren over de belangrijkste onderwerpen die zijn besproken. 


9. Verslag van de Directie 


In januari 2009 gingen we met groot optimisme het nieuwe jaar in. In december 2008 ontving ZOA een 

recordbedrag. In 2009 hebben we de gevolgen van de economische crisis echter ondervonden. 

Vooral inkomsten van bedrijven en vermogensfondsen bleven sterk achter bij de verwachting. Giften 

van individuele donateurs, kerken en scholen stegen daarentegen gestaag. Daarin hebben we de trouw 

van onze achterban herkend. Zij hebben laten zien dat ten tijde van economische stagnatie de nood van 

anderen het niet aflegt tegen het eigen belang. Vanaf september zijn de inkomsten weer gestegen. In 

het vierde kwartaal lagen de inkomsten ruim 20% hoger dan het vorige jaar. 

Ook de inkomsten van institutionele donoren bleven stabiel. Een analyse liet zien dat relatief veel projectaanvragen 

zijn afgewezen. Donoren zijn over het algemeen erg tevreden over onze projecten. Om 

die reden is er vooral meer aandacht voor de kwaliteit van onze voorstellen. 

In het afgelopen jaar moest de groeiverwachting worden bijgesteld. Terwijl er in de begroting voor 2009 

was gerekend op een meerjarige groei van 15% per jaar, zijn de totale inkomsten voor noodhulp en 

wederopbouw nagenoeg op hetzelfde niveau uitgekomen als in 2008. 

Voor ZOA was het uitgangspunt voor het beleid in 2009 dat de vluchteling de gevolgen van deze daling 

van inkomsten niet ervaart. Dat is gelukt. Ook de gedane toezeggingen konden worden waargemaakt, 

ondanks de lagere inkomsten. De geplande activiteiten waarvoor onvoldoende externe financiering 

was, zijn gefinancierd uit de reserves. 

De achterblijvende onbestemde giften heeft ZOA kunnen compenseren door binnen Nederland te bezuinigen. 

ZOA heeft binnen Nederland een succesvolle bezuiniging doorgevoerd van 0,4 miljoen euro. 

Voor 2010 is een conservatieve begroting opgesteld, waarmee ZOA terug is op het niveau van 2008. 

9.1 NIEUWE PROGRAMMALANDEN 

Na intensieve voorbereidingen is het programma in de Democratische Republiek Congo van start gegaan. 

Het programma richt zich op het bewerkstelligen van voedselzekerheid voor mensen die teruggekeerd 

zijn uit Tanzania. Dit programma wordt mede mogelijk gemaakt door financiering door de Nederlandse 

overheid. Daarnaast zijn er ook enkele Nederlandse ondernemers bij dit programma betrokken. 

De fragiliteit van het land werd nog eens duidelijk toen ZOA-medewerkers als gevolg van onveiligheid 

gedurende enkele weken moest evacueren. Onder leiding van Jan Huls, voormalig landendirecteur van 

Zuid Sudan, zal het programma in 2010 geleidelijk worden uitgebreid. 

ZOA heeft in 2008 en 2009 noodhulp verleend in de delta van Myanmar in de gemeenschappen die 

getroffen waren door de cycloon Nargis. ZOA deed dit binnen het Consortium of Dutch NGO´s (CDN) 

waarvan ook Woord en Daad en Red een Kind deel uitmaken. In 2009 is dit programma voortgezet in 

twee specifieke polders. Daarnaast heeft CDN toestemming gekregen om programma’s in twee andere 

gebieden te ontwikkelen. Als gevolg van deze goedkeuring kreeg CDN toegang tot institutionele 

fondsen. Hierdoor zal de omvang van het programma in de komende jaren verder toenemen. 

9.2 MFS2 AANVRAAG VOOR 2011 – 2015 

In het kader van de aanvraag voor MFS2 (MedeFinancieringsStelsel) heeft ZOA de samenwerking 

gezocht met Save the Children Nederland, Care Nederland en Healthnet TPO. Samen met deze organisaties 

vormt ZOA het Dutch Consortium for Rehabilitation. ZOA is de penvoerder van het DCR. 

ZOA en de drie andere organisaties vinden elkaar in het werken aan duurzame ontwikkeling in fragiele 

staten. Door als consortium de financieringsaanvraag in het kader van MFS2 gezamenlijk in te dienen, 

kan ZOA de kwaliteit van het programmavoorstel vergroten. Bovendien kunnen de organisaties samen 

een beter programma opzetten ten behoeve van vluchtelingen en ontheemden. 

U leest meer over samenwerkingsverbanden in hoofdstuk 2, ´Profiel van ZOA Vluchtelingenzorg´. 


9.3 MEDEWERKERS 

ZOA werkt met het zogenaamde hybridemodel als het gaat om de samenwerking van lokale partners. 

Dit houdt in dat ZOA, waar mogelijk werkt via lokale partners en met lokale medewerkers. Alleen als er 

onvoldoende partners zijn of waar deze organisaties onvoldoende capaciteit hebben om programma’s 

zelf uit te voeren, voert ZOA de activiteiten zelf uit. Om die reden bestaat een belangrijk deel van ons 

werk uit het opbouwen van de capaciteit van lokale organisaties. Dit stelt bijzondere eisen aan onze 

medewerkers. Het betekent ook dat in ieder land de teams weer een andere samenstelling en omvang 

hebben. De meeste medewerkers worden lokaal geworven. De samenstelling van de managementteams 

is gevarieerd. Gemiddeld komt een derde uit het land zelf, eenderde uit Nederland en komt 

eenderde uit andere landen. 

In het afgelopen jaar hebben vier ZOA landen een nieuwe landendirecteur gekregen. Twee hiervan 

hebben eerder als landendirecteur in een ander land gewerkt. Steeds meer vacatures worden gevuld 

door mensen uit ZOA’s uitgebreide netwerk en minder als reactie op gepubliceerde vacatures. Hierdoor 

zijn we beter in staat geweest vacatures op adequate wijze in te vullen. In de afgelopen jaren was het 

verloop in Nederland redelijk hoog. In 2009 is het verloop sterk verminderd. Dit heeft een positief effect 

gehad op de kwaliteit en continuïteit van het werk. 

Het traineeprogramma is succesvol. Afgestudeerde jongeren krijgen in dit programma gedurende een 

jaar de kans om werkervaring op te doen in het Zuiden. Hierbij worden zij begeleid door een ervaren 

medewerker. Deze trainees leveren een waardevolle bijdrage aan de landenprogramma’s. Hoewel dit 

niet het uiteindelijke doel is van het programma, zal een enkeling kunnen solliciteren op een reguliere 

functie binnen ZOA. 

Ter versterking van het human resource management zijn twee regionale conferenties gehouden, een 

in Azië en een in Afrika. Deze conferenties worden door de landenteams zeer gewaardeerd en zullen 

een vervolg krijgen. 

Onze medewerkers moeten vaak werken onder moeilijke omstandigheden. Onveiligheid is een punt van 

voortdurende aandacht, ook vanuit het hoofdkantoor. 

In overleg met de Ondernemingsraad is in 2009 een medewerkerstevredenheidsonderzoek uitgevoerd. 

De uitkomst hiervan was bemoedigend en een bevestiging dat ZOA op de goede weg is om de medewerkers 

zo optimaal mogelijk betrokken te houden bij de processen van de organisatie, de waardering 

te geven voor hun werk en de kans te bieden zich verder te ontwikkelen. Met name voor de medewerkers 

van de verschillende programmalanden zal dit laatste punt nog meer aandacht krijgen. 

9.4 VRIJWILLIGERS 

Vrijwilligers worden ingezet voor de jaarlijkse collecte en voor specifieke werkzaamheden in onze programmagebieden 

en op het hoofdkantoor. Deze mensen worden geworven uit onze betrokken achterban. 

Per categorie vrijwilligers worden bijeenkomsten georganiseerd voor informatie-uitwisseling, 

instructie of training. Bij uitzendingen naar het buitenland volgen zij de ZOA Oriëntatiecursus die ook 

voor alle medewerkers geldt. 

Vrijwilligers hebben een belangrijke toegevoegde waarde voor ZOA. Zij vormen een groot arbeidspotentieel 

waarvan ZOA tijdens korte periodes (bijvoorbeeld voor de collecte) gebruik kan maken. Andere 

vrijwilligers kunnen heel specifieke functies vervullen die ZOA anders relatief duur zou moeten inkopen, 

in verband met de tijdelijkheid van een opdracht (bijvoorbeeld een specialist op telecommunicatie gebied 

of een financieel specialist). 

Voor het benaderen van collectanten is een landelijk netwerk opgezet van regiocoördinatoren die weer 

plaatselijk coördinatoren aansturen. Vanuit het hoofdkantoor krijgen deze vrijwilligers de ondersteuning 

die zij nodig hebben voor een goede uitvoering van hun werkzaamheden. Daarnaast wordt er vanuit het 

hoofdkantoor aandacht besteed aan het motiveren van al deze collectanten. 


Categorie 

Aantal vrijwilligers 

Vrijwilligers op het hoofdkantoor 35 

Collectanten 20.000 

Vrijwilligers betrokken bij het organiseren van de huis-aan-huis collecte 550 

Vrijwilligers beschikbaar voor het buitenland 25 

Uit evaluaties in 2008 is gebleken dat vrijwilligers die beschikbaar zijn voor het buitenland meer ingezet 

zouden willen worden. Aan de andere kant heeft ZOA door de steeds verder gaande professionalisering 

van de sector steeds minder plaatsen beschikbaar. Met name bij grote noodhulpoperaties blijft de 

behoefte wel aanwezig. Grote noodhulpoperaties komen echter niet vaak voor. In 2010 zal ZOA ook bij 

deze groep vrijwilligers een teveredenheidsonderzoek uitvoeren. 

9.5 NOODHULP INDONESIË / FILIPPIJNEN 

ZOA richt zich vooral op landen waar de organisatie een langdurige relatie mee heeft. In deze landen 

voert ZOA noodhulp- en wederopbouw activiteiten uit. Er zijn echter momenten waarop een uitzondering 

op deze regel wordt gemaakt. 

In het najaar heeft ZOA actie gevoerd om slachtoffers van natuurrampen in Indonesië en op de Filippijnen 

te helpen. ZOA verleende hier hulp via bekende en betrouwbare partners die al langer in deze 

landen werken, omdat ZOA in deze landen geen landenkantoor heeft. ZOA is bij deze noodhulpacties 

blij verrast door de snelle en succesvolle fondsenwerving onder de Nederlandse achterban. De fondsenwerving 

in Nederland is afgestemd met de andere leden van het noodhulpcluster waar ZOA deel van 

uitmaakt. De andere leden van dit cluster zijn Tear, Red een Kind, Dorcas en Woord en Daad. 

9.6 EVALUATIE STRATEGISCH PLAN SIGNS OF HOPE 

In 2007 is het strategisch plan Signs of Hope vastgesteld voor de periode tot 2010. 

In 2009 is dit beleidsplan in alle landen tussentijdse geëvalueerd. Deze evaluatie werd in veel gevallen 

uitgevoerd door een externe partij. Het doel van deze evaluatie was te onderzoeken in welke mate de 

organisatie zich heeft ontwikkeld in de richting van de strategische focus zoals beschreven in Signs of 

Hope. De uitkomsten zijn uitvoerig besproken tijdens de halfjaarlijkse vergadering van het internationale 

managementteam. De resultaten zijn ook gebruikt om de plannen voor 2010 bij te stellen. Daarnaast 

zullen de uitkomsten gebruikt worden om het beleidsplan voor de volgende planperiode voor te bereiden. 

De evaluatie toonde aan dat ZOA inderdaad een omslag heeft gemaakt in de door Signs of Hope aangegeven 

richting. De hoofdpunten uit de evaluatie zijn: 

• ZOA richt zich in de programmalanden op minder interventiesectoren, om zo de kwaliteit van het 

werk te verbeteren. 

• ZOA werkt steeds meer samen met lokale NGO´s en versterkt deze NGO´s. Deze samenwerking 

biedt mogelijkheden voor capaciteitsversterking. Deze samenwerking behoort bij het zogenaamde 

hybridemodel, waarbij ZOA deels direct implementeert en deels door en met lokale partners werkt. 

• ZOA kiest voor een programmatische benadering waarbij kortetermijn projecten worden gelinkt aan 

een langetermijnvisie voor een specifiek programmagebied. De evaluatie toonde aan dat deze benadering 

hoge eisen stelt aan de management-capaciteiten van de landenteams, in enkele gevallen is 

ondersteuning vanuit het hoofdkantoor noodzakelijk. 

• ZOA besteedt meer aandacht aan het gecontroleerd uitfaseren in programmalanden. Signs of Hope 

benadrukt het belang van een goed voorbereid besluit om uit te faseren, dat gebaseerd is op goede 

informatie. In de evaluatieperiode is de uitfasering van vier landen overwogen: Angola, Thailand, 

Cambodja en Liberia. 

• ZOA heeft een goede reputatie onder donoren en andere organisaties. ZOA staat bekend als een 

professionele organisatie die werkt in complexe situaties. ZOA is echter minder bekend onder andere 

stakeholders in het institutionele netwerk. ZOA zou meer aandacht moeten geven aan het communiceren 

van haar profiel en meerwaarde. Dit geldt ook met betrekking tot de Nederlandse achterban: 

ZOA heeft een goede reputatie, maar mensen hebben geen duidelijk beeld van hoe ZOA werkt. 


Behalve aanbevelingen voor de resterende periode onder Signs of Hope, kwamen er uit de evaluatie 

ook aanbevelingen voor het volgende strategische beleidsplan, voor de periode na 2010. De belangrijkste 

aanbevelingen zijn: 

• ZOA zou haar christelijke identiteit en de implicaties daarvan haar werk, meer systematisch moeten 

overdenken. 

• ZOA zou het aantal interventiesectoren in alle programmalanden moeten beperken. 

