Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Do <strong>30</strong> jan <strong>2020</strong><br />
Grote Zaal<br />
20.15 uur<br />
Donderdag<br />
avondserie<br />
<strong>Nederlands</strong> <strong>Kamerkoor</strong><br />
+ <strong>Quatuor</strong> <strong>Danel</strong><br />
Droomklanken van<br />
Auerbach<br />
Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale<br />
programmaboekje is een extra service<br />
ter voorbereiding op het concert. Het is<br />
uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie<br />
tijdens het concert te raadplegen via uw mobiele<br />
telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de<br />
andere concertbezoekers.<br />
Bij voorbaat dank.
Programma<br />
<strong>Nederlands</strong> <strong>Kamerkoor</strong><br />
+ <strong>Quatuor</strong> <strong>Danel</strong><br />
Droomklanken van<br />
Auerbach<br />
<strong>Quatuor</strong> <strong>Danel</strong>:<br />
Marc <strong>Danel</strong> viool<br />
Gilles Millet viool<br />
Vlad Bogdanas altviool<br />
Yovan Markovitch cello<br />
Peter Dijkstra dirigent<br />
Lera Auerbach (1973)<br />
Goetia – 72 In umbra lucis (2<strong>01</strong>9; <strong>Nederlands</strong>e première)<br />
Donderdag<br />
avondserie<br />
Strijkkwartet<br />
Biënnale<br />
Amsterdam<br />
Serie<br />
<strong>Nederlands</strong><br />
kamerkoor<br />
Do <strong>30</strong> jan <strong>2020</strong><br />
Grote Zaal<br />
20.15 - 21.45 uur<br />
ca. 90 minuten zonder pauze<br />
Inleiding<br />
Foyerdeck 1<br />
19.15 - 19.45 uur<br />
Door Michel Khalifa<br />
Bent u niet vergeten uw mobiele<br />
telefoon uit te zetten?<br />
Dank u wel.<br />
2
Toelichting<br />
In 2<strong>01</strong>6 gooide de Russisch-Amerikaanse Lera Auerbach hoge ogen met haar<br />
avondvullende cyclus 72 Angels voor koor en saxofoonkwartet. Drie jaar later<br />
componeerde ze een vervolg, Goetia – 72 In umbra lucis, gewijd aan evenzoveel demonen.<br />
Dit keer wordt het koor begeleid door een strijkkwartet.<br />
Lef kan Auerbach niet ontzegd worden. Je<br />
moet immers wel ‘een beetje gek en een<br />
beetje geniaal zijn om een avondvullend<br />
koorwerk te schrijven op een tekst die zich<br />
beperkt tot een lijst van 72 engelennamen’,<br />
zoals de recensent van de NRC na de<br />
wereldpremière in 2<strong>01</strong>6 noteerde. Misschien<br />
moet je zelfs nog wel gekker zijn om<br />
vervolgens een cyclus te wijden aan<br />
evenzoveel demonen, maar Auerbach heeft<br />
een ijzeren doorzettingsvermogen.<br />
‘Ik maakte de eerste schetsen voor 72<br />
Angels meer dan twintig jaar geleden,<br />
maar er was geen dirigent die het uit<br />
wilde voeren’, zegt ze hierover. ‘Het leek al<br />
helemaal onrealistisch om een stuk over<br />
72 demonen te realiseren, maar er bestaat<br />
nu een keer geen licht zonder schaduw.’<br />
Auerbach verwijst hier naar de ondertitels<br />
van haar twee composities. De engelen<br />
baden ‘in splendore lucis’, in fel licht, de<br />
demonen houden zich op ‘in umbra lucis’, in<br />
de schaduw van het licht. Plukte ze destijds<br />
de namen van de engelen uit het Bijbelboek<br />
Exodus, dit keer raadpleegde ze de Ars<br />
Goetia.<br />
Dit is het eerste deel van De sleutel van<br />
Salomon, een anoniem boek over magische<br />
praktijken uit de zeventiende eeuw. Hierin<br />
worden de namen van de 72 demonen<br />
genoemd die Koning Salomon in een<br />
verzegeld vat zou hebben opgesloten.<br />
‘Dat boek was slechts het uitgangspunt’,<br />
bezweert Auerbach. ‘Ik heb talloze andere<br />
bronnen geraadpleegd, want elke naam<br />
kent meerdere varianten, in uiteenlopende<br />
esoterische teksten.’<br />
Zo ontdekte ze dat veel hiervan hun<br />
oorsprong vinden in heidense godheden.<br />
‘Die waren niet enkel goed of slecht, het<br />
waren gepassioneerde, jaloerse wezens die<br />
niet zoveel verschilden van mensen – of<br />
van engelen. Aanvankelijk werden de twee<br />
begrippen ook door elkaar gebruikt. Pas met<br />
de opkomst van het christendom en andere<br />
monotheïstische godsdiensten kregen<br />
de heidense goden het stempel ‘slecht’<br />
opgedrukt. Het woord ‘engel’ werd voortaan<br />
gebruikt voor geestelijke wezens die de god<br />
