FOTO: NEDSTACKErik Middelman,sinds 1998 directeurNedstack Fuel CellTechnology.Daarvoor onderandere R&D-managerbij Akzo Nobel.MedeoprichterNederlandseWaterstof Vereniging(NWV) en FuelCells-Europe (FCEu).Geboren: 1962,in Leersum.Geridderd in <strong>2009</strong>(zie foto).het verleden hebben we wel eensbrandstofcellen aan Toyota geleverden ook aan Honda. Maar diewerden gebruikt als benchmark,om te vergelijken met hun eigenproducten. Alle brandstofcellendie deze bedrijven ontwikkelen,gaan in de eigen producten en zijnniet te koop. Als een ander bedrijfin Japan een brandstofcel wilkopen, kan dat niet terecht ineigen land. Gevolg is dat Japanvoor ons een grote afzetmarkt is.’De elektrische auto op een accu,die je oplaadt in het stopcontact,krijgt ook steeds meer aandacht.’Met een modern lithiumionaccupakketzou een middenklassenauto100 km kunnen halen. Demogelijkheden om dat uit tebreiden zijn beperkt. Hooguit tot200 km. Daarmee is dit niet echteen optie voor het merendeel vande auto’s. Immers, de meestemensen willen met hun auto ookgrotere afstanden kunnen afleggen.Het idee zoemt rond dat je in detoekomst op een tankstationsupersnel je accu kunt opladen.Dergelijke berichten ergeren meenorm. Immers, de hoeveelheidenergie die je nu in enkele minutentankt in de vorm van benzine, isheel groot, equivalent aan een vermogenvan 24 MW. Als je dat wiltevenaren in de vorm van elektrischeenergie en in ongeveer dezelfdetijd, zou er bij ieder beetje groottankstation een elektriciteitscentralemoeten staan. Dat is nietreëel.De toekomst ligt bij de brandstof-celhybride. Dat betekent eenlithiumionaccu plus een brandstofcel.Dan heb je een elektrischeauto met voldoende actieradius engeen emissie. Je kunt (’s nachts)thuis de accu opladen, en je kuntonderweg waterstof tanken. Daarvooris het wel nodig dat er eenwaterstofinfrastructuur komt.Grote oliemaatschappijen claimendat ze dat in vijf jaar voor elkaarhebben, zodra er behoefte aan is.Waterstof wordt dan direct uitaardgas gemaakt met zogehetenreformers. Daarbij komt waterstofen CO 2vrij.’Dus toch weer een hoop CO 2.’Ja, maar doordat de efficiëntie vaneen hybridewaterstofauto tweekeer zo groot is als van een benzineauto,halveer je de uitstoot. Daarkomt bij dat de CO 2die vrijkomtbij de productie van waterstof uitaardgas, vrij eenvoudig is af te vangenin een schone vorm. Die komtdus niet in de atmosfeer. SchoneCO 2kun je vervolgens óf onder degrond stoppen óf gebruiken. Datzijn grote verschillen met de elektrischeauto op batterijen. Die isqua motorische efficiëntie identiekaan de brandstofcelauto op waterstof.Echter, de CO 2die vrijkomtbij de elektriciteitscentrale is veelmoeilijker op te vangen. Om dat terealiseren is zo veel energie nodigdat dat de CO 2-uitstoot nog eensmet 25% verhoogt.Om de verschillen tussen auto’smet interne verbrandingsmotor,elektrische auto’s op batterijen enbrandstofcelhybrides transparantte maken moeten zogenaamde”well-to-wheel”-analysesgemaakt worden. Uit dergelijkeanalyses blijkt debrandstofcelhybride opwaterstof + CCS (CarbonCapture andStorage) de laagsteCO 2-uitstooten hethoogsterendementtehebben. Dus waterstof heeft detoekomst.’Op tv was een keer een Amerikaandie een ”doos” liet zien, met eenbrandstofcel waarmee je in combinatiemet een windmolen en eenzonnepaneel een heel huis vanenergie kon voorzien. Is dat geennog grotere markt?’Een van de problemen waar dewaterstofeconomie momenteelmee te maken heeft, is dat er veelonzin verkocht wordt, ook doorsommige bedrijven. Het koppelenvan zonnepanelen en windmolensvia elektrolysers aan brandstofcellenis onzin. Als je stroommaakt, moet je die gebruiken.Je houdt te weinig over als je daareerst waterstof van maakt.Bovendien is en blijft een dergelijksysteem economisch niet haalbaar.Toch krijgen zulke verhalenveel aandacht in demedia. Dat zijnverschijnselendie schadelijkzijn.’