• ZOA zou haar mandaat als organisatie voor wederopbouw moeten versterken. 

In 2010 worden werkgroepen gevormd die op basis van deze evaluatie het nieuwe strategieplan gaan 

voorbereiden. 

9.7 STERKTES EN ZWAKTES, KANSEN EN BEDREIGINGEN 

In het kader van de jaarlijkse beoordeling van de positie van ZOA in haar omgeving is een interne- en 

externe analyse gemaakt om de sterke en zwakke punten van de organisatie, en de kansen en bedreigingen 

uit de omgeving waarin zij werkt, in kaart te brengen. Hieronder zijn de belangrijkste punten 

opgenomen en kort toegelicht. 

Sterke punten van ZOA-Vluchtelingenzorg 

1. Gedegen organisatie: ZOA heeft een goede balans tussen de formele en informele organisatie waardoor 

zij slagvaardig kan opereren in landen die onstabiel zijn. 

2. Hybride programmaaanpak: doordat ZOA projecten uitvoert weet zij precies wat er gebeurt in de 

landen en is zij in staat om samen met lokale partners effectieve programma’s uit te voeren. 

3. Toewijding en passie bij zowel de medewerkers als de achterban leveren een positieve bijdrage aan 

het bedienen van de doelgroep. 

Zwakke punten van ZOA-Vluchtelingenzorg 

1. Onvoldoende capaciteit voor het schrijven van goede projectvoorstellen om de Institutionele Fondsen 

beter te benutten. 

2. In de programmalanden is het verloop van personeel vrij hoog wat ten koste kan gaan van de kwaliteit 

(kennis en ervaring) in de programma’s. 

3. Financiering van landenkantoren: er is een onbalans tussen de looptijd van een landenprogramma (3 

tot 5 jaar) en de beschikbare financiering (veelal korter dan een jaar). 

Kansen uit de omgeving 

1. Economische ontwikkeling in fragiele omgevingen wordt door donoren gezien als een belangrijk 

element voor stabiliteit. 

2. Het internationale netwerk van ZOA biedt mogelijkheden voor nieuwe samenwerkingsverbanden die 

bijdragen aan effectievere en efficiëntere programma’s. 

3. Groei van de maatschappelijke aandacht voor efficiency en effectiviteit biedt de organisatie de mogelijkheid 

om zich te onderscheiden. 

Bedreigingen uit de omgeving 

1. De veiligheidssituatie in de landen waar ZOA werkt, beïnvloed de kwaliteit van het werk. Hoe instabieler 

de politieke situatie is des te moeilijker het wordt om de organisatie effectief en efficiënt te 

laten functioneren. 

2. Contracten met institutionele donoren worden steeds meer gericht op de juridische aspecten waardoor 

meer moet worden geïnvesteerd in compliance management. 

3. De aandacht van publiek en media voor hulpverlening bij conflicten en rampen is vaak zeer kort en 

gericht op specifieke doelen. Hierdoor zijn minder middelen beschikbaar voor ‘forgotten crisis’. 


Genomen maatregelen naar aanleiding van de analyse 

1. Extra capaciteit wordt aangetrokken om de landen te ondersteunen bij het maken van projectvoorstellen 

voor Institutionele donoren. 

2. Onderzoek zal worden gedaan naar een nieuw financieringsmodel voor de landenprogramma’s 

waarbij financiering wordt afgestemd op de langere termijn behoeften van de landen en de fondsenwervende 

mogelijkheden. 

3. Onderzoek zal worden gedaan naar het beter borgen van de kwaliteit, kennis en ervaring in de processen 

van de organisatie om de mogelijke gevolgen van een hoog verloop te compenseren. 

4. ZOA wil een actievere rol gaan spelen in het zoeken naar nieuwe samenwerkingsverbanden om de 

effectiviteit en efficiency in de sector als geheel te verhogen. 

De resultaten van de onder punt 2 & 3 genoemde onderzoeken worden meegenomen in het nieuwe 

strategieplan Signs of Hope 2011-2015. 

Evaluatie van de maatregelen in 2009 

Doelstellingen voor 2009 Resultaten 2009 

1. Samenwerken met andere organisaties op 

het gebied van fragiele staten om zo meer 

institutionele fondsen te werven en kennis op 

te bouwen. 

2. De capaciteit van de Institutionele 

fondsenwerving zal met name in de landen 

worden versterkt om de mogelijkheden beter 

te benutten. 

3. Goede medewerkers behouden door middel 

van een management development programma 

en het starten van een trainee-programma 

voor schoolverlaters om nieuwe medewerkers 

aan te trekken. 

4. Voorbereiden van een bezuinigingsplan voor 

het hoofdkantoor om te voorkomen dat het 

activiteitenniveau in de landen daalt als gevolg 

van minder inkomsten in Nederland. 

Door samenwerking met Care Nederland, HealthNet TPO en Save the 

Children is een sterk consortium ontstaan op het gebied van fragiele staten. 

Ondanks extra aandacht voor dit onderwerp heeft het nog niet geleid tot 

meer mogelijkheden. In 2010 wordt extra capaciteit op het hoofdkantoor 

aangetrokken om dit te realiseren. 

Deze maatregel heeft al duidelijk zijn vruchten afgeworpen. Management 

posities zijn meer intern vervuld, trainees stromen door naar reguliere posities 

en landendirecteuren wisselen van land en blijven langer bij ZOA. 

Doordat ZOA een bezuinigingsplan gereed had liggen kon snel worden ingespeeld 

op de tegenvallende inkomsten als gevolg van de economische crisis. 

9.8 ZOA EN HET MILIEU 

ZOA Vluchtelingenzorg kiest waar mogelijk voor milieuvriendelijke, duurzame oplossingen in haar bedrijfsvoering. 

De organisatie is zich bewust van haar verantwoordelijkheid. Daarmee bevindt ZOA zich in 

een spanningsveld. Want fair en groen betekent soms -niet altijd- ook hogere kosten. Daardoor kunnen 

de overheadkosten stijgen. De organisatie stelt zich dan ook de vraag of daarmee recht wordt gedaan 

aan de donateur en aan de vluchteling. ZOA maakt gebruik van groene stroom, milieuvriendelijk papier 

en medewerkers ontvingen een Wereldwinkel-kerstpakket. ZOA kiest voor het milieu, maar niet tegen 

elke prijs. 

Op basis van een evaluatie in 2008 is besloten om aandacht te geven aan de activiteiten binnen ZOA 

die de grootste belasting van het milieu veroorzaken. Maatregelen om het milieu minder te belasten, zijn 

succesvol geïmplementeerd in 2009. Het gaat om, onder meer, de volgende maatregelen: 

• Klimaatneutraal vliegen. ZOA compenseert de klimaatbelasting als gevolg van vliegreizen naar haar 

programmagebieden volledig. 

• Reizen met openbaar vervoer wordt sterk gestimuleerd. Medewerkers gebruiken een NS Businesscard. 

• Inkopen voor projecten worden zo dicht mogelijk bij de programmagebieden gedaan om onnodige 

belasting als gevolg van transport te voorkomen. 

• Er zijn kleinschalige milieuprojecten gestart in programmagebieden. 


In 2010 willen wij aandacht gaan besteden aan uitbreiding van de milieuprojecten in programmagebieden. 

Daarnaast willen we fair trade levensmiddelen gaan gebruiken op het hoofdkantoor. Ook zal 

een onderzoek plaatsvinden naar Het Nieuwe Werken. Dit onderzoek moet leiden tot vermindering van 

reizen en efficiëntere bezetting van kantoorruimtes. 

9.9 EVALUATIE VAN DE DOELSTELLINGEN VOOR 2009 

Doelstellingen voor 2009 Resultaten 2009 

ZOA streeft naar verdere groei in zowel budget 

als programmaomvang per land. De groei 

die in 2008 is ingezet, wordt doorgezet. ZOA 

streeft naar een groei van 12,5 procent. 

ZOA streeft naar voortgaande managementontwikkeling. 

ZOA wil in 2009 meer trainees 

inzetten. ZOA wil ook de managementteams in 

de landen trainen en begeleiden om het niveau 

verder te laten stijgen. Daartoe wordt in 2009 

een in 2008 ontwikkeld HRM auditinstrument 

getest. Daarnaast organiseert ZOA in 2009 

twee HRM-conferenties in Azië en in Afrika 

voor de medewerkers in de programmalanden. 

ZOA streeft naar verdere samenwerking, zowel 

in het buitenland (met lokale partners) als in 

Europees verband (met lidorganisaties binnen 

EU-cord). 

ZOA streeft naar continue kwaliteitsverbetering. 

ZOA wil een lerende organisatie zijn. 

ZOA zal zich de komende jaren richten op kwaliteitsverbetering 

in de landen, waarbij er ook 

ISO-certificering in de landen zal plaatsvinden. 

Daarnaast zoekt ZOA naar een methodiek om 

de tevredenheid van de doelgroep te kunnen 

meten. 

ZOA heeft deze doelstelling niet behaald. Als gevolg van de economische 

crisis daalden de inkomsten. 

Inmiddels zijn 7 trainees voor ZOA werkzaam in de programmalanden. Een 

HR auditinstrument is getest en zal in de komende jaren verder worden 

ingezet. In 2009 zijn twee HRM-conferenties in Azië en in Afrika georganiseerd 

voor de medewerkers in de programmalanden. 

In alle landen werkt ZOA samen met lokale partners. Deels op CBO-niveau 

(dorpsraden, watercomités) en deels met lokale ngo´s. Ook in Europees 

verband werkt ZOA samen met andere organisaties. Het Dutch Consortium 

Uruzgan (Afghanistan) en het Consortium Dutch NGO´s (Myanmar) zijn 

daarvan voorbeelden. 

Het proces naar ISO-certificering in de landen ligt op schema. In 2009 

is gewerkt aan het op orde krijgen van alle systemen in de landen, zodat 

in 2010 de certificering in een aantal landen van start kan gaan. ZOA 

heeft contact gelegd met de HAP Groep (Humanitarian Accountability 

Partnership), een organisatie die een methodiek heeft ontwikkeld waarbij de 

doelgroep betrokken wordt. 


1. ZOA streeft naar continue kwaliteitsverbetering, onder andere door ISO-certificering van tenminste 

drie landen. 

2. ZOA wil de positie van de doelgroep versterken door hen intensief te betrekken bij de programmering, 

monitoring en evaluatie. 

3. ZOA streeft naar het versterken van de institutionele fondsenwerving door de invoering van donor 

accountmanagement. 

4. ZOA wil de projectvoorstellen verbeteren door het invoeren van projectteams met extra ondersteuning. 

5. ZOA zal een nieuwe strategienota opstellen voor de periode 2011-2014. 

6. ZOA streeft naar het verkrijgen van MFS 2 financiering voor de periode 2011-2015. 



10. Verslag van de Raad van 

Toezicht 


De Raad van Toezicht bestond in 2009 uit zeven leden en is 6 keer bij elkaar geweest. 

De vergaderingen worden voorbereid door de voorzitter van de Raad en de directeur/bestuurder. Behalve 

tijdens de jaarlijkse evaluatie van het functioneren van de Raad, is de directeur/bestuurder aanwezig 

bij de vergaderingen. 

10.1 BESPROKEN ONDERWERPEN 

De Raad heeft in 2009 gesproken over de volgende punten: 

• Goedkeuring van de jaarrekening 2008. 

• Begroting en jaarplan 2010. 

• Mogelijkheden van intensieve samenwerking met andere organisaties. 

• De achterblijvende inkomsten en de wijze waarop de tegenvallers in de exploitatie konden worden 

opgevangen. De Raad keurde het besluit goed om financiële toezeggingen ondanks tegenvallende 

opbrengsten gestand te doen en deze ten laste te brengen van de reserves. Mede hierdoor heeft de 

economische situatie in Nederland geen directe gevolgen gehad voor het niveau van de hulpverlening. 

• De kwartaalrapportages van de directeur zijn gebruikt om de ontwikkelingen binnen en buiten de 

organisatie te volgen. 

• Een lid van de Raad is samen met de directeur op werkbezoek geweest in Sri Lanka en heeft hierover 

gerapporteerd in de vergadering van de Raad. 

10.2 AUDITCOMMISSIE EN REMUNERATIECOMMISSIE 

De raad heeft twee commissies die werken conform het daarvoor geldende reglement. 

De auditcommissie richt zich vooral op de versterking van de interne controlefunctie. Hierdoor kunnen 

externe controles in een aantal landen worden verminderd. De commissie kwam in 2009 4 keer bij 

elkaar. De remuneratiecommissie heeft mede op basis van een beoordelingsgesprek het salaris van de 

directeur/bestuurder vastgesteld. 

Jaaragenda Auditcommissie 

Periode Mei September November 

Hoofdonderwerp Jaarrekening Governance Begroting 

• Jaarcijfers 

• Managementletter 

• Accountantsrapport 

• Maatschappelijke performance 

• Interne Beheersing 

• Risicomanagement 

• AO/IC 

• Planning & Control cyclus 

• MI: opzet & structuur 

• Controleplan 

• Naleving geadopteerde 

standaarden 

• Gedragscode 

• Bevoegdhedenstructuur 

• Evaluatie accountant 

• Strategieplan (rolling) 

• Businessplan 

• Begroting (per land) 

Diverse onderwerpen 

Tussentijdse cijfers ✓ ✓ ✓ 

Organisatieontwikkelingen ✓ ✓ ✓ 

Externe ontwikkelingen ✓ ✓ ✓ 

Resultaten Interne Controles ✓ ✓ ✓ 

Grote investeringsverplichtingen ✓ ✓ ✓ 

10.3 EVALUATIE VAN DE DOELSTELLINGEN VOOR 2009 

1. De auditcommissie heeft haar functie versterkt door, voorafgaand aan iedere vergadering van de 

Raad van Toezicht, een vergadering te beleggen. Daarnaast is de directeur/bestuurder deel gaan 

nemen aan de vergaderingen. Een vooraf vastgestelde jaarplanning heeft ervoor gezorgd dat alle 

relevante onderwerpen zijn behandeld. 