van Abraham dienden, de benaming ‘demon’<br />
werd geassocieerd met de overige geesten<br />
en gevallen engelen.<br />
Hoe Salomon zelf aankeek tegen demonen<br />
laat Auerbach in het midden: ‘Dat kan<br />
niemand weten. Hij overheerste hen met<br />
behulp van een magische ring die hij had<br />
gekregen van de aartsengel Michael. Zo<br />
hielpen ze hem de tempel van Jeruzalem te<br />
bouwen. Persoonlijk denk ik dat Salomon<br />
engelen en demonen simpelweg beschouwde<br />
als energieën, vibraties, golflengtes die hij<br />
met elkaar kon verbinden. Misschien vormen<br />
3
Toelichting<br />
de djinns uit de islamitische folklore een<br />
betere analogie met onze tijd, die zijn immers<br />
ook niet intrinsiek goed of slecht.’<br />
In de kern hebben de drie monotheïstische<br />
godsdiensten dezelfde wortels, zegt<br />
Auerbach. ‘Het jodendom, het christendom<br />
en de islam zijn van binnenuit met elkaar<br />
verbonden. Daarom is het ironisch dat in<br />
de loop van de geschiedenis zoveel bloed<br />
is vergoten ‘in de naam van God’. En net<br />
zoals licht niet zonder schaduw kan en<br />
omgekeerd, zijn ook engelen en demonen<br />
twee kanten van dezelfde medaille. In<br />
essentie zijn ze aan elkaar gelijk, net als in<br />
de opvatting van de Oude Grieken: ze zijn<br />
geen tegenpolen maar boodschappers,<br />
informatieverstrekkers, vertegenwoordigers<br />
van energieën.’<br />
Toch ziet Auerbach wel degelijk een verschil:<br />
‘Engelen zijn afstandelijker, demonen staan<br />
dichter bij ons. Ze verleiden en verlokken<br />
ons, inhakend op ons idealisme, onze<br />
verlangens. Ze bespelen de snaren van<br />
onze menselijke emoties, daarom heb ik in<br />
Goetia – 72 In umbra lucis gekozen voor een<br />
strijkkwartet. De vier strijkers fungeren als<br />
partner en gids van het koor tijdens deze<br />
reis langs 72 geesten.’<br />
‘In moderne termen zou je kunnen stellen dat<br />
demonen een menselijke ‘schepping’ zijn. Ze<br />
vertegenwoordigen en voeden onze angsten,<br />
paranoia, machtswellust, kuddementaliteit,<br />
bezitsdrang en hebzucht. Ze zijn dol op<br />
lawaai en luidsprekers, want in stilte is het<br />
makkelijker de rustige innerlijke stem te<br />
horen van ons moreel kompas – ergens in<br />
ons hart klinkt altijd de stem van een engel.<br />
We weten precies wat de juiste beslissing<br />
is, maar kiezen vaak een andere, tegen onze<br />
intuïtie in. Demonen bespelen onze ijdelheid:<br />
ze verleiden ons te verlangen naar meer<br />
bezittingen, meer roem, meer macht, meer<br />
schoonheid, meer gerechtigheid.’<br />
Zij zijn als wij, als een spiegel: ‘Een spiegel<br />
die onze hartstochten reflecteert en<br />
uitvergroot op het moment dat die bezit van<br />
ons nemen. En engelen? Zij zijn de namen<br />
van God, het leger van God, de strijders,<br />
de rechtschapenen. Juist daarom kunnen<br />
zij vallen, want rechtschapenheid leidt tot<br />
arrogantie en ijdelheid, vandaar gevallen<br />
engelen – demonen. ‘IJdelheid, absoluut<br />
mijn favoriete zonde!’, zegt de Duivel niet<br />
voor niets in de film The Devil’s Advocate.’<br />
Auerbach: ‘We weten<br />
precies wat de juiste<br />
beslissing is, maar kiezen<br />
vaak tegen onze intuïtie in.’<br />
Anders dan in 72 Angels bestaat Goetia –<br />
72 In umbra lucis niet uitsluitend uit een<br />
opsomming van namen, de compositie<br />
wordt gelardeerd met verzen uit Psalm 90<br />
(91). ‘Deze psalm werd vroeger gebruikt<br />
als talisman, mensen reciteerden hem als<br />
ze met demonen werkten. Ik maakte een<br />
zetting in het oud-Grieks en plaats die<br />
dichtregels op drie structurele punten,<br />
telkens na 24 namen. Dat versterkt hun<br />
4
Toelichting<br />
beschermende intentie. Overigens was<br />
die indeling niet eens mijn bedoeling, het<br />
stuk vroeg er zelf om, het is organisch zo<br />
gegroeid.’<br />
In 2<strong>01</strong>6 omschreef Auerbach 72 Angels als<br />
‘een lang, intens gebed, vol passie en hoop’.<br />
Hoe ziet zij Goetia – 72 In umbra lucis?<br />
‘Het is een soort ritueel, dat teruggaat op<br />
voorchristelijke tijden, vóór de opkomst<br />
van het monotheïsme. Een ritueel waarin<br />
we onszelf onder ogen zien.’ Ze speelt<br />
