Van abstracte kunst naar abstracte politiek?

S&D 2003 03 12-03-2003 18:10 Pagina 17
Het primaat van de politiek Mirko Noordegraaf Van abstracte kunst naar abstracte politiek?
beren het debat in de door hen gewenste richting
te beïnvloeden ¬ maar ‘onafhankelijke’ politici
zijn het dan natuurlijk niet meer. Ofwel kunnen
ze voor zichzelf een nieuwe rol weggelegd zien:
> Ze kunnen professionalisering stimuleren en
alles in het werk stellen om de zelfregulering
door professionals adequaat vorm en inhoud
te laten geven. Zelfregulering is immers één
van de belangrijkste kenmerken van professionele
gemeenschappen.
> Ze kunnen expertdomeinen transparant (laten)
maken, niet in de laatste plaats met behulp
van ict-ondersteuning.
> Ze kunnen het (inter)professionele debat, het
debat tussen expertdomeinen, stimuleren en
op die manier moderne checks and balances gestalte
geven.
Dit zou een rolverschuiving betekenen die aan
het politieke systeem een eigenstandige positie
geeft, met abstract-expressionistische trekken.
Geen inhoudelijke figuratieve correspondentie,
maar een indirekte betekenisgevende rol die
dubbelzinnig is, net als abstracte schilderkunst:
ambiguïteit accepteren én verwerpen.
De vergelijking tussen de evolutie van de
schilderkunst en de ontwikkeling van politiek
en bestuur is er vooral op gericht om ons in staat
te stellen hedendaagse ontwikkelingen beter te
begrijpen en om de aard en richting van die ontwikkelingen
bewuster te beïnvloeden.
Ons politiek-bestuurlijk stelsel rust op de idee
van mimetische representatie: gekozen volksvertegenwoordigers
weerspiegelen de wil van
het volk. Dit vertoont grote overeenkomsten met
de traditionele schilderkunst, die figuratief was:
het platte vlak diende de haar omringende realiteit
zo precies mogelijk na te bootsen. In de
schilderkunst is het figuratieve ideaal al lang verlaten.
Onder invloed van laat-negentiende
eeuwse maatschappelijke en technologische ontwikkelingen,
met name de ontwikkeling van
fotografie en film, brak eerst een emotie-fase aan
(impressionisme en expressionisme), met een
constitutieve vorm van representatie, en later een
abstractie-fase, met een vorm van professionele representatie.
In dit artikel wordt aangetoond dat
het Nederlandse stelsel overeenkomstige verschuivingen
doormaakt. Betoogd wordt dat de
verschuiving van figuratieve via constitutieve
naar professionele representatie, beïnvloed door
professionalisering en ict-ontwikkelingen, toegejuicht
moet worden en er wordt beredeneerd
hoe een passende professionele politiek eruit
zou kunnen zien.
Noten
1 Zie bijvoorbeeld F. Ankersmit,
Aesthetic Politics, Stanford University
Press, 1996; W. Witteveen,
De nuttige fictie van het
algemeen belang, Feit en fictie,
1997, nr 2, pp. 15-34.
2 W. Witteveen, ibid., 1997, spreekt
over ‘de fictie van het algemeen
belang’.
3 Zie bijvoorbeeld M. Bovens et al.,
De verplaatsing van de politiek,
Amsterdam, 1996; P. Frissen, De
virtuele staat, Schoonhoven,
1996; J. De Beus, Rot en radeloos,
oratie, Amsterdam, 2001.
4 F. Ankersmit, ibid., 1996; F. Ankersmit,
Over de oorsprong en aard
van democratie, S&D, 1997, nr 9,
pp. 363-374; F. Ankersmit, Uitspraken,
teksten en afbeeldingen,
Feit & fictie, 1993, nr 1, pp. 15-
37; F. Ankersmit, Feit & fictie,
1997, nr 2, pp. 49-66.
5 Zie bijvoorbeeld Van den Braembussche,
Denken over kunst, Coutinho,
Bussum, 2000; M. Doorman,
Steeds mooier, Bakker, Amsterdam,
1994; Schilderkunst van
A tot Z, Rebo Productions, Lisse,
1997, voor kunsthistorische
overzichten, weliswaar met andere
ordeningen.
6 M. Noordegraaf, Politiek voor de
kennissamenleving, S&D, 2000,
nr 3, pp. 138-144.
7 F. Ankersmit, ibid., 1997, p. 50.
8 De Beus, ibid., 2001.
9 F. Ankersmit, ibid., 1996, p. 47; zie
ook W. Witteveen, ibid., 1997, p.
30.
10 Het essay van ex-minister Peper
is dienaangaande illustratief: B.
Peper, Op zoek naar samenhang
en richting, Den Haag, 1999.
11 M. Bovens et al., ibid., 1996.
12 M. Noordegraaf, Attention! Work
and Behavior of Public Managers
amidst Ambiguity, Eburon, Delft,
2000.
13 M. Bovens et al., ibid., 1996.
14 M. Noordegraaf, ibid., 2000.
15 Zie ook bijvoorbeeld E. Freidson,
Professionalism Reborn, Polity
Press, 1994.
17
s & d 3 | 2003