2. De agenda van de Raad van Toezicht wordt opgesteld op basis van een jaarplanning. Ondanks de 

vrijheid van de Raad om haar eigen agenda te bepalen, wordt de agenda in belangrijke mate bepaald 

door de voorzitter en de directeur/bestuurder. 

3. In 2009 is relatief weinig aandacht besteed aan de relatie met de achterban. Dit punt zal het komende 

jaar meer aandacht krijgen. 

4. Misschien mede dankzij de economische situatie in Nederland, kon ZOA voldoende en kwalitatief 

goede medewerkers aantrekken. De arbeidsvoorwaarden kregen in 2009 extra aandacht. Dit heeft 

geleid tot een herziening van de algemene arbeidsvoorwaarden. 

5. De Raad heeft regelmatig formeel en informeel contact met de organisatie. De Raad is goed op de 

hoogte van de ontwikkelingen in de organisatie, onder andere door maandelijkse deelname aan de 

weekopeningen, het bijwonen van delen van de vergadering van het internationale managementteam, 

vergaderingen met ondernemingsraad en managementteam en de ontmoeting met de staf 

tijdens het Walk4Water-evenement en bij de nieuwjaarsreceptie. 

6. De Raad heeft geconstateerd dat met de introductie van het ZOA Business Ambassadors model, er 

een nieuwe vorm van samenwerking met Nederlandse ondernemers is ontstaan die beter aansluit 

bij de behoefte van vluchtelingen in de verschillende landen. 

10.4 LEDEN VAN DE RAAD VAN TOEZICHT 

Naam 

Drs. W. Zoeteweij, 

voorzitter 

1 oktober 2000 

– 

1 oktober 2009, 

niet herkiesbaar 

Drs. W.J. Adema RA MBA* 1 september 2002 

– 

1 september 2011, 


J.W. Boogerd* 1 november 2006 

– 

1 november 2011, 

herkiesbaar 

Drs. B. Brand MCM* 1 september 2008 

– 


herkiesbaar 

Mw. Mr. I. Verbeek 1 september 2001 

– 



Ing. K.A. de Vries MEd. 1 december 2007 

– 

1 december 2012, 

herkiesbaar 

Mw. Drs. A.W. Westerveld, 

arts, MPH 

* Lid van Auditcommissie 

1 januari 2005 

– 

1 januari 2010, 

herkiesbaar 

Nevenfuncties 

De heer Zoeteweij is gevestigd als zelfstandig organisatieadviseur 

en heeft de volgende nevenfuncties: 

• commissaris bij Crystal Marbles BV te Almere 

• lid Raad van Advies, Bisnez management te Bergambacht 

• lid Raad van Toezicht, Gemiva-SVG groep te Gouda 

• lid Tenderboard Rijkswaterstaat 

• lid bestuur stichting Schreuders Gouda 

De heer Adema is voorzitter van de Raad van Bestuur van het 

Ziekenhuis St. Jansdal te Harderwijk en heeft de volgende 

nevenfuncties: 

• voorzitter Raad van Commissarissen Centramed B.A., 

Onderlinge Waarborgmaatschappij, te Den Haag 

• bestuurslid stichting Dutch Hospital Data, te Utrecht 

• penningmeester St. Vermogensbeheer Hoogeland Zorg te 

Beekbergen 

De heer Boogerd is gepensioneerd bankier en heeft de 

volgende nevenfuncties: 

• lid gemeenteraad Maarssen 

• voorzitter Stichting Ontwikkelingsproject Maarssen-Outjo 

De heer Brand is lid van het College van Bestuur van de 

Gereformeerde Hogeschool in Zwolle en heeft de volgende 

nevenfuncties: 

• bestuurslid Stichting Gereformeerd Studentenpastoraat 

Zwolle 

• lid algemeen bestuur SURF 

Mevrouw Verbeek is juridisch adviseur en leidinggevende bij 

DAS Rechtbijstand. 

De heer de Vries is docent aardrijkskunde Christelijke Scholengemeenschap 

“Prins Maurits” (Middelharnis). Hij heeft de 

volgende nevenfuncties: 

• penningmeester kiescommissie SGP, Borsele. 

Mevrouw Westerveld is arts APGZ (Algemene Preventieve 

Gezondheidszorg) GGD Fryslân te Leeuwarden. 

De nevenfuncties van de leden van de Raad van Toezicht zijn niet strijdig met de belangen van ZOA. 

De leden zijn onafhankelijk van enige organisatie of kerkelijke denominatie en hebben zitting in de Raad 

van Toezicht op persoonlijke titel. 


10.5 WERVING, SELECTIE EN BENOEMING VAN LEDEN 

Bij de werving van een nieuw lid voor de Raad van Toezicht, wordt in de eerste plaats een profiel samengesteld 

op basis van een standaardprofiel en op basis van de wensen die op dat moment leven bij 

de Raad. Er wordt een selectiecommissie samengesteld die bestaat uit leden van de Raad van Toezicht. 

Vervolgens wordt de vacature openbaar gemaakt. Met de kandidaten worden gesprekken gevoerd door 

de selectiecommissie en de directie. Op basis van die gesprekken wordt een kandidaat gekozen en 

benoemd. 

Werving van nieuwe voorzitter 

In 2009 is gestart met de werving van een nieuwe voorzitter van de Raad. Een advertentie in twee 

landelijke kranten leidde tot gesprekken met een aantal kandidaten. In 2010 zal de definitieve keuze 

voor een nieuwe voorzitter kunnen worden gemaakt. De heer Zoeteweij zal de functie van voorzitter 

voorlopig, maar niet langer dan september 2010, blijven vervullen. 

10.6 NEVENFUNCTIES DIRECTEUR-BESTUURDER 

De heer Mooij heeft naast zijn functie als directeur-bestuurder van ZOA-Vluchtelingenzorg de volgende, 

geen belangenverstrengelende, nevenfuncties: 

• Lid van het bestuur van EU Cord te Brussel 

• Voorzitter van het bestuur van ECM Nederland te Deventer 

• Lid van het bestuur van het Bakker de Jong Fonds te Zeist 

• Voorzitter van het bestuur van het 65+ fonds te Deventer 

Voor ZOA heeft het lidmaatschap van het bestuur van EU Cord de meeste toegevoegde waarde. Door 

korte lijnen naar de EU en de directies van lidorganisaties zit ZOA vooraan in de informatievoorziening. 

ZOA wordt duidelijk gepositioneerd in het bijbehorende relatienetwerk waardoor zij makkelijker anderen 

kan benaderen voor specifieke zaken maar ook sneller benaderd wordt. 

Alle nevenactiviteiten van de directeur worden voorgelegd aan de Raad van Toezicht. De Raad van 

Toezicht gaat na of er geen sprake is van belangenverstrengeling. De Raad heeft bepaald dat de nevenactiviteiten 

van de directeur zich goed verhouden tot zijn verantwoordelijkheden voor ZOA. 

10.7 EVALUATIE EIGEN FUNCTIONEREN 

Een keer per jaar reserveert de Raad de agenda voor een evaluatie van het eigen functioneren. 

Geëvalueerde punten 

• Functioneren directeur-bestuurder 

• Functies van de Raad van Toezicht 

• Ontvangen managementrapportages 

• Functioneren accountant en financiën 

• Visie, beleid, strategie en implementatie 

• Risicomanagement en aandachtspunten 

• Frequentie van vergaderen 

• Reservevorming 

• Beleid en uitvoering in programmalanden 

Geconstateerde aandachts- en verbeterpunten 

• Raad van Toezicht wil een meer inhoudelijke betrokkenheid bij de organisatie 

via themabijeenkomsten en uitgebreidere tussentijdse rapportages. 

• Om effectiever te vergaderen wordt een agendacommissie ingesteld. 

•De Raad van Toezicht wil in 2010 een hernieuwde beoordeling van de hoogte 

van de algemene reserves in relatie met het risicoprofiel van de organisatie. 

10.8 VOORNEMENS VOOR 2010 

De Raad van Toezicht zal in 2010 aandacht geven aan de bij de evaluatie genoemde punten. 


11. Jaarrekening 



11.1 Algemene beschouwing 

11.1.1 Algemene ontwikkelingen 

Het jaar 2009 is sterk beïnvloed door de economische crisis. De totale inkomsten zijn met 1% gedaald terwijl de vlak voor de 

crisis opgestelde begroting een groei verwachtte van 12,5%. De inkomsten uit de eigen achterban zijn nagenoeg gelijk gebleven. 

De daling van de inkomsten is dan ook volledig toe te schrijven aan de lagere bijdragen van institutionele donoren. In Myanmar, 

Noord- en Zuid Sudan is minder programmageld besteed dan gepland. Diverse donoren in deze landen hebben budgetten naar 

2010 doorgeschoven in verband met onzekere politieke situaties. Dit heeft direct gevolgen voor de omvang van het betreffende 

landenprogramma van ZOA. 

In Nederland zijn de programmakosten gestegen door de uitvoering van MFS1-projecten voor draagvlakversterking en monitoring 

en evaluatie. Het CBF-percentage en de kosten voor Administratie en Beheer zijn gedaald door strakke bewaking van de kosten. 

11.1.2 Economische crisis 

De impact van de economische crisis is bij ZOA voornamelijk de tegenvallende groei. De afgelopen jaren is sterk geïnvesteerd in 

de kwaliteit van de organisatie om groei mogelijk te maken. In 2009 werd dan ook een sterke groei verwacht. Door de crisis heeft 

ZOA die groei niet kunnen realiseren. 

Separaat aan het groei scenario had het Management team van ZOA een plan ontwikkeld om tegenvallende inkomsten op te 

vangen. Op hoofdlijnen was het plan als volgt: 

• lagere algemene inkomsten worden opgevangen door kostenbesparingen in Nederland; 

• lagere projectinkomsten worden het eerste jaar opgevangen uit de reserves en in het tweede jaar worden de beschikbare 

budgetten verlaagd; 

• investeringen worden uitgesteld totdat de inkomsten weer aantrekken. 

Het eerste half jaar was de impact van de crisis het grootst. ZOA dreigde af te stevenen op een tekort van ongeveer € 500.000. 

Door een combinatie van extra bezuinigingen, alternatieve beschikbare projectfondsen en belangrijke bijdrages uit de achterban in 

het vierde kwartaal kon de netto begroting nagenoeg volledig worden gerealiseerd. 

11.1.3 Ontwikkeling van het nettoresultaat 

Ten opzichte van het budget is de ontwikkeling van het nettoresultaat (de mutatie in de reserves) als volgt (* € 1.000) 

Gebudgetteerd resultaat 473 

Lagere kosten in Nederland 364 

Hogere overige baten 215 

Vrijval voorziening programmaverplichtingen 330 

Extra bijdrage aan projecten in programmalanden -422 

Bijdrage landen uit algemene middelen -413 

Overige resultaten -32 

Gerealiseerd resultaat 515 

Ten opzichte van het budget zijn in Nederland minder kosten gemaakt. Dit voordelige verschil van ongeveer € 364.000 is tezamen 

met de overige baten € 215.000 (het saldo van rentebaten en koersresultaten in Nederland) ingezet in de programmalanden. 

Overzicht van inkomsten over de laatste 3 jaren 

25 

x € 1.000.000 

Besteed aan doelstelling 

95% 

93% 

20 

91% 

89% 

15 

13,212 17,819 

17,314 

87% 

10 

85% 

5 

4,461 1,588 

6,006 6,642 

2,009 

6,599 

Subsidies 

Acties derden 

Eigen fondsenwerving 

83% 

81% 

0 

2007 2008 2009 

2007 2008 2009 


De extra bijdrage aan de programmalanden was noodzakelijk om de reeds gestarte activiteiten te continueren. Door de economische 

crisis kwam minder geld binnen voor reeds geplande projecten welke vervolgens uit algemene middelen zijn gefinancierd. 

In relatie tot de risico’s die ZOA loopt, zijn de reserves aan lage kant. ZOA probeert dan ook jaarlijks uit het nettoresultaat, het 

overschot of tekort dat resteert nadat aan alle verplichtingen is voldaan, middelen aan de reserves toe te voegen. Het gerealiseerde 

overschot is dan ook volledig aan de reserves toegevoegd. Zie voor meer informatie de toelichting bij de reserves. 

11.1.2 Beleggingen 

ZOA heeft relatief veel liquide middelen. Dit wordt veroorzaakt door vooruitbetalingen van donoren. Aangezien deze op korte termijn 

moeten worden ingezet voor projecten zijn geen middelen beschikbaar om langdurig te beleggen. Om deze reden is er voor gekozen 

om tijdelijk overtollige middelen op een renterekening bij een van de twee huisbankiers (Rabobank en ING Bank) te stallen. Een 

uitgebreide beleggingsstrategie is niet noodzakelijk. Wel zijn de banken schriftelijk gewezen op het verantwoord beleggen van de 

middelen die wij via de renterekeningen ter beschikking stellen. 

