merged (1)

SPECIALE EDITIE
2021
Vooruitblik
VERKIEZINGEN Wie verovert Torentje? PRINSES Amalia 18 OMBUDSMAN Wint
overheid vertrouwen terug? AMERIKA Blik in Bidens kantoor NIEUWE LEIDERS
In Duitsland en Iran AMBASSADEURS over hun land TECH 5G en spionage GROEI
Economie na corona SHOPPEN Grootste winkelcentrum RELIGIE Kloosters
ESSAY Marktwerking in zorg EXPOSITIE Slavernij CULTUUR Spelen in Tokio
AP
€ 8,99

4 EW 2 JANUARI 2021
Omslag Eliane Gerrits
INHOUD
Eerst de feiten.
EW is als Elsevier Weekblad opgericht in 1945 en is een voortzetting
van Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift (1891-1940)
WERELD
Dit najaar stemt
Duitsland voor
een nieuwe
regering,
zonder
Angela
Merkel.
Wat zijn de
verwachtingen?
Een blik
op de politieke
kaart
van Duitsland.
38
NEDERLAND
Verkiezingen zijn
altijd al een klus,
maar om ze coronaproof
te houden,
wordt een ware
uitputtingsslag. Het
worden wellicht de
meest complexe
verkiezingen die
Nederland ooit heeft
meegemaakt.
8
ECONOMIE
2020 was wegens de coronapandemie
een rampzalig jaar.
Maar vaccins en steun kunnen
2021 een vliegende start geven.
Hoe staat de wereld ervoor?
44
NEDERLAND
8 Verkiezingen Grootste gebeurtenis van het land erg complex
11 Toekomst Ook Duitse verkiezingen hebben gevolgen voor EU
12 Den Haag Wie wint bij de verkiezingen het Torentje?
14 Cartoon Eliane Gerrits 2020/2021
17 Gerry van der List Riskante transseksuele grilligheid
18 Varia Drie monsterprocessen; Defensie en NAVO; Amalia 18
20 Essay Overheid ziet in iedere burger een fraudeur
22 Trends Socioloog Tanja Traag over de zeven tendensen
25 Geerten Waling In 2021 zal het gaan om vertrouwen
26 Essay Demograaf Jan Latten kijkt vooruit naar nieuwe jaar
WERELD
28 Mondiaal Zeven Nederlandse ambassadeurs over hun land
30 Witte Huis West Wing van Amerikaanse president Joe Biden
32 Amerika Machtsoverdracht van president zit bomvol tradities
34 Essay De nalatenschap van Napoleon
36 Iran In juni bepalen Iraniërs wie hun nieuwe president wordt
37 China Gesprek met expert Frans-Paul van der Putten
38 Duitsland Verkiezingen voor een regering zonder Merkel
ECONOMIE
42 Cijfers Economie groeit als er binnenkort een vaccin is
44 Mondiaal De wereldeconomie in 2021
50 Essay Coronacrisis verandert het economisch denken
UW GELD
52 Ramingen Belangrijkste wijzigingen voor uw geld op een rij
54 Belastingen Overzicht van opvallende, fiscale veranderingen
55 Bedrijven Gesprek met mkb-voorman Jacco Vonhof
56 Aandelenkoersen Nieuwe kloof op het Damrak
58 Shoppen Grootste overdekte winkelcentrum Westfield Mall
60 Woningmarkt Huizen werden weer duurder
KENNIS & TECH
62 Telecom Welke landen weren het Chinese bedrijf Huawei?

2 JANUARI 2021 EW 5
NON SOLUS
Geldvrij
52
UW GELD
Stijgen de salarissen
in 2021? Wat gebeurt
er met de pensioenen?
En veranderen de
hypotheek- en
spaarrentes? De
belangrijkste
wijzigingen op een rij.
64
KENNIS & TECH
De overheid heeft het nooit
aangedurfd de marktwerking in
de zorg echt haar gang te laten
gaan. En ze bemoeit zich nu met
de verkeerde dingen.
CULTUUR
Het wordt zonder twijfel een van
de meest besproken exposities
wereldwijd van 2021: Slavernij in
het Rijksmuseum. Zeker na het
jaar van Black Lives Matter.
80
64 Essay Schaf marktwerking in de zorg niet zomaar af
66 Energie Waar staan wereldwijd kerncentrales?
68 Games Computerspellen dragen bij aan opleiding medici
69 Koolstofcyclus Gesprek met Duitse geoloog Oliver Plümper
71 Simon Rozendaal Wat u niet mag van de groene dwingelanden
CULTUUR
74 In première De culturele en sportieve kalender
77 Rotterdam Gesprek met Jolanda Jansen, directeur Ahoy
78 Olympische Spelen Chef de mission Pieter van den Hoogenband
80 Expositie Slavernijverleden in tien verhalen verteld
82 Essay Bij de honderdste geboortedag van Karel van het Reve
84 Religie Noord-Brabant vestigt aandacht op zijn fraaie kloosters
87 Liesbeth Wytzes O nee, niet weer dat schort voor!
90 Agenda Verkiezingen, herdenkingen, evenementen en jubilea
97 Agenda Herdenken in 2021 – 500 tot 5 jaar geleden
98 Agenda Vooruitblik op 2022
Het afgelopen decennium werd de
term ‘feitenvrij’ populair. Het is
een letterlijke vertaling van het
Engelse fact free en is komen overwaaien,
zoals zoveel, uit de Verenigde
Staten. Vooral politici slaan elkaar met
deze denigrerend bedoelde term om de
oren.
Inmiddels zijn meningen en gevoelens
in debatten ook al ‘feiten’ geworden.
En lijkt het erop dat echte feiten er
niet meer toe doen. Tien jaar geleden
constateerde prof.dr. Louise Fresco al
een ‘toenemende tolerantie voor onwetendheid
en de toenemende intolerantie
voor het rationele debat’.
Het afgelopen jaar leek de ratio van
de virologen en andere medici het even
te winnen van de onwetendheid. Maar
al snel werden de tafels van de talkshows
op televisie weer bevolkt met
Bekende Nederlanders die, zoals dat
gaat aan deze tafels, vrolijk en veelal
feitenvrij mochten meepraten.
Feiten horen voorop te staan bij het
debat. Niet voor niets luidt de slogan
van dit weekblad ‘Eerst de feiten’.
Eigenlijk moet je het eerst over de feiten
eens zijn, voordat je met het debat gaat
beginnen.
Er is nog een element dat vaak buiten
het politieke debat blijft. Geld. Veel
politici doen alsof geld onbeperkt voorhanden
is en dat zij het eveneens onbeperkt
kunnen uitgeven, à flots, zoals
onze vorig jaar overleden collega Rik
Kuethe het op zijn Frans placht te
noemen.
In de aanloop naar de verkiezingen
van 17 maart beloven
politici weer van alles. En dat
mag. Maar het zou wel prettig
zijn als ze erbij vertellen
hoeveel hun plannetjes
kosten en wie dat vervolgens
gaat betalen.
Anders is niet alleen
sprake van feitenvrije,
maar ook
van geldvrije politiek.
Arendo Joustra,
hoofdredacteur

8 EW 2 JANUARI 2021
NEDERLAND 2021
Complexer
dan ooit
Verkiezingen zijn altijd een klus. Maar
om de grootste gebeurtenis van het land
coronaproof te houden, dat is een ware
uitputtingsslag.
Carla Joosten
Het lijkt in maart meer te
gaan om een soepel verloop
van de Tweede Kamerverkiezingen
dan om wat politieke
partijen met het land willen. Door
de coronapandemie worden de verkiezingen
een test voor het organisatievermogen
van gemeenten en Rijk.
Verkiezingen zijn altijd een klus. Ze
zijn in feite het grootste evenement van
Nederland, en in coronatijd komt dat
neer op een uitputtingsslag. Vooral gemeenten
zijn er niet gerust op dat ze de
verkiezingen op tijd goed geregeld krijgen.
Ze moeten zorgen voor veilige stemlocaties,
voldoende vrijwilligers en extra
tellers voor de stemmen per brief, en dat
alles drie dagen lang, want de verkiezingen
worden wegens de pandemie gespreid
over 15, 16 en 17 maart.
Provincies en waterschappen hebben
de gemeenten intussen gebouwen en
ambtenaren aangeboden. Maar alleen al
zoiets simpels als 1,5 meter afstand houden
en handen en objecten desinfecteren
is problematisch: uit onderzoek blijkt dat
een stem uitbrengen dan langer duurt.
Met als risico dat niet alle kiezers om 21
uur hebben kunnen stemmen.
De officiële verkiezingsdag blijft 17
maart. De mogelijkheid om al op 15 en 16
maart een stem uit te brengen, is geschapen
voor kiezers met een kwetsbare gezondheid.
Van anderen wordt verwacht
dat zij zo veel mogelijk op 17 maart gaan
stemmen.
‘Stemmen moet zo gespreid mogelijk
over de dag,’ hoopt minister van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijksrelaties
Kajsa Ollongren (D66), die al maanden in
de weer is met een tijdelijke corona-kieswet
en met de praktische kant van de verkiezingen.
Het is er Ollongren veel aan gelegen
dat iedereen zijn of haar stem kan uitbrengen,
ook in coronatijd. Dat is ook de
reden dat een stemmer dit keer niet twee,
maar drie volmachten mag meenemen.
Gemakkelijk voor hen die zelf niet naar
de stembus kunnen of durven, maar hun
stem niet verloren willen laten gaan.
Maar dit baart ook zorgen. Leidt dit niet
tot geronsel van volmachten? En wat
blijft er over van het stemgeheim? De
Kiesraad is bezorgd.
Mensen boven de zeventig krijgen de
kans om per brief te stemmen. Dat komt
neer op 2,4 miljoen Nederlanders. Zij

