ZielenEngelenburchtPascalle Mansvelders heeft het Odaperk in Venray omgetoverd tot een engelenburcht. Maarhaar tentoonstelling This Gun’s for Hire biedt geen bekoorlijke engelenhemel, eerder eenbeklemmende bezetting. Het probleem met engelen blijft: je moet erin geloven. Anders doeje niet mee. door Saskia van der KroefOnlangs voelde schrijver Kluun, bekend van denu verfilmde bestseller Komt een Vrouw bij de Dokter,zich geroepen ten strijde te trekken tegen het ‘rabiateatheïsme’ dat opiniemakers, wetenschappers enfilosofen voortdurend zouden uitdragen. In het essayGod is Gek: De Dictatuur van het Atheïsme beticht hijdie groep van zendingsdrang. Hij neemt het op voorde volgelingen van zowel christendom <strong>als</strong> nieuwespiritualiteit, die tegenwoordig niet meer serieuszouden worden genomen door de “opiniërende,vooral links-intellectuele media”. Veel leverde hetniet op, want het manifest werd net <strong>als</strong> zijn debuutromangenadeloos gekraakt door recensenten. Zelfsin religieuze hoek.Mother Mary (or how to not forget things that will never go away). foto’s Jacques PeetersToch valt Kluuns stelling niet geheel te verwerpen.Geloven is niet bon ton, althans niet in cultureelcorrecte kringen. Een intellectueel of kunstenaardient zich met kritische distantie tot zijn onderwerpof beeldtaal te verhouden, helemáál <strong>als</strong> het gaat omgodsdienstige, laat staan esoterische verwijzingen.Wie dat niet doet, moet het doen met een specifiekpubliek. En met scepsis en onbegrip vanuit het‘links-intellectuele’ kamp, waar zich toch nogaltijd de meeste signalerende en recenserendekunstliefhebbers ophouden.Het heeft de Venlose kunstenares PascalleMansvelders (1963) er niet van weerhouden omzich helemaal op engelen te richten. Haar artistiekecv (ze is opgeleid <strong>als</strong> kunsthistorica en actief <strong>als</strong>curator) blijkt thematisch extreem consequent: zemaakte engelenbillboards die geplaatst werden bijgevaarlijke verkeersplekken of herdenkingsplaatsen,produceerde een engelenkalender en engelenpostersen installeerde een engelpaviljoentje in de openbareruimte. Het merendeel van deze projecten schaardeze onder de charitatieve stichting ArtsAndAngels,opgericht ten behoeve van kinderwelzijn.Haar vrije werk bestaat uit seriesolieverfschilderijen van hedendaagse engelen. Hetzijn dubbelzinnige portretten op basis van kinderenen volwassenen uit haar directe omgeving, vaakgeschilderd op werkelijke grootte.Lapt Pascalle Mansvelders de voorschriften vande gevestigde, theoretiserende kunstwereld aanhaar laars? Het antwoord is ja. Liever richt ze haarpijlen op kinderen, zo blijkt uit haar eerste soloexpositieThis Gun’s for Hire in Odapark in Venray.Speciaal voor deze gelegenheid produceerde dekunstenares een meeneemkrant over ‘supermensen’(engelen dus) voor kinderen, waaraan ook kinderenbijdroegen. Bovendien werden Mansvelders’schilderijen bewust laag gehangen, om de kleintjeshet kijken te vergemakkelijken. Vier van de vijf inOdapark getoonde series bestaan ook nog eens uitkinderen - met vleugeltjes weliswaar. De attributendie Mansvelders haar engelkinderen meegaf, zijn danweer minder kindvriendelijk: elektrische gitaren,stanleymessen, pistolen, jachtgeweren, ja zelfsmitrailleurs en ontstekingsmechanismen duikenop. Niet zelden worden die wapens rechtstreeksop de beschouwer gericht. This Gun’s for Hire isduidelijk geen bekoorlijke engelenhemel, eerder eenbeklemmende bezetting. Odapark <strong>als</strong> engelenburcht.De bewapening blijkt een relatief recenteontwikkeling te zijn in Mansvelders’schilderkunstige oeuvre. De expositie valt uiteen intwee delen, verdeeld over het met daglicht gevuldetheehuis en de meer gesloten benedenruimte.In het theehuis is het allereerste engeltje vanMansvelders te zien, gemaakt in de jaren negentig:een in wit hemd en broekje gestoken jongetjevan een jaar of zes, staand op een wolk. Hij heeftsmetteloze verenvleugels en is geschilderd tegeneen zacht blauwe, egale achtergrond. In zijn handgeen pijl, maar een stokje dat doet denken aan hetkeukenhulpje voor het uitlepelen van een pak vla.Op de onderzijde van het doek staat in kapitalen:who else is gonna bring you a broken arrow, ontleend aan22 www.zuiderlucht.eu januari 2010