11.2 Jaarrekening 2009 

ACTIVA 31 december 2009 31 december 2008 

Materiële vaste activa: 

Gebouw 302.169 344.764 

BALANS PER 31 DECEMBER 2009 

Kantoorinventaris en -apparatuur 181.765 145.274 

Transportmiddelen in programmalanden 207.974 260.664 

691.908 750.702 

Voorraden 4.061 6.086 

Vorderingen 3.642.362 2.800.354 

Liquide middelen 10.163.027 11.737.501 

Totaal Activa 14.501.358 15.294.643 

PASSIVA 31 december 2009 31 december 2008 

Reserves en fondsen 

Continuïteitsreserve 

Algemeen 2.516.365 2.130.126 

Voorfinanciering 1.000.000 1.000.000 

3.516.365 3.130.126 

Bestemmingsreserve 

Financiering activa 695.969 756.788 

Programmagarantie 209.993 203.711 

Noodhulp 462.385 447.338 

Overige 441.842 273.665 

1.810.189 1.681.502 

Fondsen voor 

Wederopbouw projecten 1.398.336 769.978 

Noodhulp projecten 2.030.773 2.195.084 

3.429.109 2.965.062 

8.755.663 7.776.690 

Schulden op korte termijn 

Belastingen en sociale premies 88.633 73.390 

Personeelskosten 103.259 94.251 

Vooruitontvangen 2.994.006 4.369.340 

Overige schulden en transitoria 2.559.797 2.980.971 

5.745.695 7.517.953 

Totaal Passiva 14.501.358 15.294.643 


BATEN Werkelijk 2009 Budget 2009 Werkelijk 2008 

Baten uit eigen fondsenwerving 

Huis aan huis collecten 923.928 1.050.000 1.035.838 

Nalatenschappen 223.940 200.000 125.741 

Contributies, donaties, giften en schenkingen 5.450.639 6.790.000 5.480.240 

6.598.507 8.040.000 6.641.819 

Baten uit acties van derden 2.009.448 1.956.576 1.587.912 

Subsidies van overheden 17.313.833 19.629.846 17.819.470 

Overige baten 214.930 0 272.775 

SOM DER BATEN 26.136.718 29.626.423 26.321.976 

LASTEN Werkelijk 2009 Budget 2009 Werkelijk 2008 

Besteed aan doelstellingen 

Wederopbouw 

Eigen programma’s/ projecten 14.407.368 21.420.789 15.020.643 

Verstrekte steun/subsidies aan lokale partners 397.713 0 357.311 

14.805.082 21.420.789 15.377.954 

Noodhulp 

Verstrekte steun via hulporganisatie ter plaatse 1.593.810 1.500.000 2.074.981 

Direct verstrekte hulp 4.054.578 2.190.175 4.371.358 

5.648.387 3.690.175 6.446.339 

STAAT VAN BATEN EN LASTEN 

Voorbereiding en coördinatie vanuit Nederland 1.178.440 1.267.108 869.248 

Voorlichting/bewustwording 1.225.581 1.124.783 929.479 

Totaal besteed aan doelstelling 22.857.491 27.502.855 23.623.020 

Werving baten 

Kosten eigen fondsenwerving 955.067 1.232.726 1.016.265 

Kosten acties van derden 55.548 72.661 97.095 

Kosten verkrijging subsidies 206.180 249.661 249.586 

1.216.795 1.555.048 1.362.946 

Beheer en Administratie 1.083.462 1.121.153 1.142.404 

SOM DER LASTEN 25.157.747 30.179.056 26.128.370 

OVERSCHOT/-TEKORT 978.971 -552.633 193.606 

Per saldo onttrokken/toegevoegd aan: Werkelijk 2009 Budget 2009 Werkelijk 2008 

Fondsen 

Hulpverleningsfondsen: 

Opstartkosten 0 0 -7.193 

Wederopbouw projecten 628.357 0 274.455 

Noodhulp projecten -164.312 -1.025.814 -466.612 

464.045 -1.025.814 -199.350 

Reserves 

Continuiteitsreserve 386.239 473.181 897.062 

Financiering activa -60.820 0 -428.554 

Programmagarantie 6.282 0 -116.499 

Noodhulp 15.047 0 21.002 

Overige bestemmingsreserve 168.177 0 19.945 

514.926 473.181 392.956 

TOTAAL MUTATIE RESERVES EN FONDSEN 978.971 -552.633 193.606 


KASSTROOMOVERZICHT 

Volgens de directe methode: 

Kasstroom uit operationele activiteiten 

Werkelijk 2009 Budget 2009 Werkelijk 2008 

Ontvangsten 

Uit eigen fondsenwerving 6.598.507 8.040.000 6.641.819 

Uit acties van derden 2.009.448 1.956.576 1.587.912 

Subsidies 15.285.536 19.629.846 17.722.069 

Overige 25.884 0 93.387 

23.919.376 29.626.423 26.045.187 

Betalingen 

Programma- en coördinatiekosten 22.916.582 27.502.855 23.068.534 

Fondsenwerving, administratie en beheerskosten 2.191.589 2.676.201 2.343.556 

-25.108.171 -30.179.056 -25.412.090 

Kasstroom uit operationele activiteiten -1.188.794 -552.633 633.097 

Kasstroom uit investerings activiteiten: 

Investeringen in materiele vaste activa -387.705 -217.361 

Aanwending voorraden voor projecten 2.025 301.291 

Mutatie geldmiddelen -1.574.474 -552.633 717.026 

Liquide middelen 31 december 10.163.027 11.737.501 

Liquide middelen 1 januari 11.737.501 11.020.474 

Mutatie geldmiddelen -1.574.474 -552.633 717.026 

De afname van de liquide middelen wordt voornamelijk veroorzaakt door de daling van betalingen van donoren. In 

tegenstelling tot vorig jaar zijn vooruitbetalingen en afrekeningen pas in 2010 ontvangen. 

RATIO’S Werkelijk 2009 Budget 2009 Werkelijk 2008 

Solvabiliteit 60% 48% 51% 

Reserves en fondsen 8.755.662 7.224.057 7.776.690 

Totaal vermogen 14.501.358 15.000.000 15.294.643 

Liquiditeit 240% 200% 193% 

Vlottende activa minus voorraden 13.805.389 13.985.221 14.537.854 

Kortlopende schulden 5.745.695 7.000.000 7.517.953 

In het budget 2009 werd rekening gehouden met de volledige besteding van gelden die voor Myanmar beschikbaar 

waren. De activiteiten zullen echter nog doorlopen tot en met 2010. Verder worden de gelden die in 2009 zijn 

opgehaald voor noodhulp Zuid-Oost Azie grotendeels pas in 2010 besteed. Tezamen met de dotatie aan de reserves 

leidde dit tot een verbetering van beide ratio’s. 


Toelichting bij de jaarrekening over 2009 

Algemeen 

De jaarrekening is opgesteld volgens de Richtlijn 650 Fondsenwervende Instellingen (herzien in 2007). 

Verslaggevingperiode 

Bij deze jaarrekening is uitgegaan van een verslagperiode van een jaar. Het boekjaar valt samen met het kalenderjaar. 

Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling 

Algemeen 

De grondslagen die worden toegepast voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling zijn gebaseerd op historische 

kosten. 

Voor zover niet anders is vermeld, zijn activa en passiva opgenomen tegen nominale waarde. 

Ontvangsten en uitgaven zijn toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben. 

Transacties in vreemde valuta 

Transacties in vreemde valuta zijn omgerekend tegen de geldende wisselkoers per de transactiedatum. Monetaire activa en 

verplichtingen in vreemde valuta zijn per balansdatum in de functionele valuta omgerekend tegen de op die datum geldende 

wisselkoers. Niet-monetaire activa en passiva in vreemde valuta’s die tegen historische kostprijs zijn opgenomen, worden naar 

euro’s omgerekend tegen de geldende wisselkoersen per transactiedatum. De bij omrekening optredende valutakoersverschillen 

zijn als resultaat in de staat van baten en lasten opgenomen. 

Gebruik van schattingen 

Om de jaarrekening te kunnen opstellen, is het nodig dat de algemeen directeur oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen 

maakt die invloed hebben op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa, verplichtingen, baten en 

lasten. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen 

worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien 

en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft. 

Afrondingen 

Door afronding op hele euro’s kunnen kleine verschillen voorkomen. 

Grondslagen voor de waardering van activa en passiva 

Materiële vaste activa 

De gebouwen, verbouwingen, inventaris, apparatuur en vervoermiddelen in programmagebieden worden gewaardeerd tegen 

verkrijgings- of vervaardigingsprijs verminderd met de cumulatieve afschrijvingen. 

Er worden slechts onderhoudsuitgaven gedaan als zij de economische gebruiksduur van het object verlengen. 

De afschrijvingen worden berekend als een percentage over de aanschafprijs volgens de lineaire methode op basis van de 

economische levensduur. 

• Gebouwen : 3 1/3 % 

• Verbouwingen : 10 % 

• Inventaris en apparatuur : 25 % 

• Transportmiddelen in programmagebieden : 33 1/3 % 

Voorraden 

Voorraden worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. De verkrijgingsprijs omvat de inkoopprijs en bijkomende kosten, zoals 

invoerrechten, transportkosten en andere kosten die direct kunnen worden toegerekend aan de verwerving van voorraden. 

Bij de waardering van de voorraden wordt rekening gehouden met de eventueel op balansdatum opgetreden 

waardeverminderingen. 

Vorderingen en overlopende activa 

Vorderingen worden gewaardeerd op de nominale waarde onder aftrek van een voorziening voor oninbaarheid. Voorzieningen 

worden bepaald op basis van individuele beoordeling van de inbaarheid van de vorderingen. 

Reserves 

De continuïteitsreserve is gevormd om de continuïteit te waarborgen in geval van (tijdelijke) sterk tegenvallende opbrengsten. 

De beperkte bestedingsmogelijkheid van de bestemmingsreserves is door het bestuur bepaald. Dit is geen verplichting; het bestuur 

kan deze beperking zelf opheffen. 

Overige reserves betreffen reservemiddelen die resteren na de eerder genoemde bestedingen. 


Fondsen 

Fondsen betreffen middelen die zijn verkregen met een door derden aangegeven specifieke bestemming. 

Personeelsbeloningen/pensioenen 

Verplichtingen in verband met bijdragen aan pensioenregelingen op basis van toegezegde bijdragen worden als last in de staat van 

baten en lasten opgenomen in de periode waarover de bijdragen zijn verschuldigd. 

Schulden 

Onder de overige schulden zijn onder meer de programmaverplichtingen opgenomen. ZOA gaat (subsidie)verplichtingen aan in de 

gebieden waar zij werkzaam is. Vaak betreft dit verplichtingen voor meerdere jaren. Van een (subsidie)verplichting is sprake nadat 

het bestuur een besluit terzake heeft genomen en dit kenbaar heeft gemaakt aan de (subsidie)ontvanger, veelal de doelgroep 

vertegenwoordigd door een lokale organisatie of overheid, waardoor een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting ontstaat. 

Deze verplichting wordt op de balans als schuld opgenomen wanneer de totale contractwaarde van donoren onvoldoende is om 

deze programmaverplichtingen te dekken. 

Verplichtingen die betrekking hebben op jaren na één jaar na de balansdatum, worden verwerkt onder de langlopende schulden. 

Grondslagen voor de resultaatbepaling 

Alle opbrengsten worden voor het brutobedrag onder de baten opgenomen, tenzij dit hoofdstuk uitdrukkelijk anders vermeldt. 

Kosten die nodig zijn om bepaalde baten te realiseren, worden in de staat van baten en lasten als last gepresenteerd. 


Baten waarvoor een specifieke bestemming is aangewezen, worden apart in de toelichting op de staat van baten en lasten toegelicht. 

Van deze baten wordt maximaal 22% aangewend ter dekking van voorlichtings-, wervings-, beheer- en administratiekosten. 

Nalatenschappen 

Nalatenschappen worden opgenomen in het boekjaar waarin de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Voorlopige 

uitbetalingen in de vorm van voorschotten worden in het boekjaar waarin ze worden ontvangen verantwoord als baten uit 

nalatenschappen, voor zover deze niet al in een voorgaand boekjaar zijn verantwoord. 

Contributies, donaties, giften en schenkingen 

Contributies, donaties, giften en schenkingen worden verantwoord in het jaar waarin zij worden ontvangen, met uitzondering van 

ontvangsten die kunnen worden toegerekend aan een periode waarin een bepaalde mailingactie heeft plaats gevonden. Giften van 

een zaak in natura worden gewaardeerd tegen de reële waarde in Nederland. 

Baten uit gezamenlijke acties 

De baten uit gezamenlijke acties worden verantwoord in het jaar waarin de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld, met dien 

verstande dat ontvangen voorschotten in ieder geval worden verantwoord in het jaar waarin ze zijn ontvangen. 

Baten uit acties van derden 

De ontvangen bijdragen van andere fondsenwervende instellingen worden als ‘baten uit acties van derden’ verantwoord voor het 

door de instelling ontvangen bedrag. Verwerking vindt plaats in het jaar waarin de bate uit de actie van derden is ontvangen dan 

wel door die derde is toegezegd. Onder acties van derden vallen uitsluitend acties waarvoor ZOA-Vluchtelingenzorg geen risico 

draagt. 

Subsidies 

Exploitatiesubsidies komen ten gunste van de staat van baten en lasten van het jaar waarin de gesubsidieerde bestedingen komen 

of waarin de opbrengsten zijn gederfd dan wel het exploitatietekort zich heeft voorgedaan. 

Subsidies in natura 

De ontvangen subsidies in natura, veelal voedsel en hulpgoederen, worden gewaardeerd tegen de waarde vermeld in het aan de 

goederen gerelateerde contract. Indien het contract hierin niet voorziet, worden de goederen gewaardeerd tegen de waarde in 

het economisch verkeer op de plaats van ontvangst. Wanneer aan de goederenontvangst geen contract ten grondslag ligt en een 

betrouwbare waardevaststelling ontbreekt, wordt de transactie niet in de staat van baten en lasten verantwoord. 

Kosten 

Omdat belanghebbenden ook inzicht willen hebben in de omvang en samenstelling van de kosten van de eigen organisatie, is in de 

toelichting een specificatie van deze kosten gegeven conform het model C van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving. 


Bestedingen aan doelstelling 

Onder bestedingen aan de doelstelling wordt verstaan de in het boekjaar betaalbaar gestelde bedragen in samenhang met de 

doelstellingen en de aan het boekjaar toe te rekenen uitvoeringskosten. In de bestedingen, gepresenteerd onder de doelstellingen 

wederopbouw en noodhulp, zijn onder meer begrepen subsidies aan lokale partners, ingekochte hulpgoederen en voedsel, kosten 

van ingezet personeel, transportkosten, lokale huisvestings- en kantoorkosten. Verder zijn daarin ook opgenomen de aanschafkosten 

van de transportmiddelen, kantoorinventaris et cetera, die na beëindiging van het programma ter beschikking worden gesteld aan 

de lokale partner. 