2 JANUARI 2021 EW 9
Stemmen in coronatijd
wordt een uitdaging
Laurens van Putten/ANP

12 EW 2 JANUARI 2021
DEN HAAG
Wie wint
het Torentje?
Half maart bepalen de kiezers
wie na formatie ministerie van
Algemene Zaken gaat leiden
en Torentje als kantoor krijgt.
Lucas Gasthuis
Graphic Kay Coenen

2 JANUARI 2021 EW 13

20 EW 2 JANUARI 2021
ESSAY
Overheid ziet in elke
burger een fraudeur
Wetgever, bestuur en uitvoering moeten inzien dat zij sterke instituties
behoren te zijn, in dienst van burgers. Zal dat kwartje eindelijk vallen?
Reinier van Zutphen
Illustratie Carolyn Ridsdale
Reinier van
Zutphen
(60)
Is sinds 2015
Nationale
ombudsman.
Was eerder
onder meer
voorzitter van
de Nederlandse
Vereniging
voor
Rechtspraak
en president
van het College
van Beroep
voor het
bedrijfsleven.
Laurens van Putten/ANP
Het ongekende onrecht dat de gedupeerde
ouders in de kinderopvangtoeslagenaffaire
is aangedaan, is het rechtstreekse
gevolg van het fraudedenken van de overheid.
De overheid ziet geen burgers op
straat lopen, maar potentiële fraudeurs – en maakt wetten
die van dit mensbeeld uitgaan. Daarbij is het niet
relevant of de burger deugt of niet. Deugende burgers
worden net zo goed tot fraudeur gemaakt als niet-deugende
burgers.
Dat de meeste burgers deugen, is wellicht juist, maar
de overheid heeft er geen boodschap aan. Bovendien:
het rapport van de parlementaire commissie onder voorzitterschap
van CDA’er Chris van Dam laat zien dat juist
burgers die het niet helemaal volgens de regels hadden
gedaan – vinkje verkeerd of de eigen bijdrage niet betaald
– onevenredig hard door de overheid zijn geraakt.
Vooral omdat er geen adequate rechtsbescherming tegen
de overheid mogelijk was. Ook dat is het gevolg van
het falen van de instituties.
Dit werd overduidelijk zichtbaar in de kinderopvangtoeslagenaffaire.
Maar er waren veel meer aanwijzingen
en bewijzen dat de instituties van de rechtsstaat de burgers
in de steek hebben gelaten.
De falende instituties hadden eerder hun verantwoordelijkheid
moeten nemen. Dat had best gekund. Er
was materiaal genoeg. Een paar voorbeelden: de commissie-Donner
schreef in 2019 over ‘institutionele vooringenomenheid’,
de Wetenschappelijke Raad voor het
Regeringsbeleid constateerde het in 2017 in het advies
‘Weten is nog geen doen’, de Burgerperspectieven van
het Sociaal en Cultureel Planbureau spreken boekdelen.
En ook het rapport van de Nationale ombudsman Geen
powerplay maar fair play uit 2017 laat zien hoe onschuldigen
door overheidshandelen tot fraudeur werden
bestempeld.
Er zijn nog veel meer signalen die het falen van de
instituties aantonen. Ze worden ook genoemd in het
rapport van de commissie-Van Dam. Bijvoorbeeld twee
rapporten uit 2014 van mijn voorganger Frank van
Dooren: Moeten de goeden onder de kwaden lijden? over
de verplichting tot het opgeven van één bankrekeningnummer
en Geen fraudeur toch boete over de fraudewet
die goedwillende burgers aanpakt als criminelen.
In beide rapporten zijn patronen te herkennen die
duiden op ongekend onrecht. Meer dan honderdduizend
burgers kregen geen toeslagen meer omdat zij
(nog) geen bankrekeningnummer hadden doorgegeven.
Toeslagen waar zij gewoon recht op hadden, werden
niet overgemaakt. Het rapport over de fraudewet gaat
over de onevenredigheid van de sancties, ook bij geringe
nalatigheid van de goedwillende burger.
Naast deze documenten, die allemaal passen bij
de materie waarover de commissie-Van Dam heeft gerapporteerd,
zijn er twee andere rapporten waar mijn
naam onder staat en die niet gaan over toeslagen, maar
wel over de overheid die de burger ziet als ‘in wezen
slecht’.
Allereerst ons rapport Pgb-trekkingsrecht en de (niet)
lerende overheid uit 2015. Trekkingsrecht gaat erover dat
de Sociale Verzekeringsbank het bedrag direct aan de
zorgverlener uitbetaalt en niet stort op de rekening van
de hulpbehoevende. Dat dat recht moest worden ingevoerd,
vond zijn oorsprong in de gedachte dat ook op dit
terrein fraude moest worden bestreden. Ik wijs in de
inleiding van het rapport op die fraude-achtergrond. Bij
de invoering van het pgb-trekkingsrecht is veel burgers
onrecht aangedaan.

2 JANUARI 2021 EW 21
Ook schreef ik in 2015 in ons rapport Gegijzeld door
het systeem over burgers die in gijzeling werden genomen
na het niet betalen van boetes. Dat opsluiten van
burgers durfde de overheid kennelijk voor haar rekening
te nemen, omdat het immers ging om wetsovertreders
die de gevolgen van hun criminele gedrag wensten te
ontlopen.
Uit ons onderzoek bleek dat vele tienduizenden
burgers van hun vrijheid werden
beroofd met de bedoeling
om ze alsnog tot betaling aan te zetten,
terwijl ze geen cent te makken hadden.
Ik concludeerde dat de overheid zich
op grote schaal schuldig had gemaakt
aan onrechtmatige vrijheidsbeneming.
Ook hier twee situaties van
ongekend onrecht op grote schaal.
Burgers die een
vinkje verkeerd
zetten, krijgen het
stempel crimineel
Mijn conclusie na lezing van al
deze stukken, gecombineerd met
de dertigduizend klachten en signalen
die jaarlijks de Nationale
ombudsman bereiken, is grofweg:
‘de overheid’ heeft zichzelf aangepraat
dat zij er in beginsel slechts
is voor burgers die deugen. Fraudeurs
deugen niet en kunnen dus
ook geen bescherming verwachten
wanneer zij voor hun frauduleuze
praktijken worden aangepakt.
Burgers die een vinkje verkeerd
zetten of vergeten een bankrekeningnummer
door te geven, krijgen
volgens dit mensbeeld meteen het
stempel crimineel.
Er is al heel lang sprake van een
overheid die haar burgers bestempelt
als fraudeur. Dat stempel resulteert
in ongekend onrecht. Niet
alleen in de kwestie van de kinderopvangtoeslagen,
maar veel breder.
Bovendien ontbreekt effectieve
rechtsbescherming. Burgers
hebben in procedures tegen de
overheid en zeker in de bezwaarfase
nauwelijks een kans. De instituties
hebben de burger in de steek
gelaten en dat is absurd.
Deze kwesties leren ons ook dat
de overheid rapporten van externe
toezichthouders, onder meer die
van de Nationale ombudsman, met
gemak terzijde kan schuiven als ze
de eigen opvatting – dat de burger
in wezen een potentiële fraudeur is
– niet ter discussie wil stellen. Omdat ze niet in de spiegel
wil kijken en het probleem bij de wortel aanpakken:
het eigen systeem veranderen. Wanneer gaat de overheid
weer burgers zien?
Wetgever, bestuur en uitvoering moeten gaan inzien
dat zij sterke instituties behoren te zijn, in dienst van
burgers. De kwaliteit van de rechtsstaat staat of valt
daarmee. Schandalig dat we nu pas reflecteren en met
de blik achterwaarts vaststellen wat er is misgegaan.
Uiteindelijk gaat het erom dat we volle
kracht vooruit bouwen aan de versterking
van de instituties.
Dat lukt alleen als de burgers die
onze instituties bemensen, zich elke
dag bij het opstaan realiseren dat de
overheid er is voor de burgers – en niet
andersom. Niet meer en niet minder.
Het kwartje moet nu vallen.

