Cliëntondersteuning - Invoering Wmo

Cliëntondersteuning
Een handreiking over de mogelijkheden van samenwerking tussen MEE
en gemeenten bij cliëntondersteuning

Cliëntondersteuning
Inhoudsopgave
1 Inleiding 2
2 Cliëntondersteuning: rol gemeente en MEE 4
2.1 Wat is cliëntondersteuning? 4
2.2 Rolverdeling gemeente en MEE 6
2.3 Financiering van cliëntondersteuning 8
3 Afspraken maken tussen MEE en gemeente 10
3.1 Overleg 10
3.2 Afspraken 11
3.3 Adviezen om tot een goede samenwerking te komen 12
3.4 Waarover kunnen afspraken worden gemaakt? 14
3.5 Overeenkomst 20
Bijlage 1 Voorbeelden MEE en gemeenten 21
Bijlage 2 Werkgebieden MEE-organisaties 24
Bijlage 3 Contactpersonen MEE 27
Bijlage 4 Gespreksformat MEE en gemeenten 36

1 Inleiding
Op verschillende plaatsen in het land werken organisaties en gemeenten op een inspirerende manier
samen. Dit gebeurt vanuit een gezamenlijk doel: cliënten op een snelle en integrale manier ondersteuning
bieden bij de aanpak van problemen. MEE biedt die ondersteuning aan mensen met een
beperking. Met de komst van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) zijn gemeenten
verantwoordelijk voor cliëntondersteuning. MEE-organisaties worden nog gesubsidieerd vanuit
de AWBZ. 2008 geeft MEE-organisaties en gemeenten een nieuwe impuls voor die samenwerking,
omdat in de subsidievoorwaarden voor MEE is afgesproken dat de MEE-organisaties met álle
gemeenten overleggen over samenwerking. Op basis hiervan maken de MEE-organisatie en de
gemeente afspraken over hoe de MEE-activiteiten een bijdrage leveren aan het gemeentelijke beleid.
Voor 1 mei 2008 moeten de MEE-organisaties en gemeenten een schriftelijke overeenkomst
ondertekenen waarin de uitkomsten staan van hun overleg.
Wmo
Met de komst van de Wet maatschappelijke ondersteuning zijn gemeenten verantwoordelijk voor
cliëntondersteuning. Deze wet is op 1 januari 2007 ingegaan. De Wmo is een brede participatiewet
met als doel om zo veel mogelijk mensen te laten meedoen aan de samenleving. Veel burgers kunnen
op eigen kracht participeren en anderen ondersteunen. Maar er zijn ook burgers die een steuntje
in de rug nodig hebben om goed mee te doen aan de samenleving. En er is een groep burgers die zelfs
met een steuntje in de rug aan de kant dreigt te blijven staan. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor
de uitvoering van de Wmo. In de wet staan de velden waarop een gemeente in ieder geval moet
presteren om samenhangend beleid te organiseren. Een van die prestatievelden is het bieden
van informatie en advies en cliëntondersteuning.
MEE
MEE helpt mensen zodat zij hun zelfstandigheid kunnen behouden en, net als iedereen, kunnen
deelnemen aan het maatschappelijke leven. MEE richt zich op mensen of de omgeving van mensen
met een verstandelijke beperking, een lichamelijke beperking, een zintuiglijke beperking en mensen
met een stoornis in het autistisch spectrum. MEE- organisaties zijn in 2004 voortgekomen uit de
voormalige Sociaal-Pedagogische diensten. In hoofdstuk 2 wordt MEE uitgebreider aan u voorgesteld.
Visie van de staatssecretaris
Mede door de komst van de Wmo kregen gemeenten en de MEE-organisaties de afgelopen jaren steeds
meer met elkaar te maken. De gemeente als regisseur op het terrein van cliëntondersteuning en MEE
als de aanbieder voor een aantal doelgroepen. De visie van de staatssecretaris op cliëntondersteuning
in de Wmo is dat een cliënt er baat bij heeft dat cliëntondersteuning op lokaal niveau wordt
georganiseerd. De doelstellingen van cliëntondersteuning (het bevorderen van maatschappelijke
participatie en zelfredzaamheid), kunnen op dat niveau, dicht bij de burger, het best op maat worden
ingevuld 1 . Daarom wil zij daar de samenwerking bevorderen.
Doel handreiking
Er zijn volop kansen om cliëntondersteuning op lokaal niveau te organiseren. Doel van de gemeente
is dat iedereen die dat nodig heeft cliëntondersteuning ontvangt. Samenwerking met MEE is een
belangrijk middel om dat doel te kunnen bereiken. In deze handreiking staat hoe MEE-organisaties
en gemeenten kunnen samenwerken. De MEE-organisatie en de gemeente kunnen dit gebruiken voor
hun overleg. Voor een aantal is samenwerken vertrouwd, voor een aantal is dit nieuw. Sommige zullen
de bestaande afspraken willen verdiepen en verfijnen, andere verkennen eerst wat de mogelijkheden
zijn. Maar voor alle MEE-organisaties en gemeenten staan de vraag en ondersteuningsbehoefte van
een cliënt voorop. Daar kunnen alle partijen elkaar op vinden. Dat maakt samenwerking een
enthousiasmerend en inspirerend traject.
1 Tweede voortgangsrapportage Wmo, DMO/WMO-2793797, 26 september 2007.

Cliëntondersteuning
Leeswijzer
Hoofdstuk 2 geeft een overzicht van wat cliëntondersteuning inhoudt, de rol van
de gemeente en de positie van MEE. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op het overleg en
de mogelijkheden van samenwerking. De bijlagen bevatten een overzicht van voorbeelden,
de werkgebieden en contactgegevens van MEE-afdelingen en een voorbeeld van
het gespreksformat.
Zes tips van wethouder Lenie Scholten (gemeente Nijmegen)
aan gemeenten
1. Maak prestatieveld 3 tot de kern van de Wmo.
2. Schakel cliënten in op alle aspecten, betrek hen overal bij.
3. Beschouw het loket als netwerkorganisatie.
4. Erken de diversiteit van de doelgroep en ook je eigen
tekortkomingen als gemeente in de kennis daarover.
5. Zorg voor een onafhankelijk ondersteuningsaanbod.
6. Erken de beperkingen van de doelgroep, niet iedereen kan omgaan
met papieren of internet.
Zes tips van Kees Korthals (directeur MEE Nederland) aan
MEE-organisaties
1. Zet cliëntondersteuning breder in dan alleen in prestatieveld 3.
2. Gebruik de MEE-expertise m.b.t. mensen met een beperking
ter ondersteuning van het formuleren van gemeentebeleid.
3. Maak met de gemeenten ook afspraken over de inzet van de sociale
kaart.
4. Zet je signaleringsfunctie in om gemeentebeleid te optimaliseren.
5. Zorg voor een gemeenschappelijke taal tussen gemeenten en MEE
(afstemming problematiek van gemeenten met de dienstverlening
van MEE).
6. Sta open voor aanvullende verzoeken van gemeenten,
maar wel met inachtneming van je kerntaak: cliëntondersteuning
aan mensen met een beperking.

2 Cliëntondersteuning:
rol gemeente en MEE
In dit hoofdstuk wordt ingegaan op wat cliëntondersteuning is (2.1)
en de rolverdeling tussen gemeenten en MEE (2.2).
2.1 Wat is cliëntondersteuning?
In de Wmo staan de burger en zijn of haar vraag centraal. De meeste mensen zijn
in staat om zelf hun problemen op te pakken. De overheid moet ervoor zorgen dat
ze beschikt over informatie over activiteiten die daarbij helpen. Dat is de reden dat
de gemeente in de Wmo de verantwoordelijkheid heeft voor het leveren van informatie
en advies. Het idee is dat deze op één plek gemakkelijk te vinden is: dit is vaak het
Wmo-loket. Sommige burgers zijn niet of beperkt zelfredzaam. De reguliere adviesen
informatiefunctie voldoet niet voor hen. Een burger kan informatie en advies als
zo complex ervaren, dat hij niet weet hoe daarmee om te gaan. Dit is vaak het geval
als er verschillende problemen tegelijk spelen: bijvoorbeeld werkloosheid, lage taalvaardigheid,
lichamelijke beperking, verstandelijke beperking en depressie. Voor hen
is het moeilijk om voor zichzelf de problemen in beeld te brengen. Daarnaast zijn
er burgers met weinig sociale competenties. Zij vinden het moeilijk om te onderzoeken
waar informatie en advies is of de drempel voor zo’n plek is voor hen te hoog. Als er op
een plek een vraag wordt gesteld, dan ligt daar weer een vraag achter die zijzelf nog niet
hebben onderkend. Het gaat dus om burgers in een kwetsbare positie, omdat het risico
bestaat dat de problemen erger worden en dat er problemen bij komen, zoals schulden.
Voor deze mensen is cliëntondersteuning belangrijk.
Margriet en Hans hebben beiden een lichte verstandelijke beperking. Zij zijn getrouwd
en hebben twee kinderen. De dagelijkse verzorging en opvoeding van de kinderen,
gevoegd bij het regelen van het huishouden, confronteert het stel regelmatig met
situaties die zij zelfstandig niet kunnen bolwerken. De financiële situatie is zorgelijk.
De buren klagen over overlast.
Dankzij de professionele ondersteuning van MEE, die in geval van nood snel ter plekke
is, kunnen de problemen tot nu toe telkens weer opgelost worden. Zodoende kan het
gezin bij elkaar blijven en kon uithuisplaatsing van de kinderen worden voorkomen.
Bron: Doet uw gemeente MEE? Brochure van MEE Nederland
Cliëntondersteuning gaat verder dan het leveren van informatie en advies. De cliënt
wordt ondersteund bij het maken van een keuze of het oplossen van een probleem.
In de brochure ‘Cliëntondersteuning. Wat houdt dat in?’ 2 staat het als volgt omschreven:
Kwetsbare burgers kunnen ondersteuning nodig hebben om hun probleem of vraag te kunnen
verwoorden, de mogelijke oplossingen op een rijtje te zetten en een keuze te maken uit alle
mogelijkheden.
Het ministerie van VWS gebruikt voor cliëntondersteuning de volgende definitie:
Onder ‘cliëntondersteuning’ wordt verstaan de ondersteuning van een cliënt bij het maken van een
keuze of het oplossen van een probleem. Cliëntondersteuning heeft de regieversterking van de cliënt
(en zijn omgeving) tot doel teneinde de zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie te
bevorderen. Het kan informatie en advies, maar vooral ook uitgebreide vraagverheldering en
kortdurende en kortcyclische ondersteuning bij keuzes op diverse levensterreinen omvatten 3 .
2 Begemann, C., Leur, J. van, Meije, D. (2006), ‘Cliëntondersteuning. Wat houdt dat in?’, Den Haag,
Implementatiebureau Wmo
3 www.invoeringwmo.nl

Cliëntondersteuning
De ondersteuning is zo toegankelijk mogelijk. Dat betekent: laagdrempelig, vraaggericht,
onafhankelijk, continu, deskundig en lokaal ingebed. Wat betreft de aard
van de ondersteuning wordt onderscheid gemaakt tussen individuele en collectieve
ondersteuning. Bij individuele ondersteuning gaat het om de hulp die wordt verstrekt
aan individuele cliënten. Bijvoorbeeld het doorverwijzen van iemand met een verslavingsprobleem
naar een organisatie die hem daarbij kan helpen. Of helpen bij het indienen
van een aanvraag voor bijzondere bijstand. Bij collectieve ondersteuning gaat het
bijvoorbeeld om het geven van cursussen aan groepen, of het vormgeven van een lokaal
signaleringsnetwerk voor mensen die baat hebben bij cliëntondersteuning.
Individuele en collectieve ondersteuning
Individuele ondersteuning
• Informatie en adviesverstrekking.
• Vraagverheldering.
• Bemiddelen en verwijzen.
•
• Ondersteuning bij crisis.
•
•
Kortdurende en kortcyclische ondersteuning.
Monitoring en evaluatie externe dienstverlening.
Hulp bij klachten, bezwaar en beroep.
Collectieve ondersteuning
• Faciliteren van lotgenotencontact.
• Geven van voorlichting en cursussen in groepen.
• (Beleids)signalering.
• Maatschappelijke activering.
• Integrale netwerkopbouw.
Bron: Begemann, C., Leur, J. van, Meije, D. (2006), ‘Cliëntondersteuning.
Wat houdt dat in?’, Den Haag, Implementatiebureau Wmo
Kwetsbare burgers kunnen een beperking hebben waardoor zij op verschillende
terreinen tegen problemen aanlopen. Andere kwetsbare burgers hebben te maken
met een opeenstapeling van problemen. Daarbinnen zijn er groepen die vanwege hun
specifieke problematiek een specifieke expertise en aanpak nodig hebben. Het is niet
gemakkelijk om doelgroepen te definiëren. Mensen hebben te maken met verschillende
soorten problemen en soms is het juist de combinatie die maakt dat iemand een extra
steuntje in de rug nodig heeft. Het gaat om mensen die te maken hebben met
(een combinatie van): (chronische) psychische problemen, een verstandelijke beperking,
psychosociale of materiële problemen, lichamelijke beperkingen en mensen die
mantelzorg verlenen 4 .
Tip: Geef door samenwerking de integrale aanpak van cliëntondersteuning een stimulans.
4 In Begemann, C., Leur, J. van, Meije, D. (2006), ‘Cliëntondersteuning. Wat houdt dat in?’
(Den Haag, Implementatiebureau Wmo) worden deze groepen verder beschreven.

