LASSEN-CONSTRUCTIE - VVKSO - ICT-coördinatoren

LASSEN-CONSTRUCTIEDERDE GRAAD BSOLEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJSSeptember 2003LICAP – BRUSSEL D/2003/0279/065

LASSEN-CONSTRUCTIEDERDE GRAAD BSOLEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJSLICAP – BRUSSEL D/2003/0279/065September 2003(vervangt D/1992/0279/045A)Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair OnderwijsGuimardstraat 1, 1040 Brussel

Inhoud1 Lessentabel 3 de graad Lassen-constructie BSO ....................................................72 Inleiding .....................................................................................................................82.1 Nieuwe impulsen ................................................................................................................................... 83 Studierichtingsprofiel en samenhang .....................................................................93.1 Situering van de studierichting Lassen-constructie BSO in het logisch BSO-curriculum vanhet studiegebied Mechanica-elektriciteit............................................................................................ 93.2 Instroom ............................................................................................................................................... 103.3 Beginsituatie........................................................................................................................................ 103.4 Factoren die de keuze voor deze studierichting kunnen beïnvloeden.......................................... 103.5 Persoonlijkheidsvereisten.................................................................................................................. 113.6 Sancties van de studies en uitstroom............................................................................................... 113.7 Profilering van de studierichting Lassen-constructie BSO t.o.v. aanverwantestudierichtingen in de 3de graad van het studiegebied Mechanica-elektriciteit.......................... 123.8 Studierichtingsprofiel ......................................................................................................................... 133.9 Vormingscompetenties ...................................................................................................................... 134 Algemene pedagogisch-didactische wenken.......................................................144.1 Inleiding................................................................................................................................................ 144.2 Projectmatig werken volgens een concentrisch vormingsconcept .............................................. 144.3 Aandachtspunten ................................................................................................................................ 194.4 De geïntegreerde proef....................................................................................................................... 204.5 Welzijn op het werk het behalen van een VCA-attest...................................................................... 215 Evaluatie ..................................................................................................................225.1 Wat en waarom evalueren?................................................................................................................ 225.2 Wanneer evalueren? ........................................................................................................................... 225.3 Hoe evalueren?.................................................................................................................................... 225.4 Hoe rapporteren? ................................................................................................................................ 236 Omschrijving van het beoogde studieobject – clustering vanleerplandoelstellingen en leerinhouden................................................................246.1 Inleiding................................................................................................................................................ 246.2 Omschrijving van het studieobject ................................................................................................... 246.3 Clustering van leerplandoelstellingen en leerinhouden ................................................................. 246.4 Complementair gedeelte .................................................................................................................... 256.5 Van leerplan tot jaarplan .................................................................................................................... 263de graad BSO 3Realisaties lassen-constructieD/2003/0279/065

7 Leerplandoelstellingen, leerinhouden en pedagogisch-didactische wenkengemeenschappelijk voor alle vormingsclusters...................................................277.1 De belangrijkste kenmerken van een las- en constructiebedrijf herkennen en de eigenheidvan de diverse taken en verantwoordelijkheden van de leden van het las- enconstructieteam met eigen woorden uitleggen ............................................................................... 277.2 De eigen en de in team te verrichten werkzaamheden in het geheel van de planning en deorganisatie situeren ............................................................................................................................ 287.3 In uit te voeren te lassen constructies, de constructie-onderdelen herkennen, hun functie enrelatie t.o.v. elkaar verklaren en aanvullende uitvoeringstekeningen op ware grootte maken .. 317.4 De kenmerken van de te gebruiken materialen – die een impact hebben op het uitvoeren vanconstructie(s) en het bewerken van constructieonderdelen – met eigen woorden toelichten... 347.5 De technologie, de kenmerken en de werking van gereedschappen, hulpmiddelen enmachines om materiaal te verdelen en te plooien met eigen woorden toelichten....................... 377.6 Aan te brengen stabiliteitsvoorzieningen in te lassen constructie(s) en –onderdelenherkennen ............................................................................................................................................ 407.7 In machines, gereedschappen en hulpmiddelen de hydraulische en pneumatische systemenherkennen. ........................................................................................................................................... 437.8 De elektrische voorzieningen in machines, hulpmiddelen, gereedschappen en lasprocedésherkennen en de wijze waarop elektrische energie wordt aangewend met eigen woordenuitleggen. ............................................................................................................................................. 437.9 Volgens verstrekte richtlijnen en ter beschikking gestelde uitvoeringsplannen de te lassenconstructie(s) en –onderdelen klaarmaken om te lassen en voorzieningen treffen opdat deklaargemaakte constructie kan worden geplaatst........................................................................... 457.10 Bij het uitvoeren van constructie- en laswerkzaamheden, de collectieveveiligheidsvoorzieningen en persoonlijke beschermingsmiddelen herkennen en gebruikenen volgens verstrekte richtlijnen de voorschriften op het vlak van gezondheid, hygiëne,milieu en ergonomie naleven............................................................................................................. 487.11 De directe kostprijs van uit te voeren te lassen constructies bepalen ......................................... 507.12 Een geschikt lasproces en lastoestel kiezen ................................................................................... 517.13 Volgens opgelegde criteria lassen leggen ....................................................................................... 557.14 De uitgevoerde constructies en -onderdelen en het eigen werk evalueren.................................. 577.15 In een staalconstructiebedrijf met de bedrijfscultuur kennismaken, afspraken met debedrijfsleiders naleven, constructie- en laswerkzaamheden in team uitvoeren .......................... 588 Minimale materiële vereisten .................................................................................598.1 Infrastructuur....................................................................................................................................... 598.2 Algemene uitrusting............................................................................................................................ 598.3 Individueel per leerling ....................................................................................................................... 598.4 Gemeenschappelijk klein gerief ........................................................................................................ 608.5 Gemeenschappelijke materialen ....................................................................................................... 608.6 Gemeenschappelijke machines......................................................................................................... 614 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructies

9 Bibliografie ..............................................................................................................6110 Nuttige adressen .....................................................................................................633de graad BSO 5Realisaties lassen-constructieD/2003/0279/065

1 Lessentabel 3 de graad Lassen-constructie BSOPedagogische uren/week AdministratievevakbenamingvakbenamingBasisvorming en fundamenteel gedeelteTotaal 30 30Godsdienst 2 2 AV GodsdienstLichamelijke opvoeding 2 2 AV Lichamelijke opvoedingMaatschappelijke vorming 0/2 0/2 AV Maatschappelijke vormingNederlands 0/2 0/2 AV NederlandsProject algemene vakken 4/0 4/0 AV Project algemene vakkenRealisaties 22 22 16 10/14 PV Praktijk Lassen-constructie (1)Lasconstructies 0 6/2 PV Stages Lassen-constructie (1)6 6 TV Lassen-constructieComplementair gedeelteMaximum 6 6Bedrijfsbeheer 0 1 TV Toegepaste economieRealisaties 2 1 TV Lassen-constructie (1)LasconstructiesRealisaties 2 2 PV Praktijk Lassen-constructieAlu-lasconstructiesRealisaties 2 2 PV Praktijk Lassen-constructieKunststoflasconstructies(1) Voor het tweede leerjaar bepaalt de school tussen de aangegeven grenzen het aantal uren praktijk enhet aantal uren stages. De som moet 16 uur bedragen.3de graad BSO 7Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

2 Inleiding2.1 Nieuwe impulsenVolgende impulsen liggen aan de basis van het vernieuwen van het leerplan:• vernieuwde pedagogisch didactische inzichten op het vlak van geïntegreerd werken, het bewaken van dediverse leerlijnen en de concrete realisatie hiervan via projecten;• de nood om de snel evoluerende technologieën te kunnen implementeren;• de vraag van zowel de onderwijsverstrekkers als van de werkgevers en werknemers om het onderwijsaanboden het opleidingsaanbod zo transparant mogelijk te maken;• de vraag van het VEV naar een zo breed mogelijke polyvalente vorming;• de verticale samenhang bewaken op de geëxpliciteerd vernieuwde visies in de leerplannen van de basisopties,de beroepenvelden en de studierichting metaal BSO;• de mogelijkheden om vakoverschrijdende thema’s te integreren;• de stijgende aandacht voor veiligheid, gezondheid, hygiëne, milieu en ergonomie;• de uitgebrachte lascertificeringen volgens de ‘European Welding Federation’.• de mogelijkheden die het geïntegreerd gebruik van ICT biedt zowel inhoudelijk als pedagogisch-didactisch.8 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

3 Studierichtingsprofiel en samenhang3.1 Situering van de studierichting Lassen-constructie BSO in het logisch BSOcurriculumvan het studiegebied Mechanica-elektriciteitEerste graad2de leerjaarTweede graad BSO1ste en 2de leerjaarDerde graad BSO1ste en 2de leerjaarDerde graad BSO3de leerjaarStudiegebied3de graadElektriciteit (7uur) Elektrische installaties Elektrische installaties Industriële elektriciteitComputergestuurdewerktuigmachinesWerktuigmachinesLassenconstructieMatrijzenbouwIndustrieel onderhoudMetaal- en kunststofschrijnwerkFotolassenMechanica-elektriciteitPijpfitten-lassen-monterenMetaal (7 uur)MetaalKunststofverwerkingComposietverwerkingNijverheid (14 uur)NijverheidAuto-elektriciteitBedrijfsvoertuigenAutoDiesel- en LPG-motorenScheeps- en havenwerkAutoCarrosserieCarrosserie en spuitwerkVrachtwagenchauffeurBijzonder transportCentrale verwarming ensanitaire installatiesVerwarmingsinstallatiesNon-ferro metalen dakbedekkingenKoelingen warmteKoelinstalltiesKoeltechnische installatiesElektriciteit (7uur)Elektrische installaties3de graad BSO 9Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

De plaats van de 3 de graad Lassen-constructie BSO wordt in bovenstaand curriculumschema 1 aangegeven. Ditschema – dat van links naar rechts wordt gelezen – geeft een aantal studierichtingen weer in een aantal studiegebiedenvan de tweede en de derde graad. Het studiegebied Mechanica-elektriciteit start vanaf de tweedegraad. De studiegebieden Auto en Koeling en warmte starten pas vanaf de derde graad. Uit het schema blijkt datde studierichting Lassen-constructie BSO:• naadloos aansluit op de studierichting Metaal BSO in de 2 de graad;• en een uitstekende voorbereiding is voor een aantal specialisatiejaren binnen het studiegebied Mechanicaelektriciteitzoals: Fotolassen BSO, Pijpfitten-lassen-monteren BSO, Industrieel onderhoud en Metaal- enkunststofschrijnwerk BSO.3.2 InstroomZoals hierboven reeds vermeld, is de logische vooropleiding de studierichting Metaal BSO. De meeste leerlingenkomen dan ook uit deze studierichting.Heel wat leerlingen komen ook uit de 2 de graad Mechanische Technieken TSO, hetzij na het behalen van een B-attest, hetzij na heroriëntering. Indien deze leerlingen over voldoende motorische competenties beschikken, eeninspanning willen leveren om hun praktische vaardigheden te ontwikkelen en voldoende interesse hebben voorhet uitvoeren van gelaste constructies hebben ze kans op slagen. Instroom vanuit andere studierichtingen iseerder zeldzaam. Leerlingen die pas in de 3 de graad het Beroepssecundair Onderwijs aanvangen, hebben noodaan een speciale opvang.3.3 BeginsituatieHet merendeel van de leerlingen kwam dus al in min of meerdere mate in contact met praktische vaardighedendie nodig zijn bij te lassen constructies en constructieonderdelen. De studierichting bouwt bijgevolg vooral verderop de inzichten, vaardigheden en attitudes verworven in de tweede graad:• vormgeven door het bewerken van plaat- en profielmateriaal, lassen en solderen• vormgeven door het monteren en demonteren van constructieonderdelen3.4 Factoren die de keuze voor deze studierichting kunnen beïnvloedenBepaalde lichamelijke en fysische gebreken kunnen een belemmerende factor zijn voor het uitoefenen van éénof meerdere beroepen waarop deze studierichting voorbereidt. Een gepaste oriëntering en begeleiding is danook ten zeerste aangewezen, enerzijds omdat ze invloed hebben op de slaagkansen van de leerlingen en anderzijdsomdat ze de uitoefening van heel wat beroepen bemoeilijken. In heel wat beroepen – waarop deze studierichtingvoorbereidt – gelden bepaalde beroepsdrempels.• lichamelijke letsels die de normale fysieke inspanning – eigen aan de diverse beroepen – beletten ofbemoeilijken;• handicaps die het normaal motorisch functioneren – eigen aan het uitoefenen van diverse beroepen –bemoeilijken;• gewrichts- en rugaandoeningen;• beperkt gezichtsvermogen;• aandoeningen aan de luchtwegen;1Dit is het schema dat progressief in voege ging vanaf het schooljaar 1999-2000.10 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

• producteczeem, contacteczeem en allergieën;• kleurenblindheid;• hoogtevrees, in de mate dat ze het werken op stellingen bemoeilijkt of onmogelijk maakt.3.5 PersoonlijkheidsvereistenVele beroepen stellen ook heel wat eisen op persoonlijkheidsvlak. Leerlingen van de studierichting Lassen –constructie BSO bezitten deze reeds in bepaalde mate of geven in ieder geval blijk dat ze deze willen ontwikkelen.• Interesse voor één of meerdere aansluitende beroepen.• Blijk geven van voldoende verantwoordelijkheidszin.• Voldoende flexibel zijn en bereid zijn in diverse omstandigheden te functioneren.• Aandacht hebben voor aspecten die het welzijn op het werk bevorderen.• Uitvoeringsgericht kunnen communiceren.• Bereid zijn zich aan te passen aan de arbeidsomstandigheden.3.6 Sancties van de studies en uitstroomDoor het slagen in de studierichting Lassen-constructie krijgt de leerling een getuigschrift van secundair onderwijs.Zoals reeds vermeld, biedt de studierichting Lassen-constructie ook een uitstekende voorbereiding voor eenaantal specialisatiejaren binnen het studiegebied Mechanica-elektriciteit zoals: Fotolassen BSO, Pijpfittenlassen-monterenBSO, Industrieel onderhoud en Metaal- en kunststofschrijnwerk BSO. In deze specialisatiejarenkunnen de leerlingen ook een diploma van secundair onderwijs behalen, en indien door de school aangeboden,het attest van bedrijfsbeheer.Door het profiel van de studierichting heeft de leerling een polyvalente vorming gekregen voor het uitvoeren vangelaste constructies. Heel wat functies kunnen dan ook worden uitgeoefend binnen de mechanische constructiebedrijven.De mogelijkheid om heel wat lascertificaten te behalen ligt dan ook in het verlengde van deze opleiding.3de graad BSO 11Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

3.7 Profilering van de studierichting Lassen-constructie BSO t.o.v. aanverwantestudierichtingen in de 3de graad van het studiegebied Mechanica-elektriciteitIn onderstaande tabel worden een aantal aanverwante (elektro)mechanische studierichtingen in de 3 de graad vanhet studiegebied Mechanica-elektriciteit opgesomd. Voor elke studierichting wordt de eigenheid verduidelijkt. Ditgebeurt enerzijds door een omschrijving te geven van het te bestuderen ‘studieobject’ en anderzijds door eenschematische voorstelling dat het aandeel weergeeft van de theoretische en de praktische vormingscomponentenin het geheel van de opleiding.StudierichtingEigenheidstudieobjectSchematische voorstelling vormingscomponentenElektromechanica TSODe studie van variantenvan een uitgevoerd project• Drie- en tweedimensionaal communicerenom het concept van productrealisatieste analyseren.• Conceptuele kenmerken van productrealisatiesuit de sector elektromechanicaanalyseren.• De impact van de conceptuele kenmerkenvan productrealisaties uit desector elektromechanica op de uitvoeringduiden.uitvoeren 20%concept80%MechanischeVormgevingstechniekenTSODe studie vaneen uit te voeren project• Drie- en tweedimensionaal communicerenom het concept van mechanischeconstructies te begrijpen en deuitvoering voor te bereiden,• Om de gevraagde kwaliteitscriteria tebereiken de noodzakelijke uitvoeringsrichtlijnenformuleren,• De uitvoering voorbereiden, opvolgenen bijsturen.uitvoeren50%concept50%Lassen-constructie BSOHet uitvoeren vaneen project• Schetsmatig twee- en driedimensionaalcommuniceren om het projectte kunnen uitvoeren.• De conceptuele kenmerken van hetconcept begrijpen en voorzieningentreffen om de uitvoering ervan mogelijkte maken.• Onder leiding het project uitvoerenvolgens opgelegde kwaliteitscriteria.uitvoeren 75%concept25%12 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

