6BOUWSTENEN VAN DIENSTENINNOVATIEWanneer we praktijkcases van <strong>diensten</strong>innovatie onderde loep nemen, dan valt <strong>met</strong>een de ruime verscheidenheidervan op. Ondernemingen die innoveren <strong>met</strong><strong>diensten</strong> beschikken dan ook over een brede waaieraan mogelijkheden om de <strong>diensten</strong>innovatie vorm tegeven 1 . Bij de uitbouw van innovatieve <strong>diensten</strong> kunnenze bijvoorbeeld werken aan:• Aanpassingen aan het businessmodel of het verderontwikkelen van de marktkanalen.vb. iBOOD.com is een Europese webwinkel die maaréén product per dag aan<strong>biedt</strong> (’Internet’s best onlineoffer daily’). Die aanbieding is dan maximaal24 uur geldig en het product is slechts in een beperkteoplage beschikbaar.• De ontwikkeling van Web 2.0-<strong>diensten</strong>toepassingendie uitgebouwd worden rond een webplatform<strong>met</strong> interactieve gebruikerstoepassingen.vb. Putzeys Kredietservice is een hypotheekverstrekkerdie de stap gemaakt heeft van een klassiekfysiek kantorennetwerk naar een interactiefwebplatform <strong>met</strong> diverse communicatiekanalen(e-mail, chat enzovoort).• De uitbouw van netwerken en allianties.vb. Toetreding tot Lufthansa City Center, een internationaleorganisatie die reisbureaus in 160 landengroepeert, verhoogt voor de reisorganisatorOmnia niet alleen de marktkracht, maar draagtook bij tot het bereiken van een hoge servicegraaden een consistente dienstverleningskwaliteit in eengroot aantal landen.• Het verhogen van de customer service en de customerexperience.vb. Colora, de franchiseketen van BOSS paints,zet sterk in op kwaliteit en klantgerichte service.De opgebouwde knowhow op het vlak van het aanbrengenvan verf wordt benut voor het verschaffenvan professioneel en doelgericht klantadvies ’<strong>met</strong>passie voor verf’.• De uitbouw van service- en maintenance-activiteiten.1 Een impressie van de vele mogelijkheden wordt geschetst in hetinspiratiedocument ‘37 ways voor <strong>diensten</strong>innovatie’, zie www.slideshare.net/marcnewshoestoday/37-ways-<strong>diensten</strong>innovatievb. Z-vending beheert automaten voor het uitlenenen terugbrengen van arbeidsmiddelen zoalsgereedschappen. Alle leenbewegingen worden geregistreerden gekoppeld aan personen zodat hetexact verbruik per persoon bekend is en medewerkersbewuster omgaan <strong>met</strong> materialen. De bevoorradingen bestelling bij leveranciers is bovendiengekoppeld aan een beheerssysteem zodat dat efficiëntkan gebeuren.• De ondersteuning van het <strong>diensten</strong>proces <strong>met</strong> ICT.• ...vb. BeeClever heeft een webplatform ontwikkeldwaar slimme ondernemers en clevere consumentenelkaar vinden <strong>met</strong> behulp van digitale voordeelbonnen,ook wel eCoupons genoemd.Uit die voorbeelden blijkt dat <strong>diensten</strong>innovatie vaaksterk verweven is <strong>met</strong> diverse andere types van technologischeen niet-technologische innovatie. Meernog, radicale <strong>diensten</strong>innovaties zijn vaak hybride innovatieswaarbij er een versmelting plaatsheeft vaneen ‘pure’ dienst <strong>met</strong> bijvoorbeeld een (nieuw) product,of een (nieuwe) technologie, of een (nieuw) verdienmodel.Diensteninnovaties zijn daardoor typisch multidimensioneel.Om <strong>diensten</strong>innovatie beter te typeren, presenterenwe daarom een eenvoudig model (zie Figuur 6)dat toelaat de innovatie te beschrijven in termen vande onderliggende bouwstenen. Dat model is gebaseerdo.a. 2,op (i) een algemene verkennende literatuurstudie3,4rond <strong>diensten</strong>innovatie en (ii) een analyse van praktijkvoorbeelden.Het model bevat een stevig kader voorhet consistent beschrijven van <strong>diensten</strong>innovaties en<strong>biedt</strong> tegelijkertijd voldoende flexibiliteit om rekeningte houden <strong>met</strong> het heterogene karakter van individueleinnovatiecases.Zoals kort aangehaald in hoofdstuk 3 kan een dienstin drie belangrijke componenten ontbonden worden,2 Päällysaho, S. & Kuusisto, J. (2008). Intellectual property protectionas a key driver of service innovation: an analysis of innovativeKIBS businesses in Finland and the UK, International Journal ofServices Technology and Management 9(3/4), 285-304.3 den Hertog, P. (2000). Knowledge-intensive business as co-producersof innovation, International Journal of Innovation Management,4(4), 491-528.4 Forfás (2006). Services Innovation in Ireland – Options for InnovationPolicy.30 ▌Bouwstenen van <strong>diensten</strong>innovatie
