RVS-Jaarverslag-2015

maatschappelijke of politieke partijen in gedetailleerde regeer-,
bestuurs- of beleidsakkoorden worden vastgelegd.
Die ontwikkeling stelt hoge eisen aan de kwaliteit van de
besluitvorming. Indien bij de uitvoering van afspraken nut,
noodzaak en doelmatigheid, of juridische juistheid en
consistentie van de verlangde maatregelen niet meer getoetst
kunnen worden, vergt dit dat voldoende kennis van en inzicht
in juridische mogelijkheden en beperkingen op het moment
van overleg en overeenstemming aanwezig zijn.
Tegen deze achtergrond is het zorgelijk om vast te stellen dat
de aanwezigheid van juridische kennis en vaardigheid op het
moment van beleidsvoorbereiding en besluitvorming eerder af
dan toe lijkt te nemen. Op de terugloop in de afgelopen
decennia van het aantal juristen in de Tweede Kamer en de
ministerraad is al vaker gewezen. Die ontwikkeling zet zich
thans voort in de bestuursraden van de departementen en het
college van secretarissen-generaal. Binnen de departementen is
de verantwoordelijkheid bij de voorbereiding van maatregelen
en beslissingen verder verschoven naar beleidsafdelingen;
afdelingen wetgeving en juridische zaken dienen te vaak nog
slechts om het juridisch toilet te verzorgen van beleidskeuzen
die elders gemaakt zijn. Betrokkenheid van juristen vormt op
zichzelf geen graadmeter of waarborg voor juridische kwaliteit.
Het met elkaar verenigen van maatschappelijke dynamiek en
het belang van betrouwbare bestendigheid vergt een juridische
vaardigheid en een gevoel voor de waarden van de rechtsstaat
die meer is dan kennis van de geldende regels. Zeker is echter
dat het ontbreken daarvan en het verwaarlozen van de kennis
en inzichten van het recht bij de besluitvorming een minstens
zo grote bedreiging vormen voor het duurzaam functioneren
van de rechtsstaat in Nederland als een gebrekkige toegang tot
de rechter. Dan dreigen de waarden van de rechtsstaat sluitpost
te worden in het streven naar resultaat, snelheid en draagvlak.
1.5 Tot besluit
Onder druk van veranderingen in economie en samenleving
zal de behoefte aan wet- en regelgeving, die maatschappelijke
dynamiek ondersteunen en sturen zonder deze onnodig te
belemmeren, in de komende jaren onverminderd groot zijn.
Het is van belang dat de oplossingen daarvoor gezocht worden
in de kwaliteit van de bestuurlijke en wetgevende besluitvorming.
Oplossingen moeten niet worden gezocht in een
voortdurende confrontatie tussen de rechter enerzijds en
bestuur en wetgever anderzijds die leidt tot een structurele
krachtmeting. Alleen door verschillende belangen en waarden
adequaat in het proces van besluitvorming mee te wegen, is
een doelmatige en evenwichtige afstemming van de betrokken
belangen mogelijk. Nu het bereiken van politieke overeenstemming
enerzijds en de bestuurlijk juridische afweging en
besluitvorming anderzijds steeds meer ineenschuiven of zelfs
omgekeerd worden doorlopen, worden hoge eisen gesteld aan
de juridische kennis en inzichten op het moment van
besluitvorming. Deze juridische kennis en inzichten zijn niet
steeds even goed gewaarborgd. In dat kader zal de Afdeling
advisering als adviseur van wetgeving en bestuur nader bezien
op welke wijze de vereiste versterking van de kwaliteit kan
worden ondersteund en bevorderd.
21