in Venrays i c i l i a a n s e n o t i t i e s‘Engelen zijn meer Pop Art dan een colaflesje.’Mamma Siciliaeen songtekst van Rod Stewart. Ze heeft er een lichtelaag gesso (gips) opgebracht,wat het effect geeft vaneen waas.Uit de twee andere vroege series in het Odaparktheehuis(getiteld Myths en American Dream) blijktdat de kunstenares dit stereotype snel verlaten heeft.American Dream vormt een coherent zesluik vanslapende kinderen in close-up, van wie de vleugelsmaar nauwelijks zichtbaar zijn. Wat domineert zijnde kleuren van de Amerikaanse vlag, de deken waarinde engelkinderen zich hebben gekronkeld. In Myths,vier dynamische portretten van dezelfde jongentegen een glitterende, zilverkleurige achtergrond, zijnde vleugels opgevat in het tovenaarscapeje waarmeehij showt. En in Mother Mary (or how to not forget thingsthat will never go away), het schilderij dat de overgangvormt tussen de twee ruimten, en tussen het goedeen kwade wapentuig, heeft de blote peuter helemaalgeen vleugels.De benedenzaal staat in het teken van Mansveldershuidige engelen. Die hebben werkelijk niets temaken met ons traditionele engelbeeld, of met degoedmoedige serafijnen, cherubijnen, aartsengelenen gewone engelen uit de kunstgeschiedenis. Zozijn onder andere Bruce Springsteen (veel titels zijnontleend aan Springsteen-songs) en Rob Scholtevoorgesteld <strong>als</strong> levensgrote vallende engelen. Onderde noemer Choose your Weapon zijn de met wapensen zwarte maskers uitgeruste, gevleugelde kinderengeschaard. Deze schilderijen zijn duisterder,dwingender en confronterender dan het voorgaandewerk – iets wat naast de meer beladen thematiekook in de in technisch opzicht steeds overtuigenderschilderstijl ligt besloten. De composities hierzijn gewaagder, de stijl directer. Met slimme inzetvan egale achtergronden, scherpe contouren, eenrealistisch coloriet en levensechte dimensies zetMansvelders alles in het werk om de engelen ultiemsterk uit te laten komen, ze echt te laten spreken.Voor Mansvelders’ gehele oeuvre geldt dat hetzwaar op de erfenis van de Pop Art leunt. Directheid,herkenbaarheid, herhaling, toegankelijkheid,reproduceerbaarheid, anti-intellectualisme: het zijnallemaal elementaire Pop Art-strategieën, die inmeer of mindere mate door de kunstenares wordeningezet. Mansvelders, die ooit afstudeerde op derelatie tussen Pop Art en reclame en daar begin jarennegentig een omvangrijke expositie over maakte,heeft dat onderzoek onmiskenbaar het atelieringetrokken. Het mag er vervolgens middels eenverrassend onderwerp en in nogal uiteenlopendevormen weer uit zijn gekomen, toch is er eenduidelijke constante. In zowel de semi-commerciëleArtsAndAngels projecten <strong>als</strong> de expositie in Odaparkis het toverwoord ‘communicatie’.Adam Raised a Cain.Laat communicatie nu precies de reden zijn voorhaar onderwerpkeuze. Mansvelders baseert zich ophet aloude idee van engelen <strong>als</strong> boodschappers, dieons iets te vertellen hebben. Engelen, zo schrijft zein de kinderkrant, zijn de enige wezens die in bijnaalle geloven en godsdiensten voorkomen. Ze zijn vanalle tijden, ze zijn er voor iedereen en daarmee “meerPop Art dan een colaflesje”, volgens een vraaggesprekin 2005. Toch is dat wel een wat al te gemakkelijkeaanname. Mansvelders’ engelen komen weliswaartot ons in een persoonlijke, geactualiseerde en dusgeseculariseerde vorm, het is moeilijk de religieuzeof spirituele connotatie buitenboord te zetten.Waar ze moeiteloos kan bouwen op de ongeremdeverbeeldingskracht van kinderen, zullen volwassenen(en niet alleen de Kritische Intellectueel) zich mindermakkelijk laten verleiden. Het