namelijk: het resultaat, het proces en de relatie. Deomzetting van een goed idee in een nieuwe dienst, ofde doorontwikkeling van een bestaande dienst wordtin de eerste plaats dan ook gerealiseerd door vernieuwingenin één of meer van die elementen. Maar er ismeer. Zo blijkt dat de <strong>diensten</strong>innovatie in de praktijkvaak gerealiseerd wordt door te werken op één of meervan de volgende elementen:Figuur 6: Bouwstenen van <strong>diensten</strong>innovatieProduct entechnologieInformatie enkennisStrategischepositioneringDiensteninnovatieOrganisatieenpersoneelDiensteninnovatie is dus een hybride combinatie vanvernieuwingen in één of meerdere van de bovenvermeldedimensies. Dat komt in het bijzonder tot uitingbij meer radicale <strong>diensten</strong>innovaties, zoals zal blijkenin de volgende secties.6.1 Bouwsteen 1:Strategische positioneringHet succes van nieuwe <strong>diensten</strong> hangt sterk samen<strong>met</strong> een zorgvuldig uitgekiende strategie, en is gebaseerdop een doordachte toekomstvisie en diep inzichtin onder andere technologie-, klant- en marktontwikkelingen.De ontwikkeling van nieuwe <strong>diensten</strong> looptbijgevolg parallel <strong>met</strong> het maken van ingrijpende keuzesop het vlak van de positie van de onderneming inde markt en in haar netwerk, en de wijze waarop deonderneming in interactie treedt <strong>met</strong> die partijen. Eenduidelijke positionering bepaalt mee de wijze waaropde organisatie waarde kan creëren voor de stakeholdersen de klanten in het bijzonder. Die positioneringlaat toe zich duidelijk te onderscheiden van de concurrentieen een unique selling proposition uit te bouwen.ICTOp de strategische positioneringdimensie kan gewerktworden door onder andere de creatie van nieuwe busi-Klantinteractienessmodellen, waardeproposities, netwerken, nieuweverkoopskanalen, innovatieve klantensegmentatie,nieuwe <strong>diensten</strong>concepten enzovoort.Case: Royal DoctorsMedische zorg op maat via internationaal netwerkJoris Vanvinckenroye, een van de oprichters vanRoyal Doctors, omschrijft de missie van het bedrijfals “het vormen van een netwerk van debeste artsen in de wereld om op die manier patiëntente voorzien van de best mogelijke zorg”.Uniek in de aanpak van Royal Doctors is dat hetvoor de uitvoering van die dienstverlening eeninternationaal netwerk van ziekenhuizen en specialistenheeft uitgebouwd. Die netwerkaanpaklaat toe om adequaat in te spelen op de individuelezorgbehoefte van elke patiënt door wachttijdensterk te reduceren en onderzoeken samente bundelen. Zo vinden de preventieve medischeonderzoeken plaats in Duitsland, Frankrijk, Zwitserlanden Luxemburg, gebeuren de behandelingenen medische ingrepen in 45 ziekenhuizenwereldwijd, en kan er voor de second opinion-diagnoseeen beroep gedaan worden op een multidisciplinairteam van 150 specialisten.Bovendien werkt Royal Doctors diverse initiatievenuit om de patiënten zorg uit handen te nemen.Behalve de directe behandelzorg wordener bijvoorbeeld <strong>diensten</strong>formules uitgewerkt omde behandeling in optimale omstandigheden telaten verlopen, waarbij verblijf in een aangepastkader wordt aangeboden, en het vervoer en diverseandere zaken voor de (buitenlandse) patiëntgeregeld kunnen worden.6.2 Bouwsteen 2:Product en technologie‘Pure’ <strong>diensten</strong> zijn ontastbaar (zie hoofdstuk 3). Deonderscheidende eigenschap ‘ontastbaarheid’ is doorde grote verwevenheid tussen <strong>diensten</strong> en productenechter niet absoluut: in de praktijk dragen vele <strong>diensten</strong>een tastbaar element in zich en vele productenworden vergezeld van een dienst (bijvoorbeeld installatie,kalibrering, gebruikersopleidingen, dienst na verkoop).Alsmaar vaker worden voor het oplossen van het be-Bouwstenen van <strong>diensten</strong>innovatie ▌31