22 EW 2 JANUARI 2021
Zeven
trends
in 2021
NEDERLAND 2021
Het was een heftig jaar, 2020.
Wat zal 2021 brengen? Tanja
Traag (43), hoofdsocioloog
van het Centraal Bureau
voor de Statistiek, over de
belangrijkste tendensen.
Gertjan van Schoonhoven
Illustraties Flos Vingerhoets
Foto’s John Peters
I ’NOG STEEDS FLINKE GROEI’
Het is geen nieuws dat 2020 in demografisch
opzicht een uitzonderlijk jaar was.
Door corona overleden er ongeveer
14.000 Nederlanders meer dan verwacht.
Ook het feit dat immigratie en emigratie
een deel van het jaar stillagen, beïnvloedde
de bevolkingsgroei. Verder kwamen
er ‘opvallend veel’ geëmigreerde Nederlanders
terug naar Nederland, aldus
Tanja Traag van het Centraal Bureau
voor de Statistiek (CBS).
Al met al kwamen er 63.000 mensen
bij in 2020, en dat is per saldo een halvering
ten opzichte van 2019. Traag: ‘Er is
nog steeds sprake van een
flinke bevolkingsgroei, maar
wel van een afname van die
groei.’
Blijvend is die afname van de
groei waarschijnlijk niet. Het CBS
heeft zijn prognose voor de lange termijn
– 20 miljoen Nederlanders in 2063 – niet
voor niks nauwelijks bijgesteld: gestage
groei is het patroon voor de komende
vijftig jaar. De immigratie zal naar verwachting
in 2022 alweer op het oude niveau
zijn, en ook de stijgende levensduur
zorgt voor een groeiende bevolking. Nu
groeit de bevolking ook omdat
er meer mensen worden geboren
dan er overlijden. Dit geboorteoverschot
verdwijnt naar
verwachting de komende jaren.
Nederland zal het gedenkwaardige
jaar 2020 afsluiten met zo’n 17,5 miljoen
inwoners. Naar verwachting moet
de champagne koud staan in 2026, voor
de 18 miljoenste Nederlander, en in 2038
voor de 19 miljoenste. Daarna is het nog
een kwart eeuw wachten op de 20 miljoenste
en zal het inwonertal van Nederland
in ruim een eeuw zijn verdubbeld.

2 JANUARI 2021 EW 23
III ‘EMANCIPATIE
IN DE LIFT’
Afgaand op economische zelfstandigheid
als graadmeter zit
emancipatie ‘in de lift’, zegt Traag. Vooral de
afgelopen twee jaar groeide het aantal Nederlandse
vrouwen dat ‘de eigen broek of rok kan
ophouden’ flink. Meer dan de helft van de vrouwen
– zes op de tien – verdient nu minstens 70
procent van het wettelijk minimumloon met
werk, de norm.
In cultureel opzicht verloopt de emancipatie
stroperiger. De opvattingen over taakverdeling
tussen man en vrouw groeien wel naar elkaar
toe, maar de praktijk blijft vaak achter.
II ‘VERTROUWEN
NIET AANGETAST’
Het was misschien wel hét
moment van 2020: het hoorbare
gejoel van demonstranten
bij de coronatoespraak van premier
Mark Rutte vanuit het Torentje. Maar hoe
representatief zijn deze boze burgers?
Volgens Traag is ‘het grimmige deel
van de samenleving’ nauwelijks in de
statistieken terug te vinden. Het idee van
een door en door gepolariseerde samenleving
die ‘langzaam uit elkaar brokkelt’,
herkent de socioloog dan ook niet.
Integendeel: de cijfers over
2020 laten zien dat corona het
vertrouwen van Nederlanders in
elkaar en in de Tweede Kamer niet
heeft aangetast. En dat vertrouwen zit al
jaren in de lift. Een eerste grote maar: de
cijfers gaan over april, mei en juni. Recentere
statistieken heeft het CBS nog
niet. De tweede grote maar: de gemiddelden
verhullen dat het vertrouwen bepaald
niet onder alle bevolkingsgroepen
even groot is.
IV ‘MEERDERHEID GELOOFT IN GOD OF TWIJFELT’
Van een afstandje bekeken, is Nederland
geen religieus land meer. In 2012 rekende
een grote minderheid zich niet tot een religieuze
stroming. Nu is dat een meerderheid
van 56 procent. ‘Steeds minder mensen hebben
iets met geloof,’ aldus Traag. Maar achter
deze statistiek ligt een divers land. Onder
moslims is er nauwelijks geloofsafval:
90 procent gelooft in hun God.
Ook verder is het beeld gedifferentieerd.
Zo is één op de vijf Nederlanders atheïst.
Dat mensen zich niet rekenen tot een religieuze
stroming zegt dus niet alles. Vele Nederlanders
beleven hun geloof individueel
en er zijn ook veel twijfelaars en mensen die
zeggen open te staan voor geloof. Al met al
is er ‘een meerderheid van Nederlanders die
geloven of twijfelen’, zegt Traag.

28 EW 2 JANUARI 2021
Rijksoverheid
FRANKRIJK BESTRIJDING TERRORISME
Pieter de Gooijer (64)
‘Afgelopen jaar is niet alleen getekend door de zware wissel die het coronavirus
trok op gezondheid en economie, maar ook door brute terroristische aanslagen.
Mede met het oog op de presidentsverkiezingen van 2022 zal president
Emmanuel Macron hard inzetten op bestrijding van radicalisme en terrorisme.
In die strijd zijn wij solidair met Frankrijk. Dat wordt gezien en gewaardeerd.
Samen zijn we voortrekkers in de Europese Unie rond klimaatverandering en de
energietransitie. De gevolgen van de Brexit zullen in beide landen sterk worden
gevoeld. Daar gezamenlijk op inspelen in Europees verband, is belangrijk.’
Rijksoverheid
De wereld
in 2021
Wordt vertrouwen tussen Nederland en Italië
hersteld? Zijn er mogelijkheden voor verdere
samenwerking met Turkije? En welke kansen
liggen er in Mozambique? Zeven Nederlandse
ambassadeurs over ‘hun’ regio of land in 2021.
Teun Toonen
PERU HOOP
Nathalie Lintvelt
(49)
Rijksoverheid
‘In 2020 maakte Peru
een drievoudige crisis
door: hoge sterfte
door corona, eindeloze
quarantainemaatregelen
waardoor
miljoenen Peruanen terugvielen in armoede,
en massaal protest toen het parlement de president
afzette nadat beide partijen elkaar van corruptie hadden
beschuldigd. Voor 2021 is de hoop dat er snel een
vaccin is, de economie weer op gang komt en dat de
verkiezingen in april een nieuw tijdperk inluiden,
waarin regering en parlement corruptie en ongelijkheid
samen zullen aanpakken. Dat biedt ook kansen
voor Nederlandse bedrijven, vooral havenontwikkeling
en de duurzame productie van voedsel.’
MOZAMBIQUE OP KRUISPUNT
Henny de Vries (59)
‘Mozambique bevindt zich op een kruispunt. De
ontwikkelingen in het Noorden zijn allesbepalend.
Deze regio heeft veel natuurlijke hulpbronnen
zoals hout, robijnen, grafiet, en grote gasvoorraden.
Het is ook straatarm en onontwikkeld,
de overheid is vrijwel afwezig en
criminelen hebben vrij spel. Het ontbreken van
toekomstperspectief voor de jonge bevolking is
een voedingsbodem voor gewapende opstandelingen,
resulterend in een toenemend aantal
aanslagen. Voor Nederland is de regio belangrijk:
een terroristisch bolwerk in Zuidelijk Afrika is onwenselijk, ook vanwege maritieme
veiligheid, Nederlandse investeerders in het gebied en drugssmokkel naar
Europa. Met ontwikkelingssamenwerking en diplomatieke inzet bieden wij de bevolking
kansen op een beter leven. We brengen partijen samen en trekken op met
de Europese Unie, de Verenigde Naties en de Wereldbank.’
Rijksoverheid

2 JANUARI 2021 EW 29
ITALIË GROEI EN DE G20
Joost Flamand (54)
‘Italië is zwaar geraakt door de coronapandemie. Het land is
onze zesde handelspartner; wat hier gebeurt, heeft gevolgen
voor onze economie. Rome wordt 209 miljard euro ter
beschikking gesteld uit het coronaherstelfonds. De bestedingsplannen
bieden Nederlandse bedrijven kansen.
Discussie over het fonds leidde eerder tot negatieve publiciteit
over Nederland. Dat vraagt dit jaar extra aandacht in
onze contacten met de Italianen. Immigranten blijven hier
aankomen, net als in Nederland. Gesprekken over een Europese
aanpak blijven nodig. Italië organiseert komend jaar
de G20, rond thema’s als handel, klimaat en corona. We zien
uit naar de samenwerking en het helpen organiseren van de
Nederlandse deelname.’
Rijksoverheid
JAPAN OLYMPISCH VUUR
Peter van der Vliet (57)
‘Japan is relatief licht getroffen door
corona, maar de economische schade is
groot. De olympische vlam moet het
licht worden aan het eind van de tunnel:
Japan zet alles op alles om de Olympische
en Paralympische Spelen (‘Tokyo
2020+1’) komende zomer door te laten
gaan. De ambassade volgt de ontwikkelingen
op de voet en werkt nauw samen
met het NOC*NSF. Japan is als derde economie van de wereld
interessant voor Nederland. De ambassade helpt bij handelsbevordering,
faciliteert hightechsamenwerking, bijvoorbeeld op
het gebied van cyberdefensie en innovatieve landbouw, en is
actief op geopolitiek gebied. Japan is bezorgd over de groeiende
Chinese macht in de Oost- en de Zuid-Chinese Zee. We streven
samen naar een free and open Indo-Pacific.’
Kick Smeets/Rijksoverheid
Rijksoverheid
TURKIJE BELANG MIGRATIEPACT
Marjanne de Kwaasteniet (64)
‘Turkije zal in 2021 het vertrouwen in de rechtsstaat
moeten vergroten en het functioneren van de democratie
verbeteren. Anders wordt samenwerking met
de Europese Unie moeilijk. Onder deze voorwaarden
heeft ook het Nederlandse bedrijfsleven interesse in
samenwerking met Turkije. Daarnaast is het zeer
belangrijk dat de EU-Turkijeverklaring over migratie
volledig wordt uitgevoerd, om irreguliere migratiestromen
naar Europa te voorkomen en Turkije te
helpen met opvang in de regio. De ambassade blijft
uitdragen dat respect voor mensenrechten en vrijheid
van meningsuiting essentieel zijn. Nederland wil dat
Turkije, als belangrijke partner in een instabiele regio,
in de NAVO weer een constructieve rol gaat spelen.’
AUSTRALIË ZOEKEN NAAR
BALANS MET CHINA
Marion Derckx (61)
‘Australië is verder dan Nederland in het
zoeken naar een goede balans met China
tussen samenwerken en beschermen. Wij
kunnen daarvan veel leren. Tegen de achtergrond
van het “armpje drukken” tussen
de Verenigde Staten en China werken we
als middelgrote landen samen om de
internationale regelgeving overeind te
houden en niet het recht van de sterkste
te laten gelden in de wereld. En natuurlijk
werken we verder samen om de waarheid
rond de MH17-ramp op tafel te krijgen.
Australië is zeer geïnteresseerd in ons
denken over circulaire economie, wat niet
alleen een positief klimaateffect heeft,
maar ook Nederlandse ondernemers een
nieuwe markt geeft. Als post brengen we
op al die onderwerpen Australische en
Nederlandse gesprekspartners samen.’

