Installatie en Bouw 02 202

2
INSTALLATIE&BOUW
NUMMER 2 - 2021
april - mei
installatieenbouw.nl
PLATFORM OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT
INSTALLATIE&BOUW PLATFORM OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT
INSTALLATIEENBOUW.NL
FRISSE SCHOLEN | BRANDPREVENTIE EN BRANDVEILIGHEID | LITTLE C ROTTERDAM

De zorgeloze warmtepomp
Het begint bij Nefit Bosch
Zorgeloos aan de slag met hybride warmtepompen?
En direct uw kansen pakken? Wij helpen u.
Van ontwerp tot en met nazorg. Relax, met ons
5-stappenplan staat u er niet alleen voor.
Nefit Bosch Compress 7400i 5 B
Consumentenbond test 12/2020
nefit-bosch.nl/hybride-plus

Intelligente energiemeters
Energiebesparing
voor de klant
Of je nu de opbrengst van zonne pa nelen inzich te lijk wil maken of
ener gie ver bruik in een dyna mi sche produc tie om ge ving wil meten.
Hager meters zijn ontworpen voor een vari atie aan toepas singen.
Woningbouw, kantoren, hotels, show rooms of indu strie panden: de
ener gie me ters voelen zich overal op hun gemak en leveren nauw keurige
infor matie.
Door het uitwis selen van data met een ener giema na ge ment sys teem
kunnen gebrui kers hun verbruik nog nauw let tender in de gaten houden.
Je kiest zelf hoe je de meter aansluit op een energiemanagementsysteem:
via puls, M-Bus, Modbus- of een KNX-interface.
De meters van Hager zijn geavanceerd en ze besparen instal la teurs
waar de volle instal la tie tijd. Onder andere 3-fase directe meters tot 3x 125
A en de compacte typen 3 x 1-fase 80 A in één behuizing zorgen voor
ruimtebesparing en installatiegemak.
hg.news/energiemeters-ib
Voor elke
toepassing een
geschikte
energiemeter

AIRCONDITIONING
Duurzaam, gasloos en energie-efficiënt.
LUCHTKANALEN
Complete klimaatinstallaties op maat.
LUCHTTECHNIEK
TROX voorraadhouder: voor 14.00 uur
besteld, morgen in huis.
De Schilt bedrijven zijn totaalspecialisten in binnenklimaat en zorgen voor een comfortabel klimaat in de meest
uiteenlopende situaties. De drie bedrijven Schilt Airconditioning, Schilt Luchtkanalen en Schilt Luchttechniek
vullen elkaar perfect aan om voor u de totale klimaatinstallatie te verzorgen. Wij geloven in een gezond en prettig
leef- en werkklimaat voor iedereen!
ONZE MERKEN
CERTIFICERINGEN
ENERGIEWEG 29 | MEERKERK | (0183) 35 25 44 | WWW.SCHILTBEDRIJVEN.NL |

UITGAVE
2
VOORWOORD
Samen werken aan Frisse Scholen
Je herinnert je vast nog wel de klimaatomstandigheden in je oude schoolgebouw: muf, bedompt en broeierig, met als belangrijkste oorzaak een
slechte luchtkwaliteit. Inmiddels weten we dat een gebrek aan ventilatie en een te hoog CO 2
-gehalte leiden tot verminderde leerprestaties, concentratieverlies,
hoofdpijn, vermoeidheid en – als gevolg daarvan – een verhoogd ziekteverzuim. Een verslechterde luchtkwaliteit begint al bij
een ppm (parts per million) boven de 800; een waarde die in de klaslokalen van vandaag nog te vaak en te veel wordt overschreden. Voor deze
Installatie & Bouw uitgave hebben we zelfs een voorbeeldproject gevonden waar de ppm-concentraties ’s zomers konden oplopen tot > 3.000!
Waarom we de CO 2
-concentraties in klaslokalen laag moeten houden, spreekt inmiddels voor zich. Als het CO 2
-gehalte te hoog oploopt namelijk,
wordt de uitgeademde lucht van leerlingen en onderwijzend personeel onvoldoende ververst. We zitten dan letterlijk in elkaars adem. Met
name in luchtdichte, goed geïsoleerde en slecht of niet geventileerde ruimtes is dit dagelijks aan de orde. Een ongewenste situatie, zeker in
deze coronatijd, omdat dit zorgt voor een verhoogde kans op virusverspreiding. Wie het nieuws de afgelopen weken heeft gevolgd, moet inmiddels
hebben vernomen dat de overdracht van aerosolen één van de drie transmissieroutes van corona is. De Federation of European Heating,
Ventilation and Air Conditioning Associations (REHVA) beveelt in het document ‘Guidance for Schools’ daarom een drempelwaarde van 800
ppm CO 2
in klaslokalen aan, voordat alle ramen en deuren geopend moeten worden. Aerosolen verspreiden zich in een gesloten ruimte binnen
twee tot drie minuten overal. Dit betekent dat één besmet persoon in de klas voldoende is om al zijn/haar klasgenootjes te besmetten. Met of
zonder mondkapje en met of zonder 1,5 meter afstand te houden. Maar ook wanneer we de pandemie onder controle krijgen, blijft inzicht in
en verlaging van de CO 2
-concentraties belangrijk.
Ook in Nederland is de aandacht voor ventilatie op scholen inmiddels fors gestegen. In oktober vorig jaar kwam het Landelijk Coördinatieteam
Ventilatie op Scholen met de eindrapportage ‘Beeld van ventilatie op scholen in het funderend onderwijs in Nederland’. Eén van de adviezen
in dit rapport is om ‘leslokalen te voorzien van CO 2
-meters’. In deze uitgave van Installatie & Bouw presenteren we verschillende oplossingen
voor u. Bovendien vertellen diverse experts over hoe we onze klaslokalen fris kunnen houden, zodat het welzijn van leerlingen en leerkrachten
verhoogt, de kwaliteit van lesgeven toeneemt en de prestaties van leerlingen verbeteren.
Zijn het dan alleen Frisse Scholen en ventilatie die deze keer de klok slaan? Zeker niet. In deze uitgave besteden we ook uitgebreid aandacht
aan brandpreventie en brandveiligheid, software, vloerverwarming, warmtepompen, waterbehandeling en verlichting. Bovendien hebben we
weer een aantal mooie projecten voor u verzameld, zoals de nieuwbouw van Little C in Rotterdam, de Grotius torens in Den Haag en SHARE
in Hoofddorp. Ik wens u weer veel leesplezier!
Lieke van Zuilekom

INSTALLATIE&BOUW
PLATFORM OVER INSTALLATIETECHNIEK,
KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT
COLOFON
Jaargang 8 • nummer 2 • 2021
Verschijnt 6 x per jaar
ISSN 2214-4196
UITGEVER
Schatbeurderlaan 6
Postbus 249, 6000 AE Weert
+31 495 45 00 95
info@louwersmediagroep.nl
louwersmediagroep.nl
18
EINDREDACTIE
Lieke van Zuilekom
REDACTIETEAM
Tim van Dorsten, Tjerk van Duinen, Chris Elbers, Roel
van Gils, Desiree Pennings en Lieke van Zuilekom
BLADMANAGERS
Ayyoub Henjaly
a.henjaly@louwersmediagroep.nl
Yakup Yalcin
y.yalcin@louwersmediagroep.nl
SECRETARIAAT
Manuela Depenbrock,
Sandra Reijnders
ADVERTENTIES
wetransfer.com
Onder vermelding van naam en uitgave
traffic@louwersmediagroep.nl
ABONNEMENTPRIJS
Nederland: € 63,00 per jaar excl. BTW
Buiten Nederland: € 99,00 per jaar excl. BTW
ABN AMRO
IBAN NL78 ABNA 0490 2820 67
BIC ABNANL2A
t.n.v. Louwers Mediagroep
o.v.v. Installatie & Bouw magazine
Informatie over abonnementen:
+31 495 45 00 95
ADRESWIJZIGINGEN
Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing
naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland
OPZEGGINGEN
Indien twee maanden voor het verstrijken van de
abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van
op zegging is ontvangen, wordt het abonnement
auto matisch met een jaar verlengd.
DOELGROEP
Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via
gerichte distributie in controlled circulation aan
adviesbureaus architecten, aannemers, installateurs,
gemeenten, grote industriële organisaties, opdrachtgevers,
projectontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen
(semi-)overheidsinstellingen,
brancheorganisaties en toeleveranciers.
VORMGEVING/ART DIRECTION
studio@louwersmediagroep.nl
DRUKWERK
Drukkerij Hendrix, Peer
Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd
zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder
bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar
beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen
enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie.
Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor
schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen
en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.
Oplossingen die indruk maken… 8
Toegangscontrolesysteem voor woningcorporatie zorgt voor gemak én veiligheid 10
Bijna energieneutrale Beroepscampus is mooi visitekaartje voor Veense totaalinstallateur 14
Gezond en comfortabel binnenklimaatpakket voor nieuwe Beroepscampus 16
COVID-19 en ventileren 20
De Pen: ‘Duurzaam ondernemen gaat verder dan onze uitstoot verminderen’ 22
‘Compact en stil zijn de toverwoorden’ 24
THEMA FRISSE SCHOLEN
‘Geld alleen is geen garantie voor een Frisse School’ 26
De kracht van anticiperen 28
Plug-and-play luchtreinigers voor een gevoel van veiligheid 30
Ook Diamantlaan naar Frisse Scholen klasse B 32
Slimme CO 2
-meters gekoppeld aan krachtige luchtreinigers kunnen de luchtkwaliteit
binnenshuis bewaken en verbeteren 36
In een handomdraai een akoestisch plafond 38
Klimaatoptimalisatie in gebouwen op een duurzame manier 40
De slimme CO 2
-meter vertelt het jou! 42
Lucht zuiveren op elke schaal 44
‘Prioriteit was een gezond binnenklimaat’ 46
Schone veilige lucht in een handomdraai 50
Bewust kiezen voor decentraal ventileren 52
Leren Ventileren met gratis lespakket voor basisscholen 55
Altijd bewust van uw binnenklimaat 56
Betere leerprestaties dankzij een goede akoestiek 58
Stekerbare verlichting voor grootste digitale toetslocatie 60
Toekomstbestendig IoT-lichtmanagementsysteem 64
THEMA BRANDPREVENTIE EN BRANDVEILIGHEID
34 56
Rookmelders volgend jaar ook verplicht voor de bestaande bouw 66
Instapmanchet voor de W-installateur en brandwerendheidspecialisten 70
Gemak voor de installateur is na 20 jaar nog steeds de kracht 72
Hoogwaardig comfort in een historische omgeving 74
‘Comfort, energiezuinigheid én installatiegemak gaan perfect hand in hand’ 76
‘Wie investeert in de toekomst, kiest voor propaan’ 80