<strong>Linde</strong> enwaterstofeconomiePraktische oplossingen bieden voorde waterstofeconomie heeft een hogeprioriteit bij <strong>Linde</strong>. Over de hele wereldwerken businessdevelopers daaraan,ook in België en Nederland.Zij nemen deel aan diverse (inter)nationalesamenwerkingsverbanden. <strong>Linde</strong> Engineering heefteen compressor en een slang ontwikkeld waarmeeparticulieren en bedrijven zelf veilig waterstof kunnentanken. Zulke compressoren staan ook in Amsterdam enBrussel.Voor <strong>Linde</strong> <strong>Gas</strong> is waterstof al decennia onderdeel van decorebusiness: produceren, verpakken, verspreiden, afleveren.Vloeibaar of gasvormig. Productie via reforming of elektrolyse; hetgebeurt allemaal, elke dag. De visie van <strong>Linde</strong> op de waterstof is inwoord en beeld te zien op www.linde.com20
Elektrischautorijden: keuzes makenFOTO: HANS DE LIJSERMicro-cvIr. Don HubertsAlgemeen directeur <strong>Linde</strong><strong>Gas</strong> <strong>Benelux</strong> (sinds 2003).Lid strategiegroepBrandstoffen van hetPlatform DuurzameMobiliteit, onderdeel vande Energietransitie, eenproject van zes ministeries(www.energietransitie.nl).Richtte in 1999 ShellHydrogen op en leidde dezewereldwijde divisie vier jaar.Studeerde in Delftscheikundige technologie.Ging direct daarna (1980)naar Shell.Nadere informatieBelgië: Pascal Meyvaert,tel: +31 (0) 10 246 1616,pascal.meyvaert@linde.comNederland: Fred Hage,tel: +31 (0) 10 246 1572,fred.hage@linde.comOp persoonlijke titelTerecht gaat veel aandacht naarelektrisch autorijden. De voordelenzijn groot. Geen vervuilende uitstoot.Veel minder lawaai. Opladen meteen stekker in het stopcontact, thuis en opzo veel mogelijk parkeerplaatsen. Wie danbovendien oplaadt met groene stroom, isnatuurlijk nog een stap schoner. Je auto rijdtdan op wind- of zonne-energie. Voor kortereritten, vooral met lichtere auto’s, is datvoldoende.Maar nu de lange rit en/of de grotere auto.Daar is ook een prima oplossing voor,maar daarover bestaat soms wat onnodigeverwarring. Bijvoorbeeld afgelopen maart,toen wetenschappers bekendmaakten dat zeeen accu hebben ontwikkeld die razendsnelis op te laden. Heel knap. In de media werdmeteen verwezen naar de elektrische auto.Die zou daarmee net zo snel kunnen opladenals we nu benzine tanken. Maar waarhaalt het acculaadstation zo snel zo veelstroom vandaan? Die vraag wordt dan nietgesteld. Hoe dan ook: langzaam opladen,liefst in de nachtelijke daluren, is ideaal.Ook over waterstof bestaat verwarring. Hetene concept stopt H 2in een verbrandingsmotor,het andere in een brandstofcel metelektromotor. Het rendement in die cel isveel hoger, dus dat lijkt me genoeg redenom daarvoor te kiezen.Daarmee is het probleem van de langeritten en zware auto’s op papier opgelost:zoveel mogelijk aansluiten op het stopcontact,ter aanvulling waterstof tanken.Beide bronnen komen uit op dezelfdeelektromotor. De dure constructie mettwee motoren (elektrisch en verbranding)is onnodig.Het klinkt simpel, maar het betekent eenmajeure omwenteling. De markt kan ditnog niet op eigen kracht van de grondkrijgen. Bovendien zijn er partijen metandere belangen. Daarom springt de overheidte hulp met stimulerende maatregelen.Gelukkig is er alom het besef dat die steunook tijdens de recessie gewoon door moetgaan. Voorspelbaarheid van overheidsbeleidis heel belangrijk. De ontvangers vansubsidies weten dan waar ze aan toe zijn.Ik maak de overheid van nabij mee, als lidvan de strategiegroep Brandstoffen. Daarinbepleit ik dat subsidie gaat naar projectenmet een kop en een staart, dus met geslotenbudget.Terecht is er steun in Europees verbanden regionaal, op basis van meerpartijencoalities. Maar de overheid moet niet allerleiprojecten op dit gebied kleine budgettengeven. Versnippering helpt niet. Je moetkeuzes maken. Met de nieuwe NederlandseWaterstofCoalitie doen we dat. Die coalitieis een publiek-private samenwerking dieconcreet aan de slag gaat met een kleinaantal relevante projecten.<strong>2009</strong> wordt een goed waterstofjaar, methet Belgisch-Nederlandse Waterstofnet(zie pag 23) en in Amsterdam nieuwe stadsbussen(zie pag 22) plus – voor het eerst –een rondvaartboot (zie pag 19).21