30 EW 2 JANUARI 2021
Joe Bidens
West Wing
Een blik in de vleugel van het
Witte Huis waar de president werkt.
Robbert de Witt
Echt thuiswerken kun je het niet
noemen, al is de residentie van
de president van de Verenigde
Staten via een zuilengang (the
Colonnade) rechtstreeks verbonden met
de westvleugel, waar hij en zijn medewerkers
kantoor houden. Te voet kost het
de president nog geen minuut om ’s ochtends
op zijn werk te komen. De zuilengang
wordt daarom ook wel de ‘45 second
commute’ genoemd – 45 seconden forenzen.
Het Witte Huis werd eind achttiende
eeuw gebouwd, maar deze westelijke
vleugel is veel jonger: president Theodore
Roosevelt (1901-1909) gaf aan het
begin van de twintigste eeuw opdracht
de presidentiële residentie uit te breiden
met kantoorruimte. In november 1902
vergaderde hij voor het eerst met zijn ministers
in de Cabinet Room.
In dit deel van het Witte Huis bevindt
zich ook de Oval Office, de persoonlijke
werkruimte van de president die wereldberoemd
is door de vele Amerikaanse televisieseries
en films waarin deze ruimte
een rol speelt. Dat geldt ook voor de
Situation Room, waar de president sinds
1961 rechtstreeks kan overleggen met
zijn ministers, het Pentagon en de inlichtingendiensten
als er een crisis is.
Na zijn inauguratie op woensdag 20
januari zal ook Joseph Robinette Biden
jr., de 46ste president van de Verenigde
Staten, vanuit deze West Wing het land
besturen.

2 JANUARI 2021 EW 31

34 EW 2 JANUARI 2021
ESSAY
Napoleons
nalatenschap
Frankrijk staat dit jaar stil bij dood, 200 jaar geleden, van de hervormer
en genadeloze veldheer uit Corsica. Zijn invloed is nog altijd groot.
Eveline Bijlsma in Parijs
Illustratie Carolyn Ridsdale
De ‘Napoleonbibliotheek’ beslaat ruim tachtigduizend
boeken. Sinds de dood van de
keizer in 1821 – precies twee eeuwen geleden
– verscheen er elke dag wel een historisch
werk, roman of essay over hem. In een
onderzoek van de University of Cambridge naar de
belangrijkste figuren uit de geschiedenis staat de Corsicaan
op nummer twee: boven hem Jezus Christus, onder
hem William Shakespeare.
Op de Heiland en het genie uit Stratford-upon-Avon
valt weinig aan te merken, over Napoleon zijn de meningen
verdeeld. Hij stelde orde op zaken in de woelige
jaren na 1789 en legde de geest van de Revolutie vast in
een modern bestuur en de Code Civil. De keizer exporteerde
dit Burgerlijk Wetboek naar zijn hele keizerrijk,
waaronder Nederland.
Maar zijn overheersing ging ook gepaard met plunderingen
en uitbuiting. Bovendien liet de despoot zich
verblinden door zijn eigen successen en ging hij maar
door met oorlog voeren. In 1812 ondernam hij een
hachelijke veldtocht naar Moskou, die ruim een half miljoen
manschappen van zijn Grande Armée het leven
kostte. Die nederlaag betekende het begin van het einde.
Niet veel later stortte zijn keizerrijk in en verloor Frankrijk
zijn macht.
Napoleone di Buonaparte werd in 1769 geboren op
Corsica, dat toen nog bij Italië hoorde. Als negenjarige
vertrok hij met zijn oudere broer naar Frankrijk, vader
Charles had voor de twee jongens een studiebeurs weten
te regelen. Napoleon belandde alleen bij de monniken
in de Bourgondische plaats Autun en deed op zijn zestiende
vervroegd eindexamen aan de École Militaire in
Parijs. Talen waren niet zijn sterkste kant, maar de jonge
Corsicaan blonk uit in wiskunde.
De militair was negentien jaar toen de Franse Revolutie
uitbrak. Hij was toen al bezig met een opmars binnen
het leger, maar raakte pas echt bekend na succesvolle
veldtochten naar Italië en Egypte.
In 1799 maakte de revolutionair Emmanuel Joseph
Sieyès plannen om het Directoire omver te werpen, de
vijfkoppige regering die sinds 1795 aan de macht was.
Hij vroeg Napoleon om hulp en de coup slaagde. Maar
de ambitieuze veldheer, die de steun van het leger had,
trok al snel alle macht naar zich toe. In 1804 kroonde hij
zichzelf tot keizer. Het volk werd achteraf geraadpleegd
en stemde toe.
Al snel nadat Napoleon Sieyès aan de kant had
geschoven, liet hij een grondwet schrijven. Binnen
een paar jaar stampte hij instanties en structuren uit
de grond die nog steeds de basis zijn van Frankrijk.
Hij deelde het land in in veiligheidsregio’s met een
politiechef, richtte de Banque de France op en stichtte
middelbare scholen. Hij ging belasting heffen om zijn
veldtochten van te betalen, en voerde straatnamen
en huisnummers in om de inning mogelijk te maken.
Ook stelde hij het gebruik van het metrisch stelsel verplicht.
In 1804 volgde zijn huzarenstuk, de Code Civil, waarvoor
iedere Fransman gelijk werd – de belichaming
van het door de Fransen nog steeds zo gewaardeerde
égalité-principe. Dit Burgerlijk Wetboek voerde hij in
zijn hele rijk door, en het is in veel Europese landen nog
altijd de basis van het recht. Dat ging onder dwang,
maar al snel zagen de burgers de voordelen ervan in, net
als van een centraal georganiseerde overheid.
Napoleon maakte ook de afschaffing van de maatschappelijke
standen officieel. Doordat adel en gees-

2 JANUARI 2021 EW 35
telijken niet meer automatisch de mooie baantjes kregen,
ontstond een nieuwe elite, de nouveau riche.
Ook zijn grootste critici kunnen er niet omheen:
Napoleon was een zeer begenadigd politicus en militair.
Hij zette de principes van de revolutie om in wetten en
instanties, maar begreep goed dat de nieuwe regels geen
harde breuk moesten vormen met het Ancien Régime.
De keizer had een goed beoordelingsvermogen, was een
razendsnelle denker en had een ijzersterk geheugen. Hij
had een talent om de juiste mensen om
zich heen te verzamelen en het beste in
hen naar boven te halen. Maar compleet
bevangen door zijn eigen succes
zag hij geen grenzen of gevaren meer.
Die overmoed kostte hem uiteindelijk
– figuurlijk – de kop. Elk tijdperk
heeft zijn eigen blik op Napoleon, zeggen
de Fransen. Anno 2021 is er weinig
Despoot Napoleon
maakte de Fransen
gelijk voor de wet
en bevrijdde hen zo
interesse meer in het krijgsgeweld,
ook niet in zijn zegetochten. De
laatste decennia is er vooral aandacht
voor de persoon Napoleon en
de verschillende facetten van zijn
karakter: de heerser, de banneling
op het eilandje Sint-Helena in de
Atlantische Oceaan, de romanticus
in zijn relatie met Joséphine de
Beauharnais, de doorzetter.
In de huidige periode van wokeisme
is zijn beslissing om de slavernij
opnieuw in te voeren in de koloniën
nog steeds onderwerp van debat.
Napoleon wilde hiermee de
rust doen terugkeren en zorgen dat
er weer geld in het laatje kwam,
maar gaf later toe dat het een vergissing
was.
Dit gevoelige onderwerp staat
overigens niet op de kalender
vol met exposities en
conferenties die er dit herdenkingsjaar
worden georganiseerd. In
onder meer het Musée de l’Armée
en het kasteel van Fontainebleau,
waar de keizer afscheid nam van
Frankrijk toen hij voor de eerste
keer werd verbannen, naar het eiland
Elba, draait het om zijn persoon,
Joséphine, en kunstwerken
in de empirestijl.
Nog altijd actueel is de vraag
hoe Frankrijk eruit had gezien als
Napoleon geen einde had gemaakt
aan de burgeroorlog en de wetten
van de Revolutie niet had bestendigd. Waarschijnlijk
was er een telg uit de Bourbon-familie aan de macht
gekomen, die het Ancien Régime min of meer had voortgezet.
Maar ondanks het feit dat Napoleon de Fransen
gelijk maakte voor de wet en ze daarmee vrijheid gaf,
was hij een autocraat.
De nalatenschap van de keizer is vooral praktisch:
Frankrijk en andere Europese landen die ooit tot zijn rijk
behoorden, profiteren nog elke dag van een goed functionerende
rechtspraak en een centraal
georganiseerde staat. De koningen
hadden al veel macht, de keizer
zette dat voort met zijn alomtegenwoordige
staat. De neiging om naar de
regering te kijken in plaats van zelf
actie te ondernemen, werd daarmee
versterkt. En dat speelt de Fransen nog
altijd parten.