2.2 Rolverdeling gemeente en MEE
Gemeente
Gemeenten zijn door de Wmo verantwoordelijk voor maatschappelijke ondersteuning. Maatschappelijke
ondersteuning omvat activiteiten die het mensen mogelijk maken om mee te doen in de samenleving.
Dat kan bijvoorbeeld met vrijwilligerswerk en mantelzorg, maar ook met goede informatie en advies,
cliëntondersteuning, opvoedingsondersteuning en huishoudelijke hulp. In het Wmo-beleidsplan
beschrijft de gemeente hoe zij dit voor zich ziet en wat de doelstellingen zijn. Het plan moet in 2007
zijn opgesteld.
De gemeente is in het kader van prestatieveld 3 verantwoordelijk voor cliëntondersteuning. Dat houdt
in dat zij moet zorgen voor samenhang in het aanbod aan kwetsbare burgers. Zij brengt de partijen
samen om ervoor te zorgen dat zij een gemeenschappelijke visie hebben, samenwerken en het werk
afstemmen én om hen te motiveren. Dat doet zij door een beeld te geven van hoe zij cliëntondersteuning
georganiseerd wil zien.
Tip: Gemeenten, neem uw visie op cliëntondersteuning op in uw Wmo-beleidsplan en bepaal
uw strategie.
Gemeenten hebben ook een taak als financier van delen van cliëntondersteuning. Daarmee kunnen
zij direct sturen op dit terrein. Het gaat om voorzieningen die gemeenten al jarenlang bieden,
zoals ouderenwerk, algemeen maatschappelijk werk en sociaal raadsliedenwerk. Over de MEEorganisatie
heeft een gemeente geen directe zeggenschap.
MEE
MEE helpt mensen zodat zij hun zelfstandigheid kunnen behouden en zo gewoon mogelijk kunnen
deelnemen aan het maatschappelijke leven. MEE richt zich op mensen of de omgeving van mensen met
een verstandelijke beperking, een lichamelijke beperking, een zintuiglijke beperking en mensen met een
stoornis in het autistisch spectrum. Dit kan al dan niet het gevolg zijn van een chronische ziekte.
De ondersteuning die MEE biedt, verschilt van persoon tot persoon. Globaal richt MEE zich op vijf
vormen van ondersteuning: informeren, keuze begeleiden, activeren, inspringen en betrekken van
derden. Deze zijn onderverdeeld in dertien soorten diensten (zie figuur).

Cliëntondersteuning
Figuur 1 Individuele ondersteuning MEE
Bron: ‘Raad en daad bij het leven met een beperking’, www.mee.nl
Vaak gaat het om het verstrekken van informatie en advies, bijvoorbeeld over regelingen of over leven
met een beperking. Veel mensen komen bij MEE omdat ze moeite hebben met het maken van keuzen.
Die hebben te maken hebben met de regie over het eigen leven: ‘Hoe wil ik wonen?’, ‘Hoe vind ik
vrienden?’. MEE helpt mensen om deze vragen te beantwoorden. Ook helpt MEE mensen om deze
wensen te realiseren, hier gaat het om activering. MEE gaat met de cliënt aan de slag om bijvoorbeeld
geschikt werk of een geschikte school te vinden. Om te kunnen werken of leren is soms eerst
sociaalemotionele ondersteuning of training van praktische vaardigheden nodig, ook hier kan
de organisatie cliënten mee helpen. MEE helpt ook bij de aanvraag van bijvoorbeeld gehandicaptenvoorzieningen.
Soms is in crisissituaties acuut ingrijpen nodig. MEE kan dan inspringen om problemen
te voorkomen. Tot slot ondersteunt MEE cliënten- en ouderenorganisaties bij hun belangenbehartiging.
Cliënten leggen direct contact met MEE of komen via een doorverwijzing door een andere organisatie
(zoals huisartsen, scholen of consultatiebureaus) bij MEE terecht. Afhankelijk van de situatie en
behoeften van de cliënt is dat contact telefonisch, via internet, op de MEE-vestiging of bij de cliënt
thuis. Voor de dienstverlening door MEE is geen indicatie vereist en de diensten zijn kosteloos voor
de cliënt.
Naast de individuele dienstverlening biedt MEE ook collectieve ondersteuning.
Collectieve ondersteuning van MEE bestaat uit drie onderdelen:
• informatievoorziening en voorlichting
Deze collectieve taak richt zich op het vergaren, toegankelijk maken en beschikbaar stellen van
informatie als onderdeel van algemene publieksvoorlichting. Bijvoorbeeld voorlichting over leven
met een beperking voor mensen met een handicap of chronische ziekte en hun omgeving;
• signalering van relevante ontwikkelingen en belemmeringen
Door de vele cliëntcontacten is MEE goed op de hoogte van wat er leeft en speelt. Daarom is MEE
goed in staat belangrijke feiten en trends met betrekking tot zelfredzaamheid en participatie te
signaleren. Zo kan MEE nuttige informatie leveren voor gemeenten en organisaties die zich
inzetten voor maatschappelijke participatie;

• maatschappelijke activering en integratie
MEE investeert in relatiebeheer en netwerkopbouw op lokaal/regionaal niveau met alle relevante
instellingen. Een goed netwerk tussen organisaties bevordert namelijk de mogelijkheden voor
integratie en participatie van hun doelgroep.
Tip: MEE heeft voor gemeenten informatie over de lokale situatie van mensen met een handicap
of chronische ziekte.
MEE-organisaties kunnen op verzoek zogenaamde plustaken uitvoeren. Deze taken vallen niet onder
de AWBZ-subsidieregeling en worden separaat gefinancierd door de aanvrager. Enkele voorbeelden
zijn: schoolmaatschappelijk werk/begeleiding op school, cursussen en trainingen voor stakeholders
(scholen, kinderopvang, buurthuizen, zorgaanbieders e.d.) en werving van vrijwilligers.
Tip: Bedenk hoe MEE-activiteiten passen in het gemeentelijke beleid.
MEE ondersteunde in 2006 ongeveer 91.200 mensen. Daarnaast hadden ruim 60.000 mensen
een korte informatievraag.
MEE-organisaties zijn regionaal georganiseerd. In Nederland zijn er 23 MEE-organisaties en 70
MEE-vestigingen. MEE-organisaties hebben zodoende een werkgebied waar meerdere gemeenten
onder vallen, variërend van 4 tot 53 gemeenten.
MEE-organisaties worden bekostigd op basis van een AWBZ-subsidieregeling. Voor deze subsidie voert
MEE zowel individuele dienstverlening als collectieve taken uit. Daarnaast krijgt MEE jaarlijks een
bedrag voor de coördinatie van het project integrale vroeghulp. Het totale budget van MEE is circa
€ 162 miljoen (2006). Hiervan is 82% beschikbaar voor individuele dienstverlening en 18% voor
de collectieve taken. Over de financiering van cliëntondersteuning in de toekomst neemt de staatssecretaris
in 2008 een beslissing.
2.3 Financiering van cliëntondersteuning
De financiering van de verschillende onderdelen van cliëntondersteuning is verschillend geregeld.
We kunnen drie componenten van de cliëntondersteuning onderscheiden:
a) Gemeenten financieren al een tijd verschillende vormen van cliëntondersteuning, zoals ouderenwerk,
algemeen maatschappelijk werk en sociaal raadsliedenwerk. De middelen hiervoor kunnen geacht
worden reeds deel uit te maken van het Gemeentefonds.
b) De MEE-organisaties worden vanuit de AWBZ gefinancierd. Er is niet voor gekozen om in 2007 en
2008 de financiering van de MEE-organisaties over te hevelen naar de gemeenten. De staatssecretaris
gaat in 2008, nadat zij het SER-advies heeft ontvangen over de toekomst van de AWBZ en Wmo,
een besluit nemen over eventuele overheveling van de middelen. Om samenwerking te bevorderen
neemt de staatssecretaris met ingang van 2008 in de AWBZ-subsidieregeling voor MEE-organisaties
voorwaarden op over de samenwerking tussen de MEE-organisaties en gemeenten. De voorwaarden
hebben de volgende doelen 5 :
• integrale cliëntondersteuning voor alle doelgroepen op lokaal niveau bevorderen,
inclusief de doelgroep van mensen met een GGZ-achtergrond;
• gemeenten in staat stellen hun regieverantwoordelijkheid voor cliëntondersteuning ook voor
de MEE-doelgroepen waar te maken;
• MEE-organisaties inpassen in de lokale structuren met inachtneming van de bovenregionale
structuren.
De subsidievoorwaarden leggen de MEE -organisatie op om een schriftelijke overeenkomst te sluiten
en naar het CVZ op te sturen, waarin de uitkomsten staan van het overleg tussen een MEE-organisatie
en een gemeente.
5 De gehele tekst van de subsidievoorwaarden van MEE kunt u lezen op www.invoeringwmo.nl

Cliëntondersteuning
c) De cliëntondersteuning voor de GGZ-doelgroep werd deels via de GGZ-steunpunten gefinancierd
uit de AWBZ op basis van de Zorgvernieuwingsprojecten GGZ. Deze middelen zijn in 2007 naar
gemeenten overgegaan en werden verdeeld volgens de historische verdeling van het jaar 2004.
De hoogte van het budget betreft het ijkjaar 2005. In 2008 gebeurt dit volgens objectieve maatstaven.

