Essays Toekomst van de Stad - Raad voor de leefomgeving en ...

INHOUDSOPGAVE
ESSAYS TOEKOMST VAN DE STAD | 04 DE DUURZAME STAD
44
grenzende buitengebieden van de verschillende
gemeentes die samen de regio vormen zullen een
steeds grotere rol gaan spelen in de transitie naar
duurzame en veerkrachtige steden. Deze potentie
zoals op het vlak van energieopwekking is nog lang
niet erkend, laat staan dat er op wordt ingezet.
Op het schaalniveau van de regio heeft het
zelfoplossend vermogen van steden gezamenlijk
nog niet bewezen een duurzame transitie aan te
kunnen.
3. ‘Zelfoplossend vermogen’ ofwel energie
in de stad
Door de overheid en het zelfoplossend vermogen
van steden los van elkaar te zien, is een nieuwe
‘val van de sectorale benadering’ (VROM-raad,
2010) opengezet. In een wereld waar alles met
elkaar samenhangt, is het ondenkbaar overheid
en zelfoplossend vermogen van steden te
scheiden.
De nationale overheid moet goed op de hoogte zijn
wat een transitie naar een duurzame samenleving
betekent en welke ruimtelijke en sociaaleconomische
gevolgen dit kan hebben. Waar moet
op worden ingezet Niet alleen ruimtelijk
en sociaal-economisch, maar ook wat betreft
innovatie, educatie. De rol van de rijksoverheid
richting steden en regio’s zou meer faciliterend
van aard moeten zijn. In plaats van zich terug te
trekken, moeten overheden bewegen naar een
nieuwe synergie met het oog op de duurzame
transitie.
4. Faciliteren en richting geven….
‘Van beleid en kaderstellen, naar faciliteren,
kaderstellen en initiëren in samenhang’
Veel mensen en organisaties werken al aan
duurzame transitie zonder dat ze het weten. Op
dit moment ontbreekt het echter op nationaal
niveau aan een door belanghebbenden gedragen
toekomstvisie op het vlak van de duurzame
transitie. Het stroomlijnen van waardevolle
programma’s en initiatieven blijft daardoor achterwege.
Zo zouden bijvoorbeeld initiatieven om
windmolens te plaatsen beter ondersteund kunnen
worden door van te voren bepaalde kaders te
maken waar ze wel geplaatst kunnen worden.
Een ander voorbeeld betreft de
vergunningen voor warmtekoude-opslag. Het
wie-het-eerst-komt-wie-het-eerst-maalt principe
is te simpel en haalt niet de volledige potentie uit
de bodem door een suboptimale verdeling van
de putten. Er wordt op dit moment niet genoeg
in dezelfde richting gewerkt. Maar soms gaat het
ook goed. Bijvoorbeeld het ontstaan en de aanleg
van het waterplein in Rotterdam. Daar werkten
de gemeente, drie waterschappen en particuliere
bureaus aan een slimmere verbinding tussen de
wateropgave en leefkwaliteit. Het is juist tussen
beleidsvelden en tussen schaalniveaus dat dit soort
kansen zich voor doen. Ook op nationaal niveau.
‘Van beleid maken naar handelingsperspectieven
bieden en reageren op kansen en bedreigingen’
Er is een verschuiving in de aanpak van
stedelijke gebiedsontwikkeling te zien. Waar eerder
een sterke focus lag op eindbeelden en masterplannen
en het denken in ‘blue prints’, verschuift
de aandacht langzaam naar het werken aan een
gezonde voedingsbodem voor een energieke
samenleving met ruimte voor initiatieven. De overheid
biedt kaders en heeft als rol te faciliteren met
actuele kennis van de stad. Deze kennis is snel en
flexibel in te zetten en is dienend voor de opgave
in een stadsregionale context. Maar ook de
rijksoverheid heeft een dergelijke rol, zij het op
een ander, abstracter niveau.
Cruciaal is het vermogen om de langetermijnvisie
van steden te vertalen in acties en een
beperkt aantal duidelijke regels voor een kortere
termijn, die direct duidelijke voordelen opleveren
voor de bewoners. Essentieel daarbij is dat deze
regels ruimte laten voor flexibiliteit en ruimte van
onderop (Rotmans, 2011). Langetermijnvisies van
steden hebben ook op nationaal niveau rol en
betekenis en hebben een wisselwerking met de
nationale kaders. Het zullen steeds meer stedelijke
regio’s zijn die met elkaar wedijveren in plaats van
landen. Het is daarom belangrijk deze stedelijke
regio’s handelingsperspectief te bieden.
‘Regulering is een moeilijke evenwichtsoefening’,
schreef Guy Verhofstad in NRC Handelsblad.
‘Te veel remt af, maar te weinig kan leiden tot
ontsporing. Regulering kan bovendien verkeerd
geïnterpreteerd worden, of op gebrekkige wijze
gecontroleerd worden, waardoor ze haar doel
voorbij schiet’. En zo is het. Samenwerken vereist
sociaal intelligente ambtenaren (Aarts, 2012).
Volgens Simonds was het geheim van het
succes van het oude Athene niet de opzet en het