38 EW 2 JANUARI 2021
Kleurrijke coalities
Om alle mogelijke samenwerkingen
tussen partijen te onderscheiden, is er
een waaier aan namen voor coalities
bedacht, gebaseerd op de kleur van de
deelnemende partijen.
Ampel-Koalition (stoplicht-coalitie):
SPD (rood), FDP (geel), Bündnis 90/Die
Grünen (groen)
Jamaika-Koalition: CDU/CSU (zwart),
FDP (geel), Bündnis 90/Die Grünen
(groen)
Kiwi-Koalition: CDU/CSU (zwart) en
Bündnis 90/Die Grünen (groen)
iStock
iStock
iStock
iStock
Kenia-Koalition: CDU/CSU (zwart), SPD
(rood), Bündnis 90/Die Grünen (groen).
Blijft de AfD (Alternative für Deutschland)
groeien, dan vrezen de gevestigde
partijen een Bahama-Koalition:
CDU/CSU (zwart), FDP (geel), AfD
(blauw). In geval van nood kunnen
CDU/CSU en SDP hun ‘grote coalitie’
uitbreiden met de FDP: de
Deutschland- Koalition.

2 JANUARI 2021 EW 39
Merkelloze jaren
Dit najaar stemt Duitsland voor een nieuwe regering,
zonder Angela Merkel. Wat zijn de verwachtingen?
Rijk versus arm
Net als in de Europese Unie betalen in
Duitsland de rijke deelstaten voor de armere.
Maar in Duitsland zijn het de zuidelijke
Länder die moeten betalen: Beieren,
Hessen en Baden-Württemberg. De rest
ontvangt geld volgens een formule vastgelegd
in de Länderfinanzausgleich.
Buurstaat
Noordrijn-Westfalen is wat betreft economie
en inwonertal vergelijkbaar met Nederland.
Traditioneel sociaal-democratisch.
Maar de CDU won er flink bij de meest recente
verkiezingen, in 2017. Thuisstaat van
CDU-kandidaat Armin Laschet.
Oosten kleurt blauw
Vooral in de voormalige DDR is Alternative
für Deutschland (AfD) groot. In
Saksen, Thüringen, Mecklenburg-
Voorpommeren en Brandenburg is de
partij die ooit begon als ‘anti-EU-partij’,
amper nog te negeren. AfD-kiezers
zijn ontevreden over immigratie en de
(vermeend) achtergestelde positie
ten opzichte van het Westen.
Gespannen centrum
Hessen, in het hart van Duitsland,
werd in 2019 opgeschrikt
door een politieke moord. De
al vaker veroordeelde rechtsextremist
Stephan Ernst vermoordde
CDU-politicus Walter
Lübcke vanwege diens immigratiebeleid.
CDU en SPD
verliezen ook hier kiezers aan
AfD en Die Grünen.
Zorgen in het Zuiden
In Duitslands rijkste deelstaat Beieren regeert de
christen-democratische CSU al decennia. Maar de
conservatieve zusterpartij van Merkels CDU kreeg
flinke klappen in 2018. Is nog wel de grootste, maar
vooral Die Grünen zijn hier in opmars – net als in buurstaat
Baden-Württemberg, waar Die Grünen in 2017
zelfs de grootste partij werden.
Robbert de Witt
Kaart Jelrik AtemaHet is typisch voor de sluwheid
van Vladimir Poetin. Toen hij
kritiek kreeg omdat hij, dankzij
handige juridische trucs en
mazen in de wet, al sinds mensenheugenis
in het Kremlin zetelt, wees hij naar
Angela Merkel. Waarom is het ondemocratisch
als hij, Poetin, langer dan twee
termijnen president is, terwijl de Duitse
al vier termijnen bondskanselier is?
Inderdaad, geen regeringsleider in Europa
loopt langer rond dan Angela Merkel.
Zestien jaar is zij komend najaar aan
de macht. Maar de tachtig miljoen Duitsers
zullen het na de Bondsdagverkiezingen
in september zonder de bedachtzame
domineesdochter moeten rooien.
Merkel kondigde aan dat zij vertrekt.
In haar christen-democratische CDU/
CSU woedt nog altijd een opvolgingsstrijd,
sinds Merkels kandidaat Annegret
Kramp-Karrenbauer afhaakte. De strijd
gaat tussen drie mannen, Friedrich Merz
(65), Armin Laschet (59) en Norbert Röttgen
(55). CDU-afgevaardigden kiezen
deze maand hun nieuwe leider, waarna
overleg volgt met de Beierse zusterpartij
CSU over de gezamenlijke lijsttrekker.
Er wachten genoeg uitdagingen: de
klassieke machtspartij CDU/CSU wordt
van rechts bedreigd door anti-immigratiepartij
AfD, die vooral in de oostelijke
deelstaten snel is gegroeid de afgelopen
jaren. De gevestigde partijen proberen
met man en macht de AfD van regeringsdeelname
uit te sluiten.
Intussen hoopt die andere machtspartij,
de sociaal-democratische SPD, dat zij
eindelijk weer eens zonder CDU/CSU kan
regeren. Als kleinere partner in de zogeheten
Grote Coalitie viel er weinig te halen
voor de sociaal-democraten en verloren
zij verkiezing na verkiezing. Concurrentie
op de linkerflank komt vooral van
Die Grünen, die de laatste jaren bezig zijn
aan een imposante opmars.
Wat de uitkomst ook zal zijn, verkiezingen
in Duitsland hebben altijd grote
gevolgen voor de rest van Europa, gezien
de Duitse economische en politieke
macht. Een blik op de politieke kaart van
Duitsland.

42 EW 2 JANUARI 2021
Jaar in cijfers
De economie groeit in 2021 met
2,8 procent, als de vaccins
doen wat ze beloven. Door de
pandemie laat 2021 zich lastig
voorspellen.
AUTOVERKOOP
400.000 stuks
(+12,5%)
Bovag
Een forse stijging van
het aantal te verkopen
nieuwe auto’s in
2021 zal weinig
verwondering wekken
na het rampjaar 2020,
waarin slechts
350.000 nieuwe
auto’s zijn verkocht.
Jeroen van Wensen
Illustraties Jelrik Atema
KOSTENGRENS NATIONALE
HYPOTHEEKGARANTIE (NHG)
325.000 euro
(+4,8%)
Stichting WEW
Een koper kan bij een
huis met een koopsom
tot 325.000 euro een
hypotheek afsluiten
met NHG. De zogeheten
kostengrens stijgt elk
jaar mee met de
gemiddelde huizenprijs.
STIJGING KOOPKRACHT
0,8%
(-1,4 procentpunt)
Miljoenennota
VOLTIJDBANEN SCHIPHOL
59.000
(-1,6%)
SEO, optimistisch scenario, daling t.o.v. 2019
SEO, een economisch
onderzoeksbureau,
schetst scenario’s
voor de luchtvaart. In
het optimistische scenario
is ‘corona’ snel
de wereld uit, in het
pessimistische niet.