3 Afspraken maken tussen MEE
en gemeente
In dit hoofdstuk wordt uitgelegd hoe MEE-organisaties en gemeenten met elkaar de afspraken kunnen
maken zoals die in de nieuwe subsidievoorwaarden voor de MEE 6 zijn voorgeschreven. Daarvoor is het
belangrijk om van tevoren te bepalen hoe de samenwerking al is. Veel MEE-organisaties en gemeenten
werken al samen. Als dat niet het geval is, neemt de MEE-organisatie het initiatief. Maar een gemeente
mag natuurlijk altijd zelf het initiatief nemen! De manier waarop de gemeente en de MEE-organisatie
met elkaar omgaan, is belangrijk voor het maken van afspraken. Hiervoor is in dit hoofdstuk een aantal
adviezen opgenomen. Paragraaf 3.1 geeft informatie over het te voeren overleg tussen gemeenten en
MEE, 3.2 gaat in op de verschillende soorten afspraken die er gemaakt kunnen worden. Paragraaf 3.3
bevat adviezen om tot een goede samenwerking te komen en paragraaf 3.4 geeft een reeks thema’s
waarover afspraken kunnen worden gemaakt.
3.1 Overleg
Het ministerie van VWS, MEE Nederland en de VNG hebben een format ontwikkeld dat handvatten
geeft voor het voeren van overleg en het maken van afspraken. Het format bevat de volgende
onderdelen:
1. beleid
2. invulling
3. overige onderwerpen
In de bijlagen is dit format opgenomen. Het overleg hoeft zich zeker niet tot deze onderwerpen
te beperken. Ook onderwerpen op andere prestatievelden kunnen aan de orde komen.
Tip: Gebruik het format
Het overleg tussen de MEE-organisatie en de gemeente kan op verschillende manieren plaatsvinden.
Namens de MEE-organisatie zal meestal de regiomanager het woord voeren. Gemeenten zijn
verschillend georganiseerd. Dat betekent dat het per gemeente verschilt wie de gesprekspartner is van
de MEE-organisatie. Als eerste hangt het af van de onderwerpen die worden besproken. Voor het
onderdeel ‘beleid’ zal het gesprek vaak plaatsvinden met de wethouder. Voor de onderwerpen ‘invulling’
en ‘overige onderwerpen’ is de gesprekspartner vaak de verantwoordelijke ambtenaar. Maar wie in een
gemeente de verantwoordelijke ambtenaar is, kan ook verschillen. In kleine gemeenten is dat vaak het
duidelijkst, namelijk de ambtenaar die de Wmo in zijn of haar pakket heeft. Het kan ook zo zijn dat
gemeenten een deel van de verantwoordelijkheid hebben doorgeschoven naar een intergemeentelijk
samenwerkingsverband. Dan kan er met één persoon worden gesproken. Bij grotere gemeenten
kunnen verschillende personen met MEE te maken hebben. Zo kan er een coördinator Wmo zijn
en beleidsmedewerkers loket, jeugd en OGGZ. Het is het handigst om via de persoon die het overzicht
heeft erachter te komen met wie er moet worden gesproken. Dus via de coördinator, het afdelingsof
teamhoofd.
6 De gehele tekst van de subsidievoorwaarden van MEE kunt u lezen op www.invoeringwmo.nl
10

Cliëntondersteuning
Voorbeeld gesprek in 4 stappen
1. Met elkaar in contact komen
Regiomanager MEE legt contact met Wmo-coördinator gemeente.
2. Bepalen agenda deelnemers
Regiomanager en Wmo-coördinator bepalen, met behulp van
format, de agenda van het overleg en kijken wie aan het overleg
moeten deelnemen.
3. Het overleg
Afhankelijk van de lokale situatie kan het overleg plaatsvinden
in aanwezigheid van de wethouder.
4. Afspraken
Uitkomsten van het overleg worden vastgelegd in een overeenkomst,
ondertekend door MEE en de gemeente. De overeenkomst wordt
opgestuurd naar het CVZ.
3.2 Afspraken
Het doel van het overleg is om tot samenwerkingsafspraken te komen tussen de MEE-organisatie
en de gemeente. Dit kan op drie manieren:
Intentieovereenkomst of convenant
Door middel van een intentieovereenkomst of convenant kunnen de MEE-organisatie en de gemeente
(en mogelijk andere partijen) afspreken dat zij het samen eens zijn over het beleid, de doelstellingen
en/of de aanpak van cliëntondersteuning of onderdelen daarvan. Bij deze vormen worden geen
concrete resultaten afgesproken waarop de partijen elkaar kunnen afrekenen. Maar zij gaan er ook niet
van uit dat dit hoeft, omdat zij samen gemotiveerd zijn om het onderwerp aan te pakken. Ook kunnen
partijen afspreken het afgestemde beleid in een later stadium vorm te geven via concrete afspraken
en/of resultaten.
Afspraken over inzet van het reguliere MEE-aanbod
De gemeente en de MEE-organisatie kunnen afspraken maken over de inzet van het reguliere aanbod
van MEE. Deze afspraken moeten passen binnen de subsidieafspraken die de MEE-organisatie heeft
met het zorgkantoor. De afspraken kunnen over beide vormen van dienstverlening worden gemaakt:
• individuele diensten (zoals informatieverstrekking en advisering, cursussen e.d.)
Het gaat dan bijvoorbeeld om de inzet van een MEE-medewerker in het loket op basis van die
reguliere inzet. De MEE-organisatie spreekt dan af hoeveel uur de MEE-medewerker daar werkt
en in welke vorm. De gemeente spreekt op haar beurt af dat zij een bepaald aantal contacten
garandeert. Op die manier kan MEE aan haar afspraken met het zorgkantoor voldoen;
• collectieve taken (zoals voorlichting, signalering e.d)
In het vervolg op een convenant of een intentieovereenkomst kan de afspraak worden gemaakt
over de inzet van de MEE-organisatie in een stuurgroep of werkgroep die dat beleid verder
vormgeeft. MEE kan hier afspraken over maken vanuit haar collectieve taken.
Tip: Geef de MEE-organisatie een plaats bij de ontwikkeling van cliëntondersteuningsbeleid.
11

Voorbeeld:
MEE Noordwest-Holland en gemeente Velsen
Kinderen met een beperking in het reguliere basisonderwijs Velsen
De participatie van kinderen met een verstandelijke of lichamelijke beperking in het
reguliere basisonderwijs in de gemeente Velsen wordt door verschillende factoren
belemmerd, fysieke en sociale factoren. De Adviesgroep Flankerende Gehandicapten
Gelden van de gemeente Velsen stelde voor onderzoek te doen naar de toegankelijkheid
van scholen in Velsen en de bekendheid met ondersteuningsmogelijkheden, zoals
financiële regelingen en ondersteuning van MEE. Het onderzoek is begeleid vanuit een
stuurgroep. Naast de gemeente en MEE Noordwest-Holland hebben het Gehandicapten
Beraad Velsen, Stichting Downsyndroom, Stichting IederAlles en Stichting Welzijn Velsen
zitting in de stuurgroep. Het onderzoek is mogelijk gemaakt door een projectsubsidie
vanuit de gemeente Velsen en personele inzet vanuit MEE in het kader van de collectieve
taken.
Het project kent de volgende resultaten:
toegankelijkheidsgids fysiek en sociaal, regulier basisonderwijs te Velsen;
actueel overzicht van financiële regelingen;
• overzicht van ondersteuningsmogelijkheden zowel voor kinderen/ouders als
het reguliere onderwijs;
• afsluitingsbijeenkomst waarin de bevindingen worden gepresenteerd en
de toegankelijkheidsgids wordt overhandigd aan de gemeente Velsen.
De schoolbesturen zijn in eerste instantie verantwoordelijk voor het beleid dat de toegankelijkheid
voor kinderen met een fysieke of verstandelijke beperking regelt. Er zijn
in Velsen twee scholen voor speciaal basisonderwijs en er is één Samenwerkingsverband
Weer Samen Naar School. Via het Samenwerkingsverband worden afspraken gemaakt
over de toelating van leerlingen in het speciaal onderwijs en wordt ondersteuning voor
het reguliere basisonderwijs gegeven.
Door het onderzoek en de toegankelijkheidsgids krijgen ouders en scholen meer inzicht
in de bestaande mogelijkheden voor het onderwijs aan kinderen met een beperking.
Contactpersoon gemeente Velsen: Paul van der Maden, pmaden@velsen.nl
Contactpersoon MEE Noordwest-Holland: Hilleke Crum, hcrum@meenwh.nl.
Afspraken over Pluspakket
De gemeente kan ook extra activiteiten inkopen bij een MEE-organisatie: bijvoorbeeld aanvullende
wensen met betrekking tot de sociale kaart van MEE of ketenregie die langer duurt dan bij kortdurende
ondersteuning. Dit betaalt de gemeente dan uit haar eigen begroting.
3.3 Adviezen om tot een goede samenwerking te komen
In gesprekken is het niet alleen belangrijk ‘wat’ er wordt besproken, maar ook ‘hoe’ dit gebeurt.
Dit laatste is doorslaggevend voor het succes van de samenwerking. In deze paragraaf staat een aantal
adviezen dat ertoe bijdraagt dat het proces op een succesvolle manier verloopt.
Zoek de gezamenlijkheid: kwetsbare burgers centraal
Samenwerking werkt alleen als wordt uitgegaan van een gezamenlijk belang. Zoals hierboven gezegd
is het daarom belangrijk om te bespreken wie de kwetsbare burgers in de gemeente zijn. Vanuit haar
Wmo-verantwoordelijkheid moet de gemeente daar een beeld van kunnen geven. MEE op haar beurt
kan iets vertellen over wat zij in de gemeente tegenkomt. Het volgende thema is het bespreken van
de problemen die burgers tegenkomen. Daarna moet worden besproken of en hoe die problemen
dan moeten worden aangepakt. Als het goed is, blijkt hoe gemotiveerd beide partijen zijn om voor
deze doelgroep een effectief aanbod te organiseren.
12

Cliëntondersteuning
Enthousiasmeer elkaar: werkbezoeken
Om de doelgroep voor het voetlicht te brengen kunnen ook werkbezoeken aan MEE worden
georganiseerd. Als cliënten er toestemming voor geven, kan de wethouder, raadslid of ambtenaren
mee op huisbezoek. Het is altijd inspirerend om te horen waar iemand nu in de praktijk tegen
aanloopt. Ook kunnen cliënten in een bijeenkomst iets vertellen over hun ervaringen. Hier kunnen
ook leden van cliëntenraden van MEE voor worden gevraagd.
Tip: Zoek cliënten op!
Voorbeeld:
MEE Zuidoost Brabant en gemeente Eindhoven
Campagne ‘Heel Normaal’
‘Heel Normaal’ was een publieksgerichte bewustwordingscampagne van de gemeente
Eindhoven en MEE. Doel van het concept was de beeldvorming rondom mensen met een
handicap te verbeteren en zo de integratie van deze groep in de samenleving te helpen
bevorderen. De formule ‘Heel Normaal’ is daarnaast zeer geschikt om problematiek
rondom de integratie in de samenleving van gehandicapten op de politieke agenda te
zetten en mensen bewust te maken van de manieren waarop zij kunnen bijdragen aan
integratie van gehandicapten. Het project is gericht op de doelgroep mensen met een
verstandelijke beperking. Het concept kan vertaald worden naar andere relevante
doelgroepen als mensen met een lichamelijke handicap, een zintuiglijke handicap of
autisme. Er is een handreiking gepubliceerd om dit concept breder te verspreiden.
Dit project is al een aantal jaar geleden afgerond. Geen contactpersonen meer.
Gemeentelijke visie
MEE en andere instellingen die zich met cliëntondersteuning bezighouden, willen van een gemeente
weten welke richting zij op wil met cliëntondersteuning. In het format wordt dit als een van de
gespreksonderwerpen genoemd. Een gemeente moet zichzelf daarvoor een aantal vragen stellen:
Waarom wil de gemeente cliëntondersteuning?
Op welke burgers in de gemeente moet cliëntondersteuning zich richten?
Wat is het aanbod?
Worden al die burgers bereikt door het huidige aanbod?
Hoe moet het aanbod er in de toekomst uit zien?
• Wat zijn oplossingen om het bereik mogelijk te vergroten?
Op basis van die visie ontwikkelt de gemeente dan de strategie om dit te bereiken.
Spanning tussen partnerschap en opdrachtgeverschap
Voor aanbieders van cliëntondersteuning heeft het een meerwaarde om samen over cliëntondersteuning
na te denken en daarin samen te werken, omdat zij daarmee de ondersteuning aan
de klant kunnen verbeteren. De gemeente is hiervan de regievoerder, de aanbieders zijn daarin
partners. Het voeren van regie kan voor een gemeente lastig zijn, omdat een aanbieder van cliëntondersteuning
ook nog belang heeft: zij wil dat er van haar aanbod gebruik wordt gemaakt.
Daar komt bij dat nog onduidelijk is hoe in de toekomst cliëntondersteuning wordt georganiseerd.
De mogelijkheid bestaat dat gemeenten die moeten aanbesteden. De gemeente wordt dan
opdrachtgever van het hele aanbod. Dat maakt de huidige situatie spannend: een MEE-organisatie
kan nu meedenken over een goede organisatie voor cliëntondersteuning en later kan blijken dat een
andere organisatie het aanbod mag leveren. Een concrete oplossing voor dit spanningsveld is er niet.
Belangrijk is daarom in de contacten steeds te benoemen in welke rol de gemeente en de aanbieders
met elkaar om de tafel zitten en welke risico’s de deelnemers zien.
Tip: Benoem de mogelijke valkuilen in de samenwerking, maar ga daarna uit van wat wél mogelijk is.
13