3.8 StudierichtingsprofielDe studierichting Lassen-constructie BSO heeft een dubbele doelstelling.• De startkwalificatie te verwerven om het beroep van lasser-constructeur te kunnen uitoefenen. Dithoudt in dat hij/zij verantwoordelijkheid kan opnemen voor het eigen werk en onder begeleiding –na een korte in service-training in het bedrijf – te lassen constructies kan vormgeven.• Voldoende competenties verwerven om zich te kunnen vervolmaken via vervolgopleidingen die opdeze studierichting aansluiten. Inzonderheid kan dit in de specialisatiejaren Fotolassen BSO enPijpfitten-lassen-monteren BSO; de talrijke (bedrijfs-) vervolgopleidingen waarbij heel wat lascertificatenkunnen worden behaald.3.9 VormingscompetentiesLeerlingen die de studierichting lassen-constructie hebben gevolgd verwerven heel wat competenties. Sommigecompetenties slaan op diverse vormingsclusters en hebben een belangrijke transferwaarde. Andere zijn specifieken dienen voornamelijk om beroepsgerichte vaardigheden te verwerven. Leerlingen die de studierichting succesvolbeïndigen kunnen:• de belangrijkste kenmerken van een las- en constructiebedrijf herkennen en de eigenheid van de diversetaken en verantwoordelijkheden van de leden van het las- en constructieteam met eigen woorden uitleggen.• de eigen en de in team te verrichten werkzaamheden in het geheel van de planning en de organisatie situeren;• in uit te voeren te lassen constructies, de constructie-onderdelen herkennen, hun functie en relatie t.o.v.elkaar verklaren en aanvullende uitvoeringstekeningen op ware grootte maken;• de kenmerken van de te gebruiken materialen - die een impact hebben op het uitvoeren van constructie(s)en het bewerken van constructieonderdelen - met eigen woorden toelichten;• de technologie, de kenmerken en de werking van gereedschappen, hulpmiddelen en machines om materiaalte verdelen en te plooien met eigen woorden toelichten;• de aan te brengen stabiliteitsvoorzieningen in te lassen constructie(s) en -onderdelen herkennen;• in machines, gereedschappen en hulpmiddelen de hydraulische en pneumatische systemen herkennen.• de elektrische voorzieningen in machines, hulpmiddelen, gereedschappen en lasprocedés herkennen en dewijze waarop elektrische energie wordt aangewend met eigen woorden uitleggen;• volgens verstrekte richtlijnen en ter beschikking gestelde uitvoeringsplannen de te lassen constructie(s) en -onderdelen klaarmaken om te lassen;• voorzieningen treffen opdat de klaargemaakte constructie kan worden geplaatst;• bij het uitvoeren van constructie- en laswerkzaamheden, de collectieve veiligheidsvoorzieningen en persoonlijkebeschermingsmiddelen herkennen en gebruiken en volgens verstrekte richtlijnen de voorschriftenop het vlak van gezondheid, hygiëne, milieu en ergonomie naleven;• de directe kostprijs van uit te voeren te lassen constructies bepalen;• een geschikt lasproces en lastoestel kiezen;• volgens opgelegde criteria lassen leggen;• in een staalconstructiebedrijf met de bedrijfscultuur kennismaken, afspraken met de bedrijfsleiders naleven,constructie- en laswerkzaamheden in team uitvoeren.3de graad BSO 13Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

4 Algemene pedagogisch-didactische wenken4.1 InleidingDit leerplan wil hoofdzakelijk een leidraad zijn. De erin opgenomen doelstellingen en leerinhouden zijn een referentiekaderwaarmee het lerarenteam vrij kan omgaan. Het is zelf verantwoordelijk voor de wijze waarop dezedoelstellingen en leerinhouden door de leerlingen kunnen worden verworven. De gekozen pedagogischdidactischemethode is dus niet zonder belang. De in dit leerplan opgenomen pedagogisch-didactische wenkenzijn dan ook bedoeld als suggesties, als tips.Het leerplan op zichzelf mag in geen geval een excuus zijn om niet naar de noden van de maatschappij en deverwachtingen van de leerlingen te luisteren. Daarom is het noodzakelijk dat er voldoende aandacht blijft bestaanvoor opvoeding, voor ontplooiingskansen van elke individuele leerling, voor geloofsovertuiging…De geboden vorming leunt sterk aan op wat typisch en attractief is voor een lasser-constructeur. De samenhangtussen hetgeen in de klas gebeurt en in de realiteit van het arbeidsproces in het bedrijfsleven is duidelijk. Hetgegeven onderwijs is dus levensecht. Leerlingen moeten immers beroepsfiere en vakbekwame mensen kunnenworden.Het is belangrijk dat leerlingen tijdens hun leerproces zo dikwijls mogelijk succes beleven. Zij moeten dan ookvoldoende worden gewaardeerd voor het gepresteerde werk.Gebruik ook zoveel mogelijk werkvormen. Combineer voortdurend de theorie en de praktijk. Doe steeds eenberoep op denken en doen. Vermijd langdurige opdrachten met steeds terugkomende vaardigheden. Hou demomenten van theorie kort maar herhaal veelvuldig. Schenk voldoende aandacht aan het werken in team.4.2 Projectmatig werken volgens een concentrisch vormingsconceptEén van de belangrijkste verwachtingen van dit leerplan is geïntegreerd werken via projecten volgens een concentrischvormingsconcept.4.2.1 Wat is een project?In de context van dit leerplan verstaan we onder project: “Op inzichtelijke wijze gelaste constructies of -onderdelen praktisch realiseren, individueel en/of in team, deels onder begeleiding, deels zelfstandig."Binnen een project komen zowel conceptuele doelstellingen, uitvoeringsgerichte doelstellingen, als doelstellingenop het vlak van attitudes aan bod. Ook is er voortdurend aandacht voor evaluatie en bijsturing.Conceptuele doelstellingen verwijzen naar: te verwerven kennis; begrippen en inzichten om een opgedragentaak inzichtelijk te kunnen uitvoeren. Dit betekent eenvoudig gezegd: het denken voor het doen, voorkennis envoorbereiding.Uitvoeringsgerichte doelstellingen verwijzen naar: de praktische vaardigheden om tot realisatie te komen.Deze doelstellingen slaan dus op het praktisch uitvoeren, het materiaalgebonden doen, het realiseren.Evaluatie slaat zowel op het proces als op het product met als bedoeling om de eigen kennis en vaardighedenbij te sturen en aldus te komen tot kwaliteitsverbetering.14 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

Onder attitude wordt verstaan: resultaatsgerichtheid, initiatief nemen, kostenbewustzijn, doorzetting, klantgerichtheid,kwaliteitszorg, werkmethodiek, discipline, interesse, sociale houding, …4.2.2 Projectmatig werkenOnder “Projectmatig werken” verstaan we een pedagogisch-didactische aanpak waarbij de leerplandoelstellingenen leerinhouden voornamelijk op een projectmatige wijze worden geclusterd. Daarbij volgen diverse projectenelkaar op. Elk project wordt gekenmerkt door:• kennis, vaardigheden en attitudes uit vorige projecten;• nieuwe kennis, vaardigheden en attitudes;• specifieke aandachtspunten;• een stijgend in moeilijkheidsgraad;• het aanbod komen van diverse mechanische technieken, materialen,componenten, … ;• zowel een proces- als een productevaluatie;• een technologisch-procesmatige aanpak.PnP2P3P14.2.3 Waarom projectmatig werkenHet werken via projecten biedt onmiskenbaar een aantal pedagogisch-didactische voordelen. Deze wordenhieronder in het kort besproken.Just in time learningHet projectmatig werken biedt de kans om de ogenblikken, waar aandacht wordt gevergd voor theorie, te plaatsendaar waar de kans op effect het grootst is. Bijvoorbeeld op het ogenblik waar de leerling de opdracht krijgtom iets uit te voeren en de vraag stelt: “Ik moet dat nu uitvoeren, maar hoe moet dat nu en waarom?” De theoriewordt dus zoveel mogelijk gegeven in directe aansluiting met de praktijk.Krachtige leeromgevingDe klemtoon dient gelegd op zinvolle projecten. Er dient dus voor elk project een behoefte te zijn, een intrinsiekemotivatie. Het moet voor de leerlingen de moeite waard zijn. Het ideale zou zijn dat elk project zo realistisch mogelijkwordt uitgevoerd, zo dicht mogelijk aanleunt bij de beroepsrealiteit. Het “projectmatig werken” wordt nogleerkrachtiger en boeiender door met de klasgroep simultaan aan verschillende projecten te werken. Men kankijken en vergelijken, van elkaar leren.Het leerproces van de leerling staat centraalDe didactiek vertrekt niet van kennisoverdracht, maar van het verwerven van kennis door zelfwerkzaamheid. Hetleerproces van de leerling staat centraal. Door het geven van opdrachten, uitdagingen stimuleert de leraar hetleerproces van de leerling. De rol van de leraar is dus duidelijk deze van opdrachtgever, coach, begeleider. Hetblijft uiteraard de opdracht om kennis en vaardigheden over te dragen, maar dan in de filosofie van: “liever dat deleerling het vraagt”, dan dat “de leraar het ongevraagd aanbiedt”.Werken in teamHet opzetten van grotere projecten, waar meerdere leerlingen samen aanwerken, is de pedagogische aanpak bijuitstek om het werken in team aan te leren.Interdisciplinaire probleemsituatiesDe meeste projecten vereisen het gebruik van kennis en vaardigheden uit diverse domeinen (schetsen, diverseuitvoeringstechnieken, praktijk, PAV, ICT, …). Deze domeinen (vakken) vormen binnen de projectmatige aanpak3de graad BSO 15Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

een samenhangend geheel. Daar er geen splitsing in vakken is, gebeurt de integratie van kennis en vaardighedenuit diverse disciplines automatisch. De leraar – beter het lerarenteam – dient echter wel te zorgen voor eengoed evenwicht tussen theorie en praktijk. De keuze van de projecten en de jaarplanning zijn hier bepalend. Eengrote uitdaging is het bewaken van diverse leerlijnen.Herhaling en terugkoppelingDoor telkens met nieuwe projecten te werken, waarin aspecten uit vorige projecten voorkomen, is er voortdurendherhaling en terugkoppeling mogelijk. Voor een doelgroep – BSO – is dit, vanuit pedagogisch-didactisch standpunt,een groot pluspunt.SuccesbelevingElk project biedt een nieuwe kans op succesbeleving. De leerling heeft dus niet alleen kans op succesbelevingop het einde van een semester, op het einde van een leerjaar maar na elk nieuw project. Dit houdt dus in dat erpermanent wordt geëvalueerd. De eindevaluatie baseert zich dan op een portfolio van gerealiseerde en geëvalueerdeprojecten.4.2.4 De keuze van projectenDe grootste uitdaging is het kiezen van geschikte projecten die ook nog binnen de gestelde tijd-, plaatsruimte enmet de ter beschikking gestelde (hulp)middelen, materialen en machines kunnen worden gerealiseerd. Heel watfactoren spelen hierbij een rol.• De projecten moeten het mogelijk maken om de leerplandoelstellingen te realiseren.• De projecten zijn zinvol of worden in een zinvol geheel gekaderd. In ieder geval vermijdt men om opdrachtente geven waar enkel de na te streven ‘vaardigheid op zich’ centraal staat.• Elk project schenkt aandacht aan het technologisch proces. Zij het dat niet elk onderdeel ervan kunstmatigdient te worden beklemtoond.• De moeilijkheidsgraad van de projecten in hun geheel en/of van bepaalde onderdelen neemt geleidelijk toe.• De leerlijn voor elke na te streven doelstelling wordt bewaakt.• Elk nieuw project refereert enerzijds naar kennis en vaardigheden uit vorige projecten maar biedt anderzijdsook telkens iets nieuws aan.• Zorg voor evenwichtige spreiding van theorie en praktijk.• Breng voldoende verscheidenheid in.4.2.5 Een dossier van projectenDe leerling kan een ‘dossier van projecten’ opstellen en bijhouden. Dit biedt heel wat voordelen. Gans de leerstofkan erin worden gebundeld; het kan het persoonlijk werk van de leerling bevatten en het kan aangeven hoe deleerling heeft gepresteerd er werd geëvalueerd. Elementen die in zo’n dossier kunnen worden opgenomen zijn:• een omschrijving van de gegeven opdrachten en de gestelde (kwaliteits)eisen;• de wijze waarop gebruik gemaakt werd van informatiebronnen,… (brochures, handboeken, technische fiches,websites, …);• welke theoretische inzichten er nodig waren om de opdrachten te kunnen uitvoeren (résumés, geformuleerdeoplossingen, verantwoording van gemaakte keuzes,…);• welke uitvoeringstechnieken men nodig had en hoe deze werden verkend, ingeoefend en aangewend;• documenten in verband met de voorbereiding, de uitvoering, de opvolging, de evaluatie… van de diverseprojecten (tekeningen, schetsen, berekeningen, werkvolgorde, tijdsbesteding…);• foto’s van de realisatie…16 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

Wanneer alle projecten afgewerkt zijn dienen alle leerplandoelstellingen één of meerdere malen aan bod te zijngekomen. Om het overzicht te behouden worden: de leerplandoelstellingen het best opgelijst; wordt bijgehoudenin welke projecten ze aan bod komen; welke diepgang er wordt gevraagd en bereikt; welke evaluatiemethodiekener worden gehanteerd; welke elementen belangrijk zijn voor bijsturing; welke punten in een volgendproject extra aandacht vragen;... Diverse methodes zijn hiervoor geschikt. Worden deze gegevens in matrix-vormgeclusterd dan kan men ze op relatief eenvoudige wijze zowel manueel, als automatisch (rekenblad, database)gebruiken. Tevens is het een belangrijk werkinstrument voor het opstellen en bijhouden van een jaarplanning.4.2.6 Werken volgens het technologisch procesElk project dient in min of meerdere mate te verlopen volgens het technologische proces. Onderstaande flowchartlicht dit proces toe.Opdrachtbeschrijving vanuit een reële behoefteen formuleren van de kwaliteitseisenOpdoen van relevante voorkennisen verzamelen van de nodigegegevensBijsturenevaluatieOKVoorbereiding, planning, organisatieBijsturenevaluatieOKUitvoeren, realiserenBijsturenevaluatieOKEinde project3de graad BSO 17Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

4.2.7 Wat verstaan we onder een concentrisch vormingsconceptIn 4.2.2 en 4.2.3 werd aangegeven wat we onder projectmatig werken verstaan en waarom projectmatig werkende aangewezen methode is voor deze specifieke leerlingengroep.Aangezien elk nieuw project/werkstuk dat wordt gemaakt, behalve nieuwe doelstellingen, ook herhalende enverdiepende doelstellingen bevat – en men bovendien ook aandacht moet hebben voor de specifieke contextgebondenkenmerken van het project – kan dit worden voorgesteld als een concentrische aanpak.De moeilijkheid hierbij is het bewaken van de diverse leerlijnen. Om na te gaan of alle vormingscomponenten(VC) wel aan bod zijn gekomen, kan onderstaande schematische voorstelling helpen.Als voorbeeld nemen we 5 vormingsclusters (maar dezelfde redenering geldt natuurlijk ook voor 5 doelstellingendie men aan bod wil laten komen…). Voor elke vormingscluster worden op een as de te bereiken einddoelstellingenvoorgesteld. 100% stelt het maximum voor. Noteren we daarbij enkel de einddoelstellingen die van elkaarverschillen dan krijgt men het volgende:• Met project 1 bereikt men voor elk van de vijf voorgestelde vormingsclusters een bepaald percentage vanhet einddoel.• Met project 2 bereikt men eveneens voor de vijf voorgestelde vormingsclusters een bepaald percentage vanhet einddoel.• De voorgestelde percentages van het einddoel in het project 2 zijn verschillend van deze die bereikt wordenin project 1.• Project 1 en project 2 geven tezamen het gecumuleerde percentage weer van de einddoelstellingen dieworden bereikt.Worden alle einddoelstellingen voor 100% bereikt dan krijgt men een regelmatige veelhoek. Voor de vijf voorgesteldevormingsclusters is dit dus een regelmatige vijfhoek.4.2.8 Hoe vertalen in een jaarplanOm op een degelijke manier projectmatig te werken dient men te beschikken over projecten die aan de hierbovenvermelde criteria voldoen. Het omzetten van het leerplan in een continuüm van projecten dient dus te gebeurenvia een jaarplan en dit voor de volledige derde graad (1ste en 2de leerjaar).18 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