2 JANUARI 2021 EW 43
MOTORRIJTUIGENBELASTING
4,3 miljard euro
(+2,5%)
Miljoenennota
NIEUWBOUWHUIZEN
63.000
(-7,4%)
ING
Corona strooit zand in
de bouwraderen. Alleen
al het uitstel van een
bewonersbijeenkomst
voor een nieuw project
kan leiden tot extra
vertraging bij de bouw,
schrijft ING.
MARKTAANDEEL VERKOCHTE
NIEUWE ELEKTRISCHE AUTO’S
20 procent
(+6 procentpunt)
Bovag/RAI
Steeds goedkoper in de
aanschaf, en steeds
verder met de accu. De
elektrische auto wint elk
jaar aan populariteit, ook
met de hulp van gunstige
fiscale regelingen.
RENTE TIENJARIGE
STAATSLENING
-0,3%
(+0%)
CPB
NATIONAAL INKOMEN
828 miljard euro
(+2,8%)
Novemberraming CPB, basisraming
PASSAGIERS NEDERLANDSE
LUCHTHAVENS
79,7 miljoen
(-1,2%)
SEO, optimistisch scenario, daling t.o.v. 2019,
pessimistisch scenario: 15,1 miljoen passagiers.
WAARDE 1 BITCOIN
318.000 dollar
(+1.771%)
CitiFX
Een directeur van de
valuta-afdeling van Citibank
meent dat de bitcoinkoers dit
jaar explodeert. Bizarre
voorspellingen zijn er vaker
over cryptomunten. Alleen
hangen zieners daar meestal
geen datum aan.
WERKLOZEN
500.000
(+42,8%)
Novemberraming CPB, basisraming

44 EW 2 JANUARI 2021
Joris Heijn en
Marijn Jongsma
Economie
in 2021
Door de coronapandemie was
2020 een rampzalig jaar. Maar
vaccins en steun kunnen 2021
een vliegende start geven.
DPA/ANP
Duitse industrie moet de exportkar trekken
NOORD-EUROPA
Het jaar 2021 staat vooral in
het teken van de hoop dat
een effectief vaccin tegen
corona snel kan worden
verspreid, zodat de economie zich kan
herstellen van de klap in 2020. De krimp
in het voorjaar, toen de pandemie begon,
was ongeëvenaard. Maar dat zal mogelijk
ook gelden voor het herstel – een voorproefje
daarvan kregen we al in de periode
tussen de twee lockdowns.
Overheden en centrale banken hebben
er alles aan gedaan om de schade zoveel
mogelijk te beperken, met respectievelijk
enorme steunprogramma’s en het
opvoeren van de toch al grootschalige
obligatie-aankopen. Nu is het aan burgers
en bedrijven om weer te consumeren
en investeren. Ook hier zit nog een
onzekerheid: gaan we eenmaal gevaccineerd
weer massaal uit eten en op reis, of
blijven we terughoudend? Kan de economie
weer zonder de zijwieltjes van Vadertje
Staat? En zo nee, hoelang houden
overheden dat vol? 2021 belooft hoe dan
ook het jaar te worden waarin we de coronaschade
inhalen. In elk geval deels.
Duitsland is de coronacrisis economisch
relatief goed doorgekomen.
Onder meer doordat de
overheid haar traditionele zuinigheid
liet varen en geld besteedde
aan het steunen van bedrijven om
banen te behouden.
Gevolg is wel dat Duitsland
minder sterk zal herstellen. Er is
nu eenmaal minder inhaalslag
te maken. Maar ook wordt de
stevige rol teruggedraaid die de
overheid heeft gegrepen in de
economie. En terwijl bedrijven in
andere landen al de pijn van ontslagen
hebben genomen, heeft
Duitsland dat uitgesteld. Waarschijnlijk
moet de export opnieuw
de kar trekken, want met oplopende
inflatie en nauwelijks loongroei,
blijft er voor veel Duitsers
weinig extra over.
Het Verenigd Koninkrijk kreeg
in Europa een van de hardste
klappen in 2020. En terwijl 2021
voor veel landen het jaar van het
grote herstel moet worden, kampen
de Britten met de gevolgen
van de Brexit, wat het herstel
remt. Het Internationaal Monetair
Fonds (IMF) verwacht dat de
Britse economie eind 2021 bijna
5 procent kleiner zal zijn dan precorona.
Ook de Franse economie
kromp in 2020 sterk, mede door
de afhankelijkheid van het toerisme.
De Franse economie zal
voor het herstel in 2021 sterk leunen
op de overheid. De Europese
Commissie verwacht een begrotingstekort
van liefst 8,3 procent
in 2021.

2 JANUARI 2021 EW 45
NurPhoto/Getty Images
Carolyn Kaster/AP/ANP
Het ingestorte toerisme raakt Zuid-Europese landen zwaar
De nieuwe president Joe Biden heeft een beperkte slagkracht
ZUID-EUROPA
VERENIGDE STATEN
Italië werd als eerste Europese
land hard geconfronteerd met
corona. De economische krimp is
dan ook fors, maar het herstel in
2021 is naar verwachting matig.
Veel hangt af van het herstel van
het toerisme. Niet alleen voor Italië,
maar ook voor Spanje en Griekenland.
Het IMF verwacht dat de
Spaanse en Italiaanse economieën
eind 2021 nog zo’n 6 procent
kleiner zijn dan begin 2020,
terwijl bijvoorbeeld Duitsland dat
gat tegen die tijd bijna heeft
ingelopen. De al veel langer bestaande
kloof tussen Noord- en
Zuid-Europa, die door corona
weer pijnlijk zichtbaar werd, zal
de komende tijd niet kleiner
worden.
Voordeel voor Italië, in tegenstelling
tot Griekenland, is dat het
land minder afhankelijk is van
buitenlandse geldschieters. De
Italiaanse staatsschuld stabiliseert
in 2021 volgens de Europese
Commissie op 160 procent
van de economie. De Grieken, die
tijdens corona de fiscale teugels
wat konden laten vieren omdat zij
hun financiën in de jaren daarvoor
op orde hadden gebracht,
zien de schuld in 2021 dalen tot
een nog altijd extreem hoge 201
procent.
Het idee dat die hoge schulden
kunnen worden weggewerkt door
de inflatie te laten oplopen, lijkt
voorlopig ver weg. Consumenten
hebben in 2020 hun uitgaven fors
teruggebracht. Dat herstelt maar
traag, waardoor de inflatie laag
blijft, zeker in Zuid-Europa.
De Verenigde Staten zijn relatief
zwaar getroffen door corona en
dan was 2020 ook nog eens het
jaar van de presidentsverkiezingen.
Wat gaat de Democratische
winnaar Joe Biden betekenen
voor de Amerikaanse economie?
Met waarschijnlijk een Republikeinse
meerderheid in de Senaat
is zijn slagkracht beperkt. Toch
verwachten analisten dat de
overheidsuitgaven sowieso worden
opgeschroefd – zakenbank
Goldman Sachs rekent op een
stimuleringspakket van 1.000
miljard dollar.
Gespiegeld hieraan zullen belastingverhogingen
mogelijk worden
verzwakt of uitgesteld. Goldman
Sachs verwacht een economische
groei van ruim 5 procent
in 2021, na een krimp van naar
schatting 3,5 procent in 2020.
Financiële markten rekenen erop
dat het monetaire beleid van het
Amerikaanse stelsel van centrale
banken, de Fed, nog enkele jaren
zeer ruim blijft.
De machtswisseling in het
Witte Huis zal ook van belang zijn
voor de relatie met de handelspartners.
Donald Trump lag op
ramkoers met grote rivaal China.
Analisten voorzien dat Biden
voorspelbaarder wordt en meer
denkt in multilaterale handelsverdragen
in plaats van in afspraken
met afzonderlijke landen. Een
waarschijnlijk scenario is dat de
Democraat de banden met de
Europese Unie verstevigt, maar
de harde koers jegens China vasthoudt,
zij het op een andere toon.

52 EW 2 JANUARI 2021
Uw geld
in 2021
Joris Heijn
Stijgen de salarissen komend jaar? Wat
gebeurt er met pensioenuitkeringen? En
veranderen uw hypotheek- en spaarrentes?
De belangrijkste wijzigingen op een rij.
Koopkrachtramingen voor
burgers zijn notoir onvoorspelbaar.
Dat geldt zeker nu
de coronacrisis extra onzekerheid
brengt. Toch geven de ramingen
wel enige indicatie. En sommige zaken,
zoals belastingtarieven en de uitgaven
aan zorgpremies, staan al vast.
UW KOOPKRACHT
Het Centraal Planbureau (CPB) gaat ervan
uit dat een doorsneehuishouden er
zo’n 1 procent op vooruitgaat in 2021.
Maar voor de bijna 200.000 extra werklozen
die het Planbureau voorspelt, of de
zelfstandigen die minder opdrachten
krijgen, is dat natuurlijk heel anders.
Bovendien geven mensen een veel
kleiner deel van hun inkomen uit dan
vóór corona, bijvoorbeeld doordat vakanties
niet doorgaan. Ook al stijgt de
koopkracht dan niet, dan nog houdt een
doorsneehuishouden meer geld over.
Het CPB verwacht dat mensen in 2021 8,1
procent van hun inkomen sparen. Iets
minder dan in 2020, maar nog altijd flink
meer dan de 2 tot 3 procent die daarvoor
gebruikelijk was.
UW LOON(BELASTING)
Werkenden gaan er in 2021 iets meer op
vooruit dan andere groepen. De plus
komt volgens het CPB voor hen uit op 1,3
procent. De stijging van de cao-lonen is
met 1,4 procent even hoog als de inflatie.
Dat werkenden er toch op vooruitgaan,
komt door lagere belastingen. Vooral de
arbeidskorting wordt verhoogd (zie ‘Virus
en fiscus’ op pagina 54). Wel gaan de
pensioenpremies van veel werkenden
omhoog in 2021. Bij het grootste pensioenfonds,
ABP, gaat het bij een doorsnee-inkomen
om zo’n 9 euro netto extra
per maand.
UW PENSIOEN
Voor gepensioneerden wordt 2021 een
spannend jaar. Vooral de grootste pensioenfondsen
staan er slecht voor. Minister
van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
Wouter Koolmees (D66) versoepelde
in 2019 de regels, zodat de fondsen
in 2020 niet hoefden te korten op de pensioenuitkering.
Maar door corona staan
veel fondsen er zo slecht voor dat zelfs
die versoepelde regels mogelijk niet soepel
genoeg zijn om een korting in 2021 te
voorkomen. Kort gezegd moeten fondsen
korten als zij op 31 december een dekkingsgraad
onder de 90 procent hebben.
Veel fondsen zitten rond dat percentage.
Begin januari wordt duidelijk wat de
precieze dekkingsgraad was op 31 december
en of er moet worden gekort. Die
korting zou dan ingaan op 1 juli 2021. Het
CPB gaat uit van een gemiddelde korting
van 2 procent. Ondanks die korting voorspelt
het een kleine koopkrachtplus voor
ouderen van 0,5 procent, onder meer
doordat de AOW-uitkering wel stijgt.