Leg verbanden met andere partijen
Zowel de gemeente als MEE, heeft te maken met de andere partners rond cliëntondersteuning.
De gemeente als regisseur, MEE omdat zij in de uitvoering ermee te maken heeft. In een gemeente
kan cliëntondersteuning verschillende vormen hebben: ouderenadvisering, GGZ-consulenten, MEE,
informele zorg (bijvoorbeeld buddyzorg, vriendendiensten, vrijwillige thuishulp en steunpunten
mantelzorg), algemeen maatschappelijk werk en sociaal raadslieden 7 . In de praktijk merken
de aanbieders wat knelpunten en kansen zijn in de cliëntondersteuning. Ook de andere partijen
in de keten hebben hier een beeld van zoals het welzijnswerk, huisartsen e.d. Het is belangrijk dat
de gemeente álle partijen betrekt bij het ontwikkelen van de visie en om de doelen te bereiken.
Zij heeft immers de regie. Een MEE-organisatie kan ook het initiatief nemen, zodat zij elkaar ook
opzoeken en gezamenlijk met een enthousiast verhaal met oplossingen komen. Maar hier hebben
MEE-organisaties niet altijd capaciteit voor.
Tip: Betrek alle partijen die een beeld kunnen geven van cliëntondersteuning bij het ontwikkelen
van beleid.
Regionaal of lokaal?
MEE-organisaties zijn regionaal georganiseerd 8 . In 2008 zullen de MEE-organisaties het gesprek
aangaan met de gemeenten die onder hun verzorgingsgebied vallen. Voor gemeenten die samen
optrekken met andere gemeenten in de regio, kan het goed zijn (ook) op regionaal niveau het gesprek
met MEE aan te gaan. Zowel voor gemeenten als voor MEE kan dit afstemming en het maken van
afspraken vergemakkelijken. Voor gemeenten heeft dit als voordeel dat zij hun ideeën met elkaar
kunnen uitwisselen. Zij kunnen er ook voor kiezen om één ambtenaar verantwoordelijk te maken
voor de gesprekken. Dit is een efficiënte manier om hun gezamenlijke beleidscapaciteit in te zetten.
Voor een MEE-organisatie scheelt een gezamenlijk gesprek tijd. Daarnaast kan zij ernaar streven
om tot een eenvormigheid in afspraken te komen. Natuurlijk blijft er altijd de mogelijkheid om naast
regionale afspraken ook op lokaal niveau (aanvullende) afspraken te maken. Regionale Wmo-overleggen
zijn voor de hand liggende platforms om dat gesprek aan te gaan.
3.4 Waarover kunnen afspraken worden gemaakt?
Samenwerking tussen MEE en gemeenten kan er heel divers uitzien. De bestaande relatie, de invulling
van het loket of bijvoorbeeld samenwerking van MEE of de gemeente met andere cliëntondersteunende
organisaties zorgen ervoor dat het startpunt van gemeente tot gemeente verschilt. Maar ook zijn er veel
overeenkomsten. Immers, elke gemeente heeft een loket en heeft verantwoordelijkheid voor de regie
op cliëntondersteuning. En MEE is overal op enigerlei wijze actief.
In dit hoofdstuk worden de belangrijkste handvatten voor samenwerking tussen MEE en gemeenten
beschreven. Afhankelijk van de startpositie waarin de MEE-organisatie en de gemeente zich bevinden
en het ambitieniveau dat men gezamenlijk vaststelt, kunnen de genoemde onderdelen helpen bij het
gesprek tussen beide partijen. In onderstaand schema staan de verschillende mogelijkheden voor
afspraken weergegeven.
14
7 Een overzicht treft u in: Begemann, C., Leur, J. van, Meije, D. (2006), ‘Cliëntondersteuning. Wat houdt dat in?’,
Den Haag, Implementatiebureau Wmo.
8 Zie de bijlagen voor een overzicht.

Cliëntondersteuning
Figuur 2
Mogelijke samenwerkingsterreinen MEE en gemeenten
Bron: het model is gebaseerd op het ‘Format ten behoeve van overleg MEE-organisaties en gemeenten’
(zie bijlage)
Beleid
MEE-organisaties kunnen met gemeenten meedenken over het integrale cliëntondersteuningsbeleid.
MEE is goed in staat inzichten over behoeften van mensen met beperkingen over te brengen en te
vertalen naar beleid en kan zodoende een belangrijke partner van de gemeente zijn bij de beleidsvorming,
van visie tot concrete uitvoering.
Tip: De MEE-organisatie kan voor de gemeente een beleidsadvies formuleren en formuleren welke
bijdrage zij kan leveren aan het gemeentelijke beleid.
Samenwerking in het loket 9
De functies van het lokaal loket en cliëntondersteuning overlappen elkaar deels. Beide geven informatie
en advies over maatschappelijke ondersteuning. Het lokaal loket is het contactpunt voor alle burgers.
Cliëntondersteuning richt zich op die burgers voor wie de reguliere informatie- en adviesfunctie niet
toereikend is. Samenwerking met het loket ligt zodoende voor de hand. De samenwerking kan al naar
gelang de lokale situatie verschillend worden ingevuld.
Verwijzen naar elkaar
Het loket en MEE fungeren los van elkaar. Loketmedewerkers weten voor welke cliënten of in welke
situaties ze kunnen verwijzen naar MEE en vice versa. Het ligt dan voor de hand de verwijzing te
organiseren zonder de cliënt daarmee te belasten. Dus door de cliënt aan te bieden zijn of haar
gegevens door te spelen naar de andere organisatie, zodat er contact kan worden opgenomen.
Natuurlijk moet hierbij rekening worden gehouden met regelgeving rond uitwisseling van
persoonsgegevens.
9 Een uitgebreidere beschrijving van de samenwerkingsvormen in het loket vindt u in de handleiding ‘Cliëntondersteuning
Organisatiescenario’s’ op www.invoeringwmo.nl.
15

Voorbeeld:
De gemeente Nijmegen heeft gekozen voor een loket als ‘netwerkorganisatie’.
Het loket wordt bemand door de gemeente. De lijnen tussen betrokken
organisaties zijn kort, zodat zonder de cliënt daarmee te belasten ze naar
de juiste persoon worden toegeleid.
Cliëntondersteuning in de backoffice of frontoffice
MEE kan ook worden opgenomen in de backoffice van het loket. Aan de balie treft de cliënt iemand
van de gemeente. De baliemedewerker stelt vast of iemand via de reguliere weg geholpen kan worden
of dat een cliëntondersteuner nodig is. In dat laatste geval is een MEE-medewerker in het loket
beschikbaar om de cliënt verder te helpen. Afhankelijk van het aantal cliënten is de MEE-medewerker
een of meerdere dagdelen aanwezig in de backoffice.
Wanneer cliëntondersteuners in de frontoffice worden opgenomen kunnen alle vragen in het
Wmo-loket worden afgehandeld: van eenvoudige informatie- en adviesvragen tot complexe cliëntondersteuning
en toegang tot individuele Wmo-voorzieningen. Al naar gelang de behoeften van
de cliënt kan de cliëntondersteuner fungeren als casusregisseur. De cliëntondersteuner volgt en helpt
dan bij het traject dat de cliënt doorloopt, de ondersteuner helpt bij het maken van keuzes,
het indienen van aanvragen etc.
Voorbeeld:
In Middelburg is in het kader van de Wmo-proeftuinen een loket ingericht
met als uitgangspunt mensen met een hulpvraag zo snel, effectief en efficiënt
mogelijk bij de juiste zorg en ondersteuning brengen. Cliëntondersteuning heeft
hierin een nadrukkelijke en geheel eigen rol gekregen. Hierbij wordt intensief
samengewerkt met MEE. Zie www.invoeringwmo.nl (>> pilots >> Middelburg).
Overige samenwerkingsmogelijkheden loket
Voor adequate cliëntondersteuning zijn specifieke vaardigheden nodig. MEE-medewerkers zijn getraind
in het omgaan met mensen met beperkingen en zijn in staat om met hun cliënten de vraag achter
de vraag te vinden en te zoeken naar oplossingen. MEE kan trainingen verzorgen om loketmedewerkers
te helpen hun vaardigheden om te herkennen en te ondersteunen te vergroten.
Tip: Geef MEE een rol in het loket.
Afspraken kunnen worden gemaakt over bijvoorbeeld:
MEE-consulent opnemen in het Wmo-loket;
manier van toeleiden van cliënten naar MEE en andere organisaties;
• cursus van MEE aan loketmedewerkers over cliëntondersteuning en het herkennen
van de verschillende doelgroepen.
Samenhang met andere cliëntondersteunende organisaties
MEE is een belangrijke en grote partij als het gaat om cliëntondersteuning. MEE richt zich primair
op mensen met lichamelijke of zintuiglijke beperkingen, verstandelijke beperkingen, chronisch zieken
en mensen met een stoornis in het autistisch spectrum. Naast deze groepen zijn er ook andere
organisaties die zich bezighouden met cliëntondersteuning. Soms (deels) voor dezelfde doelgroepen
als MEE, soms juist voor andere groepen burgers. Zo zijn er organisaties die zich richten op ouderen
(ouderenadviseurs bij welzijnsorganisaties of woningcorporaties), mantelzorgers (steunpunten
mantelzorg, mantelzorgmakelaars), mensen met materiële of psychosociale problemen
(maatschappelijk werk, sociaal raadslieden), dak- en thuislozen (straatadvocaten) en mensen met
weinig of geen sociale contacten (vriendendiensten). Doordat bij de verschillende organisaties
specifieke kennis en netwerken aanwezig zijn, kunnen organisaties veel voor elkaar betekenen.
Voorwaarde hiervoor is dat men elkaar kent, dat de verschillende rollen duidelijk zijn (wie doet wat)
16

Cliëntondersteuning
en dat er werkelijk wordt uitgewisseld of verwezen. Vaak liggen er nog veel mogelijkheden voor het
verbeteren of maken van afstemmingsafspraken. Goede afstemming is in het belang van de cliënt
en daarmee ook van de organisaties. Cliëntondersteunende organisaties zijn aan zet om samenhang
goed te organiseren. De gemeente kan zich hier als eindverantwoordelijke en regisseur in mengen.
Afspraken kunnen worden gemaakt over bijvoorbeeld:
het maken van een overzicht van alle organisaties die cliëntondersteuning bieden;
gezamenlijke voorlichtingscampagne van cliëntondersteunende organisaties;
afspraken tussen cliëntondersteunende organisaties over optimale afstemming;
• gezamenlijke betrokkenheid van cliëntondersteunende organisaties bij de beleidsvorming
binnen de gemeente.
Samenwerking in de keten
In het verlengde van samenwerking tussen cliëntondersteunende organisaties ligt ketensamenwerking.
Ketensamenwerking richt zich op het aanbrengen van samenhang in de (zorg)vragen en behoeftes van
mensen die ondersteuning nodig hebben. Een algemeen uitgangspunt bij ketensamenwerking is de
gezamenlijke verantwoordelijkheid van partijen voor een optimale en aansluitende dienstverleningsketen.
Daarbinnen heeft elke deelnemende organisatie een of meer specifieke
verantwoordelijkheden, afhankelijk van de rol van waaruit men opereert.
Als cliëntondersteunende organisatie kan MEE een belangrijke rol vervullen in de ketensamenwerking.
MEE heeft bijvoorbeeld een coördinerende functie in de netwerken van integrale vroeghulp, autisme
en niet-aangeboren hersenletsel. Situaties waarbij de cliënt (of het gezin) te maken heeft met meerdere
problemen, vragen dikwijls om de inzet van iemand die, boven de grenzen van partijen, de gang van
zaken kan helpen sturen. Cliëntondersteuners kunnen zo fungeren als ketenregisseur. Daarnaast kan
MEE in keten- of casusoverleggen andere organisaties adviseren, wanneer cliënten die zij ondersteunen,
kampen met lichamelijke of verstandelijke beperkingen.
Afspraken kunnen worden gemaakt over bijvoorbeeld:
casusoverleg tussen de verschillende organisaties;
afspraken maken op casusniveau over welke organisatie zorgdraagt voor de ketenregie;
• adviesfunctie van MEE aan organisaties die te maken hebben met cliënten uit de
MEE-doelgroepen.
17