4.2.9 RandvoorwaardenHieronder sommen we enkele voorwaarden op die deze leerplanvisie ondersteunen. .• De projecten worden zorgvuldig gekozen en gekaderd in de totale vorming van het 1 ste en 2 de leerjaar vande derde graad.• De meest geschikte concentrische opbouw van de leerstofonderdelen wordt bestudeerd en door het lerarenteamgedragen.• Een aangepaste infrastructuur met voldoende ruimte om aan projecten te werken. Een werkplaatsklas ishiervoor het best geschikt. Een werkplaats met in de nabijheid een klas – waar regelmatig ondersteunendetheorie kan worden gegeven – uiteraard ook.• Leraars dienen eerder als coach op te treden.• Alle actoren dienen deze vormingsvisie te steunen en blijvend te stimuleren.• Aangepaste leermiddelen moeten worden ontwikkeld.• Aangepaste klasgroepen om via differentiatie recht te doen aan elke individuele leerling.4.3 Aandachtspunten4.3.1 Het gebruik van Informatie en Communicatie Technologie (ICT)Het is evident dat van de mogelijkheden die de computer, op het didactisch vlak biedt, optimaal gebruik moetworden gemaakt. Typische mogelijkheden die op dit leerplan betrekking hebben zijn:• het opzoeken van onder meer: kenmerken van materialen, gereedschappen en uitvoeringstechnieken viaInternet, cd-rom’s, …;• het gebruik van educatieve programma’s in verband met het lezen van tekeningen, ruimtelijk voorstellingsenwaarnemingsvermogen;• eenvoudige rekenbladen of geprogrammeerde formulieren om de kostprijs te berekenen;• programma’s ter ondersteuning van zelfevaluatie;• eenvoudige software om op een actieve manier kennis en inzichten te verwerken.Er dient opgemerkt dat de programma’s die men aanwendt dermate gebruiksvriendelijk zijn dat de klemtoon ligtop de te verwerven leerplandoelstellingen en zeker niet op de beheersing van één of ander softwarepakket.4.3.2 De aanpak van schetsen 2 en tekenen 3Algemene doelstellingenBij het schetsen en het technisch tekenen zijn de volgende doelstellingen van essentieel belang:• het verhogen van het waarnemings-, het voorstellingsvermogen en het ruimtelijk inzicht,• het begrijpen van uitvoeringstekeningen om volgens de verstrekte richtlijnen uit te voeren,• tekenen/schetsen als communicatiemiddel gebruiken vóór, tijdens en na de uitvoering van de werken.Schetsen en tekenen geen doel op zich2Onder een ‘schets’ verstaan we een voorstelling die in hoofdlijnen het onderwerp (vormgeving, werkingsprincipe, uitvoeringsmethode,…) toelicht.3 Onder een ‘technische tekening’ verstaan we de voorstelling van een uit te voeren of uitgevoerde constructie waarop alle afmetingen,materiaalaanduidingen, uitvoeringsvoorschriften, … éénduidig en op schaal worden weergegeven.3de graad BSO 19Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

Het is dus absoluut niet de bedoeling dat de leerlingen zelf volledige plannen leren tekenen. Ze moeten de voorgelegdeplannen kunnen lezen en interpreteren om ze correct uit te voeren.Dit wil niet zeggen dat er niet getekend/geschetst mag worden, doch het maken van tekeningen situeert zicheerder op het vlak van communiceren in verband met de uitvoering of het aanbrengen van uitvoeringsgerichteaanvullingen.Daar er zoveel als mogelijk projectmatig wordt gewerkt staat het schetsen en het tekenen steeds in relatie methet praktisch werk. Het schetsen en het tekenen mag dus geen eigen leven gaan leiden los van de theoretischeinzichten en de praktische uitvoering.Doelstellingen op het vlak van uitvoeringstekeningen lezen:• zich de te construeren delen driedimensionaal kunnen voorstellen,• de maatvoering lezen,• de gebruikte genormaliseerde en symbolische voorstellingen verklaren voor de praktische uitvoering,• de bijschriften met eigen worden toelichten in functie van de uitvoering.Doelstellingen op het vlak van het maken van schetsen:• het plannen van de inrichting van de werkplek,• twee- en driedimensionaal schetsen om zowel voor, tijdens en na de uitvoeringdetails toe te lichten,• de te construeren onderdelen beter duiden via aanvullende detailschetsen, zowel twee- als driedimensionaal,• aanvullende aanduidingen om de maatvoering en de afwerking beter te begrijpen.Middelen en resultaatVoor het maken van schetsen en tekeningen zijn er diverse middelen beschikbaar:• een bord en krijt,• een bladpapier en een potlood,• een tekenplank met tekendriehoek,• een CAD-pakket.Het middel dient in ieder geval ondergeschikt en in functie te zijn van de hierboven vermelde doelstellingen.4.4 De geïntegreerde proefDe geïntegreerde proef vormt een belangrijk onderwerp van het 2 de leerjaar. Deze proef is enerzijds bedoeldals onderdeel van evaluatie, maar maakt anderzijds ook deel uit van de vorming, de opleiding. Voor de concretiseringvan de geïntegreerde proef verwijzen we naar:• de omzendbrief van 25 juni 1999 punt 8 “Evaluatie en bekrachtiging van de studies”,• naar het algemene kader in verband met de geïntegreerde proef van het VVKSO,• naar het vademecum in verband met de geïntegreerde proef specifieke invulling “studiegebied Mechanica-elektricteit”,studierichting Lassen-constructie BSO.20 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

4.5 Welzijn op het werk het behalen van een VCA-attestIn het kader van de certificatie VCA2000/03 moet elke werknemer een opleiding basisveiligheid volgen.De verplichte opleiding is gebaseerd op de plicht om te voorzien in informatie en vorming, zoals bepaald wordt inhet K.B. van 27 maart 1998 over het welzijnsbeleid tegenover werknemers.Deze vorming komt overeen met vraag 4.2 van VCA2000/03. Dit is dus een verplichte vraag om hetVCA-certificaat te behalen, namelijk: “Zijn alle operationele medewerkers (langer dan 3 maanden in dienst) in hetbezit van een VCA-erkend diploma, certificaat of attest dat niet ouder is dan 10 jaar (gerekend vanaf de examendatum)?”In dit leerplan werden de betreffende doelstellingen en inhouden opgenomen.Voor de modaliteiten om het attest te behalen, verwijzen we naar de bevoegde organisaties en instanties.Leerplannen van het VVKSO zijn het werk van leerplancommissies, waarin begeleiders, leraren eneventueel externe deskundigen samenwerken.Op het voorliggende leerplan kan u als leraar ook reageren en uw opmerkingen, zowel positief alsnegatief, aan de leerplancommissie meedelen via e-mail (leerplannen@vvkso.vsko.be) of per brief(Dienst Leerplannen VVKSO, Guimardstraat 1, 1040 Brussel).Vergeet niet te vermelden over welk leerplan u schrijft: vak, studierichting, graad, licapnummer.Langs dezelfde weg kan u zich ook aanmelden om lid te worden van een leerplancommissie.In beide gevallen zal de Dienst Leerplannen zo snel mogelijk op uw schrijven reageren.3de graad BSO 21Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

5 Evaluatie5.1 Wat en waarom evalueren?Evalueren is geen doel op zich. Het maakt deel uit van het didactisch proces. Via allerlei vormen van evaluerenkrijgen de leerlingen en de leraar informatie over de bereikte en de niet-bereikte leerdoelen.Zowel het proces als het product worden geëvalueerd. De klemtoon ligt daarbij uiteraard op het proces want dehoofdbedoeling van het evalueren is bijsturen, remediëren.Bij het evalueren wordt aandacht besteed aan:• cognitieve vaardigheden (kennen, begrijpen, inzien, toepassen...),• psychomotorische vaardigheden (nadoen, oog-hand-coördinatie, ritme, snelheid, nauwkeurigheid, beheersen),• attitudes (doorzetting, efficiëntie, sociale gerichtheid, …).Cognitieve elementen worden alleen getoetst in de context van de projecten en de realisaties, in directe relatietot wat wordt of zal worden uitgevoerd.De einddoelstelling is dat de leerling door zelfevaluatie zijn eigen handelen leert bijsturen om te komen tot kwaliteitsverbetering.5.2 Wanneer evalueren?Het lerend bezig zijn van de leerlingen en de vorderingen die ze daarbij maken worden permanent beoordeelden geëvalueerd. De evaluatie gebeurt bij elke stap die ze zetten bij de realisatie van een product. Hun technischen technologisch kennen en kunnen wordt permanent getoetst.Daarbij kunnen de leerlingen ook nog periodiek aan de hand van goed gekozen en duidelijk omschreven opdrachtenbewijzen dat ze bepaalde vaardigheden en ondersteunende kennis verworven hebben.Evalueren helpt ook het onderwijsproces sturen. Daarom wordt het evalueren doorgedreven geïntegreerd in datonderwijsproces. Evaluatie is geen afzonderlijke activiteit en is meer een leermoment dan een beoordelingsmoment.Daardoor worden het leerproces van de leerling en de instructie van de leraar geoptimaliseerd.Bovendien moet aan een aantal doelstellingen, dat voortdurend in de praktijk moet worden toegepast, elke lesworden gewerkt. Zij kunnen niet het voorwerp zijn van een eenmalige of sporadische evaluatie. Dit is bijvoorbeeldzo voor het begrijpen en toepassen van de algemene en de machinegebonden veiligheidsvoorschriften ofvoor de attitude van zorg en respect voor materiaal.In deze visie kunnen ‘klassieke examens’ voor deze vakken op het niveau van de tweede graad BSO overbodigworden. Ze onderbreken alleen maar een natuurlijk en logisch leerproces en geven geen meerwaarde.5.3 Hoe evalueren?Toetsen van cognitieve elementen via schriftelijke opdrachten als ‘Verklaar ...’, ‘Omschrijf ...’, ‘Leg uit met je eigenwoorden ...’ brengen heel veel BSO-leerlingen, ook al kennen ze het antwoord, niet tot een goed einde. Zeleveren dus heel vaak een foutieve beoordeling van de leerling op.22 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

Andere vormen van schriftelijke evaluatie zijn wel bruikbaar:• meerkeuzevragen;• aanvullen van een tekening of schema (geen loutere invuloefening!);• opdrachten als ‘verbind de samenhorende elementen met een pijl’, ‘plaats in de juiste volgorde’ ...;• vooraf klaargemaakte tabellen of controlelijsten kunnen door de leerlingen individueel of in groep ingevuldworden en als basis dienen voor de evaluatie - mogelijke inhouden daarbij zijn: de opgemeten hoeveelheden,de te bestellen materialen, de beschrijving van de werkvolgorde, de geraamde en de werkelijke tijdsduur,de toegepaste veiligheidsvoorzieningen;• het kunnen lezen van een werktekening kan men evalueren door bijvoorbeeld het nodige aantal te bestellenmaterialen te laten berekenen.Voor wat betreft het ‘kunnen’ is het vooral ook de bedoeling dat de leerling zijn eigen werk leert beoordelen, dusaan zelfevaluatie doet. Het zelf kunnen deelnemen aan de evaluatie werkt stimulerend en motiverend voor deleerling.Bij iedere opdracht wordt duidelijk op voorhand opgegeven welke items zullen worden geëvalueerd en hoe debeoordeling zal worden opgevat.5.4 Hoe rapporteren?De rapportering gebeurt niet louter via een cijferrapport. De vorderingen van de leerling en vooral de tips voorremediëren worden in een eenvoudige en directe taal omschreven.Een soort portfolio of dossier bijhouden van de gerealiseerde projecten (eventueel geïllustreerd met foto’s van degerealiseerde projecten) kan een middel zijn om de succesbeleving te bevorderen.3de graad BSO 23Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

6 Omschrijving van het beoogde studieobject – clustering van leerplandoelstellingenen leerinhouden6.1 InleidingZoals hierboven voldoende werd aangetoond is een degelijke integratie van praktijk, technologie en technischtekenen absoluut noodzakelijk. De leerplandoelstellingen en leerinhouden dienen dus zoveel mogelijk geïntegreerdaan bod te komen in een technologisch procesmatige context. Om aan deze zienswijze concreet gestaltete geven is dit leerplan zodanig opgevat dat de leerplandoelstellingen en leerinhouden geïntegreerd werden uitgeschreven.Is het om een of andere reden niet mogelijk om het merendeel van de leerplandoelstellingen en leerinhoudenprojectmatig te verwerven dan moet het lerarenteam, in samenspraak met de directie, zelf een zinvolle clusteringmaken en afspraken maken hoe deze aan bod komen.De leerplandoelstellingen en leerinhouden die als uitbreiding worden beschouwd staan cursief aangegeven (U).6.2 Omschrijving van het studieobjectLeerplandoelstellingen en leerinhouden voor de 3 de graad Lassen-constructie BSO zijn maar relevant indien zekaderen binnen een einddoelstelling die men op het einde van deze studierichting wil bereiken. Deze einddoelstellingkan het best worden geduid door de eigenheid van het studieobject te omschrijven. Voor de studierichtingLassen-constructie BSO luidt deze als volgt:Volgens opgelegde kwaliteitscriteria, te lassen constructies – samengesteld uit zelf gemaakte en in dehandel verkrijgbare onderdelen – samenstellen en de nodige lasverbindingen uitvoeren.De moeilijkheidsgraad wordt mede bepaald door:• De aard van de bewerkingen ;• De complexiteit van de realisatie;• De veelheid aan toegepaste vaardigheden en kennis.6.3 Clustering van leerplandoelstellingen en leerinhouden6.3.1 AlgemeenHet clusteren van leerplandoelstellingen en leerinhouden is niet eenvoudig. In vorige leerplannen werd er per vakgeclusterd en binnen elk vak werden alle leerstofonderdelen op een bepaalde manier geordend. De leerlijn voorde theoretische inzichten enerzijds en de praktische vaardigheden anderzijds werden apart bewaakt. Integratievan beide was afhankelijk van de transfer die de leerling terzake kon maken en de wijze waarop leraars technischeen praktische vakken met elkaar communiceerden en inhouden en te bereiken leerplandoelstellingen opelkaar afstemden.Bij het maken van geïntegreerde leerplannen staat men dan ook voor de uitdaging om leerplandoelstellingen enleerinhouden op zo’n wijze te clusteren dat ze enerzijds bijdragen tot het bereiken van de einddoelstelling en datze anderzijds het geïntegreerd werken ondersteunen. Zinvolle clusters zijn dan ook:24 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

• een clustering volgens het technologisch proces,• een clustering van gemeenschappelijke technologisch-technische inzichten, vaardigheden en attitudes vanzinvolle vormingsclusters• een clustering van specifieke technologisch-technische inzichten vaardigheden en attitudes per vormingscluster.6.3.2 Clustering volgens het technologisch procesElk technologisch proces bevat de volgende belangrijke onderdelen.• Aspecten die te maken hebben met de behoefte en de gestelde kwaliteitseisen van producten en realisaties.• Conceptuele aspecten zowel op het vlak van het ontwerp als op het vlak van de uitvoering.• Uitvoeringsgerichte technologisch-technische aspecten.• Evaluatie- en bijsturingsaspecten.6.3.3 Aangenomen structuur bij het clusteren.In dit leerplan werden de leerplandoelstellingen en leerinhouden geclusterd enerzijds volgens bij elkaar horendevormigscomponenten en anderszijds volgens het technologisch proces dat men dient te doorlopen bij het projectmatigwerken.6.4 Complementair gedeelteDe invulling van het complementair gedeelte is volledig vrij. Dit leerplan doet een aanbeveling naar twee vakkenen geeft hiervoor een specifieke invulling.De specifieke invulling voor het vak bedrijfsbeheer is terug te vinden in een apart leerplan. Dit leerplan moet inrelatie met de vormingsaspecten op het vlak van ‘kostprijsberekening’ en ‘planning en organisatie van de werkzaamheden’door het lerarenteam worden geanalyseerd. Eveneens moet hierbij rekening worden gehouden metde elementen van bedrijfsbeheer die eventueel in het specialisatiejaar aan bod komen.De specifieke invulling voor het TV Lassen-constructie met als pedagogische vakbenaming ‘Realisaties lasconstructies’kan voornamelijk worden ingevuld met de uitbreidingsdoelstellingen die in het geïntegreerd uitgeschrevenleerplan van Realisaties lasconstructies werden vermeld en door nieuwe inzichten en ontwikkelingendie zich op het vlak van lassen en constructie voordoen.Specifieke leerplandoelstellingen en leerinhouden op het vlak van het uitvoeren van lasconstructies in kunststofen in aluminium kunnen aan bod komen in de praktische vakken Lassen-constructie met respectievelijk als pedagogischevakbenamingen ‘Realisaties alu-lasconstructies’ en Realisaties kunststoflasconstructies’ . Indeze vakken kunnen de in het leerplan vermelde uitbreidingsdoelstelling (U1) en (U2) aan bod komen.3de graad BSO 25Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