hierbij met de fatale bekoring die uitgaat<br />
van demonen: ‘Ik geef ze wat ze willen, niet<br />
wat ze nodig hebben. Dan toon ik hun de<br />
uitkomst van hun begeerten. En vervolgens<br />
pak ik alles weer af.’ Een favoriete duivel<br />
heeft ze niet: ‘Ik zou niet durven, dan zouden<br />
de andere demonen jaloers worden.’<br />
Tekst toelichting: Thea Derks<br />
Dit artikel verscheen eerder in het tijdschrift van<br />
het <strong>Nederlands</strong> <strong>Kamerkoor</strong>.<br />
5
Liedteksten<br />
Lera Auerbach<br />
Goetia – 72 In umbra lucis<br />
Preludium – Psalm 90 (91)<br />
1. Ainos odes to Dawuid. (H)o katoikon en<br />
boet’heiya tu (h)iupsistu en skepe tu t’heu tu<br />
uranu awlist’hesetai.<br />
2. Erei to Kiurio antilemptor mu ei, kai<br />
katafiuge mu (h)o T’heos mu, elpio epawton.<br />
3. (H)oti awtos, riusetai se ek pagidos<br />
t’hepewton, kai apo logu rahodus.<br />
4. En tois metafrenois awtu epikaisei soi,<br />
kai hiupo tas pteriugas awtu elpieis, (h)oplo<br />
kiuklosei se (h)e atet’heoya awtu.<br />
5. U fobet’hese apo fobu niukterinu, apo<br />
belus petomenu (h)emeras,<br />
6. Apo pragmatos diaporewomenu en skotei,<br />
apo siumptomatos kai daimoniu mesembrinu.<br />
7. Peseitai ek tuklitus su hilias, kai miurias ek<br />
deksionsu, pros se de uk engiei.<br />
8. Plen tois oft’hal’mois su katanoeseis, kai<br />
antapodosin (h)amartolon opse.<br />
9. (H)oti siu, Kiurie, (h)e elpis mu ton (h)<br />
iupsiston et’hu katafiugen su.<br />
1. Wie in de beschutting van de Allerhoogste<br />
woont en overnacht in de schaduw van de<br />
Ontzagwekkende,<br />
2. zegt tegen de HEER: ‘Mijn toevlucht, mijn<br />
vesting, mijn God, op u vertrouw ik.’<br />
3. Hij bevrijdt je uit het net van de<br />
vogelvanger en redt je van de dodelijke pest,<br />
4. hij zal je beschermen met zijn vleugels,<br />
onder zijn wieken vind je een toevlucht, zijn<br />
trouw is een veilig schild.<br />
5. De verschrikking van de nacht hoef je niet<br />
te vrezen, ook de pijl niet die overdag op je<br />
afvliegt,<br />
6. noch de pest die rondwaart in het donker,<br />
noch de plaag die toeslaat midden op de dag.<br />
7. Al vallen er duizend aan je linkerzijde en<br />
tienduizend aan je rechterhand, jou zal niets<br />
overkomen.<br />
8. Open je ogen en zie hoe wie kwaad doen<br />
worden gestraft.<br />
9. U bent mijn toevlucht, HEER. Als je mag<br />
wonen bij de Allerhoogste,<br />
6
Liedteksten<br />
10. U proselewsetai pros se kaka, kai Mastix<br />
uk engiei (en) to skenomati su.<br />
11. (H)oti tois angelois awtu enteleitai peri su<br />
tu diafiulaksai se en tais (h)odois su.<br />
12. Epi heiron arusin se, me pote proskopses<br />
pros lit’hon ton poda su.<br />
13. Ep aspida kai basiliskon epibese, kai<br />
katapoteseis Leonta kai drakonta.<br />
14. (H)oti epeme elpisen, kai riusomai awton,<br />
skepaso awton, (h)oti egno to onoma mu.<br />
15. Kekraksetai pros me, kai eisakusomai<br />
awtu, metawtu eimi en t’hlipsei, kai ekselumai<br />
kai doksaso awton.<br />
16. Makroteti (h)emeron empleso awton, kai<br />
deikso awto to soterion mu.<br />
10. zal het kwaad je niet bereiken, geen plaag<br />
je tent ooit treffen.<br />
11. Hij vertrouwt je toe aan zijn engelen, die<br />
over je waken waar je ook gaat.<br />
12. Hun handen zullen je dragen,<br />
je voet zul je niet stoten aan een steen.<br />
13. Leeuw en adder zul je vertrappen, roofdier<br />
en slang vermorzelen.<br />
14. ‘Ik zal bevrijden wie mij liefheeft en<br />
beschermen wie met mijn naam vertrouwd is.<br />
15. Roep je mij aan, ik geef antwoord, in de<br />
nood zal ik bij je zijn, je bevrijden en met<br />
roem overladen,<br />
16. je overvloed geven van dagen. Ik zal je<br />
redding zijn.’<br />
Vertaling: De Nieuwe Bijbelvertaling, via debijbel.nl<br />
Alliluia, Amen.<br />
7
Liedteksten<br />
72 Daemons<br />
Baal – Bael’, Baael’, Baël, Baell, Bahal’, Buel’, Bal, Bal’, Bayal, Bel, Bel’, Bele, Bahel’, Belenus, Beli,<br />
Belinus, Belus, Adon, Baal-Tzephon (’God van de Crypte’), Beth Ayin Lamed (’Rechtvaardige<br />
Heer’), Aliyan Haded, Seth (’Pilaar’)<br />
Agares - Agarat, Agarator, Agaros, Agarus, Agreas (’Koning van het Oosten’), Aguares,<br />