Voorbeeld:
MEE Regio Tilburg en gemeente Tilburg
Het Veiligheidshuis
In het Veiligheidshuis Tilburg werken alle justitiële ketenpartners onder één dak samen.
De doelgroepen zijn volwassen veelplegers, jeugdige veelplegers, jeugd algemeen en
mensen die te maken hebben met huiselijk geweld. Voor die laatste doelgroep participeert
MEE in het Veiligheidshuis. Het gaat om de preventie en het stoppen van huiselijk geweld.
MEE houdt zich bezig met de ondersteuning van slachtoffers en daders. De taak van MEE
hierin is: signaleren, adviseren, consulteren en interveniëren. Het Veiligheidshuis Tilburg
bestaat nu vijf jaar. Het is opgericht door het Openbaar Ministerie en de gemeente
Tilburg.
De gemeente Tilburg onderzoekt wat MEE kan doen in de aanpak van veelplegers.
Soms zijn veelplegers cliënt van MEE. Ook wordt bekeken of MEE kan participeren
in het casusoverleg jeugd, voor degenen die al cliënt zijn van MEE.
Er zijn plannen het Veiligheidshuis verder uit te breiden met een Zorghuis en een Centrum
voor Jeugd en Gezin. Onder dit laatste wordt niet verstaan het laagdrempelige centrum
waar momenteel veel over gesproken wordt, maar een huis waar de regie gevoerd gaat
worden over multiproblemgezinnen. Hierin moeten ook betrokken instellingen een plek
krijgen, waaronder MEE. Het is de bedoeling dit in 2008 te realiseren, maar de
gesprekken erover moeten nog worden gevoerd.
Contactpersoon gemeente Tilburg: Sandra Timmermans, sandra.timmermans@tilburg.nl
Contactpersoon MEE Regio Tilburg: Liesbeth Bomhof, l.bomhof@meeregiotilburg.nl
Voorbeeld:
MEE Amstel en Zaan, Gemeente Amsterdam Dienst Zorg en Samenleven, stadsdelen
Noord en Centrum
Pilot integrale zorg- en ondersteuningsplannen: eigen kracht conferentie
In samenwerking met de ouderenadviseurs van twee welzijnsorganisaties en de cliëntadviseurs
van MEE, is een pilot ontwikkeld om integrale zorg- en ondersteuningsplannen
op te stellen. Ze organiseren in samenwerking met de Eigen Kracht Centrale eigen-kracht
conferenties. Het is een werkwijze waarbij de cliënt samen met zijn netwerk (familie,
vrienden, buren) bepaalt welke ondersteuning hij wenst. De invloed van de klant op zijn
eigen ondersteuningsvraag is leidend. Mensen uit zijn eigen netwerk zijn vaak degenen die
hem het best kunnen helpen. De ondersteunende professional functioneert als aanvulling.
Deze werkwijze dwingt de professionele hulpverlenende instanties meer naar de cliënt te
luisteren en hem de zorg op maat te leveren. De pilot is voortgekomen uit een motie van
de centrale stad om de cliënt meer de regie te laten voeren over de eigen zorgvraag.
De gemeente, de belangenorganisaties en het indicatieorgaan CIZ, zijn nauw betrokken
bij de pilot. Het is de bedoeling na een positieve evaluatie het project uit te breiden naar
meerdere stadsdelen.
Contactpersoon gemeente Amsterdam: Ron Stevens: r.stevens@dzs.amsterdam.nl.
Contactpersoon MEE Amstel en Zaan: Ronald Ruis: r.ruis@meeaz.nl.
Cliëntondersteuning voor GGZ-cliënten
Cliënten met psychische of psychiatrische problemen nemen in de cliëntondersteuning een bijzondere
positie in. Het ondersteunen van bijvoorbeeld iemand met schizofrenie of depressie vraagt specifieke
expertise. Bij cliëntondersteuning aan deze groep gaat het niet om het behandelen van hun probleem,
maar om concrete vragen of problemen van de cliënt bij bijvoorbeeld het maken van keuzes of het
toeleiden naar hulp 10 .
18
10 De beschrijving van het onderscheid tussen psychische hulpverlening en cliëntondersteuning is ontleend aan
‘Rapportage onderzoek clientondersteuning’, NIZW, februari 2005 (zie www.clientondersteuningggz.nl).

Cliëntondersteuning
Cliëntondersteuning voor GGZ-cliënten gebeurt nu op verschillende manieren: door GGZ-steunpunten
of door organisaties die verbonden zijn aan cliënten- en patiëntenorganisaties, organisaties verbonden
aan een GGZ-instelling en zelfstandige organisaties met lijnen naar welzijn en gemeenten. Daarnaast
richt een aantal MEE-organisaties zich ook op cliëntondersteuning aan GGZ-cliënten, zeker waar
de GGZ-problematiek in relatie met andere beperkingen speelt. Opvallend verschil tussen de GGZsteunpunten
en MEE-organisaties is dat GGZ-steunpunten vaak met ervaringsdeskundigen werken,
terwijl de MEE-organisaties uitsluitend werken met professionals. MEE-organisaties kunnen een goede
rol spelen bij de ondersteuning van de steunpunten, daar waar dat nodig of wenselijk is. Bijvoorbeeld
in de vorm van aanbieden van opleidingsfaciliteiten, sociale kaart, vertegenwoordiging bij overlegvormen
etc. De middelen voor de GGZ-steunpunten (uit de subsidieregeling zorgvernieuwing etc.) zijn
gedecentraliseerd naar gemeenten en worden met ingang van 2008 objectief verdeeld. Of hiermee
in de ondersteuningsbeheofte van de gehele GGZ-doelgroep kan worden voorzien is nog aandachtspunt
voor overleg tussen VWS en VNG.
Afspraken kunnen worden gemaakt over bijvoorbeeld:
casusoverleg MEE en steunpunt;
steunpunt traint MEE in herkenning en hulp aan GGZ-cliënten;
MEE helpt steunpunt bij professionalisering;
• MEE en steunpunt gaan intensief samenwerken/fuseren.
Samenhang met andere prestatievelden en beleidsterreinen
Cliëntondersteuning staat benoemd in prestatieveld 3 van de Wmo. Prestatieveld 3 gaat in feite over
de hele Wmo. Immers, cliëntondersteuning (en informatie en advies) gaan inhoudelijk over alle
ondersteuningsvormen binnen de Wmo (en daarbuiten, zoals WWB, AWBZ etc.). Er is dus per definitie
een duidelijke samenhang met alle prestatievelden. Het meest in het oog springen:
• prestatieveld 2 - Ondersteuning aan jongeren en hun ouders. Een groot deel van de huidige
cliënten van MEE zijn jongeren. Gezinnen die met meerdere problemen te maken hebben,
zijn typisch een groep waarvoor MEE een belangrijke rol kan spelen;
• prestatieveld 4 - Ten gevolge van de extramuralisering krijgen mantelzorgers steeds meer te maken
met complexe problematiek. Een deel van de mantelzorgers raakt verstrikt in het web van regels
en organisaties. Cliëntondersteuning kan uitkomst bieden;
• prestatieveld 5 en 6 - Mensen met verstandelijke en lichamelijke beperkingen en chronisch zieken
zijn de doelgroepen waar MEE zich primair op richt. Hulp bij het (weer) voeren van regie over het
eigen leven, bij meedoen, maar ook bij het zoeken van de juiste ondersteuning en het aanvragen
van voorzieningen is de core business van MEE.
Ook de andere prestatievelden zijn verbonden aan de activiteiten van MEE. Een deel van de cliënten
van MEE zorgt door de problemen waar ze mee kampen voor overlast voor de nabije omgeving,
bijvoorbeeld door verslavingsproblemen. Hier ligt een duidelijke relatie met prestatieveld 1 (sociale
samenhang en leefbaarheid). Ook de prestatievelden 7, 8 en 9 zijn van belang voor het werk van MEE.
Cliënten kunnen worden begeleid naar bijvoorbeeld verslavingszorg of steunpunten huiselijk geweld
wanneer dat aan de orde is.
Cliëntondersteuning reikt verder dan de Wmo. Ondersteuning kan ook betrekking hebben op
opvoeding, onderwijs, werk en inkomen, wonen, vrije tijd, vrienden en relaties, activeringsactiviteiten
(richting werk of voor het dagelijks leven), sport, gezondheid etc.
Tip: Kijk ook bij andere beleidsterreinen naar de bijdrage die de MEE-organisatie kan leveren.
Afspraken kunnen worden gemaakt over bijvoorbeeld:
advisering van MEE bij de beleidsvorming op verschillende terreinen;
• aanvullende afspraken met MEE over activiteiten op verschillende beleidsterreinen binnen
en buiten MEE-takenpakket (pluspakket);
• gebruik Sociale Kaart.
19

Voorbeeld:
MEE Zeeland en gemeente Borsele
‘Laat het geld niet op de plank liggen’
De bedoeling van het project ‘Laat het geld niet op de plank liggen’ is het stimuleren
van het gebruik van sociale voorzieningen, dus het tegengaan van ondergebruik en nietgebruik.
Dit moet gebeuren door het beter informeren van mensen over waar ze recht
op hebben. De provincie Zeeland heeft de gemeente Borsele hierin aangewezen als
pilotgemeente. In dit project werken verschillende partijen samen: de gemeente Borsele,
Algemeen Maatschappelijk Werk, provinciaal patiënten- en consumentenplatform
Klaverblad, organisatie uitkeringsgerechtigden Splinter en MEE. MEE is gevraagd vanwege
haar kennis over haar doelgroep. In het project houdt zij zich bezig met de specifieke
positie van mensen met een beperking en het kijken vanuit het perspectief van de cliënt.
Het resultaat is een set van zes duidelijke folders. Naast het leven met een handicap
zijn de thema’s van de folders: senioren, wonen, kinderen, werk & inkomen en vervoer.
In iedere folder wordt per thema een overzicht gegeven van de (inkomens)ondersteunende
regelingen. Het is de bedoeling dat dit product ook in andere Zeeuwse gemeenten
wordt uitgezet.
Contactpersoon gemeente Borsele: Eugenie Heuvink, ecapheuvink@borsele.nl.
Contactpersoon MEE Zeeland: Peter Brakman, p.brakman@meezeeland.nl.
Cliëntondersteuning en Centrum voor Jeugd en Gezin
Een groot deel van de cliënten van MEE zijn kinderen en jongeren. Circa de helft 11 van de cliënten
is jonger dan 20 jaar, in totaal gaat het dus om ruim 45.000 mensen in die leeftijdscategorie 12 .
Het werk van MEE bestaat voor een groot deel uit ondersteuning aan jeugd en/of hun ouders.
In het Centrum voor Jeugd en Gezin worden de taken op het gebied van jeugd en opvoeden gebundeld.
Het moet een herkenbare, laagdrempelige plek worden waar men gemakkelijk terechtkan. Achter het
loket komen de taken van jeugdgezondheidszorg, maatschappelijk werk en andere organisaties op het
gebied van opvoed- en gezinsondersteuning die worden gebundeld. Gezien de activiteiten van MEE
moet bij de vormgeving van het Centrum voor Jeugd en Gezin op enigerlei wijze MEE gepositioneerd
worden. Hoe dat gebeurt, hangt volledig af van de vormgeving van het Centrum en de al bestaande
samenwerkingsverbanden binnen de gemeente.
Tip: Geef MEE een rol in het CJG.
Afspraken kunnen worden gemaakt over bijvoorbeeld:
inbreng van MEE bij de opzet van het CJG;
• positionering van MEE in het CJG.
3.5 Overeenkomst
De MEE-organisatie moet conform de subsidievoorwaarden voor 1 mei 2008 de uitkomsten van
het overleg over samenwerking met de gemeente(n) opsturen aan het CVZ. Deze uitkomsten dienen
opgenomen te worden in een overeenkomst, die de volgende punten bevat:
de onderwerpen waarover is gesproken;
de acties: hoe met deze onderwerpen verder wordt gegaan;
• mogelijk concrete afspraken.
De overeenkomst wordt ondertekend door de directeur van de betreffende MEE-organisatie
en de vertegenwoordiger van de gemeente. Een MEE-organisatie kan een gemeente niet dwingen
om te overleggen, of om de overeenkomst te ondertekenen. Als er geen overeenkomst tot stand komt,
moet de MEE-organisatie inzichtelijk maken welke inspanningen zij heeft verricht om tot een overleg
en/of overeenkomst te komen.
20
11 MEE registreert de leeftijd van cliënten. Tweemaal per jaar worden deze gegevens door MEE Nederland verzameld
in de zogenaamde Voorjaars- en Najaarsmonitor.
12 MEE leverde in 2006 cliëntondersteuning aan 91.183 mensen.