Kosten fondsenwervende organisatie 

Alle kosten van activiteiten die ten doel hebben mensen te bewegen geld te geven voor één of meer van de doelstellingen, 

worden aangemerkt als kosten werving baten. Dit houdt in dat de kosten voor propaganda, publiciteit en public relations tot 

de kosten van werving baten worden gerekend, tenzij sprake is van voorlichtingskosten. Regelmatig is sprake van gemengde 

activiteiten: voorlichting en fondsenwerving tegelijk. In die gevallen wordt het deel van deze kosten dat betrekking heeft op de 

voorlichtingsactiviteit daaraan toegerekend. Op basis van de specifieke voorlichtingsdoelen wordt per situatie vooraf bepaald welke 

verdeelsleutel wordt gehanteerd. 

Kosten beheer en administratie 

Kosten van beheer en administratie zijn de kosten die ZOA-Vluchtelingenzorg maakt in het kader van de (interne) beheersing en 

administratievoering en die niet worden toegerekend aan de doelstelling of de werving van baten. 


Toelichting op de balans per 31 december 2009 

Materiële vaste activa 

Gebouwen 

Inventaris en 

apparatuur 

Transport 

middelen 

Totaal 

2009 

Totaal 

2008 

Stand per 1 januari 2009 

Aanschafwaarde 802.510 884.191 843.312 2.530.013 2.312.651 

Cumulatieve afschrijving 457.746 738.917 582.648 1.779.311 1.434.686 

Boekwaarde 344.764 145.274 260.664 750.702 877.965 

Mutaties in de boekwaarde: 

Investering 606 143.689 256.561 400.856 314.505 

Desinvestering 0 13.151 0 13.151 97.144 

Afschrijvingen 43.201 107.198 309.251 459.649 441.769 

Afschrijvingen desinvesteringen 0 13.151 0 13.151 97.144 

Saldo -42.595 36.491 -52.690 -58.794 -127.264 

Stand 31 december 2009 

Aanschafwaarde 803.116 1.014.729 1.099.873 2.917.717 2.530.013 

Cumulatieve afschrijving 500.947 832.964 891.899 2.225.809 1.779.311 

Boekwaarde 302.169 181.765 207.974 691.908 750.702 

De investeringen in 2009 hadden grotendeels betrekking op de vervanging van computerapparatuur en transportmiddelen in het 

buitenland. 

De activa in Nederland hebben voor ongeveer 40% betrekking op de doelstelling en voor ongeveer 60% op de bedrijfsvoering. 

Activa in de programmagebieden staan 100% ten dienste van de eigen activiteiten gericht op de doelstelling. In totaal is de verdeling 

als volgt: 

Gebouwen 

Inventaris en 

apparatuur 

Transport 

middelen 

Totaal 


Totaal 

2008 

In gebruik voor de doelstelling 126.239 99.560 207.974 433.774 489.750 

In gebruik voor de bedrijfsvoering 175.930 82.205 0 258.134 260.952 

302.169 181.765 207.974 691.908 750.702 

De actuele waarde van de gebouwen is op 13 december 2006 door een onafhankelijke taxateur getaxeerd op € 875.000. 

Voorraden 

31-12-2009 31-12-2008 

Aanschafwaarde 4.061 6.086 

Voorzienigheid voor incourantheid 0 0 

Boekwaarde 4.061 6.086 


Vorderingen 

31-12-2009 31-12-2008 

Nog te ontvangen giften/donaties: 

- Europese Unie 889.632 717.526 

- Ministerie van Buitenlandse zaken 775.304 132.906 

- PSO 117.718 36.357 

- VN organisaties 324.828 321.390 

- USAID-OFDA 0 112.625 

- MRRD (Afghaanse Overheid) 366.374 759.473 

- PRISMA/ICCO 100.419 0 

- Overige Donoren 481.344 322.380 

Te ontvangen interest 98.933 94.066 

Diverse vorderingen en vooruitbetaalde kosten programma’s 194.018 60.322 

Overige vorderingen en vooruitbetaalde kosten 293.792 243.309 

3.642.362 2.800.354 

Onder de post Ńog te ontvangen giften/donaties´ staan de nog te ontvangen bijdragen van donoren. Deze financiële bijdragen 

hebben betrekking op al uitgevoerde en door ZOA voorgefinancierde projecten of delen daarvan. 

Bij de te ontvangen bedragen van MRRD, gaat het om contractuele voorfinancieringverplichtingen van projecten die uiteindelijk door 

de Wereldbank worden gefinancierd. Gezien de context waarbinnen wordt gewerkt en de trage betalingen van de aan Afghanistan 

beloofde ontwikkelingshulpbijdragen heeft ZOA deze vordering een hoog risicoprofiel met bijbehorende aandacht gegeven. 

Vooralsnog is hiervoor geen voorziening voor incourantheid noodzakelijk. 

Liquide middelen 

31-12-2009 31-12-2008 

Saldi in euros 

Nederland 7.476.420 9.221.367 

Programmalanden 910.286 678.529 

8.386.706 83% 9.899.897 84% 

Saldi in vreemde valuta 

Nederland 95.218 320.407 

Programmalanden 1.681.103 1.517.197 

1.776.321 17% 1.837.604 16% 

Totaal 10.163.027 100% 11.737.501 100% 

Het beleid van ZOA is erop gericht om liquide middelen zoveel als mogelijk aan te houden in euro’s. Contracten met institutionele 

donoren maken het noodzakelijk dollarposities aan te houden. Om die reden is het onvermijdelijk dat koersresultaten ontstaan. Deze 

hebben echter over het algemeen geen invloed op de bestedingsruimte aangezien de afwikkeling vaak ook in dollars plaatsvindt. 

De hoge banksaldi worden veroorzaakt door vooruitbetalingen van enkele grote donoren voor projecten die in 2010 uitgevoerd gaan 

worden. 


Reserves en fondsen 

Reserves 

Overzicht van de mutaties in de reserves 

31-12-2008 Toevoegingen Onttrekkingen 31-12-2009 


Algemeen 2.130.126 386.239 0 2.516.365 

Voorfinanciering 1.000.000 0 0 1.000.000 

3.130.126 386.239 0 3.516.365 

Bestemmingsreserve 

Financiering activa 756.788 0 60.820 695.968 

Programmagarantie 203.711 6.282 0 209.993 

Noodhulp 447.338 15.047 0 462.385 

Overige 273.665 168.177 0 441.842 

1.681.502 189.506 60.820 1.810.189 

Reserves algemeen 

Het beleid van ZOA-Vluchtelingenzorg is erop gericht een reservepositie te handhaven die een gezond tegenwicht biedt aan 

algemene financiële risico’s van de organisatie en aan de specifieke risico’s van de programma’s die worden uitgevoerd. 

Om de risico’s op de korte termijn te dekken, en om zeker te stellen dat de organisatie ook in de toekomst aan haar verplichtingen 

kan voldoen, heeft het bestuur een streefbedrag vastgesteld voor de continuïteitsreserve van maximaal 100% (VFI-richtlijn ‘Goede 

doelen’: 150%) van de jaarlijkse kosten van de werkorganisatie. Dit percentage is gebaseerd op het risicoprofiel van de organisatie, 

de omgeving waarin zij werkt en de genomen interne beheersingsmaatregelen. Zie voor een nadere toelichting op het risicoprofiel 

en de interne beheersing het betreffende hoofdstuk in het jaarverslag. 

Werkkosten van de organisatie 

Werkelijk 


Berekende 

reserve 

Budget 

2010 

Berekende 

reserve 

- Salariskosten Nederland 100% 2.625.315 2.625.315 3.075.140 3.075.140 

- Expat salarissen 100% 1.833.926 1.833.926 2.498.960 2.498.960 

- Salarissen lokaal personeel 50% 3.772.405 1.886.203 3.472.015 1.736.008 

- Kantoorkosten niet gerelateerd 

aan programma 

50% 294.354 147.177 321.512 160.756 

- Overige fondsenwervingskosten 100% 90.166 90.166 88.386 88.386 

Gewenst nivo 6.582.787 7.559.250 

Werkelijke continuïteitsreseve 3.516.365 3.641.315 

53,4% 48,2% 

Survival Ratio in dagen 51 49 

Op dit moment heeft de continuïteitsreserve nog niet het gewenste niveau bereikt. Ook is de ‘Survival Ratio’, het aantal dagen dat 

de organisatie bij stagnerende inkomsten en gelijkblijvend kostenniveau kan overleven, aan de lage kant. Daarom zullen de komende 

jaren overschotten op de exploitatie ten gunste van deze reserve komen. 

Het niveau van de reserves is een continue aandachtspunt. Het is belangrijk dat ZOA haar beleid blijft toetsen, zowel met het oog op 

de organisatierisico’s als ook naar aanleiding van de maatschappelijke discussie over vermogens van ´goede doelen´. Op dit moment 

blijft ZOA ruim binnen de normen die door de VFI zijn gesteld. 



Algemeen 

In deze reserve worden middelen apart gezet voor zover de totale continuïteitsreserve lager is dan het gewenste niveau. Indien deze 

reserve het gewenste niveau heeft bereikt wordt het meerdere opgenomen onder de overige reserves. 

Voorfinanciering 

De reserve voorfinanciering is in het leven geroepen omdat het regelmatig voorkomt dat programma’s en (deel)projecten moeten 

worden gestart zonder dat de (toegezegde) financiële middelen zijn ontvangen. Deze reserve maakt voorfinanciering van programma’s 

of (delen van) projecten mogelijk. 

Bestemmingsreserves 

Op de bestemmingsreserves rusten geen verplichtingen. De beperkte bestedingsmogelijkheid is aangegeven door het bestuur. 

Hierna worden de specifieke bestemmingsreserves nader toegelicht. 

Financiering activa 

Deze reserve geeft aan welk gedeelte van het vermogen is vastgelegd in materiële vaste activa en voorraden. 

Mutaties in deze activaposten leiden tot een wijziging van de reserve financiering activa. De mutatie van de reserve financiering 

activa komt rechtstreeks ten gunste/laste van de algemene continuïteitsreserve. 

Programmagarantie 

De door het Bestuur bestemde reserve Programmagarantie heeft betrekking op specifieke programmarisico’s waarvoor een 

garantie is afgegeven aan het landenprogramma. 

Programma’s worden door relatief grote donors gefinancierd en het wegvallen van een dergelijke financiering zou, bij het ontbreken 

van garanties, grote consequenties hebben voor de continuïteit en duurzaamheid van de programma’s. De risico’s kunnen ook te 

maken hebben met de werkgebieden waarin ZOA actief is. Het is mogelijk om – ook als daar niet direct externe financiering voor 

is - programma’s toch uit te voeren, door interne (voor)financiering vanuit deze reserve. 

Per 31 december zijn de volgende garanties verstrekt: 

2009 2008 

Landenprogramma Sri Lanka 155.210 155.210 

Overige 54.783 48.501 

209.993 203.711 

Reserve noodhulp 

Deze reserve ontstaat op initiatief van het bestuur van ZOA-Vluchtelingenzorg en niet op basis van bestemde giften van begunstigers. 

De bestemming noodhulp is bewust aan dit deel van het vermogen gegeven omdat noodhulp een kerntaak van de organisatie is. 

Door deze reserve is ZOA-Vluchtelingenzorg ook financieel in staat om, onafhankelijk van het verloop van noodhulpacties, tijdig te 

reageren op hulpvragen. Daarbij geldt wel dat financiering vanuit het noodhulpfonds in principe het karakter van voorfinanciering 

heeft. Achteraf wordt de financiering zoveel mogelijk gecompenseerd door bestemde giften die ZOA ontvangt in het kader van 

noodhulpacties. 

Overige 

Hieronder zijn de reserves opgenomen die in de landen zijn gevormd ten behoeve van specifieke doelen. Dit betreft met name 

reservering om vervanging van activa in de toekomst mogelijk te maken. 

Analyse van mutaties in de reserves 

De toename van de continuïteitsreserve is grotendeels veroorzaakt door een positief operationeel resultaat van € 514.926 en een 

vrijval van de reserve financiering activa van € 60.820. 


Fondsen 

De fondsen bestaan uit nog te besteden middelen die door begunstigers of donors met een bepaald doel zijn gegeven. Doordat de 

fondsen van donors niet altijd op gelijkmatige tijden beschikbaar worden gesteld, kan een fluctuerend beeld in het inkomstenpatroon 

ontstaan. Dat is vooral terug te zien in het vastgelegd vermogen. Om de vluchtelingen toch de beloofde hulp te kunnen bieden, 

worden overschotten en tekorten zoveel mogelijk verrekend binnen de fondsen en, indien mogelijk, binnen gelijksoortige projecten. 

Als er dan alsnog een bedrag overblijft, wordt dit ten laste of ten gunste van de reserves gebracht. 