INHOUD
86
98 120
158
Bereikbaar en bruikbaar sanitair voor iedereen 82
Drie belangrijke trends in de badkamer- en keukenbranche 84
Koperwerk op locatie 88
Woon-/werkgebouwen Little C zijn energiezuinig en voorzien van de nieuwste technieken 90
Slimme sanitaire technieken voor Little C 92
Geluidloos comfort voor Little C 94
Plug & play, futureproof, krachtig en flexibel 96
Klimaatsystemen presteren optimaal in nieuwe kantoor Perfectkeur 100
Eenvoudig installeren met geïntegreerd M 2 5 schroefdraad 102
Snel, efficiënt en volledig digitaal 112
Prefab sets in Revit dankzij BIM consultancy 114
Breng buiten binnen 118
Nu ook geleiders verbinden in de doorgaande richting, zonder gereedschap 120
Samen klaar voor de markt van morgen 124
SHARE eerst virtueel en daarna in werkelijkheid gebouwd 129
Nederland gaat de hoogte in 130
Duurzame en energiezuinige technieken voor nieuwbouw Van Cranenbroek 134
Maatwerk verdeelkasten 136
LED verlichtingssysteem past zich aan elke locatie aan 138
Een waardevolle uitbreiding voor de stad én een toonbeeld van samenwerking 140
Totaaloplossingen voor een gezond en comfortabel binnenklimaat 142
‘We doen niet aan symptoombestrijding’ 146
Modulaire geluidsschermen voor buitenunits 148
Prefab vloeren met vloerverwarming 150
Houd uw installatie in topconditie! 152
Kwaliteit door kennis en innovatie 154
Een nieuw landmark voor Groningen 156
Hoogbouwcomplex House of Groningen comfortabel dankzij decentrale toepassing 158
Prefab W-installatie voor Atlas & House of Groningen 160
Elektrische verwarming met koolstof als alternatief voor de warmtepomp 162
Aanvullende technologische competenties en een betere toegang tot de Nederlandse markt 164
Duurzame warmte en koude opslag (WKO) voor Haagse woontorens 166
Duurzaamheid en veiligheid voorop bij Grotius Den Haag 168
Dé oplossing voor het betrouwbaar meten van luchtkwaliteit 170
Instalatiepartners 174
2
INSTALLATIE&BOUW PLATFORM OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT
INSTALLATIEENBOUW.NL
INSTALLATIE&BOUW
NUMMER 2 - 2021
april - mei
installatieenbouw.nl
PLATFORM OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT
FRISSE SCHOLEN | BRANDPREVENTIE- EN VEILIGHEID | LITTLE C ROTTERDAM
Cover: Klimaatgroep Holland
Blijf gratis en eenvoudig op de
hoogte van het laatste nieuws.
Volg ons op social media en meld
je aan voor onze nieuwsbrief!
installatieenbouw.nl

OPLOSSINGEN DIE INDRUK MAKEN…
Bij het ontwerp, de installatie en het onderhoud van verwarmings- en koelinstallaties worden eenvoudige systeemproblemen nog te vaak over
het hoofd gezien. Dit heeft niet alleen nadelige gevolgen voor de interne vloeistofkwaliteit, maar kan ook leiden tot systeembeschadigingen.
Belangrijke onderdelen kunnen vroegtijdig uitvallen, met hoge bedrijfskosten én ongemakken voor de gebruiker tot gevolg. Immers moeten
niet alleen onderdelen worden vervangen, ook moet het systeem voortdurend worden schoongemaakt met mogelijk irriterende stoffen. En
dat alles om de vloeistof die in het systeem wordt gebruikt in een stabiele toestand te houden….
Tekst en beeld Spirotech
Het doorbreken van de cyclus van werkzaamheden
en kosten begint bij het druksysteem. Een
slecht ontworpen, geïnstalleerd en/of onderhouden
expansiesysteem kan in de hele installatie
leiden tot een negatieve druk. Er kan lucht
naar binnen worden gezogen via automatische
ontluchters, pakkingen en microlekkages. Hoge
druk kan ervoor zorgen dat water door de veiligheidsventielen
stroomt, waardoor telkens water
moet worden bijgevuld en de werking van eventueel
aanwezige corrosieremmers teniet wordt
gedaan. Hierdoor wordt corrosievorming onontkoombaar
en begint de cyclus steeds opnieuw:
· Er komt voortdurend lucht in het systeem.
· Er ontstaat corrosie.
· Er vormt zich steeds meer vuil en sludge.
· Het systeem wordt gereinigd en behandeld.
Dankzij de SpiroPress MultiControl Modular drukbehoudunits kan de druk in gesloten verwarmings- en
koelsystemen op een constant niveau worden gehouden.
Een breed scala aan oplossingen
Elk verwarmings- of koelsysteem stelt andere
eisen aan het drukbehoudsysteem. Daarnaast
stellen operators aanvullende eisen aan de uitrusting
van drukregelsystemen, de mogelijke
signaaluitwisseling met andere delen van de
installatie of het besturingssysteem en de bedrijfszekerheid.
SpiroPress biedt een breed scala
aan oplossingen, van de eenvoudigste opstelling
tot de meest uitgebreide, complexe systemen:
8 | INSTALLATIEENBOUW.NL

‘Elk verwarmings- of koelsysteem stelt
andere eisen aan het drukbehoudsysteem’
· De SpiroPress PicoControl Kompakt is een drukbehoudsysteem
met een compact ontwerp waardoor
het expansievolume volledig kan worden
benut en de druk in kleinere verwarmings- en
koelsystemen op een constant niveau kan worden
gehouden.
· SpiroPress MultiControl Modular betreft een
serie drukbehoudunits voor grotere systemen
waarbij gebruik wordt gemaakt van thermogravimetrische
analyse. In deze units kan het expansievolume
volledig worden benut en kan de druk in
afgesloten verwarmings-, koel- en AC-systemen op
een constant niveau worden gehouden.
· De ETCM TopControl Modular is een modulair
expansie- en drukregelsysteem voor gebruik in
combinatie met externe lagedruk EG-expansievaten
(veiligheidsventiel 0,5 bar). In tegenstelling tot bij
MultiControl-systemen wordt voor de TopControlserie
gebruik gemaakt van elektronische drukregelpompen
met snelheidsregeling en elektronische
overdrukventielen. Dankzij het nog grotere werkdrukbereik
van 23,5 bar kunnen deze units in een
enorm scala van apparaten worden gebruikt.
· De SpiroPress MultiControl Kompakt is het
meest flexibele apparaat voor drukbehoud in
de serie. Met deze unit kan het expansievolume
volledig worden benut en de druk in gesloten
verwarmings- en koelsystemen op een constant
niveau worden gehouden.
· Een speciale versie van de SpiroPress Multisystems
is de MultiControl COOL EMCC. Deze
drukregelunit is oorspronkelijk ontworpen voor
koelsystemen. Omdat de drukregelaars en expansievaten
zijn gemaakt van roestvrijstaal behoort
corrosie door condensatie tot het verleden.
· Membraanexpansievaten zijn ‘passieve’ drukbeheersystemen.
Voor de drukregeling wordt
gebruik gemaakt van een vooraf ingestelde
gasdruk in het membraanexpansievat. Omdat
de expansievaten geen suppletiefunctie hebben,
combineert Spirotech dit soort drukregelingen
idealiter met een vacuümontgasser
inclusief suppletiefunctie. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 9