Ahgayres, Tamiel’, Tamel’, Temel’, Tamuel’ (’Perfectie van God’)<br />
Vassago - Vasago, Usagoo, Pruflas, Busas<br />
Samigina - Gamigin, Gamygyn, Gamigm, Gamehgehin<br />
Marbas - Barbas, Margas<br />
Valefor - Valefar, Malaphar, Malephar, Malapher, Valafar, Valefr<br />
Ammon - Aamon, Amonm, Nahum, Ahmun, Amun, Amo, Amoyon, Aman, Ahman, Amon,<br />
Amaimon, Amaymon, Amoymon, Amai’moit, Baal-Hammon (’de Verborgen God’)<br />
Barbatos - Barbatus, Barginiel, Brumiel’, Barginiel’, Brumiel’<br />
Paimon - Paymon, Paimonia, Payehmon<br />
Buer - Buel’, Buel<br />
Gusion - Gusoin, Guison, Gusayn, Gusoyn, Guseyn, Geryones, Osgarbial’, Urakabarameel’,<br />
Geyron, Pirsoyn, Ghruonh, Ghruwn<br />
Sitri - Sitree, Sytry, Bitru<br />
Beleth - Bilet, Bileth, Byleth, Bulith, Elyth<br />
Leraje - Leraikha, Leraie, Lerajie, Loray, Oray, Leraye, Lerahjay, Leraiel’, Leray<br />
Eligos - Eligor, Abigor, Ertrael’, Jefischa, Abigar<br />
Zepar - Separ, Zehpar, Zephar<br />
Botis - Otis, Boatis<br />
Bathin - Bathym, Mathim, Marthim, Bathsim<br />
Sallos - Saleos, Zaleos, Sahelos, Zaebos, Zabos, Zaebros<br />
Purson - Curson, Pursan, Pusron, Pruflas<br />
Marax - Narax, Foraii, Farax, Morax, Marex, Forax, Forfax<br />
Ipos - Aiperos, Ayperos, Ayporos, Ipes, Ip-os ahyer, Aypeos, Ayperor, Ayphos<br />
Aim - Hayborym, Aym, Haborym, Aini, Haborim, Bast, Nacoriel’, Aniquel’, Anituel’, Aniquiel’<br />
Naberius - Naberus, Nebiros, Cerberus, Cerbere, Nahberus, Naburus, Nebiros, Naberro,<br />
Nebirots<br />
8
Liedteksten<br />
Psalm 90 (91):1-3<br />
72 Daemons (vervolg)<br />
Glasia-Labolas - Caacrinolaas, Caassimolar, Classyalabolas, Glassia–labolis, Glasya Labolas,<br />
Gaylos–Lobos, Glasyabolis, Glassyalabolas, Glasya, Glasyalabolas, Caaerinolaas<br />
Buné - Bime, Bim, Bue’en<br />
Ronové - Roneve, Ronwe, Ronobe, Rownovee<br />
Berith - Baal-berith (’Heer van het Verbond’), Elberith (’God van het Verbond’), Beal, Bolfry,<br />
Bofi, Balberith, Batraal, Beratiel, Balam<br />
Astaroth - Ashtaroth, Astarot, Asteroth, Astarte, Azael (’wie God versterkt’), Azazel (’God<br />
versterkt’ of ’arrogant tegen God’), Astharthe<br />
Forneus - Fornus, Firneus, Fornjotr, Forneaus<br />
Foras - Forrasis, Forras<br />
Asmoday - Ashmodai, Asmodeus, Asmody, Asmodai, Asmoda, Sydonay, Asmodee,<br />
Chashmodai, Asmodeo, Æshma, Sidonai<br />
Gaap - Tap, Coap, Taob, Goap, Gah-ap, Gorson, Zaazonash, Zazel, Goäp<br />
Furfur - Furtur, Ferthur, Fourfour, Eureur, Faraji, Farris, Furfures<br />
Marchosias - Marchocias, Marchioseeas, Marchoias<br />
Stolas - Stolos, Stowlos, Solas<br />
Phenex - Pheynix, Phoenix, Phoeniex, Fenex, Phenix, Phoenix<br />
Halphas - Hal’phas, Halfas, Halpas<br />
Malphas - Malthus, Malthas, Malthous, Malfas, Malpas, Mathas<br />
Raum - Raim, Raym, Raüm, Rahoom<br />
Focalor - Forcalor, Furcalor, Rocofale, Fokahlor, Rofocale<br />
Vepar - Vephar, Vapar, Vehpar<br />
Sabnock - Sab Nac, Sabnach, Sabnack, Sabnacke, Salmac, Savnock, Sabnok, Saburnac,<br />
Sabnak, Sabanack, Saburac, Sabrock, Savnok<br />
Shax - Chax, Shan, Shass, Shaz, Scox, Shaex, Shanm, Shassm, Samsavael, Sazquiel, Spax<br />
Vine - Vinea, Vain, Vie-en, Vin<br />
Bifrons - Bifrovs, Bifroüs, Bifronze, Bifrous, Bierous<br />
Uvall - Vual, Voval, Vreal, Wal, Wall, Uval, Vuall,<br />
Haagenti - Hage, Haage, Hahventee, Hagenit, Hagenith, Hagenti, Zagan, Zagum<br />
9
Liedteksten<br />
Psalm 90 (91):5-11/13<br />
72 Daemons (vervolg)<br />
Crokel - Krokel, Crokell, Procel, Pucel, Procell, Crocelli, Crocell, Proculo, Prucel, Pucel<br />
Furcas - Forcas, Fourcas<br />
Balaam - Balan, Balam, Bahlam, Balamm, Balemm<br />
Allocas - Allocer, Alocer, Alocas, Allocen, Alloien, Al-oh-sees, Alloces<br />
Caim - Camio, Kayem, Caym, Chamos, Chamus, Chium, <strong>Danel</strong>, Danjal, Gamiel<br />
Murmur - Murmus, Murmuur, Murmux, Mermer<br />
Orobas - Orabos, Orabas, Ohrobas<br />
Gremori - Gremory, Gamory, Gemory, Gomory, Gamori, Gemori, Gramoreee<br />
Ose - Osê, Oze, Oso, Voso, Ohsee<br />
Amy - Avnas, Auns, Hanar, Hanni, Aimee, Amousias<br />
Orias<br />
Vapula - Naphula, Vapuhlah, Valupa, Vapul<br />
Zagan - Zagam, Dagon, Zahgan<br />
Valax - Volac, Valu, Volak, Valak, Ualac, Valac, Valu, Valic, Volac<br />
Andras<br />
