Ingenieus november 2010 - Tauw

project
De versterking van circa zes kilometer
Lekdijk bij Lekkerkerk is
niet een kwestie van wat klei
en zand erbovenop gooien.
In de eerste plaats is binnendijkse
opdrijving hier een groter risico dan
een gebrek aan hoogte. Daarnaast is er
sprake van een vrijwel ononderbroken
lintbebouwing. Er is dan ook voor verschillende
technische oplossingen gekozen.
‘Maar, negentig procent van het
welslagen van dit project is afhankelijk
van de communicatie met de bewoners.
Omgevingsmanagement is hier dus heel
belangrijk’, zegt Frans de Haan, senior
projectleider bij het Hoogheemraadschap
Schieland en de Krimpenerwaard
(HHSK), dat opdrachtgever is voor
dit project.
voering, dagelijks toezicht, financieel
en juridisch advies, bouwmanagement
en risicobeheersing. Tauw heeft Arcadis
als onderaannemer c.q. partner ingeschakeld.
Ramon Eltink, projectleider Waterbouw
bij Tauw, treedt op als directievoerder
en teamleider van het bouwbureau en
noemt vooral het belang van een goed
omgevingsmanagement: ‘Je bent hier
naast directievoerder, ook maatschappelijk
werker en psycholoog. Bijna
dagelijks melden zich wel bewoners bij
het informatiecentrum met klachten of
vragen. Dat is ook niet verwonderlijk
want de aanwonenden worden vier jaar
lang geconfronteerd met het aanbrengen
van constructies op soms nog geen
twee meter vanaf de voorgevel van
hun woning. De mensen wonen op het
werkterrein! Daarnaast zijn er continue
wegafsluitingen, dus dat betekent soms
een fors eind omrijden.’
Verschillende technieken
Begin 2008 is de dijkversterking in
uitvoering gegaan en eind 2011 moet
het werk gereed zijn. ‘Bijzonder is dat
we ook in het zogenaamde ‘gesloten
seizoen’, in de wintermaanden, mogen
doorwerken. Anders zitten de mensen
hier acht jaar in de modder’, zegt Carlo
Tonnaer, projectleider van de Combinatie
Opperduit.
Wat gaat er gebeuren? De Lekdijk hoeft
slechts beperkt te worden verhoogd:
maximaal 15 centimeter. Veel belangrijker
is het feit dat 95 procent van dit
deel van de Lekdijk gevoelig is voor ‘opdrijving’.
Bij een hoge rivierwaterstand
stijgt ook de waterdruk in de zandlaag
van de dijk zelf. Die druk kan zo groot
Internationale
belangstelling
‘Kroonprins Willem-Alexander met
‘zijn’ Adviescommissie Water, maar
ook Ghanezen, Indonesiërs, Vietnamezen,
Chinezen, politieke partijen,
waterschappen en bijna alle collega
ingenieursbureaus; ze zijn allemaal de
afgelopen twee jaar al met verbazing en
bewondering wezen kijken bij dit eerste
dijkversterkingsproject in het kader
van het Hoogwaterbeschermingsprogramma.
Dat geeft toch wel aan dat dit
uniek is in Nederland en zelfs wereldwijd’,
zegt De Haan.
De uitvoering ligt in handen van de
combinatie Opperduit, die bestaat uit
Boskalis bv, Van den Herik Sliedrecht,
en Volker Staal en Funderingen. Tauw
treedt namens de opdrachtgever op
als directievoerder en toezichthouder.
Belangrijkste taken daarbij zijn directieworden
dat het klei- en veenpakket aan
de zijde van de polder omhoog wordt
gedrukt. Daardoor bezwijkt het talud
onder het gewicht van de dijk. De dijk
bezwijkt als het ware onder zijn eigen
gewicht. ‘Dit is een faalmechanisme
dat pas aan het licht kwam na een dijkverschuiving
tijdens werkzaamheden
in de jaren negentig aan de overzijde
bij Groot-Ammers. Voor die tijd was
dit fenomeen onbekend’, zegt Tonnaer.
Voor de dijk bij Lekkerkerk zijn er zoals
gezegd verschillende technische oplossingen
gekozen. De Haan daarover:
‘De keuzes zijn gemaakt op basis van
milieu, natuur, cultuur, kosten, tijd,
enzovoort.’
Damwanden, diepwanden en
kistdammen
De dijk wordt op sommige delen van
het traject versterkt met extra gewicht
aan de binnenzijde van de dijk. Door het
extra gewicht kan de grond niet meer
omhoog worden gedrukt. Tonnaer: ‘Bij
voorkeur voer je de hele dijkversterking
zo uit, maar deze methodiek kun je alleen
toepassen op plaatsen waar geen
bebouwing staat. Dat is op slechts vijf
procent van het traject het geval.’
Een verankerde damwand (ofwel stabiliteitsscherm)
is op veel trajecten waar
geen plaats is voor bermversterking de
meest geschikte oplossing. Deze wordt
geplaatst in de teen van de dijk, aan de
polderzijde, en voorkomt dat het dijklichaam
kan afschuiven. De damwand
wordt met circa 30 meter lange ankerstangen
die onder 45 graden staan,
stevig verankerd in de pleistocene zandlaag
onder de dijk op een diepte van
gemiddeld 25 meter onder maaiveld.
‘We zijn over 4.300 meter damwanden
aan het aanbrengen. Dat moet zeer
zorgvuldig gebeuren in verband met
het risico op scheurvorming in de vaak
oude en slecht gefundeerde dijkwoningen’,
aldus Eltink.