2 JANUARI 2021 EW 53
Daniel Grizelj/Getty Images
UW HUIS
De hypotheekrenteaftrek wordt in 2021
verder beperkt. Mensen met een inkomen
in de hoogste belastingschijf kunnen
dat in 2021 nog maar tegen 43 procent
aftrekken (46 procent in 2020). Ook
beperkt de ‘aflosboete’ het fiscale voordeel
dat mensen met een lage, of geen
hypotheek hebben. Tot een paar jaar geleden
kregen zij de gehele fiscale bijtelling
van het eigenwoningforfait kwijtgescholden,
in 2021 nog maximaal 90 procent.
Wel daalt het eigenwoningforfait
van 0,6 naar 0,5 procent. Dat is het percentage
van de woningwaarde die bij het
inkomen moet worden opgeteld bij het
berekenen van de inkomstenbelasting.
UW VASTE LASTEN
De premie van de zorgverzekering stijgt
in 2021 met zo’n 5 euro per maand, al verschilt
dat sterk per verzekeraar. Bij de
een is de stijging nog geen 2 euro per
maand, bij de ander ruim 10 euro.
De energierekening daarentegen
daalt voor de meesten. Wie in november
2020 zijn energiecontract met een jaar
verlengde, is bij een gemiddeld verbruik
zo’n 170 euro per jaar goedkoper uit, berekende
vergelijker Pricewise. De overheid
verhoogt de belasting op gas, maar
verlaagt die op elektra evenredig.
UW RENTES
De hypotheekrente daalt al jaren. De gemiddelde
rente bedraagt 2,7 procent, tegen
4,7 procent tien jaar eerder. Maar die
daling komt voornamelijk doordat oude
rentevastperiodes aflopen en worden
omgezet in nieuwe, met een lagere rente.
De rente op nieuwe contracten is 1,9 procent
en dat percentage daalt al bijna een
jaar lang nauwelijks.
ABN AMRO geeft geen spaarrente
meer, Rabobank, ING en SNS Bank nog
slechts 0,01 procent. In 2021 daalt bovendien
het spaarbedrag waarboven de
bank spaarders een negatieve rente van
0,5 procent in rekening brengt. Bij Rabobank
en ING geldt die negatieve rente
vanaf 1 januari boven de 250.000 euro
spaargeld. SNS Bank doet hetzelfde,
maar dan vanaf 1 maart. Bij ABN AMRO
geldt die negatieve rente vanaf 1 januari
boven de 500.000 euro.

58 EW 2 JANUARI 2021
NEDERLAND
Komende maart gaat het grootste
overdekte winkelcentrum van
Nederland volledig open: de
Westfield Mall of the Netherlands.
Shoppen
als beleving
Winkels met
etalages zo
hoog als twee
verdiepingen
Nicolette van den Hout
Met een vloeroppervlakte
van 117.000 vierkante
meter en 280 winkels en
restaurants, is het winkelcentrum
groot, maar ook hoog en
licht. De gangen zijn breed en hebben
een lengte van in totaal 1,8 kilometer. De
etalages van de winkels zijn twee verdiepingen
hoog, zodat er flink kan worden
uitgepakt. ‘De etalage moet kwalitatief
van hoog niveau zijn,’ zegt Bart van Twillert
(45), directeur Nederland bij vastgoedbedrijf
Unibail-Rodamco-Westfield.
Met veel enthousiasme vertelt hij over
het nieuwe overdekte winkelcentrum
Westfield Mall of the Netherlands in
Leidschendam, nabij Den Haag. Op 18
maart gaat het volledig open, maar nu is
al een kwart in gebruik. Een goed voorproefje
van wat er nog gaat komen.
‘De etalage is het uithangbord voor
een merk. Het moet inspireren,’ zegt Van
Twillert. ‘Wij werken met de winkeliers
samen om een mooi ontwerp te maken
dat past bij de winkel.’ Zo heeft boekhandel
Paagman van vloer tot plafond een
sierlijk wit smeedwerk in de vorm van
bloemen. Schoenenwinkel Nolten heeft
openstaande houten lamellen, die naar
binnen toe steeds kleiner worden, waardoor
een 3D-effect ontstaat. Winkels zijn
niet meer de enige plek waar een klant
spullen kan kopen, daarom zijn ze nog
meer showrooms geworden. ‘Daarin
kunnen ondernemers al hun nieuwe
gadgets en merkbeleving overdragen op
de consument,’ zegt Van Twillert. ‘De
winkel en de website moeten goed zijn
geïntegreerd, dan doe je het goed.’
‘Dit is subliem,’ zegt Cor Molenaar
(71), hoogleraar e-marketing aan de
Erasmus Universiteit Rotterdam. ‘Dit is
wat de detailhandel in de toekomst moet
worden.’ Retaildeskundige Paul Moers
(63): ‘Westfield heeft het goed begrepen.
Die enge, benauwde, smalle winkelcentra
met goedkoop materiaal, dat is niet
meer van nu.’ Voor dit winkelcentrum is
dan ook 630 miljoen euro uitgetrokken.
Westfield heeft wereldwijd meer
van dergelijke winkelcentra, maar in
Nederland is het een vrij uniek concept.
Vergelijkbaar is het vernieuwde Hoog
Catharijne in Utrecht, maar Westfield is
groter en heeft 4.000 gratis parkeerplaatsen,
terwijl Hoog Catharijne het voornamelijk
van de ov-reiziger moet hebben.
Toch vindt Moers dat het concept ‘alles
onder één dak’ in Nederland vrij laat op
gang is gekomen. Volgens Van Twillert
komt dit doordat het heel lang niet
mocht. ‘De overheid had bijna een communistische
manier van retail plannen,’
Nog in aanbouw op de eerste verdieping:
Dining Plaza. Hier komen restaurants
zegt Van Twillert. ‘Winkelgebieden zijn
gebouwd met het idee dat de winkel een
distributiepunt is van spullen, niet om
iets te beleven. De overheid bepaalde
heel precies waar welke winkel mocht
worden gebouwd. Dat werkte lange tijd,
maar nu niet meer.’
En als er al plannen waren voor een
groot overdekt winkelcentrum, dan werden
die vaak gedwarsboomd door de
provincie, gemeente en winkeliers, zegt

2 JANUARI 2021 EW 59
Fresh! Dit is
een gezellige
markt met
vaste kramen
en verse
producten
Molenaar. Dat gebeurde in eerste instantie
ook bij het plan voor Westfield.
‘Gemeenten lopen door particuliere
parkeerplaatsen inkomsten mis,’ zegt
Molenaar. ‘En winkeliers zien de mall als
bedreiging.’ Hoewel dat niet altijd
terecht is, want in het winkelgedeelte
dat al open is in de
Westfield Mall huizen veel
winkeliers die al op die plek
zaten toen het nog het oude
winkelcentrum Leidsenhage
was.
Van Twillert gaat intussen onverminderd
door: de coronacrisis houdt
hem niet tegen, ook niet de voorspellingen
van het Planbureau voor de Leefomgeving
(PBL) dat de winkelleegstand in
2021 met 40 procent toeneemt, en de oproep
om lokaal te winkelen niet. Want,
lokaal shoppen zal een trend blijven, verwachten
deskundigen.
Ook de grote winkelcentra in binnensteden
worden niet in hun voortbestaan
bedreigd, outletcentra en shoppingmalls
evenmin. Maar winkelgebieden die er
qua grootte tussen zitten wel. ‘Ze zijn te
groot voor de dagelijkse boodschappen,
Winkelen wordt een
dagje uit en daarop zet
de Westfield Mall vol in
maar te klein om beleving te bieden,’
zegt Van Twillert. Ook de zogenoemde
aanloopstraten naar de hoofdstraten van
een winkelcentrum krijgen het moeilijk,
zegt Moers. Volgens Van Twillert zit daar
dan ook het grootste deel van de 40 procent
winkelverlies volgens het PBL.
Winkelen wordt dus een dagje uit en
daarop zet de Westfield Mall vol in. Zo
komt er een bioscoop met elf zalen, is er
een zogeheten Fresh!-gedeelte, waar
een gezellige markt is nagebootst met
vaste kramen, gevuld met verse producten
als vlees, kaas, noten en taarten.
Meesterbakker Robèrt van Beckhoven,
bekend van Heel Holland Bakt, krijgt er
een winkel en trainingslokaal om bakcursussen
geven. Verder komen er restaurants
met gezonde maaltijden uit diverse
culturen. Midden in de winkelgangen
staan pop-upwinkels waar de
nieuwste automodellen staan, technische
gadgets of een nieuw modemerk te
koop zijn, of waar je wat kunt eten of
drinken. In het winkelgebied worden
duurdere merken als Scotch & Soda afgewisseld
met het midden segment als
H&M en winkels zoals Action. ‘We houden
deze mix goed in de gaten,’ zegt Van
Twillert. ‘Zo spreken we een breed winkelend
publiek aan.’
Afgelopen jaar bezochten zo’n 7,6 miljoen
bezoekers het winkelcentrum. Na de
volledige opening worden minimaal 12
tot 14 miljoen bezoekers per jaar verwacht.
De coronacrisis gaat daarin volgens
Van Twillert geen verandering brengen,
omdat na de eerste golf in de zomer
het winkelcentrum al snel op 90 procent
van de gebruikelijke bezoekersstroom
zat. ‘Mensen willen erop uit.’ En dat kan
bij de Westfield Mall.