Haures - Flauros, Flavros, Havres, Flauros, Flereous, Feurety, Haurus, Hauras<br />
Andrealphus - Androalphus, Andreelfus<br />
Kimaris - Cimeies, Cimejes, Cimeries, Ki-meh- jes, Tuvries, Cymries, Khemour, Cimeyes<br />
Amdusias - Samil’, Yomael’, Amduscias, Amdukias, Amducious, Amukias, Amduscas,<br />
Ambuscias, Amdusehass<br />
Belial - Beliar, Beelee’el’, Beliall “The Beast”, Beliel, Beliya’al (’worthless’), Beliyya’al, Bel’yya’al,<br />
Matanbuchus, Satanel’<br />
Abraxas - Carabia, Decarabia, Decarbia, Narcoriel, Nestoriel, Deekarabeeah<br />
Seere - Seire, Sear, Seir, See-er<br />
Dantalion - Dantalian, Dantaian, Dantahleeon<br />
Andromalius - Andromaleeus<br />
Fiat – Psalm 90 (91): 15-16<br />
10
Biografieën<br />
Componist<br />
Lera Auerbach<br />
Lera Auerbach wordt<br />
tot een van de meest<br />
toonaangevende<br />
hedendaagse componisten<br />
gerekend. Naast componist<br />
is ze onder andere ook<br />
pianist, dirigent, kunstenaar<br />
en schrijver.<br />
Auerbach werd geboren in<br />
Chelyabinsk, Rusland. Op<br />
17-jarige leeftijd ontvluchtte<br />
ze de Sovjet-Unie en<br />
verhuisde ze naar New<br />
York, waar ze compositie en<br />
piano studeerde aan The<br />
Juilliard School. Daarnaast<br />
is ze afgestudeerd aan<br />
de Hochschule für Musik,<br />
Theater und Medien<br />
Hannover. De composities<br />
van Auerbach zijn in<br />
opdracht van en uitgevoerd<br />
door een breed scala aan<br />
kunstenaars, orkesten<br />
en balletgezelschappen,<br />
waaronder Gidon Kremer,<br />
de Kremerata Baltica, David<br />
Finckel, Wu Han, Vadim<br />
Gluzman, de strijkkwartetten<br />
Tokyo, Kuss en Petersen, de<br />
SWR en NDR (Hannover)<br />
Symfonieorkesten, Koninklijk<br />
Deens Ballet en Hamburg<br />
Ballet. De muziek van Lera<br />
Auerbach is ook in opdracht<br />
van en uitgevoerd op<br />
toonaangevende festivals<br />
over de hele wereld,<br />
waaronder Caramoor, Luzern,<br />
Lockenhaus, Bremen en<br />
Sleeswijk-Holstein.<br />
Ze trad als solopianist op op<br />
prestigieuze locaties zoals<br />
de Bolshoi Saal van het<br />
conservatorium van Moskou,<br />
de operastad van Tokio, het<br />
Lincoln Center in New York,<br />
de Herkulessaal in München,<br />
het Konzerthaus in Oslo, de<br />
Symphony Hall in Chicago<br />
en het Kennedy Center in<br />
Washington. Ze maakte haar<br />
debuut in Carnegie Hall met<br />
haar eigen Suite voor viool,<br />
piano en orkest met Gidon<br />
foto: F. Reinhold<br />
Kremer en de Kremerata<br />
Baltica. In 2005 ontving ze de<br />
prestigieuze Hindemith Prize<br />
van het Sleeswijk-Holstein<br />
Muziekfestival in Duitsland.<br />
Als schrijver werd ze in<br />
1996 door de International<br />
Pushkin Society uitgeroepen<br />
tot dichter van het jaar. Ze<br />
schreef poëzie en proza en<br />
talloze bijdragen aan literaire<br />
kranten en tijdschriften<br />
in de Russische taal. Haar<br />
poëzie wordt onderwezen<br />
op Russische scholen en<br />
universiteiten als verplichte<br />
lectuur voor cursussen<br />
moderne literatuur.<br />
Daarnaast schildert en<br />
tekent ze al haar hele<br />
leven lang. In 2009 begon<br />
ze met beeldhouwen en<br />
haar kunstwerken worden<br />
regelmatig tentoongesteld.<br />
11
Biografieën<br />
Uitvoerenden<br />
<strong>Quatuor</strong> <strong>Danel</strong><br />
<strong>Quatuor</strong> <strong>Danel</strong> is in 1991<br />
in Brussel opgericht.<br />
Gedurende de eerste<br />
jaren van zijn bestaan<br />
streefde het kwartet ernaar<br />
te leren van beroemde<br />
strijkkwartetten en het<br />
traditionele repertoire te<br />
leren kennen.<br />
Het <strong>Quatuor</strong> <strong>Danel</strong> werd<br />
gecoacht door leden van<br />
het Amadeus Quartet en<br />
samen met het Borodin<br />
Quartet bestudeerde het<br />
de strijkkwartetten van<br />
Sjostakovitsj. Dankzij<br />
deze strategie groeide<br />
het kwartet uit tot een<br />
van de belangrijkste<br />
vertegenwoordigers van de<br />
huidige kwartetgeneratie.<br />
Met meer dan tachtig<br />
concerten per jaar,<br />
talrijke cd-opnames<br />
en samenwerking met<br />
componisten werpt<br />
het <strong>Quatuor</strong> <strong>Danel</strong> zich<br />
ondertussen op als een<br />
