layout magma 4 2001 def - Genootschap van Maag-Darm-Leverartsen

▲ORATIEbinnen de kindergeneeskunde ministaatjes van expertise worden met eeneigen taal en cultuur. Dat is noch binnen de geneeskunde – aan elkaar –noch aan zieke kinderen en hun ouders goed uit te leggen. Aan de anderkant zijn subspecialisaties belangrijk om kennis van ziekten en hun behandelingte vergroten en te verdiepen. Om deze vooruitgang te kunnen blijvenwaarborgen, zijn (kinder)arts-onderzoekers noodzakelijk, dat wil zeggen:personen die een brug kunnen slaan tussen enerzijds fundamenteelonderzoek in ziektemodellen en anderzijds translationeel onderzoek bij endaadwerkelijke behandeling van patiënten. Gezien de grote kans op eentekort aan kinderarts-onderzoekers pleit Verkade voor een actief opleidingsbeleid.Hij meent dat artsen zo vroeg mogelijk moeten beginnen met hetaanleren van wetenschappelijke vaardigheden. Een gedegen wetenschappelijketraining moet idealiter worden afgerond met een promotie, vóórdatwordt begonnen met klinische activiteiten in het kader van een specialistischevervolgopleiding.Verkade bepleit daarom een differentiatie van artsenmet patiëntenzorg, onderwijsexpertise of onderzoeksexpertise. Ofwel:‘transdifferentiatie’, dwars door alle specialismen heen. Hierin ziet Verkadevoor de toekomst ‘een spannende uitdaging’.Live and let dieIn zijn oratie De kunst van het (niet) sterven bespreekt dr. Han Moshagede experimentele hepatologie en gastro-enterologie. Om maag-, darm- enleverziekten beter te behandelen, is het volgens hem nodig inzicht te krijgenin de manier waarop cellen in ons lichaam doodgaan. Tegelijkertijdmoeten strategieën worden ontwikkeld om deze celdood te beïnvloeden.Ook pleit Moshage voor een aanpak om kennis in Nederland niet te latendoodbloeden.Leverziekten behoren tot de toptien van doodsoorzaken. Een belangrijkereden daarvoor is dat ze niet of slecht behandelbaar zijn. Meer inzichtin cellulaire processen bij leverziekten is daarom nodig. Dat zal tot nieuwebehandelmethoden leiden.Twee typen cellen zijn daarbij van belang: hepatocyten(verantwoordelijk voor de leverspecifieke functies) en stellaatcellen(verantwoordelijk voor de opslag van vitamine A en de productie van bindweefselvoor structuur en stevigheid van de lever).Onderscheid moet worden gemaakt tussen acute en chronische leverziekten.Bij acuut leverfalen sterven hepatocyten in korte tijd massaal. Bijchronische leverziekten verloopt dat geleidelijker. Stellaatcellen spelen bijchronische leverziekten een kwalijke hoofdrol. Zij gaan prolifereren en producerenveel meer bindweefsel dan nodig is, wat leidt tot verbindweefselingvan de lever.Voor een betere behandeling van patiënten met leverziekten zijn strategieënnodig om enerzijds hepatocyten niet te laten sterven en anderzijdsexcessieve bindweefselvorming tegen te gaan, dat wil zeggen: stellaatcellenwél te laten sterven. Daarvoor moet meer inzicht worden verkregen in dewijze waarop hepatocyten sterven en stellaatcellen prolifereren.ziekten die gepaard gaan met celdood, treden beide vormen van celdoodop, waarbij één van de twee domineert.De vraag is welke vorm van celdood domineert bij een gegeven leverziekte.Hoewel nog niet voor elke leverziekte duidelijk is wat de dominantevorm van celdood is, lijkt het erop dat bij acute hepatitis en acuut leverfalende apoptotische celdood domineert, terwijl bij chronische, vooral cholestatische,leverziekten necrose dominant lijkt. Overigens bestaat bij deze onderzoekeneen aantal praktisch problemen. Zo is nog niet bekend of het blokkerenvan alleen apoptotische celdood voldoende is om het sterven vanhepatocyten te voorkomen en de patiënt te redden.Veel concepten en strategieënvoor leverziekten gelden ook voor chronische darmziekten, zoals deziekte van Crohn en colitis ulcerosa.KENNISNaast het wel en wee van cellen vraagt ook de kennisontwikkeling inNederland aandacht. Nederland heeft haar leidende positie op het gebiedvan onderwijs en wetenschappen in hoog tempo verkwanseld. Hoe kan hettij worden gekeerd?Volgens Moshage moet op de eerste plaats het onderwijs worden verbeterden aantrekkelijker worden gemaakt. Een andere verbetering: toegangtot de universiteit wordt uitsluitend bepaald door de intellectuele capaciteiten niet de financiële middelen van de student. Ambitie en boven het maaivelduitsteken moeten van hun negatieve imago worden ontdaan. Daarnaastmoet meer geld worden geïnvesteerd in wetenschap en moet de verdelingvan geld over de verschillende geldstromen zorgvuldig plaatsvinden. Eenstructurele versterking van de eerste geldstroom voor universiteiten is noodzakelijk.Hiervoor is een omslag in het denken in politiek Den Haag eenmust.Tevens moet een krachtige lobby op gang komen om de verantwoordelijkepolitici te bekeren. Universiteiten kunnen ook zelf bijdragen aan eenbeter onderzoeksklimaat: samenwerking en afstemming tussen universiteitenleidt tot beter rendement. Ten slotte dient voor onderzoekers een duidelijkcarrièreperspectief te bestaan.Prof. dr. Han Moshage,Universiteit vanGroningen.In de celbiologie bestaan grofweg twee typen celdood. De één is apoptose(geprogrammeerde celdood), waarbij de cel actief een zelfdodingsprogrammauitvoert. Dit gereguleerde proces geeft ruimschoots de mogelijkheidgericht in te grijpen. Daartegenover staat necrose (passieve celdood),een proces waarbij de cel niet of nauwelijks iets kan beslissen. Het is veelaleen brute aanslag op de cel. Herstel is niet meer mogelijk. Bij de meesteMAGMA 84