Download uitgave als PDF - Zuiderlucht

de Euregio‘Dit manifest is net genoeg voor een nostalgisch buurtfeest van een week.’het voor de creatiefste geesten van nu nog altijdvoorbeeldig, een bron van studie en inspiratieis. Dat kan van Maastricht moeilijk wordenvolgehouden. In de Middeleeuwen, vooral in detwaalfde eeuw, was de stad ongetwijfeld van groteculturele betekenis, maar die was toch niet zo grootdat hij schrijvers, kunstenaars en geleerden heeftvoortgebracht die tot ver in de navolgende eeuwen,en ook elders, van canonieke betekenis zijn geweest.Ook een historische benadering vanuit de kunst isdaarom tot mislukken gedoemd, ze zou alleen maarbevestigen dat het allemaal uit en over is.Dat een ambitieus hoofdstadschap ook allecommerciële massacultuur buiten de deur moethouden, behoeft hopelijk geen toelichting. Kunstover mij bekend ook in Maastricht geen existentieel tekort. ” foto Zuiderluchtis iets principieel anders dan amusement, en aandrempelloos amusement bestaat voor zover mijbekend ook in Maastricht geen existentieel tekort.De stad heeft toch al de neiging het gebrek aanwerkelijke culturele vitaliteit te verbloemen, achterquasi-chique manifestaties voor de upper ten,achter luidruchtige ‘evenementen’ voor het plebs.Beide zorgen voor evenveel toeloop van elders alsoverlast voor de bewoners.Voor geëngageerde burgers die zich niet alsheremiet van het sociale leven willen isoleren, is het almoeilijk genoeg zich het geweld van de massacultuurvan het lijf te houden. Een culturele hoofdstad zouzijn bezoekers hoger moeten aanslaan en ze ietsanders, iets beters moeten bieden. Voor het geval ditniet duidelijk genoeg is: er is niets tegen amusement,en aan zijn amusementswaarde voor grote delenvan de bevolking kan geen twijfel bestaan, toch zouAndré Rieu in 2018 geen dag vrij spel mogen krijgenop het Vrijthof.Dat Maastricht zou meedingen naar de titelwas allang bekend. In december 2008 had degemeenteraad daar al toe besloten, 25 novemberjl. heeft de stad samen met een trits anderegeïnteresseerden, waaronder Aken en Luik enzelfs Sittard en Hasselt (mag dat samenraapselnog een stad heten?), een zogenaamd ‘AmbitieStatement’ getekend. Tijdens die bijeenkomstpresenteerde Guido Wevers het artistieke plan metde eenvoudige maar toch deftige titel Via 2018, datde koers van de kandidatuur uitzet.Ik stond sceptisch tegenover de Maastrichtsevoornemens, maar aangezien Guido Weverseen man is met een aanzienlijke staat van dienstgunde ik hem uiteraard het voordeel van detwijfel. Helaas, zijn werkstuk, geschreven naintensief overleg met Jan en alleman, valt niet mee.Minder eufemistisch gezegd: het is een broddellapvan belabberde clichés en quasi-poëtischebezweringen, wat maar weer eens bewijst dat eenrespectabele theaterdirecteur niet automatisch ookeen elegant, overtuigend en ideeënrijk stilist is.Natuurlijk, het zijn maar suggesties, maar ze zijnrichtinggevend. En die richting is, alle verbale misten spray ten spijt, duidelijk herkenbaar. Weverswil dat “de Euregio werkelijk gaat leven.” Jongerentrekken weg, de streek ontvolkt, verpaupering vangrote gebieden dreigt – aan die sombere toekomstmoet Maastricht in 2018 een wending ten goedegeven. Alles wijst erop dat het hele project primairals een vorm van city branding wordt beschouwd.In de taal van bestuurders en ontwikkelaars: alseen mogelijkheid om Maastricht op de kaart tezetten. Daarvoor, zegt Wevers, moet “de ziel vande Euregio” worden getoond. Gevreesd moetworden dat die pas in klinkende munt uit hetafgetobde lichaam tevoorschijn komt als we hetzoeken in een gemythologiseerd verleden waarinCarnaval en de Heiligdomsvaart – Wevers lijkt dieals kroonjuwelen van de Maaslandse identiteit tebeschouwen – nog een reële, zij het uitsluitendconformistische betekenis hadden.Het voorbereidingscomité, lees ik bij Wevers,zal vooral veel “triggeren” en mensen aansporen“hun ding te blijven doen”. Daar spreekt weinigenthousiasme uit. Aan een grote sprongvoorwaarts wordt geen moment gedacht. Vrijwelalle suggesties verwijzen naar het bekende, al tebekende, naar folklore en commercie. Ik noteer:Tefaf en Pinkpop, Aachener Printen en Hasseltsebonbons, de Reuzenfeesten (nooit van gehoord)en de Virga Jessenfeesten (idem), Karel de Groteen Henric van Veldeke (wel van gehoord, zelfsiets van gelezen, maar helaas morsdood), mode,design, computergames, webdesign, interactieveinstallaties en cartoons. En als er kunstenaarsworden gevraagd moeten die “zich verhouden totdit gebied en tot de opdracht die dit gebied zichstelt.”Dat is bij elkaar net genoeg voor een nostalgischbuurtfeest van een week, niet voor een EuropeseCulturele Hoofdstad die een jaar lang voor eeneigentijds, hoogwaardig en gedifferentieerdkunstaanbod moet zorgen. Misschien is dat ookwel wat veel gevraagd. Dan zou de conclusiemoeten luiden dat het geen ramp is als Maastrichtstraks niet tot Culturele Hoofdstad wordt gekozen,aangezien dat toch een aanfluiting zou zijn,belangrijker is het dat de stad zich werkelijk totcultuurstad van betekenis ontwikkelt. Voor hetwoon- en vestigingsklimaat van de stad zou datop den duur ook meer opleveren dan de zeepbeldie op zijn laatst in 2018 jammerlijk uiteen zouspatten. Mijn advies: ben met minder tevreden, mikhoger.De miljoenen die nu bij elkaar worden geharktkunnen beter worden besteed dan aan een bijvoorbaat vergeefse zoektocht naar de verlorenziel van de Euregio. Investeer liever in ambitieuzeinstellingen en opleidingen, studie- en debatcentra,gezelschappen en werkplaatsen, essayistischereflectie en journalistieke begeleiding – haal hetgeld desnoods weg bij de plaatselijke universiteiten andere al te zelfgenoegzame instellingen.Neem een voorbeeld aan de Romeinse keizers ende Florentijnse stadsbestuurders: die tastten diepin hun geldbuidels om de grootste ‘autonome’kunstenaars en denkers voor hen aan het werkte zetten, om de ateliers en academies, in hevigeonderlinge concurrentie, uit te dagen tot nogvermeteler, nog onmogelijker werkstukken. Enweet bovenal: Rome en Florence zijn ook niet opéén dag gebouwd.Cyrille Offermans is cultuurcriticus en schrijver.Dit is het vijfde artikel in een reeks over dekandidatuur van Maastricht om in 2018 CultureleHoofdstad van Europa te worden. Eerderebijdragen waren van Stijn Huijts, Peter Fransmanen Guido Wevers (gedrieën), Leo zum Vörde siveVörding en Eric Wetzels. Emile Hollman schreefeen reportage vanuit het Noord-Franse Lille, desuccesvolle Culturele Hoofdstad van 2004.15 www.zuiderlucht.eu januari 2010