gevestigde formatie<br />
binnen de internationale<br />
muziekscene. Russische<br />
12<br />
componisten hebben<br />
een speciale plek in het<br />
repertoire van <strong>Quatuor</strong><br />
<strong>Danel</strong>. Hun opname van<br />
de strijkkwartetten van<br />
Sjostakovitsj in 2005 geldt<br />
nog steeds als een van de<br />
leidende interpretaties.<br />
Het kwartet was tevens de<br />
eerste die alle zeventien<br />
strijkkwartetten van<br />
Mieczysław Weinberg heeft<br />
opgenomen. Afgelopen<br />
seizoen, tijdens de viering<br />
van Weinbergs honderdste<br />
geboortedag was het<br />
<strong>Danel</strong> met de complete<br />
kwartetcyclus te gast<br />
in Washington D.C., in<br />
het Muziekgebouw, de<br />
Wigmore Hall in Londen, de<br />
ElbPhiharmonie in Hamburg,<br />
de Philharmonie in Parijs, in<br />
Taiwan en Japan. Het viertal<br />
speelt op vele internationale<br />
foto: Marco Borggreve<br />
muziekfestivals en<br />
frequenteert de grote<br />
concertzalen. Een belangrijk<br />
element in het werk van<br />
<strong>Quatuor</strong> <strong>Danel</strong> is de wens<br />
de ervaring door te geven<br />
aan de jongere generaties.<br />
Het kwartet is quartet in<br />
residence aan de Universiteit<br />
van Manchester, waar ze<br />
coachen en samenwerken<br />
met musicologen. Sinds 2<strong>01</strong>5<br />
geven de musici regelmatig<br />
les aan de <strong>Nederlands</strong>e<br />
StrijkKwartet Academie<br />
in Amsterdam. Ze gaven<br />
masterclasses aan onder<br />
andere de University of<br />
California, Los Angeles<br />
(UCLA), aan de Taipei<br />
National University of the<br />
Arts, aan het Conservatoire<br />
of Music and Dance en het<br />
Kuhmo Chamber Music<br />
Festival.
Biografieën<br />
Peter Dijkstra<br />
Dirigent<br />
Peter Dijkstra is een van<br />
de meest vooraanstaande<br />
koordirigenten van<br />
deze tijd. Hij studeerde<br />
koordirectie, orkestdirectie<br />
en solozang aan de<br />
conservatoria van Den<br />
Haag, Köln en Stockholm<br />
en behaalde zijn diploma’s<br />
summa cum laude met<br />
onderscheiding. Met het<br />
winnen van de eerste prijs<br />
van de Eric Ericson Award<br />
2003 in Stockholm werd<br />
zijn internationale carrière<br />
in gang gezet.<br />
Van 2005 tot 2<strong>01</strong>6 was Peter<br />
Dijkstra artistiek leider van<br />
het Chor des Bayerischen<br />
Rundfunks en onder zijn<br />
leiding ontwikkelde dit<br />
ensemble zich tot een<br />
internationaal gewaardeerd<br />
en veelzijdig vocaal<br />
ensemble. Van 2007 tot 2<strong>01</strong>8<br />
was Dijkstra aangesteld<br />
als chef-dirigent van het<br />
Zweeds Radiokoor, waar<br />
hij in 2<strong>01</strong>9 tot ere-dirigent<br />
benoemd werd. Sinds 2<strong>01</strong>5<br />
is Peter Dijkstra chefdirigent<br />
van het <strong>Nederlands</strong><br />
<strong>Kamerkoor</strong> en in 2<strong>01</strong>8 werd<br />
Dijkstra benoemd tot eerste<br />
gastdirigent van het Groot<br />
Omroepkoor. Naast zijn<br />
werk bij deze ensembles is<br />
hij een graag geziene gast<br />
bij vele gerenommeerde<br />
professionele koren in<br />
Europa, zoals het RIAS<br />
Kammerchor Berlijn,<br />
Collegium Vocale<br />
Gent, de WDR en NDR<br />
Rundfunkchöre, het SWR<br />
Vokalensemble en de BBC<br />
Singers. Ook voor het<br />
dirigeren van orkesten wordt<br />
Dijkstra gevraagd en hij was<br />
gastdirigent bij onder andere<br />
het Symphonieorchester<br />
des Bayerischen Rundfunks,<br />
Scottish Chamber Orchestra,<br />
Japan Philharmonic<br />
Orchestra, Rotterdams<br />
Philharmonisch Orkest<br />
en Residentie Orkest<br />
foto: Astrid Ackermann<br />
en barokorkesten als<br />
Concerto Köln, Akademie<br />
fur Alte Musik Berlin<br />
en B’Rock Orchestra.<br />
Dijkstra zet zich speciaal<br />
in voor de verbinding<br />
tussen de professionele<br />
muziekpraktijk en de<br />
amateurwereld en wordt<br />
regelmatig uitgenodigd om<br />
masterclasses en workshops<br />
te geven. In 2<strong>01</strong>6 werd<br />
Dijkstra aangesteld als<br />
Professor voor Koordirectie<br />
aan de Hochschule für Musik<br />
in Keulen. Peter Dijkstra is<br />
erelid van de Royal Swedish<br />