TOEGANGSCONTROLESYSTEEM VOOR
WONINGCORPORATIE ZORGT VOOR
GEMAK ÉN VEILIGHEID
Wilt u meer veiligheid en controle, zonder dat het u meer tijd kost? Intratone verzorgde voor een wooncomplex van een woningcorporatie
een volledig draadloos toegangscontrolesysteem, dat zorgt voor een fijn en gemakkelijk gebruik voor de bewoners én een goede
beheersbaarheid voor de beheerder. In dit artikel licht de specialist in toegangscontrole- en intercomoplossingen een aantal aspecten
van het systeem verder toe.
Tekst en beeld Intratone
10 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Druppel sleutel én
afstandsbediening in één
Elke bewoner beschikt over één druppel sleutel
(Keyfob/Badge) en afstandsbediening waarmee
niet alleen het hek van het parkeerterrein op afstand
geopend kan worden, maar ook de algemene
toegangsdeur van het complex. De sloten zijn vervangen
voor een eenvoudige en vandalismebestendige
proximity-lezer waar de druppel sleutel kort
bijgehouden moet worden voordat de deur open
gaat. Dit is trouwens niet alleen sneller, als een
bewoner de handen vol heeft is het ook een stuk
praktischer dan een sleutel.
Veiligheid in combinatie met een
elektrische deuropener en sluiter
Natuurlijk staat veiligheid in een woningcomplex
bovenaan het lijstje en ook daar is aan gedacht.
In de eerste plaats met de elektrische deuropener
en sluiter. Als een bewoner met de druppel sleutel
langs de proximity-lezer gaat, opent de deur zich
zelfstandig en geeft de bewoner voldoende tijd om
door te lopen. Wordt er niemand meer in de deuropening
gedetecteerd? Dan sluit de deur zichzelf.
Hiermee wordt voorkomen dat een deur blijft open
staan en dat mogelijk andere mensen/onbevoegden
naar binnen kunnen lopen.
Een ander aspect van veiligheid is natuurlijk verlies
en de kans op kopieën. Een standaard sleutel is,
zelfs als dit een gecertificeerde sleutel is, betrekkelijk
makkelijk te kopiëren. En natuurlijk bestaat
er altijd de kans dat iemand een sleutel verliest.
Wat doet u dan? Alle sloten vervangen, met als
gevolg dat iedereen een nieuwe sleutel moet krijgen?
Met de oplossing van Intratone zet u heel
eenvoudig de toegang van een bepaalde druppel
sleutel of afstandbediening uit en verzekert u zich
ervan dat alleen bewoners toegang hebben tot het
woningcomplex.
Toegangsbeheer en
intercomsysteem wooncomplex
Maar hoe zit met andere mensen die toegang moeten
krijgen tot het wooncomplex, zoals schoonmakers,
elektriciens, loodgieters en schilders? Hiervoor
biedt Intratone een heel aantal oplossingen. Het
intercomsysteem is misschien wel de meest logische.
Met het intercomsysteem van Intratone kunt
u namelijk op afstand bijvoorbeeld een koerier of
leverancier binnenlaten. Bijna alle intercoms beschikken
over video. Bovendien zijn alle intercoms
niet alleen via het beveiligde online platform maar
ook via uw mobiele telefoon te bedienen.
Sleutel druppel
met beperkte toegang
Hoe makkelijk is het als uw leveranciers één sleutel
hebben, die hen toegang geeft tot alle ruimten en locaties
waar zij werkzaamheden moeten verrichten?
De druppel sleutels zijn te programmeren op basis
van bijvoorbeeld tijdsvensters of specifieke ruimtes
of locaties en u kunt zelfs een melding krijgen als
een bepaalde druppel sleutel gebruikt wordt. Zo
weet u zeker dat iedereen de juiste toegang krijgt.
Een klant omschrijft het als volgt: “Wanneer een
installateur in één van onze 145 appartementen
moet zijn, geven we hem toegang via het online
platform. We hoeven dan zelf niet aanwezig te zijn.”
Eén van de paradepaardjes van Intratone is de volledig
draadloze oplossing. Dat werkt in de praktijk
niet alleen handig voor bewoners en beheerders,
maar is ook nog eens eenvoudig en efficiënt te
installeren. Er hoeven namelijk geen kabels getrokken
te worden! Het installeren van een intercomsysteem
van Intratone gaat veel sneller dan
de oude oplossingen en dat maakt dat de overlast
en kosten zoveel als mogelijk beperkt blijven. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 11

ONTDEK INTRATONE!
Draadloze toegangscontrole & intercoms
www.intratone.nl

De nieuwe EduComfort 1000
Een verademing in schoolventilatie
Deze nieuwe schoolventilatie-unit is
het resultaat van ruim 5 jaar ervaring
in het toepassen van decentrale
schoolventilatie. De EduComfort 1000
is de eerste decentrale unit ‘in het zicht’
die voorzien kan worden van koeling
én verwarming. Zo creëert u het gehele
jaar een gezond binnenklimaat.
Voldoet aan Programma van Eisen Frisse Scholen klasse B
Installatiegeluid maximaal 33 dB(A)
Verwarmen en koelen in één compacte decentrale unit
Optimale luchtstroom middels hoog inducerende JET-nozzles
www.nedair.nl/schoolventilatie

MIDDELHARNIS BEROEPSCAMPUS
BIJNA ENERGIENEUTRALE BEROEPSCAMPUS IS MOOI
VISITEKAARTJE VOOR VEENSE TOTAALINSTALLATEUR
Hoewel de Beroepscampus in Middelharnis al in 2020 is opgeleverd, voldoet de nieuwbouw volledig aan de eisen voor Bijna Energieneutrale
Gebouwen (BENG). Naast een uitstekende thermische isolatie en zonoriëntatie dragen ook de gebouwgebonden installaties hieraan bij. In
opdracht van Vaessen Algemeen Bouwbedrijf en met het installatieadvies van J. Van Toorenburg als onderlegger heeft Tibo-Veen de engineering
van de werktuigbouwkundige én elektrotechnische installaties verzorgd. Bovendien was de totaalinstallateur uit Veen verantwoordelijk
voor de realisatie, behoudens de directieleveringen (data-installatie en inbraak/toegangscontrole).
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Ferry Verheij
“In navolging van de BENG-eisen werden in dit
project een A++++ label en een zeer lage EPC
van 0,23 voorgeschreven”, vertelt Kees Verwijs,
Projectleider Installatietechniek bij Tibo-Veen.
“Bovendien golden er strikte geluidseisen. Om
de hoge duurzaamheidsambitie te halen, hebben
wij een gesloten broninstallatie met twee warmtepompen
geëngineerd en geïnstalleerd. Een
drycooler op het dak houdt de bron in balans.” Op
het dak staan tevens vijf luchtbehandelingskasten
met een A- of B-label, vertelt hij. “Het gros van
‘Het gros van de ruimtes wordt
geklimatiseerd middels lucht, terwijl
stralingspanelen voor een aangename,
gelijkmatige warmteverdeling in de
praktijklokalen zorgen’
Tibo-Veen heeft 416 zonnepanelen op het dak geplaatst van 330 Wp per stuk (totaal: 137.280 Wp), waarmee in een groot deel van de energiebehoefte wordt voorzien.
14 |
INSTALLATIEENBOUW.NL

BEROEPSCAMPUS MIDDELHARNIS
De nieuwbouw voldoet volledig aan de BENG-eisen. Naast een uitstekende thermische isolatie en zonoriëntatie dragen ook de gebouwgebonden installaties hieraan bij.
de ruimtes wordt geklimatiseerd middels lucht,
terwijl stralingspanelen voor een aangename, gelijkmatige
warmteverdeling in de praktijklokalen
zorgen. Overal in het gebouw is LED-verlichting
gemonteerd, met een laag energieverbruik van 5
Watt/m². Tot slot hebben we 416 zonnepanelen
op het dak geplaatst van 330 Wp per stuk (totaal:
137.280 Wp), waarmee in een groot deel van de
energiebehoefte wordt voorzien.”
Uitdaging in dit project waren vooral de vele
partijen, die betrokken waren bij de inrichting
van onder andere het motorvoertuigenlokaal, de
keuken en het Produceren, Installeren en Energie
(PIE) lokaal. “In deze lokalen werd veel apparatuur
van derden toegevoegd, die gecoördineerd
en aangesloten moest worden op de gebouwinstallatie”,
aldus Verwijs. “Veel zaken konden
al in de ontwerp- en engineeringsfase worden
meegenomen, maar ook daarna werden nog
installaties toegevoegd of aangepast.” Als voorbeeld
noemt hij een spuitcabine voor auto’s, waar
13.000 m³/h lucht voor nodig is. “Hier moest
het complete installatieontwerp op worden aangepast,
terwijl het engineeringsproces al nagenoeg
was afgewerkt. Bovendien moesten tal van
toe- en afvoerkanalen en leidingen in de schachten
worden ingepast. Een flinke puzzel, waar we
dankzij de inzet én flexibiliteit van onze engineers
en monteurs uitstekend in geslaagd zijn.” ❚
BOUWINFO
Architect
RoosRos Architecten
Bouwkundig aannemer
Vaessen Algemeen Bouwbedrijf
Installatieadvies
J. Van Toorenburg
W- en E-installaties
Tibo-Veen
Luchtkanalensysteem
Schilt Luchtkanalen en Schilt Luchttechniek
Oplevering
december 2020
INSTALLATIEENBOUW.NL | 15