Cliëntondersteuning
Bijlage 1 Voorbeelden MEE
en gemeenten
MEE Gelderse Poort en gemeente Maasdriel
Maatjesproject
Het Maatjesproject is gericht op vrijetijdsbesteding. Het is bedoeld voor mensen die in hun vrije tijd
geen of moeilijk contact kunnen maken. Ze hebben vaak weinig contacten en zijn zich ook niet bewust
van de mensen die ze wel hebben. De ‘maatjes’ van dit project zijn stagiairs van verschillende hboopleidingen:
maatschappelijk werk en dienstverlening, SPH en pedagogiek. Deze studenten worden
begeleid door Ina Burggraaff van MEE en krijgen bijscholing. Zo’n traject duurt 10 maanden. De eerste
maanden lopen de studenten alleen mee. Daarna brengen ze het netwerk van de cliënt in kaart: met
wie ze al contact hebben en met wie ze graag contact willen hebben. Mensen durven vaak niet te bellen
en durven geen beroep te doen op anderen. Het is belangrijk dat duidelijk is wat de cliënt wil.
Wat vindt hij of zij belangrijk?
De bedoeling is dat de cliënt het na 10 maanden alleen kan. Som lukt dat al binnen 5 maanden,
vaak binnen 10 maanden. Soms lukt het helemaal niet. Dan moet verder bekeken worden hoe dat
komt en of er wat aan gedaan kan worden.
Het maatjesproject is opgezet door de stuurgroep Vrijetijdsbesteding voor Mensen met een Beperking
Bommelerwaard, die zich inzet voor mensen met een beperking. In de stuurgroep zijn
vertegenwoordigd: de gemeenten Zaltbommel en Maasdriel, MEE, de Gelderse Sport Federatie en de
gehandicaptenorganisatie. De stuurgroep heeft tot doel om mensen met een beperking te ondersteunen
bij de mogelijkheden om aan de besteding van de vrije tijd op een prettige manier invulling
te geven. Daarbij wordt ervoor gezorgd dat organisaties goed samenwerken. De activiteiten van deze
stuurgroep vinden plaats onder de hoede van de stuurgroep Welzijn Wonen Zorg Bommelerwaard.
MEE Arnhem en MEE Nijmegen zijn in 2007 ook met dit project aan de slag gegaan. Er is ook
belangstelling voor van de gemeenten Oosterhout, Zaltbommel en Westervoort. Met de laatste zijn
ze al aan het kijken naar de mogelijkheden.
Contactpersoon gemeente Maasdriel: Herman Spit, h.spit@maasdriel.nl
Contactpersoon MEE Gelderse Poort: Ina Burggraaff, i.burggraaff@meegeldersepoort.nl
MEE Twente en gemeente Almelo
Persoonsgebonden Budget voor Welzijn
De Gemeente Almelo is in 2004 gestart met een landelijk uniek project: chronisch zieke inwoners in een
sociaal isolement krijgen van de gemeente een persoonlijke subsidie van € 450 voor vrijetijdsbesteding
op maat. Intermediairs van het ziekenhuis melden eenzame patiënten aan, met wie gemeente en andere
instanties meestal niet (meer) in contact komen. Het budget trekt hen over de streep. Consulenten
gaan op huisbezoeken, regelen vaak veel basale zaken en stimuleren de mensen vervolgens om te
dromen over de leukere dingen van het leven én stimuleren bewustwording over wat ze nog wél kunnen.
Door deze aanpak worden mensen weer actiever, krijgen ze weer meer contacten, hun zelfbeeld wordt
beter, ze nemen weer meer de touwtjes in handen. MEE Twente is vanaf het begin een actieve en
constructieve samenwerkingspartner en is op verschillende manieren bij dit project betrokken:
consulenten van MEE gaan bij de mensen op huisbezoek;
het management van MEE Twente zit in de Stuurgroep, die het project begeleidt;
• de consulent vrijetijdsbesteding organiseert collectieve activiteiten voor de deelnemers aan
het project.
Contactpersoon gemeente Almelo: Leny Claessens, h.claessens@almelo.nl
Contactpersoon MEE Twente: Kleis Pit, kleis.pit@meetwente.nl
21

MEE West Brabant en de gemeenten Zundert en Etten-Leur
“Een van onze successtory’s: Interne Coördinatie Peuterzorg”
Het project Interne Coördinatie Peuterzorg (ICP) heeft als doel om problemen bij een peuter of zijn
gezin vroeg te signaleren. Zorgvragen of hulp kan dan op tijd worden geleverd. Soms blijkt het nodig
om een hulptraject in te zetten. Zorgvragers worden dan ondersteund door een trajectbegeleider c.q.
ICP’er. De ICP’er werkt voor de peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. De functie is vergelijkbaar met
de functie van ICL’er binnen het basisonderwijs.
De gemeenten Zundert en Etten-Leur willen deze functie subsidiëren omdat zij het van belang vinden
om zo vroeg mogelijk eventuele ontwikkelingsproblemen op te sporen en hierop handelingsplannen
toe te passen.
In het ICP-project werken de gemeenten Etten-Leur en Zundert, MEE West Brabant, de GGD,
Algemeen Maatschappelijk Werk, Bureau Jeugdzorg en alle basisscholen, alle peuterspeelzalen en alle
kinderdagverblijven uit Etten-Leur en Zundert samen. Het project is in 2005 gestart met als doel om de
zorgvragen meer te stroomlijnen en een vaste contactpersoon te hebben. In 2006 heeft dit geresulteerd
in de start van het Onderwijs en Zorgcentrum Etten-Leur/Zundert. De samenwerking kan gezien
worden als een voorloper van het Centrum voor Jeugd en Gezin.
De gemeenten Etten-Leur en Zundert werken hierin nog steeds nauw samen. Het project loopt erg
goed. Mensen zijn enthousiast en andere gemeenten willen het voorbeeld volgen. Het past ook goed
in de landelijke ontwikkeling. De toekomst van het project wordt verbonden aan de ontwikkeling van
het Centrum voor Jeugd en Gezin.
Contactpersoon gemeente Etten-Leur: Peter van Batenburg, peter.vanbatenburg@etten-leur.nl
Contactpersoon MEE West Brabant: Piet Slaats, p.slaats@meewestbrabant.nl
MEE IJsseloevers en gemeente Almere
Oké-punten
MEE en de gemeente Almere werken op veel onderdelen van de Wmo samen, onder andere in
OKé-punten. MEE participeert daarin, met name op het gebied van de lvg-jeugd (licht verstandelijk
gehandicapt). Dat heeft onder andere te maken met de onderwijsstructuur van Almere: alle kinderen
zo veel mogelijk laten deelnemen aan regulier onderwijs, maar ook met de nieuwe visie op passend
onderwijs. Er is in het onderwijs, maar ook in de JGZ (gezamenlijk het Oké-punt) daarom behoefte aan
kennis op dit gebied. Met de verschillende partijen in de zorgketen wordt gekeken hoe ze extra expertise
op dit gebied kunnen ontwikkelen. De gemeente Almere vindt het belangrijk dat er voldoende expertise
is in de Oké-punten om ook de lvg-jeugd en hun ouders goed van dienst te zijn. In de komende jaren
wordt hier samen met MEE veel aandacht aan besteed.
MEE doet ook op uitvoerend gebied mee in de OKé-punten. Ze hebben hierin een samenwerkingsketen
ontwikkeld waarin snel informatie kan worden uitgewisseld.
Mensen weten elkaar te vinden. Bovendien zijn er onderlinge afspraken gemaakt over de privacy
van cliënten.
Contactpersoon gemeente Almere: Ria Hogervorst, mghogervorst@almere.nl
Contactpersoon MEE IJsseloevers: Gerben Abma, g.abma@meeijsseloevers.nl
22

Cliëntondersteuning
MEE Utrecht
Opvoedtelefoon en opvoedspreekuur Nieuwegein
MEE heeft in 2006 met succes meegedaan met de ‘aanbesteding’ voor opvoedtelefoon en
opvoedspreekuur in Nieuwegein en deze opdracht binnengehaald. In het kader van preventief
jeugdbeleid (prestatieveld 2) wil de gemeente Nieuwegein opvoedtelefoon en opvoedspreekuur
aanbieden aan haar burgers. Sinds 1 maart 2007 wordt opvoedtelefoon en opvoedspreekuur
gerealiseerd door consulenten opvoeding en ontwikkeling van MEE Utrecht. Hier is een aparte
financiering voor en MEE doet dit in het kader van het pluspakket.
In de praktijk betekent het dat ze 4 x per week op verschillende locaties (buurthuizen en scholen)
in Nieuwegein opvoedspreekuur aanbieden. Daarnaast wordt er van maandag t/m vrijdag van 9-12 uur
en woensdag van 17-20 uur opvoedtelefoon aangeboden. Vanuit MEE hebben ze hierop ingezet omdat
ze met hun consulenten opvoeding en ontwikkeling hbo-opgeleide, pedagogisch geschoolde,
zeer ervaren consulenten kunnen aanbieden. Een aantal consulenten had al ervaring met de inmiddels
ter ziele gegane ouderhulplijn.
De gemeente Nieuwegein wilde MEE met dit project graag binnenhalen in het lokale veld, zodat ze
een partner in de keten zouden worden. Dit is ook zeker een meerwaarde voor MEE. Er zijn diverse
netwerkcontacten met partners op het gebied van jeugdhulpverlening in Nieuwegein uit voortgekomen
en ze participeren in managementoverleg jeugd en onderwijs in Nieuwegein.
Contactpersoon gemeente Nieuwegein: Suzon van Nooort, s.vannoort@nieuwegein.nl
Contactpersoon MEE Utrecht: Gerdy van Leijenhorst, gvanleijenhorst@mee-utrecht.nl
23