66 EW 2 JANUARI 2021
ENERGIE
‘Atoom’
splijt de
wereld
Kernenergie stagneert
in het Westen, de
groei zit in Azië.
Rob Ramaker
Graphic Jelrik Atema
Sinds twee jaar woedt in
Nederland weer een levendig
debat over kernenergie.
Maar de weg naar eventuele
nieuwbouw van centrales is nog lang en
hobbelig. Net als in veel andere westerse
landen. Zoals bijgaande kaart illustreert,
staan wereldwijd de meeste kernreactoren
in Europa en Noord-Amerika, maar
werd er sinds 1990 nauwelijks nog bijgebouwd.
Door deze ‘bouwstop’ gingen
kennis en kunde verloren. Dat bemoeilijkt
een wederopleving van kernenergie.
Landen als Frankrijk en Finland, die
weer centrales bouwen, kampen met vertragingen
en hogere kosten. De lessen
die ze daarbij leren, zullen er wel voor
zorgen dat de volgende lichting centrales
tientallen procenten voordeliger is.
Het is niet waarschijnlijk dat westerse
landen weer veel kerncentrales gaan
bouwen. De groei zal zich afspelen in
Azië. China bijvoorbeeld bouwt snel en
betaalbaar centrales. Westerse landen
zien hun capaciteit juist krimpen. Veel
reactoren, zoals die in Borssele, bereiken
hun beoogde levensduur, maar Nederland
probeert die reactor zo lang mogelijk
in bedrijf te houden. Duitsland en
België nemen juist versneld afscheid van
kernenergie.

2 JANUARI 2021 EW 67

78 EW 2 JANUARI 2021
OLYMPISCHE SPELEN
Op weg
naar Tokio
Olympisch kampioen Pieter van
den Hoogenband probeert als chef
de mission het Nederlandse team op
de Spelen tot recordhoogte te stuwen.
Gerry van der List
Gracenote is een Amerikaans
bedrijf dat een naam heeft
opgebouwd met het verzamelen
en verspreiden van
data. In de sportwereld geniet het onder
meer bekendheid door het voorspellen
van de medaillespiegel bij de Olympische
Spelen.
De laatste prognose dateert van februari
2020, toen nog niet bekend was dat
het sportevenement in Tokio in de zomer
niet zou doorgaan. Gracenote voorzag
prachtige prestaties van het Nederlandse
team. Met liefst 44 medailles, waaronder
zestien gouden plakken, en een zesde
plaats in het klassement, boven Groot-
Brittannië en Duitsland.
Dat was natuurlijk goed nieuws. Het
gaf aan hoe het kleine Nederland internationaal
sportief meetelt. Tegelijk vergrootte
het de uitdaging voor Pieter van
den Hoogenband, de voormalige zwemkampioen
die als chef de mission leiding
geeft aan het olympische team. Het record
voor Nederland is tot nu toe 25 plakken,
behaald in 2000 in de Australische
stad Syd ney. ‘VDH’ deed toen zelf een
flinke duit in het Oranje zakje. Hij won
twee keer brons en twee keer goud.
Pim Ras/HH/ANP
Pieter van den Hoogenband:
‘Ik wil niet in de weg lopen’
Van den Hoogenband (42) doet wat
luchtig over de prognoses waaraan hij
zich zelf – uiteraard – niet waagt. ‘Het
gaat mij vooral om de impact van medailles,
niet zozeer om het aantal plakken.
Inspire a generation, dat is wat mij
echt drijft.’
Hij spreekt in tamelijk abstracte begrippen
over zijn ambities voor de Olympische
Spelen in Tokio – die nu staan gepland
voor vrijdag 23 juli tot en met zondag
8 augustus – met uitdrukkingen als
‘optimaal prestatieklimaat realiseren’ en
‘sturen op vertrouwen en verantwoordelijkheid’.
En met een bescheiden taakopvatting.
‘Ik wil een mooie rol op de achtergrond
vervullen. De hoofdrol is weggelegd
voor de sporters en de coaches. Ik
wil niemand in de weg lopen.’
Van den Hoogenband lijkt zich te onderscheiden
van de vorige chef de mission,
die nu technisch directeur is bij
NOC*NSF. Maurits Hendriks stond een
beetje bekend als een schoolmeester. Hij
hield bijvoorbeeld vast aan de regel dat
sporters niet mogen meelopen met de
openingsparade op de Spelen als zij de
48 uur daarna in actie moeten komen. In
Tokio is de keus aan henzelf. En afgeschaft
is eveneens het gedwongen vertrek
naar huis van de Nederlanders die
naast een medaille grijpen. Hendriks
kreeg een hoop kritiek te verduren vanwege
deze ‘losersvluchten’.
‘Ik vind dat echt een vreselijke term,’
zegt Van den Hoogenband. ‘Die wil ik

Chefs de mission.
Esther Vergeer (in
de rolstoel) leidt het
paralympische team
Bart Maat/ANP
2 JANUARI 2021 EW 79
Chef met enorme
olympische ervaring
Pieter van den Hoogenband heeft
een nauwe band met de Olympische
Spelen. De laatste twee keer,
in Rio de Janeiro (2016) en Londen
(2012), was de chef de mission
erbij als commentator voor Eurosport.
De vier keer daarvoor, in respectievelijk
Atlanta, Sydney,
Athene en Peking, deed hij mee en
won hij in totaal zeven medailles.
Aan sommige chefs de mission
bewaart Van den Hoogenband
goede herinneringen. Bijvoorbeeld
aan Charles van Commenée vanwege
diens vakmanschap en inzicht.
En aan Jan Loorbach, de oudbasketballer
die het Nederlandse
team in 2000 25 medailles zag
winnen. ‘Jan heeft een aanstekelijk
gevoel voor humor. En ondanks zijn
forse postuur wist hij zich weg te
cijferen. Hij vervulde een dienende
rol. Dat wil ik ook doen.’
nooit gebruiken. Je moet beseffen dat de
Spelen het grootste sportfeest op aarde
zijn. En zo’n 70 procent van de deelnemers
maakt dat maar één keer mee. Je
moet daarom niemand naar huis sturen.
Ik ben een balansbewaarder. Ik probeer
de balans te vinden tussen presteren en
plezier hebben.’
Even dreigde Van den Hoogenband,
zoals zijn vrienden grapten, de
eerste chef de mission zonder Spelen te
worden. Er werd immers een
streep gehaald door alle
mooie sportactiviteiten van
de zomer van 2020. Toch wist
hij, sociaal vaardig en goed
bekend met topsport, zijn
Verlichte
olympische
ringen
in Tokio
draai te vinden. En te werken aan de realisering
van doelstellingen als een betere
kruisbestuiving, bijvoorbeeld door
middel van het uitwisselen van
informatie. In zijn eigen olympische
hoogtijdagen waren de diverse teams in
zijn ogen te veel eilandjes.
Maar op de stoel van deskundigen
gaan zitten, wil de chef per se niet. ‘Het
was natuurlijk voor de sporters een domper
toen de Spelen niet doorgingen. Dat
moesten ze verwerken. Maar ik ben geen
Van den Hoogenband:
‘Inspire a generation,
dat is wat mij echt drijft’
Tomohiro Ohsumi/Getty Images
psycholoog. Ik kan hoogstens een beetje
sparren, iets met ze drinken. Geregeld
doe ik een rondje Microsoft Teams. Om ze
te informeren hoe we ervoor staan. Gewoon
even lekker over de Spelen kletsen.
Het is best fijn af en toe te horen waar je
het ook al weer voor doet.’
Het viel de chef overigens op hoe snel
de sporters de draad weer oppakten.
‘Volgens het motto: accept, adapt and
move on. Dat gebruik ik nu ook thuis in
Waalre, in mijn gezin, met mijn vrouw en
onze vier kinderen.’
Het komende half jaar is het zaak
mentaal en fysiek fit te blijven, goed contact
te houden met de Japanse gastheren
en het toeval zo veel mogelijk uit te bannen.
Speciale projecten zijn ontwikkeld
om in te spelen op de bijzondere omstandigheden,
zoals de hoge temperaturen
en luchtvochtigheidsgraad in de olympische
arena’s.
Zo is er het programma Thermo Tokyo:
beat the heat, met gepersonaliseerde
koelstrategieën en warmte acclimatisatie
voor alle sporters. Ook waardevol in coronatijd,
weet Van den Hoogenband inmiddels.
‘Toen de pandemie uitbrak, konden
we zo koelvesten en herstelproducten leveren.
In Nederland heeft Thermo Tokyo
zijn nut dus al bewezen.’

KOOP NU
Speciale Editie Eerste Kamer € 8,99
Speciale Editie Liberalisme € 8,99
Speciale Editie Jezus € 8,99
Speciale Editie Islam in Nederland € 8,95