MIDDELHARNIS BEROEPSCAMPUS
GEZOND EN COMFORTABEL BINNENKLIMAATPAKKET
VOOR NIEUWE BEROEPSCAMPUS
Na ruim een jaar bouwen is op 1 januari 2021 de Beroepscampus in Middelharnis in gebruik genomen. RoosRos maakte het ontwerp
voor de bijzondere campus, waarin zowel een vmbo als mbo zijn ondergebracht. De samenwerking, met een doorgaande leerweg in één
schoolgebouw, is redelijk uniek in Nederland. In opdracht van de gemeente Goeree-Overflakkee, RGO Regionale scholengemeenschap
Goeree-Overflakkee, CSG Prins Maurits Middelharnis, Lentiz onderwijsgroep en Albeda mbo verzorgde Vaessen Algemeen Bouwbedrijf de
bouwkundige werkzaamheden in het project. Tibo-Veen stond in voor de installaties. In opdracht van de Veense totaalinstallateur hebben
de Schilt werkmaatschappijen Schilt Luchtkanalen en Schilt Luchttechniek het complete luchtkanalensysteem voor de Beroepscampus
geproduceerd, geleverd en gemonteerd.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Schilt bedrijven, Ferry Verheij
De kanalen zijn aangesloten op vijf luchtbehandelingskasten op het dak.
16 |
INSTALLATIEENBOUW.NL

BEROEPSCAMPUS MIDDELHARNIS
Het schoolgebouw heeft een omvang van 7.800
m² bruto vloeroppervlakte en bestaat uit dertig
theorielokalen en zes grote praktijklokalen. “Om
een gezond en comfortabel binnenklimaat in al
deze ruimtes te borgen, hebben wij circa 2.000
m² rechthoekig en 1.500 m¹ rond kanaalwerk
aangebracht”, vertelt Eric Bogaart, projectleider
bij Schilt Luchtkanalen. “De kanalen zijn aangesloten
op vijf luchtbehandelingskasten op het
dak. Bovendien hebben we bijbehorende luchttechnische
componenten van marktleider TROX
voor onze rekening genomen. Van de rechthoekige
en ronde volumeregelaars tot en met de volumeboxen,
inclusief verwarmers.”
Voor de thermische isolatie van de inpandige
luchtkanalen is gekozen voor circa 1.900 m²
steenwol (25 mm) en Armaflex, vertelt Bogaart.
“Op het dak hebben we circa 400 m² steenwol
(50 mm) aangebracht en afgewerkt met een
stucco beplating. Alle luchtkanalen voldoen aan
luchtdichtheidsklasse Luka C.”
Over de Schilt bedrijven
Van complete luchtkanalensystemen tot componenten
voor airconditioninginstallaties en
van flexibele geluiddempers tot brandkleppen,
roosters en volumeregelaars: de Schilt werkmaatschappijen
Schilt Luchtkanalen, Schilt Luchttechniek
en Schilt Airconditioning nemen installateurs
graag het complete binnenklimaatpakket uit handen.
Gestart in 1976 als een eenmanszaak, is Schilt
uitgegroeid tot een toonaangevende en landelijke
Om een gezond en comfortabel binnenklimaat te borgen, hebben de Schilt bedrijven circa
2.000 m² rechthoekig en 1.500 m¹ rond kanaalwerk aangebracht.
bouwteampartner die installateurs van A tot Z ontzorgt,
vertelt business development manager Leo
’t Jong. “We hebben bijna 45 jaar kennis, kunde
en praktijkervaring in huis en bieden voor elke situatie
de juiste klimaatoplossing. Zowel op kleine als
grote projecten kunnen we professioneel en flexibel
opereren, zonder in te boeten aan de kwaliteit
die je van een familiebedrijf mag verwachten. De
nieuwbouw van de Beroepscampus in Middelharnis
is hiervan een uitstekend voorbeeld.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 17

Daag ons uit!
U vraagt, wij bouwen: ontdek de onbegrenste
mogelijkheden van de nieuwe WOLF KG Flex
WOLF
KG FLEX
Onbeperkte
mogelijkheden
& variaties tot
350.000 m³/u
KG Flex op YouTube.
Bekijk het hier!
De nieuwe WOLF KG Flex serie luchtbehandelingskasten: flexibele bouwgroottes bieden
oplossingen voor iedere situatie Voor luchthoeveelheden tot 350.000 m 3 /u 60 mm thermisch
ontkoppeld aluminium profiel voldoet aan alle eisen (L1, D1, T2, TB2) TÜV-getest (DIN EN 1886)
Meer informatie: www.wolf.eu
WOLF is partner van de
17.01.006
KG Flex
VDI
6022
F O U N D A T I O N

COVID-19 EN VENTILEREN
Sinds de uitbraak van het COVID-19-virus
wordt er veel geschreven over
corona en ventilatie. Maar wat is ventilatie,
recirculatie of infiltratie? En moet
dit lokaal of decentraal gebeuren?
Ventilatie is iets anders dan circulatie,
en interne lekkage is weer iets anders
dan recirculatie. Ventileren door een
raam te openen, is een noodgreep. Het
is beter om te kiezen voor de juiste
balansventilatie, eventueel decentraal
(per ruimte) geregeld, zodat het ook in
bestaande situaties mogelijk is om de
luchtzuiverheid te verbeteren. In dit
artikel leggen we u uit welke verschillende
termen er worden gebruikt in de
berichtgeving en waar het over gaat
als we het over ventilatie hebben.
Tekst Toine van den Boomen | Beeld Systemair
Wat is ventilatie?
Mensen die in een ruimte aanwezig zijn, ademen zuurstof in (O 2
) en koolstofdioxide
(CO 2
) uit. De CO 2
-concentratie is een graadmeter voor de kwaliteit van
de binnenlucht. Als er teveel CO 2
in de binnenlucht achterblijft, ademen mensen
te weinig zuurstof in en kunnen ze zich slechter concentreren, worden ze
sneller moe en zullen ze ook sneller hoofdpijn krijgen. Ventilatie is het bewust
vervangen van gebruikte binnenlucht door verse buitenlucht.
20 | INSTALLATIEENBOUW.NL