Bijlage 2 Werkgebieden
MEE-organisaties
Werkgebieden voor MEE-organisaties per 1 januari 2008
1. Werkgebied “MEE Groningen”
Appingedam, Bedum, Bellingwedde, Ten Boer, Delfzijl, Eemsmond, Groningen, Grootegast, Haren,
Hoogezand-Sappemeer, Leek, Loppersum, De Marne, Marum, Menterwolde, Pekela, Reiderland,
Scheemda, Slochteren, Stadskanaal, Veendam, Vlagtwedde, Winschoten, Winsum, Zuidhorn.
2. Werkgebied “MEE Friesland”
Achtkarspelen, Ameland, het Bildt, Boarnsterhim, Bolsward, Dantumadeel, Dongeradeel,
Ferwerderadiel, Franekeradeel, Gaasterlân-Sleat, Harlingen, Heerenveen, Kollumerland en
Nieuwkruisland, Leeuwarden, Leeuwarderadeel, Lemsterland, Littenseradiel, Menaldumadeel, Nijefurd,
Ooststellingwerf, Opsterland, Schiermonnikoog, Skarsterlân, Smallingerland, Sneek, Terschelling,
Tytsjerksteradiel, Vlieland, Weststellingwerf, Wymbritseradiel, Wûnseradiel.
3. Werkgebied “MEE Drenthe”
Aa en Hunze, Assen, Borger-Odoorn, Coevorden, Emmen, Hoogeveen, Meppel, Midden-Drenthe,
Noordenveld, Tynaarlo, Westerveld, De Wolden.
4. Werkgebied “MEE IJsseloevers”
Almere, Dalfsen, Deventer, Dronten, Hardenberg, Hellendoorn, Kampen, Lelystad, Noordoostpolder,
Olst-Wijhe, Ommen, Raalte, Rijssen, Staphorst, Steenwijkerland, Twenterand, Urk, Zeewolde,
Zwartewaterland, Zwolle.
5. Werkgebied “MEE Twente”
Almelo, Borne, Dinkelland, Enschede, Haaksbergen, Hengelo (O.), Hof van Twente, Losser, Oldenzaal,
Tubbergen, Wierden.
6. Werkgebied “MEE Veluwe”
Apeldoorn, Barneveld, Brummen, Ede, Elburg, Epe, Ermelo, Harderwijk, Hattem, Heerde, Nijkerk,
Nunspeet, Oldebroek, Putten, Voorst, Wageningen.
7. Werkgebied “MEE Oost-Gelderland”
Aalten, Berkelland, Bronckhorst, Doesburg, Doetinchem, Duiven, Gendringen, Groenlo-Lichtenvoorde,
Lochem, Montferland, Rijnwaarden, Winterswijk, Zevenaar, Zutphen.
8. Werkgebied “MEE Gelderse Poort”
Arnhem, Beuningen, Buren, Culemborg, Druten, Geldermalsen, Groesbeek, Heumen, Kesteren,
Lingewaal, Lingewaard, Maasdriel, Millingen aan de Rijn, Neerijnen, Nijmegen, Overbetuwe, Renkum,
Rheden, Rozendaal, Tiel, Ubbergen, West Maas en Waal, Westervoort, Wijchen, Zaltbommel.
9. Werkgebied “MEE Utrecht”
Abcoude, Amersfoort, Baarn, De Bilt, Breukelen, Bunnik, Bunschoten, Driebergen-Rijsenburg, Houten,
IJsselstein, Leusden, Loenen, Lopik, Maarssen, Montfoort, Nieuwegein, Oudewater, Renswoude,
Rhenen, De Ronde Venen, Scherpenzeel, Soest, Utrecht, Utrechtse Heuvelrug, Veenendaal, Vianen,
Wijk bij Duurstede, Woerden, Woudenberg, Zeist.
10. Werkgebied “MEE ’t Gooi”
Blaricum, Bussum, Eemnes, Hilversum, Huizen, Laren, Muiden, Naarden, Weesp, Wijdemeren.
24

Cliëntondersteuning
11. Werkgebied “MEE Noordwest-Holland”
Alkmaar, Andijk, Anna Paulowna, Bennebroek, Bergen (NH.), Beverwijk, Bloemendaal, Castricum,
Den Helder, Drechterland, Enkhuizen, Graft-De Rijp, Haarlem, Haarlemmerliede c.a., Harenkarspel,
Heemskerk, Heemstede, Heerhugowaard, Heiloo, Hoorn, Koggenland, Langedijk, Medemblik,
Niedorp, Opmeer, Schagen, Schermer, Stede Broec, Texel, Uitgeest, Velsen, Venhuizen, Wervershoof,
Wieringen, Wieringermeer, Zandvoort, Zijpe.
12. Werkgebied “Amstel en Zaan”
Aalsmeer, Amstelveen, Amsterdam, Beemster, Diemen, Edam-Volendam, Haarlemmermeer,
Landsmeer, Oostzaan, Ouder-Amstel, Purmerend, Uithoorn, Waterland, Wormerland, Zaanstad,
Zeevang.
13. Werkgebied “MEE Zuid-Holland Noord”
Alkemade, Alphen aan den Rijn, Delft, ‘s-Gravenhage, Hillegom, Jacobswoude, Katwijk, Leiden,
Leiderdorp, Leidschendam-Voorburg, Lisse, Maassluis, Midden-Delfland, Nieuwkoop, Noordwijk,
Noordwijkerhout, Oegstgeest, Pijnacker-Nootdorp, Rijnwoude, Rijswijk, Rotterdam
(v.w.b. de deelgemeente Hoek v. Holland), Teylingen, Vlaardingen, Voorschoten, Wassenaar,
Westland, Zoetermeer, Zoeterwoude.
14. Werkgebied “MEE Rotterdam”
Albrandswaard, Barendrecht, Capelle aan den IJssel, Krimpen aan den IJssel, Lansingerland,
Ridderkerk, Rotterdam (m.u.v. de deelgemeente Hoek v. Holland), Schiedam.
15. Werkgebied “MEE Plus”
Aalburg, Alblasserdam, Bergambacht, Bernisse, Binnenmaas, Bodegraven, Boskoop, Brielle,
Cromstrijen, Dirksland, Dongen, Dordrecht, Geertruidenberg, Giessenlanden, Goedereede,
Gorinchem, Gouda, Graafstroom, Hardinxveld-Giessendam, Hellevoetsluis, Hendrik-Ido-Ambacht,
Heusden, Korendijk, Leerdam, Liesveld, Loon op Zand, Middelharnis, Moordrecht, Nederlek,
Nieuwerkerk aan den IJssel, Nieuw-Lekkerland, Oosterhout, Oostflakkee, Oud-Beijerland, Ouderkerk,
Papendrecht, Reeuwijk, Rozenburg, Schoonhoven, Sliedrecht, Spijkenisse, Strijen, Vlist, Waalwijk,
Waddinxveen, Werkendam, Westvoorne, Woudrichem, Zederik, Vlist, Waddinxveen, Zevenhuizen-
Moerkapelle, Zwijndrecht.
16. Werkgebied “MEE Zeeland”
Borsele, Goes, Hulst, Kapelle, Middelburg, Noord-Beveland, Reimerswaal, Schouwen-Duiveland, Sluis,
Terneuzen, Tholen, Veere, Vlissingen.
17. Werkgebied “MEE West-Brabant”
Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Bergen op Zoom, Breda, Drimmelen, Etten-Leur, Gilze en Rijen,
Halderberge, Moerdijk, Roosendaal, Rucphen, Steenbergen, Woensdrecht, Zundert.
18. Werkgebied “MEE regio Tilburg”
Goirle, Hilvarenbeek, Oisterwijk, Tilburg.
19. Werkgebied “MEE regio ’s Hertogenbosch”
Boxtel, Haaren, ‘s-Hertogenbosch, Vught.
20. Werkgebied “MEE Noordoost Noord-Brabant”
Sint Anthonis, Bergen (L.), Bernheze, Boekel, Boxmeer, Cuijk, Gennep, Grave, Landerd, Lith,
Maasdonk, Mill en Sint Hubert, Mook en Middelaar, Oss, Schijndel, Sint-Michielsgestel,
Sint-Oedenrode, Uden, Veghel.
21. Werkgebied “MEE Zuidoost-Brabant”
Asten, Bergeijk, Best, Bladel, Cranendonck, Deurne, Eersel, Eindhoven, Geldrop-Mierlo, Gemert-Bakel,
Heeze-Leende, Helmond, Laarbeek, Nuenen c.a., Oirschot, Reusel-De Mierden, Someren,
Son en Breugel, Valkenswaard, Veldhoven, Waalre.
25

22. Werkgebied “MEE Noord- en Midden-Limburg”
Ambt Montfort, Arcen en Velden, Beesel, Helden, Horst aan de Maas, Kessel, Leudal, Maasbree,
Maasgouw, Meerlo-Wanssum, Meijel, Nederweert, Roerdalen, Roermond, Sevenum, Venlo,
Venray, Weert.
23. Werkgebied “MEE Zuid-Limburg”
Beek, Brunssum, Echt-Susteren, Eijsden, Gulpen-Wittem, Heerlen, Kerkrade, Landgraaf, Maastricht,
Margraten, Meerssen, Nuth, Onderbanken, Schinnen, Simpelveld, Sittard-Geleen, Stein, Susteren,
Vaals, Valkenburg aan de Geul, Voerendaal.
26

Cliëntondersteuning
Bijlage 3 Contactpersonen MEE
Contactpersonen MEE voor gemeenten
Contactpersonen MEE voor gemeenten
Naam MEE organisatie Naam Directeur Gemeente Contactpersoon Functie E-mail Telefoonnummer
MEE Amstel & Zaan Annette van ‘t Sant Saskia Visser stafmedewerker (020) 512 72 72
Chris Verhoeven stafmedewerker
MEE Brabant Noord Jacques Wagtmans Lonneke Hobbelen (0416) 67 55 00
Annelien Theeuwes
Ans de Haas
MEE Drenthe John Vaneman Kees van Wolferen MT-lid (0592) 30 39 99
MEE Friesland Joop Stienstra wnd Mw. H. Fonteijn projectleider Wmo h.fonteijn@meefriesland.nl (058) 284 49 44
MEE Gelderse Poort Bram Hakkenberg Joep Verhoeven regiomanager
j.verhoeven@
meegeldersepoort.nl
(026) 445 41 51
MEE Groningen Peter Willegers Peter Willegers directeur (050) 527 45 00
Rinnie Bokkers
manager
dienstverlening
Infix Geert Kaper (0413) 33 47 74
MEE IJsseloevers Eric van Vollenhoven Almere Guus de Witte (038) 455 46 46
Dalfsen Gerrit Holstege
Deventer Inge Wichink Kruit
Dronten Ria Brands
Hardenberg René Gort
Hellendoorn René Gort
Holten René Gort
Kampen Gerrit Holstege
27

Contactpersonen MEE voor gemeenten
Naam MEE
organisatie
Naam Directeur Gemeente Contactpersoon Functie E-mail Telefoonnummer
Lelystad Ria Brands
Noordoostpolder Ria Brands
Olst-Wijhe Inge Wichink Kruit
Ommen René Gort
Raalte Inge Wichink Kruit
Rijssen René Gort
Staphorst Gerrit Holstege
Steenwijkerland Gerrit Holstege
Twenterand René Gort
Urk Ria Brands
Zeewolde Ria Brands
Zwartewaterland Gerrit Holstege
Zwolle Gerrit Holstege
MEE Midden-Holland Ton Wulfert Peter Ewals (0182) 52 03 33
MEE Noord en
Midden Limburg
Geert Kaper Arcen en Velden Hans Spruijt regiomanager h.spruijt@mee-nml.nl (077) 396 15 15
Beesel Hans Spruijt
Bergen Hans Spruijt
Gennep Hans Spruijt
Helden Hans Spruijt
28

Cliëntondersteuning
Contactpersonen MEE voor gemeenten
Naam MEE organisatie Naam Directeur Gemeente Contactpersoon Functie E-mail Telefoonnummer
Horst aan de Maas Hans Spruijt
Kessel Hans Spruijt
Leudal Hans Spruijt
Maasbree Hans Spruijt
Maasgouw Hans Spruijt
Meerlo-Wanssum Hans Spruijt
Meijel Hans Spruijt
Mook en Middelaar Hans Spruijt
Nederweert Hans Spruijt
Roerdalen Hans Spruijt
Roermond Hans Spruijt
Sevenum Hans Spruijt
Venlo Hans Spruijt
Venray Hans Spruijt
Weert Hans Spruijt
MEE Noordoost Brabant Geert Kaper Uden Jos Jacobs regiomanager j.jacobs@mee-nob.nl (0413) 33 47 33
Veghel Jos Jacobs
Boekel Jos Jacobs
St. Oedenrode Jos Jacobs
29

