De Heeren van Alkmaer - Gemeente Alkmaar

name Holland. De rond het jaar 1749 actieve burgerweging kwam in zijn opvattingen
overigens helemaal niet aan bod. De oligarchische politieke structuur
bleef dan ook gehandhaafd. Toen hij de eisen van de burgerbeweging vernam
zou Willem IV hebben uitgeroepen: ‘dit soude beginnen te gelijken na een
democratie, de ergste van alle regeeringen’.
Na de voortijdige dood van Willem IV in
1751 herstelden de regenten zich weer van
de schrik en nam de macht van de steden
dientengevolge weer toe. Erfstadhouder
Prins Willem V was in 1751 nog maar
drie jaren oud en bleek eenmaal volwassen
geen sterke persoonlijkheid. De status
quo bleef dus goeddeels gehandhaafd.
Maar de tegenstellingen tussen Oranje
en de regenten aan de ene zijde en de
patriotten (burgerij) aan de andere
zijde namen sterk toe.
Rond 1784/1785, toen de oppositie van
de zogenaamde ‘patriotten’ steeds sterker
werd, schetste een van hen dat Alkmaar
volgens hem de prooi was ‘van eene
cabaal, die haar na willekeur regeerde, de Stads Finantie genoegzaam geruineerd,
terwijl die weinige Regenten importante voordeelen trokken; de Burgerij, die uit
vreeze voor sommigen hunner Regenten nergens hulp durfde zoeken, met hardheid
behandeld; alles onderworpen aan het despotismus van eenige weinige
Aristocratische Regenten’.
Ondanks een politiek intermezzo van de patriottenbeweging, bleef het bestaande
regenteske bestuurssysteem tot 1795 feitelijk ongewijzigd. Maar vanaf dat jaar
stapelden de wijzigingen in de samenstelling en werkwijze van het stedelijke
bestuur zich in sneltreinvaart op.
Het stadsbestuur in de Bataafs-Franse tijd
Tijdens de Republiek der Verenigde Nederlanden vormden alleen de steden
eigenlijk gemeenten. De steden waren staten of staatjes in de staat. Zij beschikten
over de in de loop der eeuwen verkregen privilegiën, die aan de steden zeer
uiteenlopende rechten en vrijheden verzekerden. De dorpen echter bezaten geen
staatsrechtelijke bevoegdheid.
De staatsregelingen ten tijde van Bataafse Republiek maakten afwisselend (in
1798) de gemeenten tot zuiver administratieve lichamen, zonder onderschei-
24
Jhr. Gerard van Egmond van de
Nijenburg, lid van de vroedschap en
burgemeester van Alkmaar 1646 -
1712