probleem met engelenblijft: je moet erin geloven. Anders doe je niet mee.Misschien dat Pascalle Mansvelders om die reden inOdapark nog meer communicatiemiddelen aanwendt.In de presentatie spelen namelijk ook teksten(de titels) en zelfs rookwolken en popmuziek een rol.Op eerdere doeken waren de titels -complete zinnen afkomstig uit songteksten - in hetwerk geschilderd; voor de recentere series Chooseyour Weapon en Falling (Apart) zijn ze prominent opde muren aangebracht. Het is, samen met de drogerookmachinelucht en de rockklanken in de verte,wat over the top… Zo’n zintuiglijke overkill belet jeom geconcentreerd te kijken. Dat is zonde, wantMansvelders is een uitstekende schilder. Je zou bijnawensen dat ze nu eens niet haar engelen en niet haarcommunicatie-impuls, maar juist en alleen haarartistieke medium verder ging uitdiepen. Een kwestievan ‘Choose your Weapon’ wellicht. Ook met devolledige aandacht op de schilderkunst kan PascalleMansvelders (nog) vele zieltjes winnen.This Gun’s for Hire, solo van Pascalle Mansvelders t/m28/2 in Odapark Venray. www.odapark.nlIk neem het je kwalijk, Mamma Sicilia, dat je me zòlang zò nadrukkelijk hebt afgewezen, dat ik een paarmaanden geleden jouw schoot heb moeten verlaten.De moeite die ik heb gedaan om het jou naar de zin temaken is voor niets geweest, net <strong>als</strong> mijn aanhoudendevraag om liefde, geborgenheid en begrip.Toen ik naar je toe kwam, Mamma Sicilia, dacht ikdat jouw Griekse naam Trinacria mij troost zou biedenvoor alles wat ik op het Nederlandse gymnasium hebverprutst. Is het misschien daarom dat je me niet hebttoegestaan om me aan je drie Griekse borsten te laven?Opgedroogde, perkamenten, uitgeleefde borsten zijnhet voor mij gebleven, ook al weet ik dat jij nog langniet bent uitgeleefd, Mamma Sicilia. Dat je tot het eindeder dagen met je onmetelijke goedheid iedereen in jewarme omhelzing koestert: asielzoekers, gelukzoekers,armen, rijken, toeristen, brandstichters enmaffiaknechten. Zelfs de duizenden en duizendenloslopende honden en katten, die geen huis en haardhebben gevonden, worden door jou in leven gehoudenen door jou gevoed.Alleen ik niet. Wat heb ik misdaan, Mamma Sicilia, datje me zo hardvochtig hebt bejegend? Zeker, ik heb weleens een sinaasappel uit de tuin van mijnachterbuurman signor Baviera gepikt. En ik heb weleens een leeg sigarettenpakje uit het raam van de autogegooid, toen ik nog rookte. En ik heb zelfs wel eensin jouw Ionische Zee geplast, maar dat kwam omdat ikhet niet langer kon ophouden. Dat moet jij toch kunnenbegrijpen, Mamma Sicilia, want jij laat je water en jeuitwerpselen toch ook op verschillende plaatsengewoon de azuurblauwe zee in stromen.Ik heb je willen behagen, maar ik heb ook wel eenslelijke dingen over je gezegd. Maar dat zijn voor jou tochgeen doodzonden, Mamma Sicilia? Jij hebt in je langeleven toch veel ernstiger dingen meegemaakt! Je bentveroverd en verkracht door Grieken, Romeinen,Spanjaarden, Arabieren, Habsburgers, Noormannen endoor wie eigenlijk niet. Maar toch niet door mij!Nooit heb je me een waarschuwing gegeven, nooit hebje me gezegd dat ik mijn leven moest beteren, nooit hebik mij een slechte zoon getoond, en toch heb je me in desteek gelaten. Geen enkele moeder, Mamma Sicilia, kantoch zo meedogenloos tegen een van haar kinderen zijndat ze het volkomen negeert, zo<strong>als</strong> jij met mij hebtgedaan! Zo<strong>als</strong> zoveel van je zonen, Mamma Sicilia, benik naar andere oorden vertrokken. Ik heb je achtergelatenmet je geliefde onderdanen, met je eeuwigestormen, je adembenemende hitte, je uitgedroogdeland, dat binnenkort in een woestijn zal veranderen.Mocht je spijt krijgen van je hardvochtigheid, MammaSicilia, bel me dan even en sluit me voor eeuwig in jearmen. Krijg je geen spijt, dan is het tussen onsdefinitief afgelopen. Dan is het: “Addio, Mamma Sicilia,addio per sempre.”PIETER BEEK23 www.zuiderlucht.eu januari 2010
Change language