De Heeren van Alkmaer - Gemeente Alkmaar

6. DE SCHEPENEN
De schepenen waren aanvankelijk zowel met het plaatselijk bestuur als met de
rechtspraak belast. Op het platteland is dit vaak eeuwen langer het geval geweest
dan in de steden, waar in de 14 e eeuw voor de zaken van bestuur ook burgemeesters
en raden optraden, de laatste in de 15 e eeuw uitgebreid tot vroedschappen,
waardoor de taak van de schepenen steeds meer en ten slotte uitsluitend tot
het rechterlijke gebied beperkt werd.
Al in Alkmaars stadsrechtprivilege van 11 juni 1254 is sprake van schepenen als
plaatselijke rechters, die door de grafelijke vertegenwoordiger, de schout, werden
aangesteld. De oudste vermelding van schepenen in een akte dateert van 30 sept.
1266.
Hertog Albrecht van Beieren hield de benoeming van schepenen aan zich bij zijn
handvest van 18 mei 1376, waarbij de jaarlijkse vernieuwing op kerstavond werd
bepaald. Op 24 nov. 1579 besloot de vroedschap dat schepenen (niet tot de
vroedschap behorend) toch mochten meestemmen over alle zaken Stad en Land
betreffende, maar niet deelnemen aan het opmaken van de nominaties voor de
nieuwe wet en de vroedschap.
Op 29 dec. 1579 werden de stadszaken aan de schepenen onttrokken maar, na
hun beklag hierover, op 28 jan. 1580 werd dit besluit weer teruggedraaid mits
schepenen bij de aanvaarding van hun ambt ook de eed als de vroedschappen
aflegden. Op 9 mei 1586 werd zelfs goedgevonden, dat zij over alle zaken zouden
mogen ‘compareren’ en stemmen, mits zij de eed van geheimhouding zouden
afleggen. Bij de buitengewone regeringsverandering van 22 febr. 1610
bepaalden de daarmede belaste commissarissen van de staten van Holland, dat
schepenen, geen vroedschap zijnde, geen plaats of stem in het college zouden
hebben, maar alleen de justitie zouden voltrekken en de keuren maken.
Niettemin vond de vroedschap het op 30 dec. 1610 goed, hen jaarlijks de ‘resumtie’
te doen bijwonen van de ordonnantie betreffende de stads-accijnsen.
Overdracht van vastgoed had steeds plaats ten overstaan van 2 schepenen, die
daarvan een door hen gezegelde acte verleenden.
Vanaf eind 1749 waren jaarlijks 3 van de 7 schepenen aangewezen als commissarissen
voor de ‘gemeenelands-middelen’ in het ressort Alkmaar. De betrekking
van schepen was niet erg gewild en ‘menigvuldig’ waren de verzoeken om niet
op de nominatie gebracht te worden. Om nu niet tot een lagere klasse van burgers
te moeten afdalen en ‘het declin van zoo aanzienlijk collegie te voorkomen’,
besloot de vroedschap op 9 dec. 1769, dat haar 4 jongste leden vanaf hun aanstelling
minstens driemaal schepen moesten zijn. Deze bepaling werd op 19 okt.
59
Schepenzegel van Willem de Wilde,
schepen in 1399