• Een raam openen is de eenvoudigste manier van ventileren. Nadelen zijn
tocht, geluid en vervuiling van buiten en hoge kosten voor verwarming.
• Natuurlijke ventilatie gebeurt door de toepassing van roosters. Dit vermindert
sommige nadelen van het open raam, maar als het niet waait is er ook
geen ventilatie en in de winter wordt er vaak tocht ervaren.
• Hybride ventilatie vermindert sommige nadelen van natuurlijke ventilatie
maar voorkomt niet de tocht in de winter. Bovendien kost het meer energie
dan natuurlijke ventilatie.
• Balansventilatie is de beste manier van ventileren en kan zowel centraal als
decentraal (per lokaal) worden uitgevoerd. Deze vorm van ventileren is wel
duurder en neemt ook meer ruimte in beslag.
Relatieve luchtvochtigheid
Een ventilatiesysteem, in de vorm van ventilatoren of luchtbehandeling, is
een voorziening waarmee we verse buitenlucht naar binnen brengen. Zo’n
systeem is duurder, maar de ventilatie en luchtstroming binnen zijn beter controleerbaar.
In relatie tot ziekteverzuim en een betere productiviteit is het niet
moeilijk om aan te tonen dat een gezonde ventilatie-installatie snel terugverdiend
is. Met de term luchtbehandeling wordt letterlijk bedoeld ‘het behandelen
van lucht’ voordat die de ruimte in gaat. Een luchtbehandelingssysteem
zorgt ervoor dat de toevoerlucht gezuiverd wordt en de juiste temperatuur,
en liefst ook vochtigheid, heeft. Bovendien zorgt dit systeem ervoor dat het
CO 2
-gehalte voldoende laag is en daarbij mag het ook niet teveel geluid
produceren. Tot slot zal het luchtbehandelingssysteem er bij balansventilatie
tevens voor zorgen dat de ‘gebruikte’ lucht uit de ruimte wordt afgevoerd.
De meest gezonde relatieve luchtvochtigheid in een gebouw ligt tussen de
40 en 60%. Als we de ramen niet altijd open willen zetten en als de infiltratie
onvoldoende is voor de verse luchttoevoer, dan hebben we een ventilatiesysteem
nodig om te zorgen dat de CO 2
-concentratie binnen niet te hoog
In onderstaande tabel worden de verschillende systemen op kwalitatieve wijze met
elkaar vergeleken. Weging naar prestaties van het systeem in onderling vergelijk:
++ goed, + voldoende, +/- neutraal, - onvoldoende, - - slecht.
‘In relatie tot ziekteverzuim en
een betere productiviteit is het
niet moeilijk om aan te tonen
dat een gezonde ventilatieinstallatie
snel terugverdiend is’
wordt. In een luchtbehandelingsunit zitten behalve warmte-/vochtterugwinning
vaak fijnstoffilters, een verwarmer en koeler en ventilatoren. In sommige
gevallen worden ook geluiddempers toegepast, evenals een gedeelte waar
de lucht bevochtigd kan worden in de winter zodat het niet te droog wordt
binnen. Kort samengevat heeft de luchtbehandeling de functie om voor een
goed en gezond binnenklimaat te zorgen.
Gezondheid versus energiebesparing
Minimale eisen voor een ventilatie-installatie zijn in Nederland bij wet vastgelegd
in het door de overheid (RVO) samengestelde Bouwbesluit. Tot nu
toe zet de Rijksoverheid een rem op de eisen aan hogere en gezondere ventilatieluchthoeveelheden.
Waarschijnlijk heeft dit te maken met de wens tot
energiebesparing en tevens is de Rijksoverheid de grootste gebouweigenaar
én gebruiker van Nederland. Hierdoor hebben de bouw- en exploitatiekosten
direct invloed op de staatskas. Ook commerciële partijen die gebouwen
realiseren voor eindgebruikers zijn vaak geneigd om de bouwkosten te laten
prevaleren boven wetenschappelijk onderbouwde gezondheidsnormen.
Het is al 25 jaar wetenschappelijk bewezen dat mensen in een gebouw minimaal
75 m³/h verse ventilatielucht nodig hebben om geen gebouwgerelateerde
klachten te krijgen. Het Nederlandse Bouwbesluit beweegt tussen de
25 en 35 m³/h per persoon. Door het afnemen van de infiltratie (dichtere
gevels) en het nauwelijks toenemen van de ventilatie wordt de kwaliteit van
de binnenlucht er niet beter op. Feit is dat door de Europese Ecodesign regelgeving
voor ventilatieproducten de energie-efficiëntie van deze producten
sinds 2016 sterk is verbeterd, waardoor meer ventilatie verhoudingsgewijs
mogelijk is zonder dat er veel meer energie verbruikt wordt.
Recent schreef Systemair de Whitepaper ‘COVID-19 en Ventilatie’ waarin de
verschillende termen worden uitgelegd die in de media gebruikt worden.
Deze Whitepaper is gratis op te vragen via info@systemair.nl. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 21

De Pen
‘Welke rol
heeft duurzaamheid
binnen uw onderneming?’
22 | INSTALLATIEENBOUW.NL

De Pen
Joop Heesen
Algemeen directeur van de Schilt bedrijven Meerkerk
‘DUURZAAM ONDERNEMEN GAAT VERDER
DAN ONZE UITSTOOT VERMINDEREN’
De installatiebranche spint garen bij het in 2019 gesloten Klimaatakkoord. De vraag naar energiezuinigere varianten van
bestaande installaties en de opkomst van onder meer zonnepanelen op de daken en warmtepompen aan de gevels van
gebouwen in het zakelijke maar ook particuliere domein leveren grote commerciële kansen op voor onze branche.
We hebben natuurlijk ook zelf een verantwoordelijkheid. In de uitstoot die we produceren, zijn we niet de meest zuinige
branche te noemen. Om energieneutraal te opereren, van het aardgas af te gaan en andere voorzieningen te treffen zullen
we moeten investeren. Zoals ik eerder al aan gaf, denk ik dat wij mooie oplossingen kunnen bieden met de installaties die
we afleveren. Kijk alleen maar naar de warmtepompinstallaties die we installeren. Verantwoordelijkheid uitstralen en het
goede voorbeeld geven, zorgt er uiteindelijk voor dat ook anderen ons voorbeeld kunnen volgen.
Kijkend naar het thema duurzaamheid kwam ik tot de conclusie dat we bij de Schilt bedrijven eigenlijk constant met
duurzaamheid in ons achterhoofd het bedrijf runnen. Duurzaam ondernemen is tot de cultuur van onze onderneming gaan
behoren. Recent hebben wij het CO 2
-Bewust Certificaat Niveau 3 mogen ontvangen. We nemen hierin deel aan de CO 2
-
Prestatieladder van het SKAO, waarmee we op een bewuste manier werken aan het verminderen van onze uitstoot. Een
gevolg van onze deelname aan de CO 2
-Prestatieladder is het installeren van een zonnepanelenpark op het dak van onze
bedrijfspanden in Meerkerk. Hiermee wekken we een groot gedeelte van ons stroomverbruik zelf op.
Maar zit duurzaamheid hem niet in veel meer zaken die minder voor de hand liggen? Zeker als het over ondernemerschap
gaat? Als ik kijk hoe Adri Schilt voorheen het bedrijf vorm heeft gegeven en groot heeft gemaakt, denk ik dat duurzaamheid
misschien zelfs wel in de kern van onze onderneming ligt en tot het DNA van ons bedrijf behoort. Zo hebben we in
het verleden – en zullen we in de toekomst nooit kiezen voor snel gewin. We zien dat het steken van tijd en energie in het
opbouwen en onderhouden van langdurige relaties met onze opdrachtgevers leidt tot meer efficiëntie in de uitvoering van
projecten en een gewoonweg beter eindresultaat. De andere kant op werkt het net zo: we zijn al jaren trouw aan onze vaste
leveranciers. Niet alleen omdat ze ons een goed product leveren, maar ook omdat we erin geloven dat de continuïteit in
die relatie beide partijen verder kan helpen. Snel gewin, kiezen voor bijvoorbeeld het voordeligste aanbod, leidt uiteindelijk
niet tot het verder ontwikkelen van ons eindproduct.
Het allerbelangrijkste voorbeeld van duurzaamheid als stijl binnen ons ondernemerschap dat ik kan geven, zit hem in
onze mensen. Als u de Schilt bedrijven volgt op social media is het u vast opgevallen dat we regelmatig jubilea van onze
medewerkers mogen vieren. En dan is het niet ongebruikelijk dat het gaat om zeer langdurige dienstverbanden van 35 jaar
of langer. Iets wat we in de huidige maatschappij toch niet vaak meer zien. Als ik me afvraag hoe dat toch kan, kom ik ook
weer uit bij duurzaamheid. We geloven in het duurzaam omgaan, stimuleren, ontwikkelen en prikkelen van onze mensen.
Waar je ruimte hebt om jezelf te ontplooien, waar je kansen en verantwoordelijkheden krijgt en waar we samen grootse
dingen kunnen bereiken. Dat we daarnaast goede primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden bieden is belangrijk, maar
wat mij betreft niet eens de kern. De organisatie is erg plat en leidinggeven doen we bottom-up. Dat biedt onze organisatie
een ongelofelijk stabiele en duurzame basis van kennis, initiatief, ontwikkeling en inzet.
Welke rol heeft duurzaamheid binnen uw onderneming? Zoals u hebt kunnen lezen, gebruiken de Schilt bedrijven duurzaamheid
om te groeien en stabiel te opereren. We schuwen de investeringen die dat doel vergt niet. Ik zou u met deze
column willen prikkelen om anders te kijken naar duurzaamheid in uw onderneming. Heeft of kan duurzaamheid een plek
krijgen in de kern van uw bedrijfsvoering en ondernemerschap? ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 23

COMPACTE HYBRIDE WARMTEPOMPINSTALLATIE IN KRAP BEMETEN, BESTAANDE WONING
‘COMPACT EN STIL ZIJN DE TOVERWOORDEN’
Bij de renovatie van een bestaande woning komt heel wat kijken. Zeker als het doel is om ook flinke duurzame verbeterslagen te maken.
Naast isolerende maatregelen komt de optie van een hybride installatie in het vizier. De vraag is dan of er voldoende ruimte is voor de
combinatie van een hr-ketel en een warmtepomp. En of het geluid van de buitenunit dusdanig binnen de perken blijft dat zowel bewoner
als buren er geen overlast van ondervinden. We gingen kijken hoe installateur Frank Korbee het in zijn zelf gerenoveerde koopwoning in
Hillegom heeft aangepakt.
Tekst en beeld Nefit Bosch
Hybride installatie.
Hybride warmtepompinstallatie
In nieuwbouwwoningen waar geen gasaansluiting
voorhanden is, is de all-electric warmtepomp
een uitstekende keuze. Nieuwe woningen worden
namelijk all-electric ready gebouwd, dus voorzien
van een hoge mate van isolatie. “In bestaande
‘Zeker in bestaande woningen is dit een
uitstekende oplossing om direct fors gas te
besparen, óók zonder isolatiemaatregelen’
24 | INSTALLATIEENBOUW.NL