Wederopbouw projecten 

31-12-2008 Ontvangen 

gelden 

Besteed 

aan projecten 

Bijdrage uit algemene 

middelen 

31-12-2009 

Afghanistan 5.368 46.607 81.725 45.898 16.148 

Burundi 0 10.104 11.528 1.424 0 

Cambodja 154.341 166.598 303.252 16.532 34.219 

Congo 0 59.922 70.667 61.078 50.333 

Ethiopië 155.484 123.663 168.841 25.733 136.039 

Liberia 33.156 778.521 525.338 84.366 370.705 

Myanmar 7.833 18.013 16.240 0 9.606 

Sri Lanka 27.297 205.377 50.201 87 182.560 

Noord Sudan 12.563 41.017 85.397 31.817 0 

Zuid Sudan 17.870 140.075 139.757 49.186 67.374 

Thailand 0 82.354 99.598 17.096 -148 

Uganda 180.797 417.818 332.788 102.387 368.214 

ZOA Zakelijk 138.411 -138.411 0 0 0 

J.M. Bogman Fonds 0 140.000 0 0 140.000 

Nederland (voorlichting) 36.858 0 0 -13.573 23.285 

769.978 2.091.658 1.885.331 422.031 1.398.336 

Noodhulp projecten 

Afghanistan 42.345 17.143 21.314 0 38.174 

Bangladesh 27.941 170 28.000 -111 0 

Congo 106.048 24.590 37.966 0 92.672 

Ethiopië 31.738 350 13.128 0 18.961 

Pakistan 28.575 0 0 0 28.575 

Myanmar 494.503 12.701 480.048 0 27.156 

Sri Lanka 1.388.635 191.104 102.425 44.345 1.521.659 

Noord Sudan 49.003 620 -16.924 0 66.547 

Uganda 26.296 200 -11.221 0 37.716 

Thailand 0 15.500 10.700 0 4.800 

Indonesië / Philipijnen 0 241.108 46.596 0 194.513 

2.195.084 503.486 712.032 44.234 2.030.773 

Wederopbouw projecten 

Deze reserve bestaat uit nog te besteden gelden voor programma’s die verkregen zijn uit bestemde giften van particulieren en 

organisaties of uit subsidies van de overheid tenzij aan deze gelden een contractuele verplichting ten grondslag ligt. Ontvangen maar 

nog niet bestede middelen zijn in dat geval opgenomen onder de Kortlopende Schulden. 

Noodhulpprojecten 

Deze reserve bestaat uit nog te besteden gelden voor noodhulpprogramma’s die verkregen zijn uit bestemde giften van particulieren 

en organisaties of subsidies van de overheid tenzij aan deze gelden een contractuele verplichting ten grondslag ligt. Ontvangen maar 

nog niet bestede middelen zijn in dat geval opgenomen onder de Kortlopende Schulden. Deze reserve bestaat grotendeels uit de 

ontvangen bijdragen van particulieren voor de noodhulp in Sri Lanka na de Tsunami. Doordat er voor de korte termijn veel middelen 

beschikbaar waren uit institutionele bron, is er voor gekozen de opbrengsten uit de noodhulpacties in te zetten op de langeretermijn-hulpverlening 

(wederopbouwfase) aan de slachtoffers. Hiervoor is gekozen om een verantwoorde besteding te garanderen. 

Het restant van deze gelden zal in 2010 geheel worden besteed. 


Analyse van de mutaties in de fondsen 

Door de economische crisis heeft ZOA in 2009 onvoldoende bestemde fondsen kunnen werven voor reeds in 2008 geplande 

activiteiten. Om de gedane toezeggingen aan de doelgroep na te komen is een bijdrage gedaan uit algemene middelen. Het 

bedrijvenplatform ´ZOA Zakelijk´ is in 2009 omgevormd tot groepen business ambassadeurs per land. Deze groepen hebben hun 

eigen fonds dat wordt gevoed uit de contributies van de leden en welke worden aangewend voor projecten in het land waar de leden 

bij betrokken zijn. 

Kortlopende schulden 

Kortlopende schulden 31-12-2009 31-12-2008 

Belastingen en sociale premies 88.633 73.390 

Personeelskosten 103.259 94.251 

Vooruitontvangen donorbedragen 2.994.006 4.369.340 

Crediteuren 715.287 807.637 

Programmaverplichtingen 59.582 361.067 

Transitoria buitenland 1.569.823 1.585.068 

Overige schulden en transitoria 215.103 227.200 

5.745.693 7.517.953 

Vooruit ontvangen Donorbijdragen 31-12-2009 31-12-2008 

Europese Unie 1.568.125 1.893.731 

VN organisaties 306.364 178.114 

Ministerie van Buitenlandse Zaken 492.857 1.486.284 

Prisma/ICCO 32.209 126.934 

PSO 29.015 126.045 

Overige 565.436 558.231 

2.994.006 4.369.340 

Belastingen en sociale premies 

Deze post betreft nog verschuldigde belastingen en sociale premies per het einde van het verslagjaar. 

Personeelskosten 

Deze post betreft de verschuldigde bedragen voor vakantiegeld inclusief sociale lasten per het einde van het verslagjaar. De 

rechten van personeel op de niet nog niet opgenomen vakantiedagen zijn hier als verplichting opgenomen. De pensioenregeling 

van ZOA-Vluchtelingenzorg is te kenmerken als een beschikbare premieregeling. Daarom is een voorziening conform IAS 271 niet 

noodzakelijk. 

Vooruit ontvangen Donorbijdragen (subsidies) 

Reeds ontvangen bijdragen die na het verslagjaar worden besteed, zijn hier als een verplichting opgenomen. ZOA-Vluchtelingenzorg 

heeft deze bijdragen ontvangen op basis van programmavoorstellen en contracten en heeft daarom een bestedingsverplichting. Als 

ZOA haar verplichtingen niet nakomt, moeten de bedragen aan de donor worden teruggestort. Dit jaar is de bijdrage voor 2010 

van het ministerie van Buitenlandse Zaken pas na balansdatum ontvangen. Hierdoor is de verplichting per 31 december 2009 

aanmerkelijk lager. 

Crediteuren 

Onder de crediteuren zijn de reguliere verplichtingen aan leveranciers opgenomen, zowel in de landenprogramma’s als in 

Nederland. 

Programmaverplichtingen 

Deze verplichtingen komen voort uit de risico´s met betrekking tot het implementeren van projecten in gebieden waar ZOA werkt. 

Verschillende omstandigheden (veiligheid, weersomstandigheden, gebrek aan hulpbronnen, etc.) kunnen er toe leiden dat vertraging 

optreedt in de realisatie van de geplande doelen. Dit kan leiden tot een tekort aan beschikbare budgetten voor de nog te realiseren 

werkzaamheden. Een extra bijdrage is dan noodzakelijk om het programma en haar doelen te realiseren en de doelgroep duurzame 

resultaten aan te bieden. 

Transitoria buitenland 

Deze verplichtingen betreffen verplichtingen binnen het landenprogramma zelf met betrekking tot deze programma´s. 

Overige schulden en transitoria 

De overige schulden en transitoria betreffen overige transitoria die niet onder de hierboven gegeven verdeling van kortlopende 

schulden konden worden gerubriceerd. 


Niet uit de balans blijkende verplichtingen 

De niet uit de balans blijkende verplichtingen hebben betrekking op: 

Huurcontracten in de landen waar ZOA werkzaam is: 

Verplichtingen korter dan een jaar bedragen: € 112.000 

Verplichtingen langer dan een jaar: € 246.000 

Totaal: € 358.000 

Co-financieringsverplichtingen: 

ZOA heeft per 31-12-2009 voor projecten in Sri Lanka en Cambodja een totale verplichting van: € 566.662 

Co-financieringsverplichtingen zijn verplichtingen om, naast de door een donor ter beschikking gestelde gelden, ook gelden uit 

andere fondsen in te zetten voor specifiek benoemde projecten. 


Toelichting bij de staat van baten en lasten 2009 

Baten 

Algemeen 

Procentuele verdeling van baten 

Werkelijk 


Budget 


Werkelijk 

2008 

Baten uit eigen fondsenwerving 25 26 25 

Aandeel in acties van derden 8 7 6 

Subsidies 66 67 68 

Overige 1 0 1 

100 100 100 

Om optimaal te kunnen inspelen op de wensen van de doelgroep in onze programmagebieden, streeft ZOA naar minimaal 30% 

baten uit eigen fondsenwerving. Verder hanteert ZOA de richtlijn dat een bijdrage van één subsidiegever voor één landenprogramma 

niet groter zal zijn dan 35% van dat programma om te grote donorafhankelijkheid te voorkomen. 

Analyse 

Door de economische crisis is de beoogde groei in het aandeel van eigen fondsenwerving niet gehaald. In de meerjarenplanning 

wordt gerichte aandacht gegeven om groei van dit percentage te realiseren. 


Herkomst 

Werkelijk 


Budget 


Werkelijk 

2008 

Huis-aan-huis collecte 923.928 1.050.000 1.035.838 

Mailingacties 867.645 1.100.000 916.632 


Giften en schenkingen 

- Particulieren 1.296.080 1.600.000 1.343.324 

- Kerken en scholen 1.121.709 980.000 1.088.895 

- Bedrijven, fondsen en overige 1.179.486 1.860.000 1.149.964 

Donateurs 985.719 1.250.000 981.425 

6.598.507 8.040.000 6.641.819 

Waarvan met specifieke bestemming 

Werkelijk 


Budget 


Werkelijk 

2008 

Wederopbouw programma’s/projecten 1.870.149 2.990.000 1.293.479 

Noodhulpprojecten 532.855 600.000 1.005.990 

Analyse 

De eigen fondsenwerving is sterk beïnvloed door de economische crisis. Particulieren gaven de eerste negen maanden van 2009 

aanmerkelijk minder wat invloed heeft gehad op de opbrengst van de collecte en mailingacties die juist in die periode plaatsvonden. 

In het vierde kwartaal is de achterstand gedeeltelijk ingehaald bij giften en schenkingen van particulieren, kerken en scholen. 

De geworven noodhulpopbrengsten zijn hoofdzakelijk binnengekomen naar aanleiding van de rampen in Zuid-Oost Azie. 


De hier verantwoorde bedragen betreffen de opbrengsten uit acties door fondsenwervende instellingen in Nederland ten behoeve van 

programma’s en projecten van ZOA-Vluchtelingenzorg. Het betreft ook bijdragen van internationale organisaties of van buitenlandse 

donors in de private sector. 

Subsidies van overheden 

Dit betreft projectbijdragen van de Nederlandse overheid, de Europese Unie en organisaties van de Verenigde Naties als UNHCR, 

UNDP, UNICEF, WFP en dergelijke. 

Het is niet altijd in de begroting te voorzien of en in welke mate in de loop van het boekjaar donoren daadwerkelijk bereid zijn een 

bijdrage te leveren aan de noodsituaties in de werkgebieden van ZOA. Een deel van de in het verslagjaar ontvangen financiële 

middelen zal na het verslagjaar worden besteed. Als hierbij sprake is van bijdragen van donoren op basis van een contractueel 


overeengekomen bestedingsverplichting, zijn de nog te besteden middelen verantwoord onder ´Kortlopende schulden´ onder de 

post ´Vooruit ontvangen donorbijdragen´. 

Subsidie-inkomsten 

Werkelijk 


Budget 


Werkelijk 

2008 

BUZA 3.989.113 3.788.749 4.337.020 

BUZA-capaciteitsopbouw (via PSO) 816.816 498.915 635.831 

MFS-wederopbouw 2.844.555 3.204.409 1.813.781 

MFS-onderwijs (via PRISMA) 1.648.491 1.336.625 1.725.093 

Nederlandse overheid 9.298.975 8.828.698 8.511.725 

EU 4.196.396 5.313.722 4.341.859 

VN-organisaties 2.713.499 3.525.289 2.811.331 

Overige institutionele donoren 1.104.963 1.962.213 2.154.555 

17.313.833 19.629.921 17.819.470 

Analyse 

De daling van de inkomsten van de overige institutionele donoren is veroorzaakt door het aflopen van projecten in Afghanistan. De 

verwachte stijging betreffende gelden van EU en VN-organisaties werd niet gerealiseerd door een tekort aan acquisitiecapaciteit. In 

2010 zal hierop extra worden geïnvesteerd. In de bijlage is een overzicht van de inkomsten per institutionele donor opgenomen. 

Overige baten 

Werkelijk 


Budget 


Werkelijk 

2008 

Interest baten 195.114 218.567 

Koersresultaten en overige baten 19.816 54.206 

214.930 PM 272.773 

Koersverschillen komen voort uit de herwaardering van de banksaldi in buitenlandse valuta. Dit betreft vooral US dollars. Door de 

omrekening naar euro’s treden waarderingsverschillen op. Deze waarderingsverschillen hebben te maken met de fluctuaties in het 

koersverloop van de dollar. Deze waarderingsverschillen vindt u in de jaarrekening terug onder de post overige baten. Wanneer de 

dollar in waarde stijgt ten opzichte van de euro ontstaan er positieve waarderingsverschillen. Daar staat tegenover dat de financiering 

in euro’s (besteding in dollars) een negatief effect heeft op de bestedingsruimte. Bij stijgende waarde van de dollar moet ZOA over 

de dollarvoorraad een waarderingswinst boeken. Deze dollars hebben betrekking op projectbijdragen die al wel ontvangen zijn maar 

die nog moeten worden besteed. De bestedingsruimte in dollars voor de projecten wordt door de waardemutatie in principe niet 

aangetast. 


Toelichting bij de staat van baten en lasten per 2009 

Lasten 

Kostenstructuur ZOA-Vluchtelingenzorg 

Werkelijk 


Budget 


Werkelijk 

2008 

Programmakosten in het buitenland 81,3% 83,2% 83,5% 

Programmakosten in Nederland (Voorlichting) 4,9% 3,7% 3,6% 

Programmacoördinatie in Nederland 4,7% 4,2% 3,3% 

Totaal besteed aan de doelstelling 91,0% 91,1% 90,4% 

Fondsenwervingskosten 4,8% 5,2% 5,2% 

Kosten beheer en administatie 4,3% 3,7% 4,4% 

Totale kosten van de organisatie 100,0% 100,0% 100,0% 

ZOA streeft er naar minimaal 88% van haar middelen te besteden aan de doelstelling. 

Het aandeel fondsenverwervingskosten en kosten van beheer en administratie is ten opzichte van voorgaande jaren verder verminderd. 

Door dalende kosten bij gelijkblijvende omzet is het percentage wederom gedaald. Mede hierdoor heeft ZOA-Vluchtelingenzorg op 

dit moment een gezonde kostenstructuur. 