Academy of Music. In 2<strong>01</strong>3<br />
werd hem het Gouden<br />
Viooltje toegekend, een<br />
prijs voor internationaal<br />
gerenommeerde musici uit<br />
Noord-Nederland en in 2<strong>01</strong>4<br />
won hij de Eugen Jochum<br />
prijs.<br />
13
Biografieën<br />
<strong>Nederlands</strong><br />
<strong>Kamerkoor</strong><br />
Het <strong>Nederlands</strong><br />
<strong>Kamerkoor</strong> behoort ruim<br />
80 jaar tot de wereldtop.<br />
Het staat bekend om<br />
zijn avontuurlijke en<br />
vernieuwende koers<br />
met het uitzetten van<br />
opdrachten aan grote<br />
componisten en jong talent,<br />
de ontwikkeling van nieuwe<br />
vormen en spannende<br />
samenwerkingen.<br />
Het koor wordt geroemd<br />
door critici in binnen- en<br />
buitenland en ontving in 2<strong>01</strong>7<br />
de klassieke muziekprijs<br />
van de VSCD, De Ovatie.<br />
Educatie en participatie<br />
maken onlosmakelijk deel<br />
uit van de missie van het<br />
koor. Het <strong>Nederlands</strong><br />
<strong>Kamerkoor</strong> verzorgt<br />
workshops en ‘adopteert’<br />
koren als voorprogramma<br />
van zijn eigen concerten.<br />
Getalenteerde, jonge<br />
zangers krijgen in het<br />
talentontwikkelingstraject<br />
NKK NXT een kans te<br />
experimenteren met nieuwe<br />
vormen van koormuziek.<br />
Sinds 2<strong>01</strong>5 is Peter Dijkstra<br />
chef-dirigent van het koor.<br />
Hij is een van de meest<br />
gevraagde koordirigenten ter<br />
wereld en staat keer op keer<br />
garant voor sprankelende<br />
uitvoeringen. Het <strong>Nederlands</strong><br />
<strong>Kamerkoor</strong> is gevestigd in<br />
Utrecht.<br />
www.nederlandskamerkoor.nl<br />
Bobbie Blommestijn sopraan<br />
Elise van Es sopraan<br />
Heleen Koele sopraan<br />
Annet Lans sopraan<br />
Mónica Monteiro sopraan<br />
Varvara Tishina sopraan<br />
Fanny Alofs alt/mezzo<br />
Elsbeth Gerritsen alt/mezzo<br />
Marleene Goldstein alt<br />
Dorien Lievers alt<br />
Åsa Olsson alt/mezzo<br />
Kaspar Kröner countertenor<br />
Stefan Berghammer tenor<br />
Harry van Berne tenor<br />
William Knight tenor<br />
Falco van Loon tenor<br />
João Moreira tenor<br />
Albert van Ommen tenor<br />
Matthew Baker bas<br />
Florian Just bas/bariton<br />
Kees Jan de Koning bas/<br />
bariton<br />
Gilad Nezer bas<br />
Angus McPhee bas/bariton<br />
Jasper Schweppe bas/<br />
bariton<br />
14
Biografieën<br />
foto: Foppe Schut<br />
15
Verwacht<br />
Ensemble Klang<br />
Die Stadt ohne Juden (1924)<br />
Donderdag<br />
avondserie<br />
Do 13 feb <strong>2020</strong><br />
Grote Zaal<br />
20.15 uur<br />
De expressionistische film Die Stadt ohne Juden uit 1924<br />
gold lange tijd als verloren, tot er in 2<strong>01</strong>5 een kopie opdook<br />
op een Parijse vlooienmarkt. De film, over de opkomst<br />
van het fascisme, is weer akelig actueel. De gevierde<br />
Oostenrijkse componiste Olga Neuwirth schreef een<br />
nieuwe soundtrack voor de film, die bij de vertoning live<br />
wordt uitgevoerd.<br />
Neuwirth memoreert de woorden van schrijver en Holocaustoverlever<br />
Primo Levi: ‘Als het één keer gebeurt, kan het nog<br />
een keer gebeuren.’ In Die Stadt ohne Juden merkt de net<br />
verkozen Oostenrijkse kanselier dat antisemitisme goed valt<br />
bij ‘het volk’ en besluit alle Joden uit Wenen te deporteren.<br />
De film van H.K. Breslauer is gebaseerd op het gelijknamige<br />
boek van Hugo Bettauer uit 1922, dat bedoeld was als satire<br />
op het heersende antisemitisme. Het pakte anders uit:<br />
Bettauer werd kort na de première van de film vermoord en<br />
zijn satire bleek een huiveringwekkend visioen van de nabije<br />
toekomst.<br />
Olga Neuwirth<br />
Programma: De stille film Die Stadt ohne Juden (1924)<br />
van H.K. Breslauer met een nieuwe soundtrack van Olga<br />
Neuwirth<br />
16
Verwacht<br />
<strong>Nederlands</strong> <strong>Kamerkoor</strong><br />
+ Paul Van Nevel<br />
Op zijn Frans...<br />
Serie <strong>Nederlands</strong><br />
<strong>Kamerkoor</strong><br />
Za 16 feb <strong>2020</strong><br />
Grote Zaal<br />
20.15 uur<br />
Al in het Franse chanson uit de 13e eeuw namen<br />
componisten geen blad voor de mond. Zelfs in onze tijd<br />