Bij bebouwing aan de buitenzijde en
binnenzijde van de dijk, kan een damwand
niet worden verankerd. Ook is het
mogelijk dat er aan de binnenzijde van
de dijk geen ruimte is voor damwanden
of verankering. In dat geval is gekozen
voor een diepwand; een één meter
dikke wand van gewapend beton buiten
het hart van de dijk. Deze wand hoeft
niet verankerd te worden en wordt in
de grond gevormd.
Volgens Eltink is dit wel de meest ingrijpende
en meest kostbare oplossing: ‘Er
komen in totaal over 300 meter diepwanden.
Op de plaats waar we diepwanden
maken, moet de dijk geheel
worden afgesloten. Alleen fietsers en
voetgangers kunnen via een tijdelijke
stalen tunnel van open containers veilig
de werkplek passeren.’
Soms is er geen plek om een damwand
als stabiliteitsscherm in de binnenteen
te plaatsen en te verankeren. De damwand
wordt in die situatie boven in
de dijk in de binnenkruin geplaatst. In
combinatie met een ankerscherm in de
buitenkruin wordt dan een zogenaamde
kistdam gevormd. Ankerstangen
verbinden de damwand en het ankerscherm.
Ook worden kistdammen aangebracht
in de vorm van een verankerd
erosiescherm die bij volledige afslag,
in geval van calamiteit, de dijk in stand
houdt. ‘Deze oplossing komt veel voor
op plaatsen waar buitendijks sprake is
van bebouwing. In totaal gaat het om
negen kistdammen over in totaal circa
700 meter’, legt Eltink uit.
Ongebruikelijke oplossing
Het werk ligt volgens Eltink goed op
schema. Dat komt mede door de gezamenlijke
beslissing van de opdrachtgever
HHSK, de combinatie Opperduit en
de Directie, om een groot deel van de
benodigde damwanden voor het vier
jaar durende project in één keer in te
kopen in Luxemburg (Arcelor-Mittal) en
op te slaan bij het project. Het gaat om
15.000 ton damwanden ter waarde van
zeventien miljoen euro! Een hoogst ongebruikelijke
oplossing: ‘Het grote voordeel
is dat je bij stagnatie op bepaalde
plaatsen door bijvoorbeeld te veel trillingen
of ondergrondse obstakels, op
andere plaatsen gewoon verder kunt.
De opdrachtgever hebben we hiervan
weten te overtuigen en die heeft die investering
dus naar voren getrokken.’
De communicatie met de bewoners
verloopt ook goed. ‘Ik ben verbaasd
over het begrip van de omgeving.
Er loopt nog geen énkel proces. Er
worden dan ook regelmatig informatieavonden
gehouden, er verschijnt een
informatiebulletin, er is een website
en mensen kunnen bij het informatiecentrum
terecht.’
Perfecte samenwerking
Tot slot willen de heren kwijt dat de
samenwerking onderling ook perfect
verloopt. Eltink: ‘Korte communicatielijnen,
slagvaardig en we kunnen tegen
elkaar zeggen waar het op staat. Ook
zijn we flexibel op momenten waarop
dat moet. Houden we ons letterlijk aan
het contract of zoeken we naar een
flexibele oplossing in ieders belang?’
En dan lachend: ‘Ik moet nog minimaal
dertig jaar werken. Als ik dat voor deze
opdrachtgever en met deze aannemer
mag doen, vind ik dat prima.’
Afgelopen september heeft Tauw van
het Hoogheemraadschap van Schieland
Feiten en
cijfers
• Start uitvoering:
begin 2008
• Oplevering:
eind 2011
• Aanneemsom:
48 miljoen euro
• Grondverwerving:
circa 360 kavels
• Gesloopt aantal
panden: 12
• Ontgraven en
afvoeren grond:
circa 100.000 m 3
• Baggerspecie die
nat moet worden
ontgraven:
circa 72.000 m 3
• Benodigde klei voor
dijkversterking:
circa 150.000 m 3
• Verticale drainage:
110 km
• Verleggen van
kabels en leidingen
nutsvoorzieningen:
circa 5.000 meter
• Stalen damwand:
over circa 4.300
meter
• Damwandankers:
circa 3.500 stuks
• Diepwanden
aanbrengen over
300 meter
• Benodigd beton
voor diepwanden:
circa 6.000 m 3
• Opnieuw
aanbrengen basalt
(zetsteen):
circa 70.000 m 2
• Aanbrengen
wegconstructie:
25.000 m 2
• Opnieuw aan te
leggen rijweg:
circa 6.000 meter
• Rooien en
compenseren van
circa 1.000 bomen
en de Krimpenerwaard ook de opdracht
gekregen voor de directievoering, het
toezicht en het bouwmanagement voor
het volgende te versterken dijkvak.
Het gaat om het traject ‘Bergambacht
- Ammerstol - Schoonhoven’, dat 5,7
kilometer beslaat. Dit project zal in april
2011 van start gaan en eind 2015 opgeleverd
moeten worden. Het gaat hier
om een dijkversterking van hetzelfde
technische kaliber als bij de Lekdijk bij
Lekkerkerk.
Ramon Eltink,
+31 57 06 99 35 1,
ramon.eltink@tauw.nl
‘verschillende technische
oplossingen worden hier
toegepast: bermversterking,
verankerde damwanden,
diepwanden, én kistdammen’
6 Tauw corporate Magazine november 2010 / nummer 4
7