De zelf gerenoveerde koopwoning van installateur Frank Korbee in Hillegom.
woningen is gasloos vaak een stuk lastiger”, aldus
Korbee. “Daar rukt de hybride installatie op, die
bestaat uit een warmtepomp naast de bestaande
of nieuwe hr-ketel. Je hebt vaak wel te maken met
beperkte ruimte en je moet rekening houden met
het geluid van de buitenunit. Compact en stil zijn
dus de toverwoorden.”
Compleet en compact
“Ik wilde het nieuwste van het nieuwste op het gebied
van hybride warmtepompen”, vertelt hij. “Namelijk
een zo compact mogelijke installatie en – om
de buren niet tot last te zijn – een stille buitenunit.
Nefit Bosch kwam met de Compress Hybrid 7000i
AWS, de allerkleinste binnenunit. Het is fijn dat de
verdeler is geïntegreerd. Die hoef je niet buiten het
toestel bij te plaatsen, dus dat scheelt ook weer
ruimte. Verder hoef je bij de monoblock-variant als
installateur niet te werken met F-gassen.” Naast de
kleine warmtepomp hangt de Nefit ProLine NxT
CW5, de kleinste hr-ketel. “Verder hebben we een
buffervat geplaatst. De totale hybride installatie
neemt echt heel weinig ruimte in. Ik ben ervan
overtuigd dat wij deze compacte oplossing in heel
veel bestaande woningen kwijt kunnen.”
De stilste met de
grootste besparing
Boven de keukenaanbouw zien we de Compress
7400i B monoblock buitenunit van 5kW. Korbee
klimt de trap op en houdt zijn oor op de buitenunit.
“Echt fluisterstil. Je hoort nauwelijks iets en
de buren al helemaal niets. Ik heb begrepen dat
de Consumentenbond deze buitenunit tot stilste
in de markt heeft uitgeroepen.” Daarnaast komt
deze warmtepomp ook als ‘meest energiebesparende’
uit de test.
Warmte, warm water en koeling
De warmtepomp wint energie uit de buitenlucht
ten behoeve van verwarming, koeling en warm
tapwater. “Het grootste deel van het jaar draait
de warmtepomp, de hr-ketel springt alleen op de
koudste winterdagen bij”, zegt Korbee. “We hebben
een stevige winter met flinke vorst achter de
rug. De installatie heeft die test uitstekend doorstaan.
Afgelopen zomer koelde de warmtepomp
ons huis. Je jaagt in dit geval geen grote hoeveelheid
koude lucht de ruimte in, want het gaat om
topkoeling. Het is hier in huis dus het jaar rond
comfortabel.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 25

THEMA FRISSE SCHOLEN
ADVIEZEN VOOR SCHOLEN MET CONCRETE VERBETERPLANNEN:
‘GELD ALLEEN IS GEEN GARANTIE
VOOR EEN FRISSE SCHOOL’
Op 1 oktober vorig jaar verscheen het eindrapport van het Landelijk Coördinatieteam Ventilatie op Scholen. De overheid stelde aan de hand
daarvan een eerste tranche van € 100 miljoen beschikbaar om scholen te ondersteunen in het verbeteren van hun binnenklimaat. We zijn
inmiddels een half jaar verder, tijd om ook in deze Frisse Scholen-special aan Froukje van Dijken (bba binnenmilieu) te vragen hoe het gaat met
de gezondheid van de leeromgeving op scholen.
Tekst Tjerk van Duinen | Beeld bba binnenmilieu
“Corona voert nog steeds de boventoon, ook als het
gaat om ventilatie op scholen”, vertelt ze. “Het is nu
ruim een jaar geleden dat de eerste maatregelen
ingingen en niemand wist toen wat ons te wachten
stond. Wat ik nu wel weet, is dat scholen zich door
corona veel bewuster zijn geworden van het belang
van ventileren. Ondanks dat het RIVM voornamelijk
de nadruk legt op de anderhalve meter afstand en
het belang van ventileren in eerste instantie niet
bewezen achtte. De World Health Organisation
(WHO) heeft het wat mij betreft mooi samengevat
met de 3 C’s van situaties die vermeden moeten
worden: Crowded places (met veel mensen bij elkaar),
Close-contact settings (in het bijzonder waar
mensen met elkaar praten op korte afstand) en
Confined and enclosed spaces (met slechte ventilatie).
Belangrijk is in elk geval dat er voor de verbetering
van scholen € 360 miljoen beschikbaar
is gesteld. De eerste tranche van € 100 miljoen
werd uitgekeerd via de Speciale uitkering ventilatie
in scholen (SUVIS) en was op 11 maart leeg. Hoe
het resterende deel van het budget besteed gaat
worden, is nog niet bekend gemaakt.”
Stekker eruit
In de regeling zijn randvoorwaarden gesteld, maar
dat is nog geen garantie dat je als school een
goed ventilatiesysteem krijgt. “Daar zijn toch echt
goede afspraken voor nodig met adviseurs en installateurs”,
aldus Van Dijken. “We kennen gevallen
van scholen die een nieuw ventilatiesysteem
kregen, maar docenten trokken gewoon de stekker
eruit omdat de installatie teveel lawaai maakte.
Voor nieuwbouw is dat afgedekt in de wettelijke
eisen van het Bouwbesluit, maar voor bestaande
bouw niet. Met alleen geld ben je er dus niet; je
moet vooraf vastleggen dat er stille installaties
moeten komen.”
‘Corona betekent voor ons nog steeds:
anderhalve meter afstand bewaken en
ventileren, ventileren, ventileren’
Om scholen te ondersteunen met het stellen van
de juiste eisen heeft bba binnenmilieu een SUVISadvies
geschreven; een kennisdocument met adviezen
om een goede eindkwaliteit te borgen als
installaties verbeterd worden. “We hebben dit uit
eigen beweging geschreven en Ruimte-OK heeft
het direct op haar website geplaatst. Bij een professioneel
bestuur van een grote onderwijsorganisatie
zie ik niet snel problemen ontstaan, kleinere
scholen en eenpitters hebben het lastiger.”
Vier adviezen
“Het eerste advies is dat je duidelijke eisen moet
stellen. Niet alleen wat betreft de hoeveelheid
luchtverversing van de nieuwe installatie, maar
ook over het geluidsniveau, tocht en dat de toegevoerde
lucht schoon moet zijn. Zeg maar een
Programma van Eisen Frisse Scholen Light”, aldus
Van Dijken. “Ons tweede advies is: controleer bij
oplevering of ook gedaan is wat afgesproken is,
liefst door een onafhankelijk bureau. Punt drie is
het onderhoud. Zorg voor een contract waarin dit
goed is vastgelegd, zodat de onderhoudskosten
straks geen verrassing zijn. Het vierde advies gaat
over de monitoring van de prestaties. De SUVIS-regeling
eist onder meer dat in elke onderwijsruimte
CO 2
-meters komen waarvan de gegevens minimaal
één jaar worden opgeslagen. Met de installateur
kan worden afgesproken om hier periodiek
over te rapporteren, om de prestaties en eventuele
afwijkingen in beeld te krijgen.”
Serieus geld
“We hebben dit advies vooral geschreven om
te zorgen dat de scholen waar krijgen voor hun
geld”, benadrukt Van Dijken. “Ze moeten nog
steeds 70% van de kosten zelf betalen en dat is
serieus geld. Dus zorg dat het goed gebeurt en
geloof de installateur niet zomaar op zijn blauwe
ogen. Scholen moeten zich er ook van bewust zijn
De drie C's van de WHO.
26 | INSTALLATIEENBOUW.NL

FRISSE SCHOLEN THEMA
Froukje van Dijken (bba binnenmilieu): “Door corona zijn scholen zich veel bewuster geworden van het belang van ventileren.”
dat de exploitatiekosten en energierekening omhoog
gaan als er meer wordt geventileerd. Ook
dat kun je van tevoren duidelijk in beeld brengen.”
Ventileren eerst
“We zijn in elk geval blij dat scholen steeds bewuster
bezig zijn met ventilatie en dat is deels te
danken aan corona en aan het eerder genoemde
eindrapport. Het effect van maatregelen kun-
nen we helaas nog niet beoordelen, omdat we
geen representatieve situatie hebben. Corona
betekent voor ons nog steeds: anderhalve meter
afstand bewaken en ventileren, ventileren, ventileren.
Voor het monitoren van de luchtkwaliteit
letten we nu alleen op CO 2
. Fijnstof bijvoorbeeld,
is nu even minder relevant. Fijnstof is en blijft
echter wel een aandachtspunt en krijgt in de
volgende versie van Frisse Scholen FS een paragraaf,
maar ventilatie is nu veel urgenter. Zelfs
een school naast een drukke weg adviseren wij
de ramen open te zetten. Ik geloof in elk geval
dat het voor scholen die – met SUVIS-geld of niet
– hun ventilatie goed op orde krijgen, het letterlijk
een verademing zal zijn.” ❚
Meer informatie is te vinden bij
www.binnenmilieu.nl en www.ruimte-ok.nl.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 27