De indicator ‘totaal van de doelbestedingen / totaal van de ontvangsten’, in 2009 87,5% (2008: 89,7%) is iets verslechterd. De 

oorzaak ligt in het feit dat een deel van in 2009 ontvangen gelden pas in 2010 zullen worden besteed. 

Wederopbouw- en noodhulpprogramma’s 

De wereld van de humanitaire hulpverlening is erg dynamisch. Dat heeft niet alleen invloed op de eigen van ZOA activiteiten maar 

ook op het beleid van belangrijke donoren voor de landen waar ZOA werkt. In het overzicht van de bestedingen per land blijkt dat er 

mede daardoor grote verschillen zijn tussen geplande en gerealiseerde omvang van de hulpverlening. 

Overzicht per land 

Werkelijk 


Budget 


Werkelijk 

2008 

Afghanistan 3.006.510 2.868.637 4.229.364 

Belangrijkste oorzaak afwijking 

ten opzichte van budget 

Angola 0 0 21.565 Programma is in 2008 overgedragen 

Bangladesh 28.000 0 133.000 Hulpverlening watersnood 

Burundi 121.900 116.533 83.467 

Cambodja 968.544 876.015 689.034 

Congo 560.699 625.000 99.034 Eind 2008 opgestart 

Ethiopië 2.141.881 2.563.464 2.457.859 

Indonesië 28.596 0 0 Hulpverlening watersnood 

Liberia 1.199.052 1.483.794 1.434.069 

Myanmar 496.288 750.000 199.336 Vertraging in financiering door externe donoren 

Noord Sudan 1.552.215 2.143.276 1.211.878 Grote financiering uitgesteld naar 2010 

Philipijnen 18.000 0 0 Hulpverlening watersnood 

Sri Lanka 3.774.641 4.079.574 4.315.816 

Thailand 4.008.698 3.797.021 4.424.020 

Uganda 1.164.051 1.679.005 793.744 

Zuid Sudan 1.373.970 3.623.645 1.732.106 Verwachte financiering van enkele donoren niet doorgegaan 

Overige 10.424 505.000 0 Niet aan één land toerekenbaar 

Subtotaal landen 20.453.469 25.110.964 21.824.293 

NL - voorbereiding/coördinatie 1.178.440 1.261.248 869.248 MFS1 Kennismanagement en uitbreiding support teams 

NL - voorlichting/bewustwording 1.225.581 1.122.740 929.479 Uitvoering MFS1 programma 'draagvlakversterking’ 



Wederopbouw 

Programma’s / projecten in het kader van de doelstelling die door de organisatie zelf of in samenwerking met (lokale) partners 

worden uitgevoerd. 

Noodhulp 

Verstrekte steun via hulporganisaties ter plaatse 

Het onder deze post verantwoorde bedrag werd besteed aan het Thailand-Burmese Border Consortium (TBBC) in Thailand ten 

bate van de Birmese vluchtelingen aan de Thai-Birmese grens. Tevens werd aan Bangladesh, Indonesië en de Philipijnen via andere 

(lokale) hulpverlenings-organisaties bijgedragen in de hulpverlening. 

Direct verstrekte hulp 

Rechtstreekse hulp in noodsituaties door inzetten van personeel, financiële middelen en goederen. 

Voorbereiding en coördinatie vanuit Nederland 

Hier worden de kosten verantwoord van de clusters voor de programmalanden (support teams) en Noodhulp. Deze afdelingen zijn 

verantwoordelijk voor ondersteuning van beleid, management en verantwoording (intern en extern) in de programmalanden. 

Voorlichting / bewustwording 

Kosten die gemaakt worden om over de vluchtelingenproblematiek voorlichting te geven in het algemeen en aan de achterban in 

het bijzonder. 

Werving baten 

Het overgrote deel van de opbrengsten van ZOA komt uit de bron Ìnstitutionele donoren´. Deze opbrengsten zijn in de Staat van 

Baten en Lasten verwerkt onder de posten Ácties van Derden´ en ´Subsidies´. De kosten die de organisatie maakt voor de werving 

van deze bijdragen zijn relatief laag. 

Kostenpercentage totale fondsenwerving 

Werkelijk 


Budget 


Werkelijk 

2008 

Eigen fondsenwerving 955.067 1.232.726 1.016.265 

Acties derden 55.548 72.661 97.095 

Subsidies 206.180 249.661 249.586 

Totale kosten fondsenwerving 1.216.795 1.555.048 1.362.946 

Kostenpercentage eigen fondsenwerving 14% 15% 15% 

Kostenpercentage totale fondsenwerving 5% 5% 5% 

Het percentage kosten eigen fondsenwerving is verder gedaald in 2009. ZOA hanteert een vaste norm van maximaal 16%. 

Beheer en Administratie 

Kosten van beheer en administratie zijn de kosten die de organisatie maakt in het kader van de (interne) beheersing en 

administratievoering en die niet worden toegerekend aan de doelstelling of de werving van baten. 

Vanwege het vaste karakter van deze kosten variëren deze kosten nauwelijks in de afgelopen jaren. 


Toelichting lastenverdeling 2009 (‘Model C’) 

2008 Doelstelling Fondsenwerving Kosten 

van 

beheer 

Wederopbouw Noodhulp Voorlichting Coördinatie Eigen Derden Subsidies en 

administratie 

Totaal 


Budget 


Totaal 

2008 

Eigen programma’s/ 

projecten 

Subsidies aan lokale 

partners 

Organisatiekosten in 

het veld 

Salarissen en sociale 

lasten 

13.983.203 3.992.386 465.660 18.441.250 24.109.230 19.419.425 

397.713 1.593.810 1.991.523 1.500.000 2.432.292 

424.165 62.191 486.356 50.000 369.265 

451.093 744.777 275.048 41.691 84.645 633.388 2.230.643 2.394.030 2.100.273 

Pensioenkosten 31.359 51.776 19.121 2.898 5.884 44.031 155.069 185.901 146.006 

Overige personeelskosten 

Directe kosten (campagnes, 

telemarketing etc.) 

28.749 39.597 17.099 1.982 4.022 148.155 239.604 246.175 262.254 

492.194 0 93.400 0 585.594 686.370 537.093 

Reis- en verblijfkosten 103.135 70.465 37.123 5.575 11.318 35.252 262.869 209.304 200.178 

Huisvestingskosten 8.675 31.883 20.242 2.116 4.298 25.469 92.682 84.397 87.856 

Kantoorkosten 117.330 25.074 87.023 535 1.086 63.306 294.354 304.420 346.925 

Controlekosten en 

jaarrekening 

105.782 105.782 61.503 93.269 

Overige algemene kosten 19.580 214.869 7.216 751 1.527 28.079 272.023 347.669 133.533 

Totaal 14.805.082 5.648.387 1.225.581 1.178.440 955.067 55.548 206.180 1.083.462 25.157.747 30.179.000 26.128.369 

In deze kosten is een bedrag van € 459.649 (2008: € 441.769) aan afschrijvingen verwerkt. 

Kostentoerekening 

Kosten worden toegerekend aan de doelstelling, werving baten en beheer en administratie. Bij de toerekening is de aanbeveling 

‘Kostentoerekening Beheer en Administratie’ van het VFI gevolgd. Op basis van de volgende maatstaven heeft de toerekening 

plaatsgevonden: 

A) Kosten eigen organisatie in het buitenland 

De onder deze post verantwoorde bestedingen betreffen met name de personeelskosten van uitgezonden veldwerkers alsmede 

de kantoorkosten ter plekke. Deze bestedingen houden direct verband met de programma-uitvoering in de landen (buiten 

Nederland) waar ZOA-Vluchtelingenzorg werkzaam is. Kosten eigen organisatie buitenland worden volledig toegerekend aan 

de doelstelling. 

B) Kosten eigen organisatie in Nederland 

Onder kosten eigen organisatie in Nederland worden twee soorten bestedingen onderscheiden: 

B1) Direct toewijsbare uitvoeringskosten 

Kosten die rechtstreeks verband houden met de uitvoering van de doelstellingen en de volgende direct toewijsbare 

uitvoeringskosten: 

• Voorbereiding en coördinatie ten aanzien van wederopbouw (voornamelijk de kosten van de programma-afdeling, de 

landen-supportteams) en noodhulp (voornamelijk de kosten van de noodhulpdesk) 

• De directe kosten in verband met voorlichting en bewustwording 

• De directe kosten van baten eigen fondsenwerving, acties van derden en subsidies worden direct aan de betrokken post 

toegewezen. 

B2) Indirect toewijsbare uitvoeringskosten 

Hieronder worden verstaan bestedingen die deels, en indirect, toegerekend zijn aan de doelstellingen via bedrijfseconomische 

criteria (werkplekken, inzet van personeel, etcetera) en volgens een bestendige gedragslijn. Deze kosten betreffen de 

kosten van de afdelingen directiebureau, bedrijfsvoering, algemene kosten en kosten van het bestuur. 

Niet toegerekende kosten zijn verantwoord onder de Kosten beheer en administratie. 


De kosten die uiteindelijk onder kosten van Beheer en administratie worden verantwoord zijn: 

Omschrijving % Toelichting 

Kosten van bedrijfsvoering 

• algemeen 

• financiën 

• facilitaire zaken 

• ICT 

rato 

50 

rato 

rato 

op basis van werkplekken 

50% is directe ondersteuning landenprogramma’s 



Personeelszaken 100 

Directie (inclusief secretariaat) 95 5% is verwerving van subsidies 

Raad van Toezicht 100 

Juridische kosten 100 Deze zijn voor ZOA voornamelijk algemeen van aard 

Communicatie 0 Deze worden volledig aan het onderwerp toegerekend 

Donateurs- en ledenadministratie 0 Deze worden volledig aan de fondsenwerving toegerekend 

Projectadministratie 0 Deze worden volledig aan de doelstelling toegerekend 

Normstelling beheersen administratiekosten 

Op basis van de aard van de organisatie zoals beschreven in hoofdstuk 3, 4 en 6 van dit jaarverslag heeft de directie de norm 

voor de beheersen administratiekosten vastgesteld op 6%. Bij het meerjarenoverzicht en -prognose op bladzijde 107 wordt de 

ontwikkeling in de tijd van deze indicator weergegeven. 

Bezoldiging Raad van Toezicht en Directie 

ZOA heeft een onbezoldigde Raad van Toezicht. De leden van de raad ontvangen voor hun werkzaamheden geen vergoeding. 

Gemaakte kosten kunnen worden gedeclareerd conform de regels die ook gelden voor ZOA medewerkers. In 2009 is voor € 1.125 

aan onkosten gedeclareerd welke door de leden als gift is teruggestort op de bankrekening van ZOA. 

De positie en bevoegdheden van de algemeen directeur (enig bestuurder) zijn met een managementstatuut geregeld. De directie is 

eindverantwoordelijk voor de totale operationele organisatie. 

Loonkosten directeur 

Werkelijk 


Budget 


Werkelijk 

2008 

Bruto salaris 93.708 91.183 89.793 

Sociale lasten 7.079 6.460 7.220 

Pensioenpremie 13.603 13.600 13.005 

114.390 111.243 110.018 

Het brutosalaris is inclusief vakantietoeslag en eindejaarsuitkering. Het salaris van de directeur is gebaseerd op het Bezoldigingsbesluit 

Burgerlijke Rijksambtenaren (BBRA1984), schaal XVI. Deze kosten blijven ruim binnen de normen die het VFI daarvoor heeft 

gesteld. 

Aantal personeelsleden 

Per 31 december 2009 had ZOA Vluchtelingenzorg 777 (2008: 925) medewerkers in dienst. 

Overige gegevens 

Accountantsverklaring 

Zie volgende pagina. 

Resultaatverdeling 

Het resultaat is verdeeld conform het overzicht in de Staat van Baten en Lasten. 


Aan de Raad van Toezicht van ZOA Vluchtelingenzorg 

Accountantsverklaring 

Verklaring betreffende de jaarrekening 

Wij hebben de in dit verslag op pagina 87 tot en met 105 (hoofdstuk 11.2) opgenomen jaarrekening 2009 van ZOA 

Vluchtelingenzorg te Apeldoorn, bestaande uit de balans per 31 december 2009 en de staat van baten en lasten over 2009 

met de toelichting, gecontroleerd. 

Verantwoordelijkheid van de directie 

De directie van de stichting is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat 

getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, in overeenstemming met de Richtlijn voor de 

jaarverslaggeving 650 voor Fondsenwervende Instellingen. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, 

invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de 

jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten 

bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die 

onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. 

Verantwoordelijkheid van de accountant 

Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze 

controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons 

geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van 

zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. 

Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen 

in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de 

accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude 

of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de 

jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen 

maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben 

een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de stichting. Tevens omvat een controle 

onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de 

redelijkheid van schattingen die de directie van de stichting heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van 

de jaarrekening. 

Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. 

Oordeel 

Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van ZOA 

Vluchtelingenzorg per 31 december 2009 en van het resultaat over 2009 in overeenstemming met de Richtlijn voor de 

jaarverslaggeving 650 voor Fondsenwervende Instellingen. 

Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties 

Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5f BW melden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat 

kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. 

Den Haag, 29 april 2010 

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. 