6.5 Van leerplan tot jaarplanDit leerplan is een graadleerplan. Het lerarenteam dient, in overleg, de leerplandoelstellingen en leerinhouden tespreiden over de twee leerjaren. Dit moet resulteren in een gezamenlijk opgestelde jaarplanning.Het is natuurlijk ook logisch dat in het eerste leerjaar van de derde graad meer de gemeenschappelijke leerplandoelstellingenen leerinhouden aan bod komen en in het tweede leerjaar van de tweede graad wat meer klemtoonwordt gelegd op het verwerven van specifiekere leerplandoelstellingen en inhouden.26 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

7 Leerplandoelstellingen, leerinhouden en pedagogisch-didactischewenken gemeenschappelijk voor alle vormingsclusters7.1 De belangrijkste kenmerken van een las- en constructiebedrijf herkennen en deeigenheid van de diverse taken en verantwoordelijkheden van de leden van hetlas- en constructieteam met eigen woorden uitleggenLEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN1 De eigenheid van de diverse taken en verantwoordelijkhedenvan de leden van het ‘lasenconstructieteam’ met eigen woorden uitleggen.2 De eigenheid van de diverse materiaalverwerkendeconstructiebedrijven met eigenwoorden uitleggen.3 De las- en constructiebedrijven in de Belgischeen de Vlaamse economische context situeren.4 De kenmerken van een las- en constructiebedrijfverkennen.5 De tewerkstellings- en nascholingsmogelijkhedenvan een lasser-constructeur met eigenwoorden uitleggen.• Het las- en constructieteam− Opdrachtgever− Studiebureau− Projectverantwoordelijken− Bouwplaatsverantwoordelijken− Werkplaatsverantwoordelijken− Uitvoerder lasser constructeur− Veiligheidsverantwoordelijke− Plaats in bedrijfsorganisatie• Eigenheid diverse taken• Eigenheid verantwoordelijkheden• Eigenheid diverse materiaalverwerkende constructiebedrijven• Las- en constructiebedrijven in de Belgische ende Vlaamse economische context− Diensten− Tewerkstelling− Vestiging− Las- en constructiewerkzaamheden alshoofd- en negenactiviteit• Vestigingsplaats van het bedrijf− Internationaal (U)− Lokaal• Productengamma• Stukwerk – standaard• Personeelsbezetting• Productinnovatie• Marketing (U)• EWF structuur• Nascholingsmogelijkheden− Volwassenenonderwijs− Sectorale opleidingen− EWF certificeringen− VDAB− Bedrijfsopleidingen• Tewerkstellingsmogelijkheden− Aard− Soort contract− Interimarbeid3de graad BSO 27Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

LEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN6 De kenmerken eigen aan het statuut vanwerknemer met eigen woorden uitleggen.• Werknemersstatuut− Rechten− Plichten− Arbeidsovereenkomsten− Sociale zekerheidDIDACTISCHE WENKEN• Voor cijfers in verband met het belang van de metaalverwerkende sector kan contact worden opgenomenmet de overkoepelende sectororganisaties.• Bedrijfsbezoeken bieden een uitstekende gelegenheid om een groot deel van deze doelstellingen te bereiken.Bereid de leerlingen dan ook goed voor op zo’n bedrijfsbezoek en schenk achteraf voldoende aandachtaan de specifieke aspecten die aan bod kwamen.• In het kader van de doelstelling levenslang leren kan er een bezoek worden gebracht aan een school meteen 3 de jaar van de derde graad Fotolassen BSO en/of Pijpfitten-lassen-monteren BSO. Ook een bezoekaan een opleidingscentrum uit de buurt die specifieke lasopleidingen verzorgt is aan te bevelen..• Om leerlingen wegwijs te maken de problematiek van de arbeidsovereenkomsten kan beroep worden gedaanop een deskundige uit een bedrijf of werknemersorganisatie.7.2 De eigen en de in team te verrichten werkzaamheden in het geheel van de planningen de organisatie situerenLEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN7 Het doel van het plannen van de werkzaamhedenmet eigen woorden uitleggen.8 De parameters die de planning beïnvloedenen de projectveranderlijken aan de hand vaneen voorbeeld met eigen woorden uitleggen.9 In team voor de te verrichten werkzaamhedenoordeelkundige ploegen samenstellen.10 Per bewerking de tijdsduur registreren enbepalen.11 In team de factoren die de relatie tussen debewerkingen beïnvloeden bepalen.• Doel van de planning− Wie, wat, hoe, wanneer− Personeel, eigen werk, werken uit te voerendoor derden, eigen mogelijkheden, timing…• Parameters die de planning beïnvloeden− Aanvang werkzaamheden− Einde werkzaamheden− Algemene projectdefinitie• Tijdsduur per bewerking− Ploegsamenstelling− Hoeveelheid werk− Stukwerk• Relatie tussen de bewerkingen• Kalender− Kalenderdagen− Prognose kalender (werkdagen)12 Planning op een tijdschaal optekenen.13 Het kenmerken van een netwerkplanning envan een planning met een tijdschaal met eigenwoorden uitleggen en hun relatie aangeven.• Soorten planning− Netwerkplanning− Met een tijdschaal• Relatie van de soorten planning met elkaar28 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

LEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN14 In team voor een eenvoudig uit te voerenwerk een netwerkplanning maken.15 In team voor een eenvoudig uit te voerenwerk op basis van kalenderdagen een balkendiagramof Gannt-kaart maken.16 In team de invloed van de werkelijke uitvoeringstijdvan de verschillende bewerkingen opde planning onderkennen en de planning bijsturen.(U)17 In team voor een eenvoudig uit te voerenproject afgeleide planningen opstellen.18 Bij het uitvoeren van werkzaamheden op eenbouwplaats volgens instructie de geldenderichtlijnen naleven (U)19 Van een las- en constructiebedrijf de structuurmet eigen woorden uitleggen. (U)20 Van een las- en constructiewerkplaats deinrichting bestuderen en de voor- en nadelenvan de opvatting in team bespreken.21 De administratieve afhandeling en verwerkingvan gegevens van de eigen werkzaamhedenvolgens verstrekte richtlijnen uitvoeren.22 De wijze waarop het magazijn in de school isgeorganiseerd met eigen woorden uitleggen.• Netwerkplanning PERT, PDM of andere− Opbouw− Vroegste start/einde− Laatste start/einde− Speling− Kritieke pad• De Gantt-kaart of het balkendiagram− Opbouw− Voor- en nadelen t.o.v. netwerkplanning• Het actualiseren van de planning (U)− Voorziene tijdsduur (U)− Uitvoeringstijd (U)− Bijsturingsmogelijkheden (U)• Afgeleide planningen− Personeelsplanning− Machineplanning− Aankoopplanning• Bouwplaatsinrichting (U)• Las en constructiebedrijf (U)− Ontvangst en verkoopsteam (U)− Boekhouding (U)− Aaanbesteding (U)− Nacalculatie (U)− Planning (U)• Las- en constructiewerkplaats− Inrichting en uitrusting− Magazijnen− Materialen stroom− Productenstroom− Personeelsbezetting• Uitvoering− Projectleider(s),− Bouwplaatsverantwoordelijken− Werkplaatsverantwoordelijken• Arbeiders en bedienden• Administratie− Materialen− Producten− Machine-uren− Manuren− Andere• De magazijnorganisatie in de school− Inrichting− Voorraadbeheer− Administratie3de graad BSO 29Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

LEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN−−−BestellingenLeveringenAfspraken23 Eigen werkzaamheden plannen en organiseren.24 Rekening houdende met gemaakte afsprakende eigen werkplek inrichten.• Planning en organisatie van de eigen werkzaamheden• Inrichting eigen werkplekDIDACTISCHE WENKEN• Probeer aan de hand van sprekende voorbeelden de leerlingen te laten inzien dat het las- en constructieteammet een bepaalde planningsmethode antwoord moet geven op de vraag: 'wie', 'wat' gaat doen, 'hoe','wanneer' en 'voor hoeveel' (zie 7.11).• Voldoende toelichten dat bij de aanvang van het project niet alle parameters in detail gekend zijn, maar duidelijkerworden naargelang de vorderingen van de werkzaamheden. Het is dus belangrijk dat in de beginfasede parameters zo goed mogelijk worden omschreven en bij opvolging zo goed mogelijk wordt geanticipeerdop onverwachte gebeurtenissen.• Geef sprekende voorbeelden van optimale ploegsamenstellingen en bespreek deze grondig.• Toon duidelijk aan dat een netwerkplanning voornamelijk 'de combinatie van de bewerkingen' duidelijkmaakt en dat een planning met een tijdschaal voornamelijk 'de uitvoeringstijd' benadrukt.• Zowel korte termijn (per dag, per week) als lange termijnplanningen aan de hand van praktisch voorbeeldentoelichten.• Schenk vooral aandacht aan het bepalen van het kritieke pad en het belang ervan in het gebruik van deplanning.• Het verschil in benaderingsmethodiek tussen de verschillende netwerkplanningen onderkennen (voorstellingvan bewerkingen, type, duur, begin, einde ...).• Voldoende beklemtonen dat men bij een tijdsdoorrekening in eerste instantie geen rekening moet houdenmet het nodige personeel, machines en materieel. Geef voldoende praktische tips hoe bewerkingen in detijd kunnen worden verschoven. Geef daarbij ook aan dat men kan het aantal ploegen en de ploegsamenstellingkan wijzigen.• Bespreek diverse Gantt-kaarten van uitgevoerde en zelf uit te voeren werken.• Stel gegevens ter beschikking van werkelijke uitvoeringstijden en laat leerlingen deze noteren van de werkzaamhedendie ze zelf uitvoeren. Toon de invloed ervan aan op de voorziene planning en licht de bijsturingsmogelijkhedenvoldoende toe.• Geef voorbeelden van de wijze waarop afgeleide planningen kunnen worden gemaakt. Bespreek in team deafgeleide planningen van de eigen werkzaamheden.• Licht de mogelijkheid toe van een eenvoudig planningsprogramma, waar zowel een netwerkplanning, eenGantt-kaart en afgeleide planningen automatisch worden gegenereerd.• Toon, aan de hand van beeldend materiaal uit de praktijk, het belang aan van de plaats van het materieel enhet materiaal bij een werkplaatsinrichting. Leg ook het verband tussen een goed ingerichte werkplek, hetrendement, de netheid en het opruimen na de werktijd.• Bestudeer bij bedrijfsbezoeken de inrichting van de las- en constructieafdeling. Laat eventueel bedrijfsdeskundigeneen les in de school mee ondersteunen.30 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

7.3 In uit te voeren te lassen constructies, de constructie-onderdelen herkennen,hun functie en relatie t.o.v. elkaar verklaren en aanvullende uitvoeringstekeningenop ware grootte makenLEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN25 Van uit te voeren te lassen constructie(s) de–onderdelen herkennen, hun functie en hunrelatie toelichten.26 De profielvorm van de constructieonderdelenherkennen en met welk doel deze vorm werdtoegepast met eigen woorden uitleggen.27 De aard van de verbinding herkennen en dekenmerken met eigen woorden uitleggen.28 In constructies en –onderdelen de meetkundigevormen herkennen.29 Van uit te voeren te lassen constructies en –onderdelen, de referentiepunten, -lijnen en -vlakken herkennen.• Constructie• Constructieonderdelen• Benaming• Functionele relatie• Staafmateriaal− Ronde doorsnede− Vierkante doorsnede− Rechthoekige doorsnede• Profielstaal− I-profielen− U-profielen− H-profielen− L-profielen• Plaatmateriaal• Soort verbindingen− Boutverbindingen− Klinkverbindingen− Lijmverbindingen− Soldeerverbindingen− Lasverbindingen• Kenmerken• Te construeren meetkundige vormen− 2D· Driehoeken· Rechthoeken· Polygonen− 3D· Parallellepipeda· Cilinders· (afgeknotte) Kegels− Samenstellingen• Assenstelsels− Referentieassenstelsel (absoluut)− Relatief assenstelsel(s)• Stramienlijnen− Refentiepunten− Referentielijnen− Referentievlakken• Coördinaten− Absolute coördinaten− Relatieve coördinaten− 2D− 3D3de graad BSO 31Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

LEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN30 De afmetingen van constructie-onderdelenbepalen.31 In uitvoeringstekeningen – van uit te voerente lassen constructies en –onderdelen – deaangebrachte genormaliseerde en symbolischevoorstellingen met eigen woorden uitleggen.32 De gehanteerde projectiemethode herkennen.33 Van uit te voeren constructies en –onderdelen – zowel voor, tijdens als na deuitvoering – voorstellingen schetsen en infunctie van de uitvoering toelichtingen geven.• Samenstellingstekening (constructietekening,werkplaatstekening)• Overzichtstekeningen• Schema- of systeemtekening− Schema- of systeemlijnen− Schema- of systeempunt− Schema- of systeemlengte− Plaats van de schema- of systeemlijnent.o.v. het zwaartepunt van de staven of profielen• Deeltekeningen van afzonderlijke constructieelementen• Maatinschrijving en maataanduiding• Werkelijke lengte, afmetingen• Genormaliseerde en symbolische voorstellingen− Materiaalaanduiding· Plaat· Profielmateriaal· Bevestigingselementen· Verbindingselementen· Hang- en sluitwerk (U)· Toebehoren− Toleranties· Plaatstoleranties· Vormtoleranties· Maattoleranties− Bewerkingen· Voorbewerkingen· Bewerkingen tijdens de uitvoering· Afwerking− Opgelegde kwaliteitscriteria− Lassymbolen ISO EN 22553· Basissymbolen· Aanvullende symbolen· Maatinschrijvingen· Aanvullende aanduidingen− Lasposities ISO EN 6947· Horizontaal· Verticaal· Horizontaal – vertikaal· Diagonaal en hellend lassen· Lassen boven het hoofd• Europese projectiemethode• Amerikaanse projectiemethode• Tweedimensionale voorstellingen− Aanzichten− Doorsneden• Isometrische perspectivische voorstelling• Toelichting in functie van de uitvoering32 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

LEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN34 De materiaalkeuze van constructie(s) en –onderdelen met eigen woorden uitleggen.35 Van uit te voeren constructies en –onderdelen uit plaatmateriaal ontvouwingentekenen en de plooivolgorde aanduiden.36 De stuklijsten van de te lassen constructieonderdelenop hun juistheid controleren en voorhet klaarmaken ervan de communicatieafsprakennaleven.37 Werkopdrachten lezen en in functie van deuitvoering met de opdrachtgever volgens afspraakcommuniceren.• Materialen• Toepassingsgebied• Soorten• Kenmerken• Verwerkingsvoorschriften• Ontvouwingen• Plooivolgorde• Stuklijsten− Verificatie op juistheid− Naleven van communicatieafspraken• Het lezen van werkopdrachten• Communiceren volgens afspraakDIDACTISCHE WENKEN• Men kan in het begin van de derde graad gerasterd papier gebruiken ter ondersteuning van het schetsen.• Schenk bij het schetsen ook aandacht aan referentielijnen en referentiepunten.• In de werkplaats kan men de leerlingen laten schetsen met krijt op een bord.• Het laten aanvullen van uitvoeringstekeningen van zelf uit te voeren constructie-onderdelen is een efficiëntemethode om staalconstructietekeningen te leren lezen. Daarna kan de leerling ook beter zijn eigen werkevalueren.• Laat de leerlingen de kenmerken van materialen en in de handel verkrijgbare constructie-onderdelen opzoeken.Heel wat firma’s stellen heel wat technische fiches, en cd-rom’s ter beschikking of bieden informatieaan via het Internet. Geef de leerlingen ook de gelegenheid om deze technische informatie te bundelen ente verwerken. Maak gebruik van de opportuniteit om hierbij ICT te integreren. Het verwerven en verzamelenvan eigen documentatie in functie van de uit te voeren projecten kan de betrokkenheid van de leerling heelsterk verhogen.• Gebruik bij de bespreking van materialen en constructie-onderdelen zoveel mogelijk videomateriaal en stelvooraf een vragenlijst op. Ook studiebezoeken aan firma’s van constructie-onderdelen kunnen een belangrijkebijdrage leveren.• Het ruimtelijk waarnemingsvermogen kan toenemen door gebruik te maken van 3D voorstellingen. Dit kandoor via 3D CAD paketten vanuit technische tekeningen, sprekende beelden en filmpjes te maken. Dezekunnen de leerling ook helpen bij het verwerven van inzichten in het proces van de realisatie. Er kan gewerktworden in stappen vanaf het ruwe stuk tot aan het eindproduct.3de graad BSO 33Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

7.4 De kenmerken van de te gebruiken materialen – die een impact hebben op hetuitvoeren van constructie(s) en het bewerken van constructieonderdelen – meteigen woorden toelichtenLEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN38 Van de verschillende soorten staal, de elementendie een invloed hebben op de verwerkbaarheidde lasbaarheid en de verwerking,met eigen woorden toelichten.39 De verschillende vormen van corrosie toelichten.(U)40 Bij het lassen het warmteverloop van hetsmeltbad toelichten41 De invloed van temperatuur en afkoelsnelheidop de structuur van de lasnaden42 De invloed van temperatuur, overgangstemperaturenen afkoelsnelheid op de struc-• Soorten staal− Ongelegeerd− Laaggelegeerd− Hooggelegeerd− Staal WO1• Legeringselementen− Chroom− Nikkel− Koolstof• Soorten roestvast staal− Austenitisch WO 11− Ferritisch− Martensitisch− Duplex• Verwerkbaarheid− Trekvastheid− Elasticiteit− Vervorming· Koud· Warm− Blijvende vervorming• Lasbaarheid• Verwerking− Te treffen maatregelen− Werkplaatsuitrusting en voorzieningen− Verwerkingsvoorschriften• Korrelgrenscorrosie (U)• Pitting (U)• Spanningscorrosie (U)• Spleetcorrosie (U)• Galvanische corrosie (U)• Interkristallijne corrosie (U)• Smeltzone• Warmte beïnvloede zone• Niet beïnvloede zone• Invloedsfactoren− Temperatuur− Afkoelsnelheid• Lasnaadkenmerken− Structuur verkregen door harden− Structuur verkregen door gloeien− Structuur verkregen door ontlaten• Constructieonderdelen− Te lassen constructie-elementen34 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

LEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDENtuur en de geometrie van de te lassen constructie-elementenen de lasnaden met eigenwoorden toelichten.43 Van de verschillende soorten aluminiumlegeringen,de elementen die een invloed hebbenop de verwerking en de lasbaarheid met eigenwoorden toelichten. (U)44 De lasbaarheid en typische aandachtspuntenbij het lassen van aluminium met eigen woordentoelichten.− Lasnaden• Temperatuur• Afkoelsnelheid• Overgangstemperaturen• Materiaal− Structuur− Geometrie• Specifieke kenmerken• Uitvoeringstechnieken− Harden− Gloeien− Ontlaten• Soorten aluminium (U1)− Ongelegeerd (U1)− Aluminiumkneedlegeringen (U1)− Aluminiumgietlegeringen (U1)• Legeringselementen (U1)− Koper (U1)− Mangaan (U1)− Magnesium (U1)− Silicium (U1)• Verwerkbaarheid (U1)− Trekvast (U1)− Elasticiteit (U1)− Corrosievastheid (U1)− Vervorming (U1)− Koud-warm (U1)− Plastisch (U1)• Lasbaarheid (U1)• Verwerking (U1)− Te treffen maatregelen (U1)− Werkplaatsuitrusting en voorzieningen(U1)− Verwerkingsvoorschriften (U1)• Oorzaken van de moeilijke lasbaarheid (U1)− Affiniteit van aluminium voor zuurstof (U1)− Grote lineaire uitzettingscoëfficiënt (U1)− Grote warmtegeleidbaarheid (U1)• Aandachtspunten (U1)− Verwijdering oxidelaag (U1)− Gevolgen van· Waterstof (U1)· Poreusheden (U1)· Gasinsluitsels (U1)− Scheurgevoeligheid (U1)− Bindingsfouten (U1)• Toevoegmateriaal (U1)− Afstemming op het basismateriaal (U1)− Zuiver (U1)− Droog (U1)• Gas (U1)− Bescherming (U1)3de graad BSO 35Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

LEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN− Eisen (U1)45 MIG lassen van aluminium. (U1) − Voordelen (U1)− Toepassingsbereik (U1)− Poling draad (U1)− Warmte-inbreng (U1)• Nadelen (U1)− Porositeiten (U1)− Bindingsfouten (U1)• Stroombron (U1)− Gelijkstroom (U1)− Lastechnieken: sproeiboog, pulserend (U1)• Draadtoevoer (U1)− Complexe aanvoer: push-pull (U1)− Aandachtspunten: hardheid, uitlijning toestel(U1)46 De voor- en nadelen van het TIG-lasprocédébij het lassen van alu-constructies met eigenwoorden uitleggen. (U1)47 Diverse te lassen kunstofproducten herkennenen hun kenmerken met eigen woordenuitleggen.48 De materiaaleigenschappen met eigen woordenuitleggen.49 De macromoleculaire opbouw met eigenwoorden uitleggen.50 Het toepassingsgebied van de toeslagmaterialenmet eigen woorden uitleggen.• Voordeel (U1)− Warmtetoevoer (U1)− Onafhankelijk materiaalaanvoer (U1)• Nadeel (U1)− Kleine productie (U1)• Stroombron (U1)− HF wisselstroom (U1)• De elektrode (U1)− Samenstelling en afmeting (U1)• Kunstofproducten (U2)− Herkomst (U2)− Kenmerken (U2)• Aanduidingen (U2)• Dichtheid (U2)• Eigenschappen (U2)− Mechanische (U2)− Thermische (U2)− Elektrische (U2)− Optische (U2)− Veroudering (U2)• Genormaliseerde aanduidingen (U2)• Structuur (U2)− Thermoharders (U2)− Thermoplasten (U2)− Elastomeren (U2)• Van polymeer tot kunststof (U2)• Versterkers, ladingen (U2)• Stabilisatoren (U2)• Weekmakers (U2)• Kleurstoffen en pigmenten (U2)• Schuurmiddelen (U2)• Brandvertragers (U2)• Nucliaters (U2)36 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

LEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN51 De symbolische voorstellingen herkennen. • Materiaalaanduidingen (U2)• Maat-, vorm- en plaatstoleranties (U2)• Bewerkingstekens (U2)• Eenheden, doorsnedes (U2)• Ruwheden (U2)52 De soort belastingen waar kunststofproductenaan moeten weerstaan met eigen woordenuitleggen.• Schuif-, trek-, splijt-, pelbelasting (U2)53 De soort lijmnaden herkennen. • Overlap-, stompe naad (U2)54 Met behulp van technische documentatie eengeschikte lijmsoort kiezen.55 Het toepassingsmogelijkheden van de diversekunststoflasprocédés met eigen woordenuitleggen.• Soorten lijm (U2)− Op basis van solventen (U2)− Reactielijmen (U2)− Contactlijmen (U2)− Amorfe lijmen (U2)• Lasprocessen: (U2)− Heetelementlassen (U2)− Heteluchtlassen (U2)• Stomp-, mof-, elektromof-, (U2)• Werktemperaturen (U2)• Lassnelheden (U2)DIDACTISCHE WENKEN• Laat de leerlingen zoveel mogelijk ervaring opdoen door de moeilijkheidsgraad van de lasoefeningen geleideijkaan te laten toenemen. Bespreek de uitgevoerde lassen grondig en voer hierop proeven uit.• Bespreek de belangrijkste kenmerken van de materialen aan de hand van de resultaten van uitgevoerdetrekproeven.• Zorg voor een aantal geëtste doorsnedes van lassen waarop de leerlingen de gevolgen van temperaturenen afkoeling bij het lassen kunnen zien.• Laat hen stalen vergelijken met typische voorbeelden uit boeken, leg dan de link tussen de praktijk en detheorie.7.5 De technologie, de kenmerken en de werking van gereedschappen, hulpmiddelenen machines om materiaal te verdelen en te plooien met eigen woorden toelichtenLEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN56 In functie van de opdracht geschikte gereedschappen,machines en hulpmiddelen kiezen.57 Van gereedschappen, hulpmiddelen en machinesde kenmerken herkennen.• Geschikte keuze in functie van de opdracht− Gereedschappen− Machines− Hulpmiddelen• Kenmerken• Toepassingsgebied• Gereedschappen• Hulpmiddelen3de graad BSO 37Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

LEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN58 De kenmerken van gereedschappen, machinesen hulpmiddelen uit technische documentatieopzoeken en deze in functie van de opdrachtmet eigen woorden uitleggen.59 In functie van het uit te voeren werk uit het terbeschikking gesteld aanbod aan gereedschappen,hulpmiddelen en machines eengeschikte keuze maken.60 De technologie, de kenmerken en de werkingvan machines, gereedschappen en hulpmiddelengebruikt om materiaal te verdelen meteigen woorden toelichten.• Machines• Vorm en afmetingen• Functie• Kenmerken• Relatie verschillende onderdelen• Mechanisme• Energievoorziening• Vermogen• Bedieningshandleiding• Onderhoudsrichtlijnen• Preventierichtlijnen• Studie van het uit te voeren werk• Ter beschikking gestelde gereedschappen, hulpmiddelen,machines…• Keuzeverantwoording• Algemeen− Toleranties− Positionering, aanslagen− Plaatverdeling, nesten− Klemming werkstukken• Knipmachines− De knipspleet− De knipkracht− Vrijloop− Torsie, kromming, sabelvorming− De kniphoek− Guillotineschaar− Plaatneerhouder• Ponsmachines− De snijgereedschappen: matrijs en bovengereedschap− Ponsproces− Matrijsspeling− Afstroop− Ponskracht− De ponsmachine− Gereedschapswissel en -keuze− Werkstukafvoer• Lasersnijden− De lasertechnologie− Het snijproces− De snijdparameters− De lasersnijmachine• Snijbranden− Materiaalvoorwaarden− De snijbrandtechnologie− Het snijproces− De snijinstallatie− Beperkingen• Plasmasnijden38 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

LEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN− De plasmasnijtechnologie− De gassen− Toepassingsgebied− De plasmasnijmachines• Zagen:− De zaagtechnologie− Zaagmachines− Zaagbladen• Slijpen:− Snijschijven• Buigproces− Buigtechnieken− Plooitechnieken− Buigstraal− Neutrale lijn− Gestrekte lengte− Terugvering61 De technologie, de kenmerken en de werkingvan machines, gereedschappen en hulpmiddelengebruikt om materiaal te plooien meteigen woorden toelichten.62 De functie kunststofmachines, gereedschappenen hulpstukken en de kenmerken ervanmet eigen woorden uitleggen.• Plooitechnologie• Luchtplooien• Plooihoek, plaatdikte, vervormingsversteviging• Plooiradius• Maatvoering; neutrale lijn, gestrekte lengte• Terugvering• Plooikracht• Ligging gaten• Plooigereedschap• Plooipersen• Plooivolgorde• Werkstuk- gereedschapsbotsingen• Moeilijkheidsgraad van plooistukken• Machines (U2)• Gereedschappen (U2)• Hulpstukken (U2)− Hechtmondstuk− Rondlasmondstuk (U2)− Snellasmondstuk (U2)DIDACTISCHE WENKEN• De afbeeldingen en mogelijkheden van gereedschappen en hulpmiddelen zijn via het internet op te zoekenbij leveranciers, dit biedt tegelijkertijd de mogelijkheid om ICT te integreren en om een zinvolle taak aan deleerlingen aan te bieden.• Maak voor de technologie en de machines van het bewerken van platen, gebruik van simulaties en beeldmateriaalvan producenten van plaatbewerkingsmachines.• Stel van de producten die moeten worden gerealiseerd een afgewerkte versie ter beschikking van de leerlingenen voeg daaraan toe de producten in ieder stadium van de opbouw, op die manier is voor hen de stapvan de toegepaste bewerking duidelijk te volgen.• Laat de leerlingen voortdurend de link leggen tussen simulaties en hun eigen uitvoering.3de graad BSO 39Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

7.6 Aan te brengen stabiliteitsvoorzieningen in te lassen constructie(s) en –onderdelen herkennenLEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN63 De begrippen massa, volumieke massa,kracht, gewicht, soortelijk gewicht en hun relatiemet eigen woorden uitleggen.64 Met behulp van tabellen, van de te construerenconstructieonderdelen het volume en hetgewicht bepalen.65 De relatie tussen kracht, massa en versnellingweergeven.66 De begrippen snelheid, versnelling en valversnellingkennen.67 Eenheden kennen en correct gebruiken.68 De kenmerken van een kracht met eigenwoorden uitleggen.69 Krachten die een lichaam belasten (actiekrachten)en krachten die een lichaam inevenwicht houden (reactiekrachten) herkennen.70 Het onderscheid tussen belastingen die blijvendkunnen aanwezig zijn (permanente belasting)of belastingen die kunnen variëren(veranderlijke belastingen) met een voorbeeldaangeven.71 Het begrip nuttige belasting in relatie met depermanente en de veranderlijke belastingenmet eigen woorden uitleggen.72 De wijze waarop de oppervlaktekenmerkenvan het lichaam waarop de kracht inwerkt inrekening kan worden gebracht met eigenwoorden uitleggen.73 In team en onder begeleiding een lastendalingkunnen uitvoeren [van een vlakbelasting(plaat), naar een lijnbelasting (balk) naar eenpuntbelasting (kolom)]. (U)• Geometrische kenmerken van constructieonderdelen− Lengte− Oppervlakte− Volume• Begrippen en eenheden− Massa− Volumieke massa− Kracht− Gewicht− Soortelijk gewicht− Snelheid− Versnelling• Symbolische voorstellingen• Relatie tussen volume, massa en volumiekemassa• Relatie tussen kracht, massa en versnelling• Kenmerken van een kracht− Werklijn− Grootte− Zin− Aangrijpingspunt• Uitwendige krachten (belastingen)− Aard van de belastingen· Permanent· Veranderlijk· Nuttige· Wind· Bijzondere− Actiekrachten− Reactiekrachten• Verbinding van constructie-element met de buitenwereld− Scharnier− Beweegbare oplegging− Inklemming• Inwendige krachten• Soorten belasting− Puntbelasting [N]De oppervlakte waarop de kracht inwerktwordt buiten beschouwing gelaten.− Lijnbelasting [N/m 1 ]De lengte waarop de kracht inwerkt wordt inrekening gebracht− Vlakbelasting [ N/m² ]De lengte en de breedte (de oppervlakte)40 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

LEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN74 De soorten belastingen symbolisch voorstellen.(U)75 De evenwichtsvoorwaarden waaraan eenconstructie-element – dat in rusttoestand verkeerden in een plat vlak wordt belast – moetvoldoen, kennen.76 De grootte en de uitwerking van een koppelmet eigen woorden uitleggen.77 De wijze waarop krachten en spanningen ineen normaaldoorsnede van een constructieelementinwerken met eigen woorden uitleggen.78 De vorm en het profiel van de constructieelementenin functie van de inwendige krachtenen spanningen met eigen woorden uitleggen.79 Enkele redenen waarom de vervorming vanconstructie-elementen moeten worden beperktmet eigen woorden uitleggen.80 De wijze waarop constructie-elementen metelkaar worden verbonden met eigen woordenuitleggen.waarop de kracht inwerkt wordt in rekeninggebracht.• Symbolische voorstelling• Evenwicht van krachten emomenten− Verticale krachten− Horizontale krachten− Momenten· Begrip moment· Grootte van het moment· Zin van het moment (draaizin)• Koppel van krachten− Grootte− Uitwerking• Normaaldoorsnede• Krachten inwerkende in een normaaldoorsnede− Loodrecht op een doorsnede = normaalkracht− Gelegen in de doorsnede = dwarskracht− Twee krachten loodrecht op een doorsnede,evenwijdig aan elkaar en tegengesteld vanzin = buigmoment− Twee krachten gelegen in een doorsnede,evenwijdig aan elkaar en tegengesteld vanzin = wringmoment• Zin van de inwerkende krachten− Positief (trek)− Negatief (druk)• Evenwicht van krachten• Verdeling van de spanning over de doorsnede− Gelijkmatig verdeeld over de doorsnede− Niet gelijkmatig verdeeld over de doorsnede• Soorten spanningen− Trekspanning− Drukspanning− Buigspanningen− Schuifspanningen− Wringspanningen• Neutrale vezels− Neutrale vezels (vlak) o.i.v. buiging− Neutrale vezels rand (vlak) o.i.v. dwarskrachtenen wringmomenten (U)• Concentratie van krachten in normaaldoorsnede• Vorm en profiel constructie-elementen• Vervorming• Aard van de verbindingen tussen de constructieelementen− Vast3de graad BSO 41Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

LEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN81 In te construeren constructie(s) en –onderdelen de wijze waarop stabiliteitsvoorzieningenworden aangebracht met eigenwoorden uitleggen.82 Bij ronddraaiende bewegingen aan machineshet verband tussen de grootheden toelichten.83 Bij de te gebruiken machines de overbrengingsmechanismenherkennen en de kenmerkenmet eigen woorden uitleggen. (U)− Roterend− Ingeklemd• Stabiliteitsvoorzieningen− Vormvaste driehoeken− Vormvaste verbindingen• Omtreksnelheid en rotatiefrekwentie• Snijsnelheid• Overbrengingen van cirkelvormige bewegingen− Riemoverbrenging− Kettingoverbrenging− TandwieloverbrengingenDIDACTISCHE WENKEN• Verschil in massa laten aanvoelen door uitersten met elkaar te vergelijken, o.a. water, beton, isolatiemateriaal,grond, staal.• De nadruk leggen op het feit dat in de omgangstaal meestal niet de kracht belangrijk is, maar wel de massa.B.v. de massa die een hoeveelheid profielen vertegenwoordigt.• Enkel de aanvaardbare afgeleide eenheden van een kracht gebruiken. Dus zeker niet de dN.• De belastingen (werkingen) enerzijds, en de krachten die het lichaam in evenwicht houden (reactiekrachten)anderzijds, in een aparte verzameling plaatsen.• De grootte van de belastingen toelichten.• Onderscheid maken tussen belastingen die een constructieelement moet dragen (nuttige belasting en heteigen gewicht van de afwerking) en de nuttige belasting na afwerking.• Om de begrippen vlakbelasting, lijnbelasting en puntbelasting aan te brengen maakt men best een ruimtelijkevoorstelling. Eventueel gebruikt men een maquette waar de belastingen worden op aangegeven.• Leg duidelijk de relatie tussen de naamgeving van de verschillende soorten spanningen en de manier hoede krachten op een bepaalde doorsneden inwerken.• Duidelijke afspraken maken bij de keuze van de positieve richting van de krachten, de spanningen en demomenten.• Demonstratief de evenwichtsvoorwaarden toelichten.• Ruimtelijke voorstelling maken van zowel het doorgesneden lichaam als van de krachten die op deze doorsnedeinwerken.• Niet uitsluitend ‚‚n deel van het lichaam afzonderen, ook het andere deel. De relatie tussen de krachten diede delen in evenwicht houden toelichten.• Schematisch de verschillende soorten spanningen aangeven.• Speciaal didactisch materiaal ontwikkelen in rubber, plexiglas, isolatiemateriaal ... en de wijze waarop constructie-elementenvervormen demonstreren.• Vertrek telkens van uit praktische problemen om de begrippen en wetmatigheden toe te lichten.• Het is niet de bedoeling om met deze leerlingen berekeningen te maken. Een inzicht verwerven in wat metonderdelen gebeurt bij belasting is de doelstelling. Het verloop van de krachten en spanningen kan evenzeergebeuren aan de hand van 3D simulatie die gebeuren op de getekende stukken van de constructie.Het aanbrengen van krachten op constructiedelen en de daaruit voortvloeiende vormveranderingen gevende leerlingen kansen op persoonlijke beleving.42 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

7.7 In machines, gereedschappen en hulpmiddelen de hydraulische en pneumatischesystemen herkennen.LEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN84 Van hef- en transportwerktuigen de werkingtoelichten.85 In machines, gereedschappen en hulpmiddelenhydraulische en pneumatische systemenherkennen.• Hefwerktuigen• Rolbrug• takels• Hydraulische en pneumatische systemen• Hydraulische kring• Pomp, reservoir, olie, olievoorbereiding, leidingen,verbruikers, ventielen, cilinders• Plooibank• Scharen• Pneumatische kring• Compressor, lucht, luchtvoorbereiding, leidingen,verbruikers, ventielen, cilinders• Handgereedschappen• Klembank7.8 De elektrische voorzieningen in machines, hulpmiddelen, gereedschappen enlasprocedés herkennen en de wijze waarop elektrische energie wordt aangewendmet eigen woorden uitleggen.LEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN86 De soorten spanning herkennen en hun kenmerkenmet eigen woorden uitleggen.87 De elementen van een stroomkring herkennenen het werkingsprincipe met eigen woordenuitleggen.88 De relatie tussen de elektrische groothedenkennen.89 De Wet van Joule in relatie met het opwarmengeleiders met eigen woorden uitleggen.90 De verschillende soorten beveiligingen vangeleiders en toestellen herkennen.• Soorten spanningen− Netspanning− Hoogspanning− Laagspanning− Gelijkspanning− Wisselspanning• Stroomkring− Stroombron− Schakelaar− Geleider− Verbruiker• Spanning• Weerstand• Stroomsterkte• Vermogen• Symbolische voorstellingen• Eenheden• Sectie geleider• Beveiligingsinrichtingen− Smeltveiligheden− Automatische veiligheden3de graad BSO 43Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

LEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN− Differentieelschakelaars• Veiligheidsspanning• Aarding• Dubbel geïsoleerde toestellen91 De gevaren van elektriciteit voor personen enomgeving toelichten.92 Draden, kabels en soepele snoeren aanwendenvolgens de gebruiksvoorschriften.93 Verschillende soorten stekkers en stopcontactenaansluiten. (U)94 Opsporen van eenvoudige defecten in elektrischekabels en machines.• Gevaren− Kortsluiting− Overbelasting− Brandgevaar• Gebruiksvoorschriften voor:− geleiders− draden− kabels− snoeren• Standaard kleuren• Doorsneden• Soorten stekkers en stopcontacten• Pen- en randaarding• Aanduiding van kwaliteitsmerken− CE− CEBEC− …• Eenvoudige defecten− Kortsluitingen− Slecht contact− Versleten koolborstels− Onbeschermde leidingen− Onderbroken bescherming95 Elektrische grootheden meten. • Meet toestel: multimeter• Elektrische grootheden− Spanning− Weerstand96 Volgens instructies toestellen aansluiten. (U) • Aansluiten elektrische toestellen (U)− Motoren (U)− Lastoestellen (U)− Handgereedschappen (U)• Kabels (U)44 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

7.9 Volgens verstrekte richtlijnen en ter beschikking gestelde uitvoeringsplannende te lassen constructie(s) en –onderdelen klaarmaken om te lassen en voorzieningentreffen opdat de klaargemaakte constructie kan worden geplaatst.LEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN97 De plaats (bestaande toestand) waar gelasteconstructies moeten worden geplaatst opmeten,deze schetsmatig optekenen en de bijzonderhedennoteren.98 In team en volgens de ter beschikking gesteldeuitvoeringstekeningen de uitzetwerkzaamhedenvoor de plaatsing van een gelaste constructieverrichten.99 De hoeveelheid en de aard van geleverdematerialen met de leveringsbon vergelijken enafwijkingen rapporteren.100 In functie van de vordering van de werkenmaterialen en gereedschappen klaarzetten.101 De verstrekte richtlijnen voor het verwerkenhet opslaan, het stapelen en het beschermenvan de materialen naleven.102 De eigen en gemeenschappelijk te gebruikengereedschappen, machines en hulpmiddelenoordeelkundig klaarzetten, controleren,gebruiken, onderhouden en wegbergenin functie van de opdracht en volgensde gestelde eisen.• Bestaande toestand− Opmetingstechnieken− Schetstechnieken− Noteertechnieken− Bijschriften• Uitvoeringstekeningen• Opmeten en uitzetten van punten in plattegrond− Referentielijnen− Referentiepunten− Detailpunten− Het uitvoeren van lengtemetingen− Het oprichten en neerlaten van loodlijnen• Opmeten en uitzetten van peilen− Referentiepeilen− Detailpeilen• Controlemetingen• Hulpmiddelen en gereedschap− Dubbele meter, meetband− 3-4-5-methode− Winkelhaak Schietlood− Waterpas− Flesjeswaterpas− Waterpastoestel− Horizontale laser− Verticale laser• Materialiseren van de uitzetpunten• Leveringsbon− Materiaalkenmerken− Materiaalhoeveelheden− Zichtbare gebreken• Het klaarzetten van het materiaal en het gereedschap• Het opvolgen van de vordering van de werken• Manipulatie van materialen• Te verwerken materialen• Opslaan• Stapelen• Beschermen• Gereedschappen en machines− Klaarzetten en wegbergen− Controle− Onderhoud− Gebruik− Machine-instructiefiches3de graad BSO 45Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

LEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN−Toepassingsgebied103 Voor het uitvoeren van eigen werkzaamheden,volgens instructie in werking zijnde energiekringenafsluiten. (U)104 De nauwkeurigheid van de meetgereedschappencontroleren en indien nodig bijsturen.105 Om de te lassen constructies en –onderdelen,te kunnen uitvoeren, met geschikt gereedschapreferentiepunten, -lijnen en meetkundigeconstructies uitzetten en traceren.106 Volgens verstrekte richtlijnen en het zelfstandigbestuderen van instructiekaarten en bedieningshandleidingen,machines en gereedschappeninstellen, gebruiken en onderhouden.107 Elementaire onderhoudswerkzaamheden aaneenvoudige bewerkingsmachines uitvoeren.108 Volgens verstrekte richtlijnen, uitvoeringsplannen,zaag-, knip- en plooilijsten, de constructie-onderdelenklaarmaken voor montage.• Energiekringen (U)− Elektrische kringen (U)− Pneumatische kringen (U)− Hydraulische kringen. (U)• Nauwkeurigheid van meetgereedschappen• Referentievlakken, -lijnen en -punten• Materialiseren van de uitzetpunten− Op de te lassen constructieonderdelen− Op referentievlakken• Meetkundige constructies− Loodlijnen:oprichten en neerlaten− Hoeken:uitzetten en in stukken verdelen− Lijnstukken: uitzetten en in stukken verdelen− Regelmatige veelhoeken (3 à 6 hoek) construeren− Evenwijdige lijnen construeren− Cirkelbogen construeren− Curves construeren (U)− Raaklijnen en raakcirkels construeren• Uitzettechnieken• Uitzetgereedschap• Traceertechnieken• Machines• Gereedschappen• Gereedschapswisselingen• Het instellen• Het gebruik• Het onderhoud• Instructiekaarten en bedieningshandleidingen• Onderhoud van mechanismen− Smeren− Riemen− Bouten,…• Constructie-onderdelen− Staafmateriaal− Profielmateriaal· Voor 2D-verbindingen· Voor 3D-verbindingen− Plaatmateriaal· 2D aanwending· Knoopplaten· 3D aanwending: ontvouwingen• Uitvoeringsplannen• Toleranties• Verstrekte richtlijnen• Zaag-, knip- en plooilijsten46 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

LEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN• Bewerkingstechnieken− Kniptechnieken− Plooitechnieken− Ponstechnieken− Lasersnijden (U)− Snijbranden− Plasmasnijden (U)− Zaagtechnieken− Slijptechnieken− Buigtechnieken− Boortechnieken• Specifieke bewerkingen− Lasverbinding voorbereiden− Boutverbinding voorbereiden− Klinkverbinding voorbereiden109 Onderdelen uit bestaande constructies demonteren.(U)110 De te verbinden onderdelen ten opzichte vanelkaar positioneren en bewegingsvrij bevestigen.111 Constructie-onderdelen met geschikt gereedschapvergaren; vormvast aan elkaar bevestigenen controlemetingen en aanpassingenuitvoeren.112 Constructie-onderdelen met geschikt gereedschapvergaren; vormvast aan elkaar bevestigenmet behulp van hechtlassen en controlemetingenen aanpassingen uitvoeren.113 Volgens verstrekte richtlijnen eenvoudigehefwerktuigen gebruiken. (U)114 Het gerecupereerde materiaal opnieuw gebruiksklaarmaken. (U)115 Volgens verstrekte richtlijnen lijmnaden uitvoeren.• Demonteergereedschappen (U)• Demonteertechnieken (U)• Sorteertechnieken (U)• Coderen en opslaan van gedemonteerde onderdelen(U)• Positioneertechnieken• Bevestigingstechnieken• Hulpmiddelen− Mallen− Klemmen− Bruggen en spieën• Aard verbindingen− Soldeerverbindingen− Lijmverbindingen− Boutverbindingen− Klinkverbindingen• Controlemetingen• Aanpassingen• Hechtlassen− Afmetingen− Onderlinge afstand, aantallen− Volgorde• Hefwerktuigen (U)• Rolbrug (U)• Takels (U)• Palettenwagen (U)• Gerecupereerde materiaal (U)• Reinigingsmethoden (U)• Lijmen van (U2)− Laagkristallijne kunstoffen (U2)− Hoogkristallijne kunststoffen (U2)− Thermoharders (U2)− Elastomeren (U2)3de graad BSO 47Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

LEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN• Componentenlijmen (U2)116 Volgens verstrekte richtlijnen lasnaden uitvoeren.• Lasprocessen (U2)− Heetelement (U2)− Heteluchtlassen (U2)• Aard (U2)− Stomplas (U2)− Moflas (U2)− Elektromoflas (U2)DIDACTISCHE WENKEN• Aandacht schenken aan de juiste volgorde van de bewerkingen.• Laat de leerlingen zoveel mogelijk zelf uitvoeren.• Correct gebruiken van gereedschap in functie van de toepassing.• Werk voornamelijk ervaringsgericht.• Maak bij het aanbrengen van de uitvoeringsprocessen zoveel mogelijk gebruik van beeldmateriaal en vanwerkstukken die duidelijk de verschillende stappen in het proces weergeven.• Leer de leerlingen werken met een chek-list.• Let op bij het gebruiken van hef- en transportwerktuigen, hiervoor zijn er in de nijverheid speciale certificeringenvereist.7.10 Bij het uitvoeren van constructie- en laswerkzaamheden, de collectieve veiligheidsvoorzieningenen persoonlijke beschermingsmiddelen herkennen en gebruikenen volgens verstrekte richtlijnen de voorschriften op het vlak van gezondheid,hygiëne, milieu en ergonomie naleven.LEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN117 In functie van het behalen van het VCA-attest,de voorschriften i.v.m. basisveiligheid kennen.118 De wijze waarop in een bedrijf een beleid voordiverse preventie- en welzijnsaspecten wordtuitgewerkt met eigen woorden uitleggen.• Basisveiligheid – VCA-attest• Preventie en welzijnsaspecten− Veiligheid− Gezondheid− Hygiëne− Milieu− Psycho-sociale aspecten van de arbeid− Verfraaiing van de werkplaatsen− Ergonomie− Pesten en sexuele intimiteiten• Interne dienst• Externe dienst• Comité voor preventie en bescherming op hetwerk• Preventieadviseur(s)• Veiligheidsfilosofie− Ongevallen uitsluiten− Ongevallen voorkomen− Ongevallen tot een minimum beperken48 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

LEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN119 De voorschriften in verband met basisveiligheidnaleven.120 De collectieve veiligheidsvoorzieningen herkennenen volgens de verstrekte richtlijnenhandelen.121 Persoonlijke beschermingsmiddelen volgensverstrekte richtlijnen gebruiken.122 Gevaarlijke situaties herkennen, melden envolgens verstrekte richtlijnen handelen.123 De werking en veiligheidsvoorschriften van dete gebruiken machines, gereedschappen enhulpmiddelen toelichten.124 De elementaire voorzieningen van eenEHBO-kit kennen.125 De nodige maatregelen die men bij een ongevalmag en kan treffen kennen.126 De verstrekte richtlijnen op het vlak van milieunaleven.127 Maatregelen nemen om op een milieuvriendelijkewijze te werken.128 Producten en materialen volgens afspraak envoorschriften verhandelen, bewerken, verwerken,sorteren en opslaan.129 De ergonomische voorzieningen bij eenwerkpost herkennen, bij het werken een ergonomischewerkhouding aannemen en lastenergonomisch tillen, dragen en hijsen..• Aandachtspunten− Mogelijke risico’s en ongevallen− Gevaarlijke producten− Brand en ontploffingsgevaar− Werken in besloten ruimten− Gereedschap en machines− Struikelen, uitglijden en vallen− Elektrocutiegevaar• Signalisatie• Te treffen maatregelen• Werkvergunningen• Collectieve beschermingsmiddelen• Persoonlijke beschermingsmiddelen• Gevaarlijke situaties eigen aan werkplek• Machine-, gereedschaps- en hulpmiddelen• Machine-instructiekaart• Machine-veiligheidsinstructies• EHBO-kit• EHBO• Milieuvoorschriften• Rookgasafzuiging• Rookgasverwerking• Duurzaam construeren• Duurzaam materiaalgebruik• Levenscyclusanalyse van materialen• Recyclage• Kenmerken van producten en materialen• Verhandelen, bewerken, verwerken• Sorteren• Opslaan• Aangepaste voorzieningen• Ergonomische werkhouding• Lasten tillen, dragen, hijsenDIDACTISCHE WENKEN• Wijs op de overeenkomsten tussen de in de school na te leven afspraken en deze die in het bedrijfslevengelden.3de graad BSO 49Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

• Bij de doelstelling over de persoonlijke veiligheidsvoorschriften verwijzen sommige leerinhouden naar het tebehalen VCA-attest. Vermits heel wat van onze leerlingen tewerkgesteld worden in aannemingsbedrijvenwaar een zo’n certificering wordt gevraagd, is het zinvol hier voldoende aandacht aan te schenken.• Besteed bijzondere aandacht aan voorschriften in verband met preventie, persoonlijke en collectieve beschermingsmiddelen,hygiëne en milieu. Let er op dat elke leerling alvorens aan het werk te gaan aan eenmachine voldoende geïnstrueerd is over het werken ermee en de gevaren die ermee gepaard gaan. Zie toeop het noteren ervan in de agenda. Heb oog voor eventuele afwezigen.• Verwijs naar de impact van op het milieu bij de winning, productie, verwerking gebruik en verwerking nagebruik van materialen.7.11 De directe kostprijs van uit te voeren te lassen constructies bepalenLEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN130 Het onderscheid tussen de waarschijnlijketechnische kostprijs en de werkelijke technischekostprijs met eigen woorden uitleggen.131 De nood aan eenduidige afspraken voor hetbepalen en verrekenen van hoeveelhedenmet eigen woorden uitleggen.132 Bij het bepalen van de aan verrekening onderworpenhoeveelheden, de standaard aangenomenmeetmethode hanteren.133 De noodzaak om de hoeveelheid nauwkeurigte bepalen met eigen woorden uitleggen.134 Dat elke 'deel-kost' op zijn beurt bepaaldwordt volgens de basisuitdrukking: kostprijs =hoeveelheid * eenheidsprijs met eigen woordenuitleggen.135 De factoren die invloed hebben op de eenheidsprijsonderkennen.136 De verliescoëfficiënt – bepaald door de constructievevormgeving – bepalen.137 De bestelhoeveelheid berekenen van eenvoudigeonderdelen van een project.138 De materiaalkost als totale bedrag dat moetworden betaald voor een bepaalde hoeveelheidmateriaal met eigen woorden uitleggen.139 De machinekost bepalen.140 Voor een post van een eenvoudige zelf uitgevoerdeconstructie of –onderdeel eenDirecte kosten• Technische kostprijs− Waarschijnlijke technische kostprijs− Werkelijke technische kostprijs• Het bepalen van hoeveelheden− Gedetailleerde meetstaat (U)− Samenvattende meetstaat (U)− Aan verrekening onderworpen (U)− Niet aan verrekening onderworpen (U)− Bestekomschrijving (U)− Aanduidingen op uitvoeringsplannen (U)− Standaard aangenomen meetmethode• Elementen eenheidsprijs per post en meeteenheid− Materiaalkost− Kosten van de arbeid− Materieelkost− Onderaannemingskost (U)• Het bepalen van de materiaalhoeveelheid− Netto hoeveelheid· Verliescoëfficiënt− Bestelhoeveelheid = aan te kopen en teverwerken hoeveelheid• Het bepalen van de materiaalkost− Kostprijs geplaatst geleverd materiaal− Kostprijs geplaatst materiaal (U)• Het bepalen van het aantal manuren− Hoeveelheid werk− Aantal manuren− Tijdsnorm• Het bepalen van het uurloon of loonkost per uur(U)− Brutoloon− Patronale sociale lasten· Vaste sociale lasten· Algemene sociale lasten− Gemiddeld uurloon• Materieelkost (machinekost) - eigen materieel50 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

LEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDENsteekkaart opmaken en de eenheidsprijs permeeteenheid bepalen.141 Een dagrapport, administratieve formuliereninvullen.− Gebruikseenheden· Als een tijd· Als een hoeveelheid− Tarief• Het bepalen van de directe kostprijs m.b.v. eensteekkaart per postDagrapporten, werfbezoekDIDACTISCHE WENKEN• Toelichten dat men het verschil tussen de resultaat-hoeveelheid en de aan te kopen of te verhandelen hoeveelheidmeestal niet mag doorrekenen. Hoeveelheden zijn eigen aan het project, onafhankelijk van uitvoerder,onafhankelijk van de uitvoeringsmethode.• Een standaard aanvaarde meetmethode toelichten en ter beschikking stellen.• De noodzakelijkheid van een gedetailleerde omschrijving van de opmeting toelichten i.f.v. uitvoering.• Gebruik maken van type-formulieren.• Via elektronisch rekenblad uitwerken.• Inzien dat de bekomen hoeveelheid een resultaat is van hoeveelheden opgemeten volgens de maten vande afgewerkte constructie of een conventionele hoeveelheid volgens bepaalde afspraken van splitsing, afronding,overmaten... met eigen woorden uitleggen.• Nog even in herinnering brengen wat het verschil is tussen geplaatst en geleverd materiaal.• Bij het berekenen van het aantal manuren kan men gebruik maken van de geregistreerde uren tijdens deuitvoering van een project door leraar en/of leerlingen.• Bepalen uurloon of loonkost per uur.• Steeds de realistische basisgegevens voor loonberekening ter beschikking stellen voor het bepalen vanuurlonen of loonkost per uur. Eveneens verwijzen naar collectieve arbeidsovereenkomsten die werkgeversen werknemers in de sector afsluiten.• Verloning i.f.v. personeelsfunctie en statuut arbeider en bediende toelichten.• De leerlingen attent maken op het bestaan van verschillende categorieën arbeiders i.f.v. beroepsbekwaamheid.• Duidelijk toelichten dat men bij een tijd als gebruikseenheid, de totale tijd dat het materieel bij het uitvoerenvan een bepaalde post wordt ingezet in rekening brengt, en bij een hoeveelheid als gebruikseenheid, hetaantal maal dat een gereedschap of machine wordt ingezet.• Als voorbeelden van gebruikseenheden gebruikt men best het materieel waarmee de leerlingen frequent incontact komen, zoals: stroomaggregaat...7.12 Een geschikt lasproces en lastoestel kiezenLEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN142 Bij het BMBE-lasprocédé de invloed van de inte stellen procesvariabelen met eigen woordenuitleggen.143 De functie en de kenmerken van de BMBElastoestellen en de toebehoren met eigenwoorden uitleggen.BMBE-Lasprocédé• Lastoestellen en toebehoren− De stroom-spanningsomvormer− Kabels− Elektrodehouder− Werkstukklem• Procesvariabelen− De stroomsterkte3de graad BSO 51Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

144 Bij het gebruik van het BMBE-lasprocédévoor het leggen van diverse soorten lassen,een geschikte elektrode kiezen en de keuzeverantwoorden.145 Het toepassingsgebied en de kenmerken vanhet BMBE-Lasprocédé met eigen woordenuitleggen.146 Bij het MAG-lasprocédé de invloed van deprocesvariabelen met eigen woorden uitleggen.147 Bij het MAG-lasprocédé de functie van debeschermingsgassen met eigen woorden uitleggenen de daarbij horende kleurcodeskennen.148 De functie en de kenmerken van de MAGlastoestellen en toebehoren met eigen woordenuitleggen.149 Bij het gebruik van het [MIG-lasprocédé (U1)]MAG-lasprocédé voor het leggen van diversesoorten lassen, geschikte lasdraden kiezenen de keuze verantwoorden.150 Het toepassingsgebied en de kenmerken vanhet MAG-lasprocédé met eigen woorden uitleggen.151 Van het lasproces TIG de invloed van de in testellen procesvariabelen met eigen woordenuitleggen.152 De functie en de kenmerken van de MAGlastoestellen en toebehoren met eigen woordenuitleggen.153 Bij het gebruik van het TIG-lasprocédé voorhet leggen van diverse soorten lassen, een− De lasnaadvormen− De lasposities− De materiaalsoort− De lengte van de boog− De stand van de elektrode− De beweging van de elektrode• Elektrodekeuze− De functie van de bekleding− Materiaal- en laspositie− De stoffen in de bekleding− Eisen aan de elektrode− De genormaliseerde aanduidingenNBN EN 499− Het bewaren van elektroden− Afmetingen− Speciale soorten (U)• Toepassingsgebied• KenmerkenMAG-Lasprocédé (MIG-lasprocéde voor aluconstructies(U1)• Lastoestel en toebehoren− Kabels en pistolen− Gasregeling− Draadaanvoer− Koeling− Smoorspoel• Procesvariabelen− Boogspanning− Smoorspoelstand− Lasdraaddiameter− Draadsnelheid− Gassamenstelling− Gasdebiet• MIG-gassen (alu-constructies (U1)• MAG-gassen− Soorten− Kleurcodes• Lasdraden− Diameters− Soorten− Samenstelling• Toepassingsgebied• KenmerkenTIG-lasprocédé• Procesvariabelen− De lasnaadvorm− Gaskeuze− Draadkeuze− Elektrode: soort en diameter− Stroom: soort en sterkte− Boogstart− Gassen· Voor- en nastroming52 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

geschikte elektrode (draadkeuze) kiezen ende keuze verantwoorden.154 De keuze van de beschermgassen en toevoegmateriaalbij het RVS lassen toelichten.(U)155 Het toepassingsgebied en kenmerken vanhet TIG-lasprocéde.156 Bij het leggen van lassen, de oorzaken en degevolgen van de krimpwerking met eigenwoorden uitleggen.157 De mogelijk te treffen maatregelen om degevolgen van de krimpwerking tot aanvaardbareproporties te brengen met eigen woordenuitleggen.158 De karakteristieke kenmerken van de soortenlassen met eigen woorden uitleggen.· Gasaanvoer− Slope− De booglengte− Lassnelheid en lasbeweging− Toortsstand− Draadtoevoer; manueel, automatisch− De pulsfrequentie en verhouding (U)− Ontsteking• Toestel en toebehoren− De gascup− De elektrode− De toorts− Regelapparatuur− Koeling• Toepassingsgebied• RVS-lassen (U)− Gaskeuze (U)· Helium (U)· Argon (U)· Waterstof (U)· Combinaties (U)− Draadkeuze (U)• KenmerkenKrimpwerking bij lassen• Oorzaken− Temperatuur, warmte, afkoelsnelheid− Aantal lagen− Materiaaldikte− Hechtvolgorde− Lasvolgorde− Voorhoek− Voorbocht• Gevolgen− Spanningstoename− Hoekverdraaiing− Krimpen− Grootte− Richting• Te treffen maatregelenKenmerken soorten lassen• Soorten− Niet stompe las− Stompe las• Voorbereiding− Vlakken− Hoeken• Afmetingen van de las• Kenmerken− Geometrie− Inbranding− Doorlassen• Oppervlakteafwerking3de graad BSO 53Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

DIDACTISCHE WENKEN• De doelstellingen van deze cluster dienen nauw aansluitend aan de uitvoering te worden behandeld. Deonmiddellijke aanwezigheid van de machines en het toebehoren is dan ook wenselijk.• Om deze doelstellingen te realiseren is het belangrijk een leerlijn uit te zetten voor de twee studiejaren vande derde graad. Deze kan er als volgt uitzien:Lasconstructies 1Lasproces Materiaalsoort Lasposities Constructiegraad Constructie-elementenBMBE 111 Staal, WO1 PA 2D 90° Plaat aan plaat BWLasconstructies 2Lasproces Materiaalsoort Lasposities Constructiegraad Constructie-elementenBMBE 111 Staal, WO1 PA, PB 2D 90°2D 0-90°MAG 135 Staal, WO1 PA, PB 2D 90°2D 0-90°Plaat aan plaat BW, FWProfiel aan plaat BW, FWPlaat aan plaat BW, FWProfiel aan plaat BW, FWLasconstructies 3Lasproces Materiaalsoort Lasposities Constructiegraad Constructie-elementenBMBE 111 Staal, WO1 PA, PB,PG 2D 90°2D 0-90°3D 90°3D 0-90°MAG 135 Staal, WO1 PA, PB,PG 2D 90°2D 0-90°3D 90°3D 0-90°Plaat aan plaat BW, FWProfiel aan plaat BW, FWPlaat aan plaat BW, FWProfiel aan plaat BW, FWTIG 141Staal, WO1PA, PB2D 90°2D 0-90°Plaat aan plaatBW, FWProfiel aan plaat BW, FWLasconstructies 4Lasproces Materiaalsoort Lasposities Constructiegraad Constructie-elementenBMBE 111Staal, WO1PAPBPG2D 90°2D 0-90°3D 90°3D 0-90°Plaat aan plaat BWPlaat aan plaat FWProfiel aan plaat BWProfiel aan plaat FW54 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

MAG 135Staal, WO1PAPBPG2D 90°2D 0-90°3D 90°3D 0-90°Plaat aan plaat BWPlaat aan plaat FWProfiel aan plaat BWProfiel aan plaat FWTIG 141Staal, WO1RVS, W011PAPBPAPB2D 90°2D 0-90°2D 90°Plaat aan plaat BWPlaat aan plaat FWProfiel aan plaat BWProfiel aan plaat FWPlaat aan plaat BWPlaat aan plaat FWProfiel aan plaat BWProfiel aan plaat FW• In het eerste jaar van de derde graad kunnen dan de lasconstructies 1en 2 aan bod komen, in het 2de jaarde lasconstructies 3 en 4. Vermits de volgende lasconstructies ook de vorige bevatten kunnen naar gelangde vordering niet alleen andere technieken maar ook gecompliceerdere oefeningen aan bod komen.• Bij de term constructiegraad wordt met 2D verwezen naar vlakke constructies, met 3D naar ruimtelijke constructies.• Met de term 90° worden verbindingen tussen constructie-elementen aangegeven met een rechte hoek, met0-90° worden schuine verbindingen aangegeven.• Het spreekt vanzelf dat het maken van een gefundeerde keuze door de leerling van gereedschappen, machinesen toebehoren zowel als het lasprocédé een doelstelling is die pas na de volledige derde graad kanworden behaald. Dit vaardig gedrag moet opgebouwd worden van ‘een gemaakte keuze verantwoorden’naar ‘zelf een verantwoorde keuze doen’.7.13 Volgens opgelegde criteria lassen leggenLEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN159 De lastoestellen instellen, bedienen en onderhouden.160 het smeltbad instellen en bij het uitvoeren vanlasverbindingen het smeltbad beheersen.161 De in te stellen parameters die een invloedhebben op het lasproces instellen, regelen enbijsturen.162 Voorzorgen treffen om de functie van de beschermingsgassente bewaken.163 Volgens opgelegde kwaliteitscriteria lasverbindingenuitvoeren.• Lastoestellen− Instellen− Bedienen− Onderhouden• Het beheersen van het smeltbad• Lasprocesparameters• Instelling• Regeling• Plaats− In besloten ruimte− In open lucht• Ventilatie• Lasprocédé BMBE 111− Constructie-elementen· Plaat aan plaat BW, FW· Profiel aan plaat BW, FW− Constructiegraad· 2D 90°3de graad BSO 55Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