Contactpersonen MEE voor gemeenten
Naam MEE
organisatie
Naam Directeur Gemeente Contactpersoon Functie E-mail Telefoonnummer
Landerd Jos Jacobs
Oss Jos Jacobs
Maasdonk Jos Jacobs
Lith Jos Jacobs
Cuijk Jos Jacobs
Boxmeer Jos Jacobs
Grave Jos Jacobs
Mill Jos Jacobs
St. Anthonis Jos Jacobs
Bernheze Jos Jacobs
MEE Noordwest-
Holland
Cees Huisman Erik van Zoonen
regiomanager Noord-
Kennemerland tot
1 januari 2008,
daarna beleidsmedewerker
marketing
(072) 514 08 00
MEE Oost-Gelderland Ineke Kanneworff Monique Werther (0314) 34 42 24
MEE Rotterdam
Rijnmond
MEE regio
‘s-Hertogenbosch
Kees Kleingeld
Anneke Loenen
namens René Keijzer
Geert Kaper ‘s-Hertogenbosch Jan Bertrams regiomanager
directiesecretaresse (010) 282 11 11
jan.bertrams@
meedenbosch.nl
(073) 640 17 00
Schijndel Jan Bertrams
Sint Michielsgestel Jan Bertrams
30

Cliëntondersteuning
Contactpersonen MEE voor gemeenten
Naam MEE
organisatie
Naam Directeur Gemeente Contactpersoon Functie E-mail Telefoonnummer
Boxtel Jan Bertrams
Haaren Jan Bertrams
Vught Jan Bertrams
Vlijmen (Heusden) Jan Bertrams
MEE regio Tilburg Marina Hesen Tilburg Marina Hesen directeur
Goirle Jos Nijland
Hilvarenbeek Jos Nijland
m.hesen@
meeregiotilburg.nl
j.nijland@
meeregiotilburg.nl
(013) 542 41 00
Oisterwijk Jos Nijland
MEE Twente Kleis Pit Marcel Geerdink
MEE Utrecht Hans de Dreu H. Hoeijmakers-van Osch
Mw.G.A. van Leijenhorst
Dhr. L. Stawski
Mw. M. van den Berg
stafmedewerker
Algemeen Beleid
manager regio
Amersfoort e.o.
manager regio
Westelijk Weidegebied
manager regio
Utrecht Stad
manager regio
Gooi & Vecht
(074) 255 93 00
(0900) 633 63 63
MEE Veluwe Heidy de Baay (055) 526 92 00
MEE West-Brabant Gert de Gruyter Alphen-Chaam Lenneke Hendriks relatiebeheerder (076) 522 30 90
Baarle-Nassau Lenneke Hendriks relatiebeheerder
31

Contactpersonen MEE voor gemeenten
Naam MEE
organisatie
Naam Directeur Gemeente Contactpersoon Functie E-mail Telefoonnummer
Bergen op Zoom Lenneke Hendriks relatiebeheerder
Breda Rita Jacobs relatiebeheerder
Etten-Leur Ardy Wingens relatiebeheerder
Gilze-Rijen Lenneke Hendriks relatiebeheerder
Halderberge Ardy Wingens relatiebeheerder
Made/Drimmelen Lenneke Hendriks relatiebeheerder
Moerdijk Lenneke Hendriks relatiebeheerder
Roosendaal Ardy Wingens relatiebeheerder
Rucphen Ardy Wingens relatiebeheerder
Steenbergen Rita Jacobs relatiebeheerder
Woensdrecht Rita Jacobs relatiebeheerder
Zundert Ardy Wingens relatiebeheerder
Francoise Beugelsdijk office manager
MEE Zeeland Peter Brakman
Hulst (regio
Zeeuwsch-Vlaanderen)
Terneuzen (regio
Zeeuwsch-Vlaanderen)
Sluis (regio
Zeeuwsch-Vlaanderen)
Veere
(regio Walcheren)
Krijn Hamelink regiomanager (0118) 432 000
Krijn Hamelink regiomanager
Krijn Hamelink regiomanager
Mw. Paut Kromkamp regiomanager
32

Cliëntondersteuning
Contactpersonen MEE voor gemeenten
Naam MEE
organisatie
MEE Zuid-Holland
Noord
MEE Zuid-Holland
Zuid
Naam Directeur Gemeente Contactpersoon Functie E-mail Telefoonnummer
Vlissingen
(regio Walcheren)
Middelburg
(regio Walchren)
Schouwen-Duiveland
(regio Oosterschelde)
Noord-Beveland
(regio Oosterschelde)
Borsele
(regio Oosterschelde)
Goes
(regio Oosterschelde)
Kapelle
(regio Oosterschelde)
Reimerswaal
(regio Oosterschelde)
Tholen
(regio Oosterschelde)
Mw. Paut Kromkamp
Mw. Paut Kromkamp
Ad Vermuë regiomanager
Ad Vermuë
Ad Vermuë
Ad Vermuë
Ad Vermuë
Ad Vermuë
Ad Vermuë
Zeeland algemeen Peter Brakman directeur/bestuurder
p.brakman@
meezeeland.nl
Hans de Vos Yvonne Zuidgeest accountmanager (070) 357 28 88
Kees Kleingeld Jos Driesprong regiomanager (0900) 2020672
Egbert Boer relatiebeheerder
33

Contactpersonen MEE voor gemeenten
Naam MEE
organisatie
MEE Zuid-Limburg A. Pijls
Naam Directeur Gemeente Contactpersoon Functie E-mail Telefoonnummer
Oostelijk Zuid-
Limburg
Bert Deguelle (045) 571 85 77
Maastricht Heuvelland Gwen van Merwijk
Westelijke Mijnstreek Annelie Gorissen
MEE Zuidoost
Brabant
Lucas Middelhoff
Helmond
(centrum gemeente)
Ton Heinsbergen manager (0492) 32 80 00
Laarbeek Ton Heinsbergen (040) 214 04 04
Gemert-Bakel Ton Heinsbergen
Deurne
(DAS gemeenten)
Asten
(DAS gemeenten)
Someren
(DAS gemeenten)
Eindhoven
(centrum gemeente)
Ton Heinsbergen
Ton Heinsbergen
Ton Heinsbergen
Henk Castelijns manager
Nuenen Henk Castelijns
Geldrop-Mierlo Henk Castelijns
Son en Breugel Henk Castelijns
Beste Henk Castelijns
Veldhoven Henk Castelijns
Oirschot (De kempen
gemeenten)
Henk Castelijns
34

Cliëntondersteuning
Contactpersonen MEE voor gemeenten
Naam MEE
organisatie
Naam Directeur Gemeente Contactpersoon Functie E-mail Telefoonnummer
Reusel-De Mierden
(De kempen
gemeenten)
Bladel (De kempen
gemeenten)
Eersel (De kempen
gemeenten)
Bergeijk (De kempen
gemeenten)
Valkenswaard
(A2-gemeenten)
Cranendonck
(A2-gemeenten)
Waalre
(A2-gemeenten)
Heeze-Leende
(A2-gemeenten)
Henk Castelijns
Henk Castelijns
Henk Castelijns
Henk Castelijns
Henk Castelijns
Henk Castelijns
Henk Castelijns
Henk Castelijns
35

Bijlage 4 Gespreksformat MEE
en gemeenten
Format ten behoeve van overleg MEE-organisatie en gemeente.
Met de Wmo ligt de verantwoordelijkheid voor (de regie rond) cliëntondersteuning bij de gemeente.
De MEE-organisaties worden vanuit de AWBZ gefinancierd. Om er voor te zorgen dat de activiteiten
van de MEE, zoals verwoord in de subsidievoorwaarden en in de praktijk gegroeid, bijdragen aan het
gemeentelijke beleid rond prestatieveld 3 ‘informatie, advies en cliëntondersteuning’, is in de subsidieregeling
van de MEE-organisaties een artikel opgenomen over een overeenkomst die de MEEorganisaties
en gemeenten moeten afsluiten.
Informatie en advies richt zich op alle burgers; cliëntondersteuning is een specifieke vorm. Deze wordt
afhankelijk van de vraag van de cliënt, gegeven door zowel ouderenadviseurs, AMW, Sociaal
Raadslieden, GGZ-steunpunten als MEE-organisaties.
Het doel van dit format is om het overleg tussen beide partijen handvatten te geven evenals het
vastleggen ervan. In deze overeenkomst kunnen zowel afspraken opgenomen worden als verkenningen
die tijdens het overleg aan bod gekomen zijn. Hieronder volgen een paar relevante onderwerpen op
prestatieveld 3, maar het overleg hoeft zich zeker niet tot deze onderwerpen en kunnen bijvoorbeeld
ook onderwerpen op de andere prestatievelden betreffen. Het is aan de partijen om de mogelijkheden
en kansen van de samenwerking te verkennen en te grijpen.
Naam MEE-organisatie:
Gemeente:
Datum overleg:
Onderdeel I: Beleid
• Wat is het gemeentelijke beleid op prestatieveld 3 van de Wmo? (Als dit vastgelegd is in het
gemeentelijke beleidsplan, (relevante) paragrafen bijvoegen.)
Wat is het beleidsadvies van MEE aan de gemeente?
• Hoe draagt de MEE-organisatie bij aan ontwikkelen van het gemeentelijke beleid op het gebied
van prestatieveld 3?
Onderdeel II: Invulling
Hoe passen de activiteiten van MEE-organisatie in het gemeentelijke beleid op prestatieveld 3.
• De samenwerking tussen de MEE-organisatie en het Wmo-loket van de gemeente. (Hoe wordt
doorverwezen; is er een fysiek loket, afspraken over het inzetten van de sociale kaart, trainingen
etc; zie Handreiking.)
• De samenwerking tussen de MEE-organisatie en andere aanbieders van cliëntondersteuning
in de gemeente (GGZ-steunpunten, ouderenadviseurs, algemeen maatschappelijk werk, sociaal
raadslieden). (Welke mogelijkheden zijn er voor aanbieders van cliëntondersteuning om taken
(verder) samen op te pakken?)
• Signaleringsfunctie. Hoe wordt de informatie die bij de MEE-organisatie binnenkomt,
doorgespeeld aan gemeenten, zodat zij inzicht krijgt in de gevolgen van het beleid.
Onderdeel III: Overige onderwerpen, bijvoorbeeld
• Samenwerking met relevante ketenpartners (onderwijs, arbeid, zorg, andere gemeentelijke
diensten).
Activiteiten voor GGZ-cliëntondersteuning.
Andere prestatievelden waar de MEE-organisatie een bijdrage aan kan leveren.
• Samenwerking met Centra voor Jeugd en Gezin.
36

Colofon
Auteurs
SGBO
Raymond Hamar de la Brethonière
Roelfien Pranger
Hein Quist
Met dank aan
Austin van Gaal (gemeente Nijmegen)
Martijn van Poecke (gemeente Middelburg)
Paut Krompkamp-Struik (MEE Zeeland)
Ilse Kunst (MEE Gelderse Poort)
Frank van de Ven (MEE Gelderse Poort)
Ministerie van VWS
Sandra Weber
VNG
Fouzia Kassi
Bob van der Meijden
SGBO
Onderzoek > Advies > Implementatie
Postbus 30435
2500 GK Den Haag
Deze handreiking is geschreven in opdracht van het ministerie van VWS.
Vormgeving
Besides Purple
Druk
Chevalier International
Aan de totstandkoming van deze publicatie is de grootst mogelijke zorg besteed. Het ministerie van
VWS en de VNG kunnen echter niet aansprakelijk worden gesteld voor eventuele onjuistheden, noch
kunnen aan de inhoud rechten worden ontleend.