Origineel getekend door P.B.J. Koets RA 


BIJLAGEN 

Budget 2010 

BATEN Budget 2010 Werkelijk 2009 Budget 2009 


Huis aan huis collecte 1.015.000 923.928 1.050.000 


Contributies, donaties, giften en schenkingen 5.529.000 5.450.639 6.790.000 

6.744.000 6.598.507 8.040.000 

Aandeel in acties van derden 1.794.747 2.009.448 1.956.576 

Subsidies 16.981.990 17.313.833 19.629.846 

Overige baten 0 214.930 0 

SOM DER BATEN 25.520.737 26.136.718 29.626.423 

LASTEN Budget 2010 Werkelijk 2009 Budget 2009 


Wederopbouw 

Eigen programma’s/ projecten 18.104.540 14.407.368 21.420.789 

Verstrekte steun/subsidies aan lokale partners 0 397.713 0 

18.104.540 14.805.082 21.420.789 

Noodhulp 

Verstrekte steun via hulporganisatie ter plaatse 1.500.000 1.593.810 1.500.000 

STAAT VAN BATEN EN LASTEN 

Direct verstrekte hulp 2.098.089 4.054.578 2.190.175 

3.598.089 5.648.387 3.690.175 

Voorbereiding en coördinatie vanuit Nederland 1.353.585 1.178.440 1.267.108 

Voorlichting/bewustwording 1.228.218 1.225.581 1.124.783 


Werving baten 

Kosten eigen fondsenwerving 1.079.365 955.067 1.232.726 

Kosten acties van derden 101.066 55.548 72.661 

Kosten verkregen subsidies 318.318 206.180 249.661 

1.498.749 1.216.795 1.555.048 

Beheer en Administratie 1.223.195 1.083.462 1.121.153 

SOM DER LASTEN 27.006.376 25.157.747 30.179.056 

OVERSCHOT/-TEKORT -1.485.639 978.971 -552.633 

Per saldo onttrokken/toegevoegd aan: 

Fondsen 

Hulpverleningsfondsen: 

Opstartkosten 0 0 0 

Wederopbouw projecten -112.500 628.357 0 

Noodhulp projecten -1.498.089 -164.312 -1.025.814 

-1.610.589 464.045 -1.025.814 

Reserves 

Algemene continuïteitsreserve 124.950 386.239 473.181 

Financiering activa 0 -60.820 0 

Programmagarantie 0 6.282 0 

Noodhulp 0 15.047 0 

Overige bestemmingsreserve 0 168.177 0 

124.950 514.926 473.181 

TOTAAL MUTATIE RESERVES EN FONDSEN -1.485.639 978.971 -552.633 


Meerjarenoverzicht en -prognose (in duizenden euro’s) 

ZOA heeft bepaald wat de financiële indicatoren zijn die de kwaliteit van een landenprogramma bepalen. Hierin is 

naar voren gekomen dat een optimaal landenprogramma een omvang heeft van ongeveer € 3.500.000 en een 

bezetting heeft van 3 à 4 expats aangevuld met lokale staf. 

Een landenprogramma met deze omvang is effectief te managen en in staat om tegenvallers op te vangen zonder dat 

dit ten koste gaat van de slagvaardigheid van de organisatie. ZOA streeft er naar om elk landenprogramma naar dit 

niveau te brengen. 

In de meerjarenprognose is als doelstelling opgenomen dat een landenprogramma met € 250.000 per jaar groeit. 

Gecombineerd met het aantal landen waar ZOA werkzaam wil zijn en de door het bestuur vastgestelde acceptabele 

kostenpercentages kan de meerjaren ambitie worden bepaald. 

UITGANGSPUNTEN 

Werkelijk 

2007 

Werkelijk 

2008 

Werkelijk 


Budget 

2010 

Schatting 

2011 

Schatting 

2012 

Schatting 

2013 

Schatting 

2014 

Aantal programmalanden 10 10 11 11 12 12 12 12 

Doelbestedingen (x € 1.000) 2.076 2.362 2.087 2.208 2.500 2.750 3.000 3.250 

Percentage inkomsten 

niet-subsidies 

Norm eigen 

fondsenwervingspercentage 

(CBF) 

Norm totaal fondsenwervingspercentage 

Norm administratie en 

beheerskosten 

43% 32% 34% 35% 35% 35% 35% 35% 

16% 16% 16% 16% 16% 16% 16% 16% 

5% 5% 5% 6% 6% 6% 6% 6% 

5% 4% 4% 6% 5% 5% 5% 5% 

Om de continuïteitreserve op het gewenste niveau te krijgen wordt in de komende jaren jaarlijks € 500.000 toegevoegd. 

Zie ook de toelichting op de continuïteitsreserve. Er zal jaarlijks € 100.000 worden gereserveerd ter financiering van nieuwe 

programma´s. 

BATEN 

Werkelijk 

2007 

Werkelijk 

2008 

Werkelijk 


Budget 

2010 

Schatting 

2011 

Schatting 

2012 

Schatting 

2013 

Schatting 

2014 


en aandeel acties derden 10.486 8.503 8.823 8.538 10.500 11.550 12.600 13.650 

Subsidies 13.212 17.819 17.314 16.982 19.500 21.450 23.400 25.350 

SOM DER BATEN 23.698 26.322 26.137 25.520 30.000 33.000 36.000 39.000 

LASTEN 


Totaal besteed aan 

doelstelling 

Werkelijk 

2007 

Werkelijk 

2008 

Werkelijk 


Budget 

2010 

Schatting 

2011 

Schatting 

2012 

Schatting 

2013 

Schatting 

2014 

20.762 23.623 22.858 24.284 26.342 29.030 31.718 34.406 

Werving baten 5,1% 1.204 5,2% 1.363 4,6% 1.217 5,9% 1.499 5,8% 1.735 5,8% 1.912 5,8% 2.089 5,9% 2.266 

Beheer en Administratie 5,1% 1.217 4,3% 1.142 4,1% 1.083 4,8% 1.223 4,4% 1.323 4,4% 1.458 4,4% 1.593 4,5% 1.728 

SOM DER LASTEN 23.183 26.128 25.158 27.006 29.400 32.400 35.400 38.400 

OVERSCHOT/-TEKORT 515 194 979 -1.486 600 600 600 600 

Per saldo onttrokken/ 

toegevoegd aan: 

Fondsen -162 -199 464 -1.611 100 100 100 100 

Reserves 677 393 515 125 500 500 500 500 

TOTAAL MUTATIE 

RESERVES EN FONDSEN 

515 194 979 -1.486 600 600 600 600 


Overige indicatoren 

Fondsenwervingspercentage 

(CBF) 

Percentage besteed aan 

doelstelling 

Doelbesteding in percentage 

van inkomsten 

Werkelijk 

2007 

Werkelijk 

2008 

Werkelijk 


Budget 

2010 

Schatting 

2011 

Schatting 

2012 

Schatting 

2013 

Schatting 

2014 

16% 15% 14% 16% 13% 13% 13% 13% 

90% 90% 91% 90% 90% 90% 90% 90% 

88% 90% 88% 95% 88% 88% 88% 89% 

Solvabiliteit 52% 51% 60% 57% 57% 58% 59% 60% 

Survival ratio in dagen 35 44 51 49 49 51 52 53 

Liquiditeit 193% 193% 240% 214% 215% 220% 225% 230% 

Overzicht institutionele donoren per categorie in 2009 


donor Werkelijk 2009 

CRWRF 24.435 

CRWRC 660.687 

LAKER MISSIONEN 51.689 

OVERIGEN 68.475 

Totaal acties van derden Buitenland 805.286 

AQUA FOR ALL 328.496 

EO-METTERDAAD 44.065 

WILDE GANZEN 28.665 

WOORD & DAAD 35.872 

HAPPY GIFT 40.203 

KERK IN ACTIE 271.575 

RED EEN KIND 218.435 

MWH foundation 236.851 

Totaal acties derden Nederland 1.204.162 

Totaal acties derden 2.009.448 

Subsidies 

donor Werkelijk 2009 

DMH/HH 2.283.146 

DMH/VG 2.844.555 

BUZA-Education 1.648.491 

BUZA-Capacity-building 816.816 

RNE-Afghanistan 488.209 

RNE-Ethiopië 878.811 

RNE-Sri Lanka 338.947 

Totaal BUZA-donors 9.298.975 

ECHO 2.771.608 

EUROPEAID 1.424.788 

Totaal EU-donors 4.196.396 

Ministry of Rural Rebabiliation & 

Development (MRRD / Afghanistan) 

Ministry of Agriculture, Irrigation and 

Livestock (Afghanistan) 

428.598 

66.600 

Embassy Belgium 67.992 

Totaal GOV-donors 563.190 

UNHCR-Ethiopië 342.212 

UNHCR-Liberia 20.430 

UNHCR-Thailand 513.052 

UNICEF-Sri Lanka 78.461 

UNICEF-Sudan 65.583 

World Food Programme (WFP) 119.243 

Food and Agriculture Organisation 

(FAO) 

United Nations Development Programme 

(UNDP) 

United Nations Office for the Coordination 

of Humanitarian Affairs 

(OCHA) 

116.007 

530.961 

927.550 

Totaal VN-donors 2.713.499 

Deutsche Gesellschaft für Technische 

Zusammenarbeit (GTZ) 

344.875 

Other 196.898 

Totaal subsidies overigen 541.773 

TOTAAL Subsidies 17.313.833 


Wat u kunt doen 

[r]echt voor de vluchteling, ZOA-Vluchtelingenzorg zet zich daarvoor in. Daarom 

bieden wij noodhulp en helpen bij de wederopbouw. Samen met de vluchtelingen 

bouwen wij aan een nieuwe toekomst. 

ZOA wil werken aan verandering en blijft strijden tegen onrecht. Vanuit de overtuiging 

dat de bijbel ons oproept om recht te doen aan onze naaste, durven en 

willen we onze achterban oproepen om ook recht te doen. 

Doe [r]echt en help ons [r]echt te doen 

Wij zijn dankbaar voor de financiële steun van onze donateurs, die ons werk 

mogelijk maken. Ook zijn wij dankbaar voor alle hulp die wij ontvangen in tijd en 

kennis van onze vrijwilligers, en weten wij ons gedragen door betrokkenheid en 

gebed. 

Ook u kunt recht geven aan vluchtelingen. Wilt u weten hoe u kunt helpen 

Neem contact op met ZOA-Vluchtelingenzorg, op telefoonnummer 

+31 (0)55 3663339, en vraag naar onderstaande contactpersonen: 

• Voor institutionele donoren en partnerorganisaties: Ane de Vos 

(a.vos@zoa.nl) 

• Voor bedrijven en kapitaalfondsen: Harry Verwaaijen 

(h.verwaaijen@zoa.nl) 

• Voor kerken: Yvonne Ploegman 

(y.ploegman@zoa.nl) 

• Voor scholen en evenementen: Nathalie Eilander 

(n.eilander@zoa.nl) 

• Voor particulieren: Johan Guis 

(j.guis@zoa.nl); of 

• Hoofd afdeling fondsenwerving en voorlichting Ewout Suithoff 

(e.suithoff@zoa.nl). 

Geef uw hart, 

geef uw kennis, 

geef uw tijd, 

geef uw geld 


Afkortingen 

BuZa 

CAPP 

CBF 

CBO 

CARE 

CDC 

CRWRC 

ECHO 

EU-CORD 

FAO 

ICCO 

ISO 

MFS 

OFDA 

PRISMA 

RNE 

UNHCR 

UNOCHA 

USAID 

VFI 

WFP 

ZIS 

Ministerie van Buitenlandse Zaken 

Country Annual Policy Plan (jaarlijks landenbeleidsplan) 

Centraal Bureau Fondsenwerving 

Community Based Organisation 

Internationale organisatie voor noodhulp en wederopbouw 

Community Development Committee 

Christian Reformed World Relief Committee 

European Community Humanitarian Office 

Europese koepel van organisaties in noodhulp en ontwikkelingssamenwerking 

Food and Agriculture Organisation of the United Nations 

Interkerkelijke organisatie voor ontwikkelingssamenwerking 

International Organisation for Standardisation 

Medefinancieringsstelsel 

Office of U.S. Foreign Disaster Assistance 

Koepel van christelijke organisaties in ontwikkelingssamenwerking 

Royal Netherlands Ambassy 

Vluchtelingenbureau van de VN 

United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs 

U.S. Agency for International Development 

Vereniging Fondsenwervende Instellingen 

World Food Programme 

ZOA Informatie Systeem 

Colofon 

©2010 

Jaarverslag 

ZOA-Vluchtelingenzorg 2009 

ZOA-Vluchtelingenzorg 

Postbus 4130, 7320 AC Apeldoorn, 

Nederland 

Telefoon : 055 3663339 

Telefax : 055 3668799 

E-mail : info@ZOA.nl 

Website : www.ZOA.nl 

Bankrelaties: 

Rabobank Noordwest-Veluwe, Nederland. 

Rekeningnummer: 38.75.12.012 

IBAN: NL02 RABO 0387 5120 12 

SWIFT adres: RABO NL 2U 

ING Rekening: 550 

Raad van Toezicht ZOA-Vluchtelingenzorg: 

Drs. W. Zoeteweij, Gouda 

Voorzitter 

Drs. W.J. Adema RA MBA, Nunspeet 

Penningmeester 

Dhr J.W. Boogerd, Maarssen 

Mw. Mr. I. Verbeek-den Daas, Maarssen 

Ing. K.A. de Vries, ‘s-Gravenpolder 

Mw. Drs. A.W. Westerveld, Hegebeintum 

Dhr. Drs. B. Brand, Zwolle 

Directie: 

J. Mooij, MBA, algemeen directeur 

Drs. A.J.M. de Jong RA, 

plaatsvervangend directeur 

Inschrijfnummer K.v.K.: 41009723 

Redactie: 

Arnoud de Jong, eindredactie 

Inge van der Weijden, tekst 

Mark Verhelst, Albert Wolters, financieel verslag 

Design: 

Frivista - (y)our mission, Amersfoort 

Druk: 

Drukkerij De Bunschoter 

Beeldmateriaal: 

www.folkertrinkema.com, ZOA, D.J. Verkuil 

(pag. 28) 

Gegevens mogen geheel of gedeeltelijk worden overgenomen, 

mits met bronvermelding en mededeling aan ZOA- 

Vluchtelingenzorg. ZOA-Vluchtelingenzorg ontvangt graag 

een exemplaar van de betreffende publicatie.


Postbus 4130 | 7320 AC Apeldoorn | Nederland 

T: +31 55 3663339 | F: +31 55 3668799 | E: info@zoa.nl | www.zoa.nl

ZOA-Vluchtelingenzorg Jaarverslag 2009 - CBF

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?