· 2D 0-90°· 3D 90°· 3D 0-90°− Materiaalsoorten· Staal WO 1− Lasposities· PA, PB, PG− Kwaliteitscriteria· Spatten· Gasinsluitsels· Doorbranding· Inkartelingen· Holle, bolle las· Scheuren· Slakinsluitsels− Controle· Visueel• Lasprocédé MAG 135− Constructie-elementen· Plaat aan plaat BW, FW· Profiel aan plaat BW, FW− Constructiegraad· 2D 90°· 2D 0-90°· 3D 90°· 3D 0-90°− Materiaalsoorten· Staal WO 1− Lasposities· PA, PB, PG− Kwaliteitscriteria· Insluiting en verbinding· Scheuren· Inkartelingen· Smalle, bolle naad· Lasnaaduitzicht− Controle· Visueel• Lasprocédé TIG 141− Constructie-elementen· Plaat aan plaat BW, FW· Profiel aan plaat BW, FW− Constructiegraad· 2D 90°· 2D 0-90°− Materiaalsoort:· Staal WO 1· RVS WO 11· Aluminium (U1)− Laspositie:· PA, PB− Kwaliteitscriteria· Inbranding· Lasnaaduitzicht· Holle naad· Doorlassing· Spatten· Insluitingen56 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

−· Scheuren· PorositeitenControle· Visueel164 Volgens verstrekte richtlijnen lasnabewerkingenuitvoeren.165 Bij het uitvoeren van lasverbindingen, deverstrekte richtlijnen om de krimpwerking tebeperken opvolgen.• Slijpen• Beitsen• Polijsten• Te treffen maatregelen− Te lassen stukken klemmen− De opgelegde hechtvolgorde respecteren− De opgelegde lasvolgorde respecteren− Het aanbrengen van een voorhoek− Het aanbrengen van een voorbocht− Lasnaden onderbreken7.14 De uitgevoerde constructies en -onderdelen en het eigen werk evaluerenLEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN166 Na het uitvoeren van de werkzaamheden, inteam, de constructie en het constructieprocesevalueren en op basis daarvan voorstellenformuleren tot bijsturen.• Productevaluatie• Procesevaluatie167 De evaluatiecriteria opstellen en opvolgen. • Evaluatiecriteria• Productcontrole• Procescontrole168 De uitgevoerde constructie en –onderdelenmeten, vergelijken met de opgelegde tolerantiesen maatregelen voorstellen tot bijsturing.169 Tijdens de uitvoering van constructies, uitvoeringsfoutenontdekken en oplossingen formuleren.170 Hedendaagse inzichten op het vlak van kwaliteitscontrolemet eigen woorden uitleggen.• Maat-, plaats- en vormtoleranties• Oppervlakteruwheden• Afwerkingsnauwkeurigheden• Te treffen maatregelen• Uitvoeringsfouten• Suggesties tot bijsturen• Demingcirkel• IshikawadiagramDIDACTISCHE WENKEN• Bij het evalueren is het belangrijk dat individuele leerlingenevoluties kunnen worden vastgesteld.• Leer de leerling meer en meer zichzelf en het eigen werk te evalueren.• Zorg ervoor dat evaluaties dicht aansluiten bij de werkzaamheden waarmee de leerlingen echt bezig zijn.Enkel op die manier kan er aan remediëring worden gedaan.3de graad BSO 57Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

7.15 In een staalconstructiebedrijf met de bedrijfscultuur kennismaken, afsprakenmet de bedrijfsleiders naleven, constructie- en laswerkzaamheden in team uitvoerenLEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDEN171 Contacten leggen, communiceren en afsprakenmaken met bedrijfsleiders.172 Met de bedrijfscultuur en –organisatie vaneen las- en constructiebedrijf kennismaken.173 De eisen die de bedrijven aan de werknemersstellen zelf ervaren.174 De wijze waarop in een bedrijfscontextaspecten van preventie en Welzijn wordenbehartigd en richtlijnen worden verstrektervaren en deze richtlijnen naleven.• Contact met bedrijfsleiders− Solliciteren (U)− Contractuele afspraken· Werkuren· Verplaatsing· Veiligheid en kledij• Bedrijfscultuur• Bedrijfsorganisatie• Gestelde eisen aan werknemers− Arbeidsritme− Rendement en efficiëntie− Naleven van de bedrijfsrichtlijnen en voorschriften− Flexibiliteit• Preventie en Welzijnsrichtlijnen175 De noodzaak van de kennis van basisveiligheidop de bedrijfsvloer ervaren.176 Met werkgevers en werknemers leren samenwerken.177 De in de school verworven competenties ineen reële arbeidssituatie toepassen.178 Met competenties die slechts in een bedrijfscontextkunnen worden verworven, kennismaken.179 Zich in een methodisch en procesmatig werkingvan een bedrijf inpassen.180 Eigen mogelijkheden ontdekken en mogelijkhedenvan opleiding en bijscholing met eigenwoorden uitleggen.• Teamwerk• Verworven competenties inoefenen in reële arbeidssituatie• Kennismaken met specifieke bedrijfscompetenties.• Methodisch en procesmatig werking van hetbedrijf.• Bedrijfsspecifieke opleidingen• Bijkomende opleidingen in het objectief van levenslangleren.DIDACTISCHE WENKEN• Stuur liefst niet meer dan één leerling naar een bedrijf.• Breng regelmatig een stagebezoek. Eén stagebezoek door de vakleraar per week per leerling is een minimum.• Maak duidelijke afspraken met de stagebedrijven voor de leerling op stage gaat.• Het organiseren van contactavonden tussen bedrijven, stagiairs en school kunnen een belangrijke bijdrageleveren om de kwaliteit van de stages te verbeteren.• Na de stage is een grondige evaluatie van de stagebedrijven op gebied van begeleiding, veiligheid, aangebrachtemeerwaarde, ... , aangewezen.58 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

• Zorg ervoor dat er goede afspraken worden gemaakt met de wijze waarop de leerling in het stagebedrijfwordt begeleid. Zorg ervoor dat de leraar de kans krijgt om met deze werknemer te communiceren over hetfunctioneren van de leerling.• Bespreek de evaluatie van de stage met de leerlingen in de klas en laat de leerlingen hun ervaringen uitwisselen.• Geef de leerlingen voldoende instructies in verband met het naleven van de veiigheidsrichtlijnen vooraleerze op stage gaan.8 Minimale materiële vereisten8.1 InfrastructuurVoor de studierichting “Lassen-constructie BSO” dient men te beschikken over een ruime werkplaats, die beantwoordtaan de reglementaire eisen op het vlak van veiligheid, gezondheid, hygiëne, ergonomie en milieu. In hetbijzonder wordt er aandacht gevraagd voor het verfraaien en het inrichten van oude of verouderde werkplaatsen.Zij bepalen immers in belangrijke mate het leer- en leefklimaat van de leerlingen. Voor alle betrokkenen blijft heteen belangrijke uitdaging om voor deze leerlinggroep een aangename leeromgeving te creëren. Ook moet ervoldoende ruimte worden voorzien voor het stapelen van materialen , het bergen van zwaar materieel en hetopbergen van onderhoudsmateriaal. Een ruimte voor het wegbergen van dure of breekbare gereedschappen enmeettoestellen is eveneens geen overbodige luxe.Daarnaast zijn volgende lokalen, liefst aangrenzend, noodzakelijk:• een goed uitgerust klaslokaal met documentatiecentrum,• een wasplaats,• een kleedkamer,8.2 Algemene uitrusting• Schoolmeubilair• Projector• PC’s• Printer• Software− Tekstverwerking− Rekenblad− Bestandsbeheer8.3 Individueel per leerling• Lasmalletje ter controle van de a-hoogte• Rolmeter: lengte 2.000m• Zijkniptang: toepassing MIG/MAG-lassen• Potlood en afschrijfnaald• Schuifmaat voor het opmeten van plooiwerk en dergelijke• Lashelm met inactische glazen• Lashandschoenen voor het TIG- en MIG/MAG-lassen• Veiligheidsbril3de graad BSO 59Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

• Veiligheidsschoenen• Lederen voorschoot voor het lassen, snijbranden en slijpen• Bril voor het solderen en gaslassen• Hoofdbescherming• Bikhamer• Staalborstel• Universele tang of smidse tang voor het manipuleren van oefenstukken8.4 Gemeenschappelijk klein gerief• Set boren• Zaagboren• Zwaaihoek, klein en groot• Set draadtappen• Haakse slijpmachines voor diameter 125• Haakse slijpmachines voor diameter 240• Handboormachine• Blindniettang met blindnieten• Set doorslagstempels• Set slagnummers en letters• Horizontale- en verticale meet-laser• Stroomtang voor = en ~ stroom• Universeel meettoestel• Set schroevendraaiers ( ook met philips, posidrive en torch-profiel.)• Set imbussleutels• Set kruissleutels• Snelspantangen• Waterpomptang• Bektang• Zijkniptang• Set steeksleutels• Set ringsleutels• Verstelbare spanklemmen van diverse lengten. (sergeanten)• Metaal beitels• Vijlen: driehoekig, vierkant, rond, halfrond en plat van diverse lengten en ruwheden• Bankhamers: 0.5 kg, 1,0 kg, 2,0kg,• Draadmeterkam• Gas flowmeter8.5 Gemeenschappelijke materialen• Slagboormachine• Set steenboren• Lastafels• Las- en voedingskabels• Soepele snoeren• Stopcontacten en stekkers• Aambeeld• Lascel of werkpost met afscherming en afzuiging• Gehoorbeschermers voor slijpwerkzaamheden60 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

• Afzonderlijke slijpruimte• Verlengkabels• Reserve las- en werkstukkabels• Reserve TIG-toortsen en spare-parts• Reserve MIG/MAG-toortsen en spare-parts• Elektroden in voorraad van het rutiele en baische en/of rutiel-basische type in de diameters 2.5, 3.25 en 4.0mm• Plaat- en profielmateriaal voor constructies en lasoefeningen• Elektrodendroogkast voor de bewaren en/of drogen van de basische elektroden• (Temperatuurbereik van 40 tot 350 °C.)• Hydraulische buig- of richtmachine• Snijbrander handbediend, machinale8.6 Gemeenschappelijke machines• Lasmachines voor het BMBE.Gelijk- en wisselstroom• MIG/MAG lastoestellen• MIG/MAG invertor-pulsbron met synergische regeling• TIG-toestellen voor het gelijkstroomlassen• Dubbelstroom TIG-toestellen voor het lassen van aluminium (U)• TIG-toestel van het invertortype, voorzien van volgende instelmogelijkheden: gasvoorstroming, startstroom,up-slope, lasstroom, downslope, kratervullingsstroom, gasnastroming, balans- en frequentieregeling, hoogfrequent,lift arc.• Lasinstallatie voor het gaslassen, vlamrichten en solderen• Snijbrander voor het autogeen snijden• Plasmasnijbrander (U)• Afkantpers• Profiel- en plaatschaar• Guillotineschaar• Ponsmachine, uithoekschaar• Plaatrolmachine• Bandzaagmachine• Hydraulische buisplooimachine• Slijpmolens voor het slijpen van gereedschappen en voor het slijpen van de TIG-elektroden• Schuurbandmachine• Kolomboormachine• Draaibank voor het voorbereiden van ronde stukken en/of buizen• Snijbrandtafeltje (oxy-acetyleen) voor de naadvoorbereidingen van dikke plaat9 BibliografiePlaatbewerking stand van de techniekDr. Wim SerruysISBN 90-807224-1-3LVD CompanyStaalbouwconstructiesJ.H. JonkerenISBN 90-236-0421 0Uitgeverij Nijgh en Van Ditmar3de graad BSO 61Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

Tabellenboek voor metaaltechniekISBN 90 301 5695 3PlantijnProductietechnieken voor werktuigbouwJ.N. MuiserISBN 90 11 011082Educaboek BV CulembourgPolytechnisch zakboekjeISBN 90 622 8087 0Standaard uitgeverijMetals handbook Volume 6American society for metals- Metals Park-Ohio 44073DIN taschenbucher Schweisstechnik 4ISBN 3-410-11971-XBeuth Verlag GMBHLijmen lassen en solderenISBN 90 6376 012 4De Vey Mestdagh Middelburg NederlandTechnologie van het lassenISBN 90 02 17045 9Standaard uitgeverijMaterialenkennis en materiaalbeproevingISBN 90 6376 009 4De Vey Mestdagh Middelburg NederlandLastechnologieISBN 90 6562 087 7Delftse Uitgeversmaatschappij BVKunststoffenISBN 90 10 10318 8Argon ElsevierMetaalkunde en constructieKluwerPublicaties van het Belgisch Instituut voor lastechniekLakenweverstraat 211050 Brussel62 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

10 Nuttige adressenAgoria VlaanderenDiamantbuildingReyerslaan 80B1030 BrusselWebsite: http://www.agoria.be/FechiplastMarie-Louizasquare 49B 1000 BrusselBIL ( Belgisch Instituut voor Lastechniek)Lakenweverstraat 211050 BrusselBIN (Belgisch Instituut voor Normalisatie)Brabançonnelaan 291040 BRUSSELTel.: 02 520 22 33Website: http://www.bin.be/NL/index.htmE-mail: webmaster@ibn.beDBO (Dienst voor Beroepsopleidingen)Koningsstraat 93 bus 31000 BRUSSELTel.: 02 227 14 11Fax: 02 227 14 00Website: http://www.ond.vlaanderen.be/dbo/E-mail: DBO@Vlaanderen.beKVIV (Koninklijke Vlaamse Ingenieurs Vereniging)Desguinlei 2142018 ANTWERPENTel.: 03 216 09 96E-mail: critto@ti.kviv.beWebsite: http://www.ti.kviv.be/crittoFVB (Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid)Koningsstraat 45 bus 41000 BRUSSELTel.: 02210 03 33Website: http://www.fvbffc.be/NAVB (Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in de bouwnijverheid)Poincarélaan 701070 BRUSSELTel.: 02 523 40 93Website: http://www.navb.be3de graad BSO 63Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065

NACEBO (Nationale Confederatie van het Bouwbedrijf)Lombardstraat 34-421000 BRUSSELTel.: (02)545 56 00Website: http://www.nacebo.be/Verbond van Kristelijke Werkgevers en KaderledenTervurenlaan 4631160 BRUSSELTel.: (02) 773 16 80VCB (Vlaamse Confederatie Bouw)Lombardstraat 34-421000 BRUSSELTel.: (02)545 57 49Fax: 02/545.59.07Website: http://www.vcb.beVLOR (Vlaamse Onderwijsraad)Leuvenseplein 41000 BRUSSELTel. : (02)219 42 99Fax : (02)219 81 18E-mail: vlaamse.onderwijsraad@vlor.beWebsite: http://www.vlor.beVIK (Vlaamse Ingenieurskamer)Herentalsebaan 6432160 WOMMELGEMTel.: 03 259 11 00Fax 03 259 11 01E-mail: ing@vik.beWebsite: http://www.vik.beVMM (Vlaamse Milieumaatschappij)A. Van De Maelestraat 969320 EREMBODEGEMTel.: (053)72 64 45Website: http://www.vmm.be/VVKSO (Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs)Guimardstraat 11040 BRUSSELTel.: (02)507 07 30Fax : (02)511 33 57E-mail: info@vvkso.vsko.beWebsite: http://www.vsko.beWTCB (Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf)Maatschappelijke zetelVioletstraat 21-231000 BRUSSELTel.: (02)502.66.90E-mail: info@bbri.be64 3de graad BSOD/2003/0279/065Realisaties Lassen-constructie

Website: http://www.bbri.be/wtcb.htmWTCM ( Wetenschappelijk en Technisch Centrum van de Metaalverwerkende nijverheid)Celestijnenlaan 300C3030 Heverlee3de graad BSO 65Realisaties Lassen-constructieD/2003/0279/065