THEMA FRISSE SCHOLEN
SCHOOLVENTILATIESYSTEMEN ZIJN STRAKS NIET AAN TE SLEPEN
DE KRACHT VAN ANTICIPEREN
Aan de bouwers van ventilatie-units zal het niet liggen, aan de scholen des te meer. Als de onderwijsinstellingen nog deze zomer
hun ventilatie op orde willen krijgen, zullen ze moeten opschieten. Materialen en onderdelen worden in rap tempo schaarser en duurder
en als alle scholen laat en tegelijk hun beslissingen nemen, zullen er heel wat op de wachtlijst belanden en een hogere prijs betalen.
Tekst Tjerk van Duinen | Beeld Ned Air
Scholen moeten gezondheid hoog in het vaandel hebben staan.
Wouter Wijma is directeur van Ned Air, fabrikant
van onder meer luchtbehandelingssystemen en is
glashelder over dit onderwerp: snelle beslissers
komen aan de beurt, treuzelen wordt kostbaar.
“De € 100 miljoen van de Specifieke uitkering
ventilatie in scholen (SUVIS) is verdeeld, de uitslagen
en toewijzingen komen binnen en het is
nu tijd voor de scholen om te reageren. En dat
gaat langzaam.”
‘Er zijn genoeg
scholen die
wel gas geven’
Schaarste
Wijma enigszins kritisch: “Wij zien dat scholen in
het oude stramien blijven: in mei bestellen en in
de zomervakantie installeren. In een normale zomer
heb je het over tweehonderd ventilatie-units,
nu kan dat zomaar naar de zeshonderd of meer
gaan. En dat wordt lastig, want we hebben het
niet over standaardproducten die op de plank liggen.
Ik moet weten of de unit boven- of zijaansluitingen
heeft, gespiegeld moet worden, voorzien
moet worden van een elektrische verhitter of koe-
28 | INSTALLATIEENBOUW.NL

FRISSE SCHOLEN THEMA
‘Onzichtbare’ luchtbehandelingskast voor op het dak: als het ware
platgedrukt tot slechts 70 cm hoog.
ling nodig heeft, enzovoorts. De capaciteitsbeperking
ligt met name bij de toeleveranciers. Overal
heerst schaarste, vooral in aluminium, koper en
elektronica. Hamsteren maakt het probleem alleen
maar erger. Als een onderdeel er niet is, sta
je stil. Daarom zullen de snelle beslissers de winnaars
zijn deze zomer.”
EduComfort 1000
Ondertussen is Ned Air druk bezig met de lopende
orderportefeuille. “Er zijn genoeg scholen die wel
gas geven. In Amsterdam bijvoorbeeld loopt al
enige jaren het project Gezonde Scholen Amsterdam
en daar worden voortvarend schoolgebouwen
van goede ventilatie voorzien. Een mooi voorbeeld
is de Kiem Montessori in Amsterdam-Oost,
waar installateur Klaver Giant Alkmaar als eerste
onze net geïntroduceerde EduComfort 1000 unit
heeft geplaatst. De school heeft gezondheid hoog
in het vaandel staan en heeft in overleg met Klaver
gekozen voor deze uiterst stille, CO 2
-gestuurde
en decentrale ventilatie-unit met warmteterugwinning.
Hoewel de unit voorbereid is op koeling,
heeft de school daar niet voor gekozen.”
Installaties op het dak uit het zicht
De EduComfort 1000 is een voorbeeld van een
eigen ontwikkeling waarmee Ned Air inspeelt op
vragen uit de markt. “Dat is één van onze sterke
punten: snel anticiperen op nieuwe ontwikkelingen.
Wij zijn daar als bedrijf helemaal op ingericht.
Een ander voorbeeld is een trend die zich aftekent
op daken. Steeds vaker komen we projecten
tegen waar luchtbehandelingsinstallaties uit het
zicht moeten blijven vanuit een bepaalde afstand
gezien. Een welstandsdingetje, maar ook deels ge-
Wouter Wijma, directeur van Ned Air: “De snelle beslissers zullen deze zomer de winnaars zijn.”
redeneerd vanuit het idee: wat je ziet, kun je horen.
In het bestek staat bijvoorbeeld dat de luchtbehandelingskast
maar 75 centimeter hoog mag
zijn. Ned Air is al klaar voor deze ontwikkeling:
we hebben de unit opnieuw geconfigureerd en als
het ware platgedrukt tot een brede, lange doos
met een capaciteit van 1.000 tot 15.000 kuub per
uur. We gaan nu voor een project meerdere luchtbehandelingskasten
leveren van 70 centimeter
hoog, waar zonnepanelen op geplaatst worden
en waar het platte dak een opstand krijgt van een
meter. Alles uit het zicht, iedereen tevreden.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 29

THEMA FRISSE SCHOLEN
PLUG-AND-PLAY LUCHTREINIGERS VOOR
EEN GEVOEL VAN VEILIGHEID
“Het is een uiterst effectieve en snelle
manier om direct wat aan de luchtkwaliteit
te doen in klaslokalen en kinderdagverblijven,
maar evengoed in wachtkamers,
kantoren, verpleeghuizen, restaurants en
fitnessruimten. Eenvoudiger kunnen we
het niet maken”, aldus Ivo Hovius, eigenaar
van Jabrulier BV. De specialist in luchtbehandeling
uit De Lier heeft samen met het
Duitse Wolf Geisenfeld twee luchtreinigers
ontwikkeld die een uitstekende aanvulling
zijn op bestaande installaties. Omdat ze
lucht reinigen door recirculatie, zijn ze ook
geschikt voor situaties waar geen ventilatie
aanwezig is.
Tekst Tjerk van Duinen | Beeld Jabrulier
Luchtreiniger XL.
Luchtreiniger S (staand model).
Jabrulier is gewend aan het oplossen van lastige
vraagstukken. Hovius: “We leveren veel maatwerk
waar wat meer engineering bij komt kijken, bijvoorbeeld
voor voedingsmiddelenprocessen en
als het explosieveilig moet zijn. Mensen weten
ons daarvoor te vinden. We hebben onze expertise
nu ook ingezet voor de ontwikkeling van twee
zeer stille plug-and-play luchtzuiveringsmachines
op basis van tweetraps filtering: Luchtreiniger XL
voor luchtvolumes van 400 tot 2.200 m 3 per uur
en Luchtreiniger S die 400 tot 1.300 m 3 per uur
kan verwerken. Beide machines zijn stationair of
mobiel te gebruiken; de S kan zelfs ingebouwd
worden in een verlaagd plafond.”
Stil en effectief
Luchtreiniger XL is met zijn grotere capaciteit in-
30 | INSTALLATIEENBOUW.NL

FRISSE SCHOLEN THEMA
‘Stekker erin,
luchtvolume kiezen
en klaar is Kees’
zetbaar in veel verschillende ruimten, zoals gezamenlijke
ruimtes in verpleeghuizen en aula’s.
Hovius: “Een zaal van 260 m 3 , zeg 100 m 2 , kun
je hiermee op stand 6 vijfvoudig ventileren bij
37 dB(A). Op stand 5 kan de XL 900 m 3 reinigen,
dat is ongeveer wat een klaslokaal nodig
heeft, en dan produceert de machine slechts
32,3 dB(A).” Luchtreiniging gebeurt in twee filterstappen:
aan de onderzijde zit een voorfilter
voor het grovere stof (ePM1 55%) en bovenin
bevindt zich een H14 HEPA-filter die 99,995%
van alle deeltjes, virussen, pollen en aerosolen
verwijdert. “Met de verstelbare uitblaaslamellen
is een worp te creëren van veertien meter
zonder tocht”, vult Hovius aan. “Daarmee is
een snelle, effectieve doorspoeling van de
ruimte mogelijk. Met de boosterknop kan tijdelijk
tot maximaal 2.200 m 3 worden gereinigd.”
Compact
De kleinere variant heeft weliswaar een beperktere
capaciteit maar is zo compact dat het apparaat
zelfs in te bouwen is in een verlaagd plafond. Hovius:
“Ook de Luchtreiniger S is voor een school een
goede optie als standalone machine, maar kan
door de vele aansluitopties ook een prima aanvulling
zijn op de bestaande installaties. De filtertechniek
is dezelfde als bij de XL en ook deze machine
voldoet aan de Duitse hygiënerichtlijn VDI 6022.”
Luchtreiniger S
(plafondversie).
Zowel de XL als S zijn plug-and-play: stekker erin,
luchtvolume kiezen en klaar is Kees. Hovius: “Je
krijgt er niet alleen de veiligheid van schone
lucht mee. Corona is een blijvertje en men is
door de pandemie bewuster geworden van de
luchtkwaliteit in gezamenlijke ruimtes. Een
goede luchtreiniger zorgt dan ook voor een gevoel
van veiligheid en dat kunnen we in deze tijd
goed gebruiken.” ❚
FILTERT 99,995%
VAN ALLE VIRUSSEN
Luchtreiniger
XL
De professional onder de stationaire
en mobiele luchtzuiveringssystemen
Importeur
WOLF Geisenfeld voor Nederland
Voordelen van de WOLF Luchtreiniger XL
• Voor ruimtes met een inhoud tot 260 m³ heeft
u slechts één Luchtreiniger XL nodig.
• De luchtreiniger heeft een extreem hoge
luchtopbrengst tot wel 2.200 m³/h.
• 99,995% van alle deeltjes, virussen en aerosolen
worden gefilterd door de luchtreiniger.
• Eenvoudige installatie dankzij een gebruiksklaar plug & play-systeem.
• Eenvoudige bediening met individueel instelbare bedrijfsparameters.
Productvideo Luchtreiniger XL
INSTALLATIEENBOUW.NL | 31