krijgen we nog rode oortjes van deze teksten uit de late<br />
middeleeuwen en vroege renaissance.<br />
De Vlaamse oude-muziekspecialist Paul Van Nevel neemt<br />
ons mee in een wereld waarin de schoonheid van de muziek<br />
en de verlokkingen van het lichaam om voorrang strijden. De<br />
bekende Vlaamse schrijver Luuk Gruwez draagt de teksten in<br />
eigen vertaling voor.<br />
Programma: Franse chansons over liefde en erotiek uit de<br />
13e t/m 16e eeuw<br />
Luc Gruwez<br />
17
Verwacht<br />
Januari <strong>2020</strong><br />
Strijkkwartet<br />
Biënnale Amsterdam<br />
za 25 jan t/m 1 feb<br />
vr 31 jan<br />
20.15 uur<br />
Arditti Quartet + Calder<br />
Quartet + Signum Quartett<br />
On the Night Plain<br />
za 1 feb<br />
20.15 uur<br />
Signum Quartett + Calefax +<br />
Bram van Sambeek<br />
Slotconcert<br />
Zie voor volledig programma<br />
muziekgebouw.nl/SQBA<br />
Februari<br />
zo 2 feb / 15.00 uur<br />
Akwasi<br />
Wat is het geheim van<br />
rappen? (8+)<br />
zo 2 feb / 20.15 uur<br />
Holland Baroque +<br />
Aisslinn Nosky<br />
Volkomen Telemann<br />
wo 5 feb / 20.00 uur /<br />
Paradiso<br />
<strong>Nederlands</strong> Blazers<br />
Ensemble<br />
Beethoven 9<br />
do 6 feb / 13.<strong>30</strong> uur /<br />
Kleine Zaal<br />
Angela Hewitt<br />
YPF Masterclass<br />
do 6 feb / 20.00 uur /<br />
De School<br />
Bendik Giske<br />
Muziekgebouw aan de Ring<br />
vr 7 feb / 20.15 uur<br />
Angela Hewitt<br />
Bachs Goldbergvariaties<br />
za 8 feb / 14.15 uur<br />
De IJ-Salon<br />
Vier letzte Lieder<br />
za 8 feb / 20.15 uur<br />
Maarten Engeltjes +<br />
Jan Paul Grijpink<br />
Schuberts Winterreise<br />
zo 9 feb / 13.00 uur /<br />
Atriumzaal<br />
Workshop SoundLAB /<br />
Groove Special<br />
Voor kinderen (7+) met<br />
volwassenen. I.s.m. Bimhuis<br />
zo 9 feb / 15.00 uur<br />
<strong>Nederlands</strong>e Bachvereniging<br />
Concerto Supergrosso<br />
do 13 feb / 12.<strong>30</strong> uur<br />
Duo Ebano<br />
Lunchconcert Dutch<br />
Classical Talent<br />
do 13 feb / 20.15 uur<br />
Ensemble Klang<br />
Die Stadt ohne Juden (1924)<br />
vr 14 feb / 20.15 uur<br />
<strong>Nederlands</strong> Kamerorkest +<br />
Dejan Lazić<br />
Sjostakovitsj en Beethoven<br />
za 15 feb / 20.15 uur<br />
Amsterdam Sinfonietta +<br />
Thomas Hampson<br />
An die ferne Geliebte<br />
Huil van de Wolff<br />
Elke 22e van de maand<br />
klinkt om 20.00 uur het<br />
geluidsmonument Huil van de<br />
Wolff van Martijn Padding ter<br />
herinnering aan oprichter van<br />
het Muziekgebouw Jan Wolff<br />
(1941 - 2<strong>01</strong>2). Zie voor meer<br />
informatie muziekgebouw. nl/<br />
huilvandewolfff<br />
Geheimtips<br />
Bijzondere concerten<br />
die je niet mag missen<br />
18
Foto: Erik van Gurp<br />
4’33 grand café<br />
Kom voor het concert eten in<br />
4’33 Grand café. Reserveren:<br />
020 788 2090 of 433grandcafe.nl.<br />
Bij de prijs inbegrepen<br />
Reververingskosten en garderobe<br />
zijn bij de kaartprijs inbegrepen.<br />
Ook een pauzedrankje, tenzij anders<br />
vermeld op uw concertkaartje.<br />
Bij concerten zonder pauze staan<br />
drankjes klaar na afloop van het<br />
concert.<br />
Rondom het concert<br />
- Na aanvang van het concert heeft<br />
u geen toegang meer tot de zaal.<br />
- Zet uw mobiele telefoon uit voor<br />
aanvang van het concert.<br />
- Het maken van beeld- of geluidsopnamen<br />
in de zaal alleen met<br />
schriftelijke toestemming.<br />
- Algemene Bezoekersvoorwaarden<br />
zijn na te lezen op muziekgebouw.nl<br />
Steun het Muziekgebouw<br />
Inkomsten uit kaartverkoop dekken<br />
ten dele onze kosten. Word vriend<br />
of doneer: met uw extra steun<br />
kunnen we concerten op het<br />
hoogste niveau blijven organiseren.<br />
Meer informatie:<br />
muziekgebouw.nl/steunons<br />
Op de hoogte blijven?<br />
Blijf op de hoogte van nieuw geboekte<br />
concerten of ander nieuws.<br />
Volg ons via onze e-nieuwsbrief<br />
(aanmelden op muziekgebouw.nl),<br />
Facebook, Twitter of Instagram.<br />
Dank!<br />
Wij kunnen niet zonder de steun van<br />
onze vaste subsidiënten en Vrienden<br />
van het Muziekgebouw. Wij zijn hen<br />
daarvoor zeer erkentelijk.<br />
Druk binnenwerk<br />
19