THEMA FRISSE SCHOLEN
NOORDERPOORT PAKT DOOR:
OOK DIAMANTLAAN NAAR FRISSE SCHOLEN KLASSE B
Nog voor de discussie over Frisse Scholen en corona op gang kwam, had het bestuur van Noorderpoort al de knoop doorgehakt om de installaties
van verschillende schoolgebouwen in Groningen aan te pakken. Vorige zomer is het complex aan de Verlengde Visserstraat onder handen
genomen, in januari en februari was het de beurt aan de locatie Diamantlaan. Ook dit schoolgebouw voldoet nu aan Frisse Scholen klasse B.
Tekst Tjerk van Duinen | Beeld Top Installatiegroep
32 |
INSTALLATIEENBOUW.NL

FRISSE SCHOLEN THEMA
Luchtinlaten in de gevel voor de ventilatieconvectoren.
“Optimaliseren betekent vooral comfort leveren
voor de leerlingen en medewerkers van de school”,
vertelt projectleider Paul Peet van installateur van-
Panhuis Hoogeveen, onderdeel van TOP Installatiegroep.
“In plaats van een schoolgebouw waar
‘Met de ventilatorconvectoren heeft de
school een systeem in huis dat met
een laag geluidsniveau een comfortabel
binnenklimaat geeft’
Meerdere DECO-wandmodellen in een lokaal.
een groot deel van de ventilatie moest gebeuren
door ramen te openen, hebben we het nu voorzien
van adequate luchtbehandeling. Daartoe zijn 92
ventilatieconvectoren van Biddle geïnstalleerd in
de lokalen en kantoren en een grotere unit voor
de gymzaal.”
Ventilatieconvectoren
Met de ventilatorconvectoren heeft de school
een systeem in huis dat met een laag geluidsniveau
een comfortabel binnenklimaat geeft. Peet:
“Je kunt hiermee prima ventileren en verwarmen
en het is eenvoudig individueel regelbaar. We
hebben witte DECO wandmodellen toegepast
met directe luchttoevoer door de gevel. Voor
de gymzaal heb we bovendien een extra unit
geplaatst waarbij de luchtinblaas gebeurt via
een luchtzak. In feite hebben we op een vrij simpele
manier het gebouw aangepast naar Frisse
Scholen klasse B.” De luchtafvoer verloopt via
overdrukroosters naar de gangen. Een centraal
afzuigsysteem van ventilatoren transporteert de
lucht via de trappenhuizen verder naar buiten.
De nieuwe installaties zijn aangesloten op het
bestaande Priva-systeem waarvoor vanPanhuis
de naregeling heeft verzorgd.
Vastigheid
Installateur vanPanhuis is zo’n bedrijf dat van vastigheid
houdt. Peet: “We zijn inderdaad gesteld
op langdurige relaties. Niet alleen met klanten,
maar ook met bouwpartners en leveranciers. Zo
zijn we al lange tijd actief voor Noorderpoort,
een ROC met meer dan dertig vestigingen, ruim
150 mbo-opleidingen, 1.400 medewerkers en zo’n
14.000 studenten. We zijn in elk geval blij en trots
dat we weer een bijdrage hebben kunnen leveren
aan het welbevinden van een deel hiervan.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 33

UW GEBOUW
ONZE ZORG
Top Installatiegroep is uw partner voor het ontwerp, de aanleg en het beheer van de
werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties in uw nieuwe of bestaande
gebouw. Een steeds groter deel van onze projecten wordt duurzaam gerealiseerd
dankzij toepassing van bijvoorbeeld moderne warmtepomptechniek, zonnecollectoren
en comfortabele klimaatbeheersing en ventilatie. Ons gehanteerde OBO-principe geeft u
zekerheid, van advisering tot en met oplevering en het jaarlijkse onderhoud. Uw gebouw
is dus echt onze zorg!
www.topinstallatiegroep.nl

THEMA FRISSE SCHOLEN
SLIMME CO 2
-METERS GEKOPPELD AAN KRACHTIGE
LUCHTREINIGERS KUNNEN DE LUCHTKWALITEIT
BINNENSHUIS BEWAKEN EN VERBETEREN
Uit onderzoek is gebleken dat de kwaliteit van het binnenmilieu op scholen vaak onder de maat is. Dit is niet alleen slecht voor de gezondheid,
maar ook voor de leerprestaties van de leerlingen. CO 2
is een belangrijke indicator voor de luchtkwaliteit en effectiviteit van ventilatie. De
sensoren van AurAir monitoren de CO 2
-waardes in het klaslokaal. Zodra deze boven de norm komen, wordt via Wifi automatisch de Philips
luchtreiniger geactiveerd. Deze zuivert dankzij het ingebouwde HEPA-filter 99,97% van deeltjes tot zo klein als 0,3 μm, zoals veelvoorkomende
allergenen, stof, vuil, bacteriën en virussen. Op deze manier vullen de CO 2
-meters van AurAir en de luchtreinigers van Philips elkaar goed aan.
Tekst en beeld Aurair/Philips
Het grote voordeel is dat de combinatie niet
ingebouwd hoeft te worden. Dat maakt de sensoren
en luchtreinigers zeer geschikt als extra
maatregel, naast mechanische en natuurlijke ventilatie,
voor het gezonder maken van de lucht in
bestaande gebouwen.
Getest in Nederlandse scholen
De combinatie Philips en AurAir wordt op dit
moment op verschillende scholen in de praktijk
getest. Op een tweetal basisscholen en een
tweetal scholen in het voortgezet onderwijs is
de combinatie al maanden actief. Omdat de
basisscholen volledig open zijn, konden hier
de meest uitgebreide tests worden uitgevoerd.
Met bijna 300 medewerkers, verdeeld over 12
scholen, verzorgt Katholieke Scholenstichting
Fectio het basisonderwijs aan 2.900 leerlingen
36 | INSTALLATIEENBOUW.NL

FRISSE SCHOLEN THEMA
De sensoren geven de docenten goede indicaties om actie ten aanzien van ventilatie te ondernemen.
in de gemeenten Houten (8 scholen) en Bunnik
(4 scholen). Stichting Fectio heeft de gezondheid
van haar leerlingen en personeel hoog in het
vaandel staan en wilde daarom graag deelnemen
aan de proeftrajecten. De praktijktests werden uitgevoerd
op twee locaties, De Delteyk basisschool
in Werkhoven (gemeente Bunnik) en basisschool
De Stek in Houten. Op beide locaties werden de
meters in het zicht van de docent geplaatst en via
Zodra de CO 2
-waardes boven de norm komen, wordt via
Wifi automatisch de Philips luchtreiniger geactiveerd.
‘De eerste
praktijkervaringen
van de docenten zijn
erg positief’
Wifi gekoppeld met de meest krachtige luchtreiniger
(AC4236/10) uit het assortiment van Philips.
Docenten stelden de CO 2
-meter op prijs omdat
ze op basis van de grote goed leesbare cijfers op
het display en de duidelijke kleurcodering (groene
cijfers is goed, geel is minder, rood is slecht) de
natuurlijke ventilatie optimaal konden doseren.
Voorheen ging dit op gevoel, waardoor soms te
vroeg of te laat, te veel of te weinig extra werd
geventileerd door middel van het met de hand
openen van ramen en deuren.
De eerste praktijkervaringen van de docenten zijn
erg positief. De sensoren geven de docenten goede
indicaties om actie ten aanzien van ventilatie
te ondernemen. Daarnaast merken de docenten
dat de luchtreinigers snel reageren op activiteiten
van de kinderen in de klas. Met name het feit dat
de luchtreinigers uitgerust zijn met HEPA-filters
geeft het vertrouwen dat de kleinste deeltjes uit
de lucht gefilterd worden. Verder werd in de praktijk
het geluid niet als storend ervaren en vinden
de docenten de luchtreinigers ook nog eens een
mooi design hebben.
Naast deze subjectieve ervaringen wordt op dit
moment de effectiviteit van de combinatie in de
praktijk getest om te zien of er meetbare voordelen
te registreren zijn. Klaslokalen met en zonder
de combinatie worden met elkaar vergeleken. De
eerste indicaties zijn positief maar meer onderzoek
is nog nodig. ❚
Schone scholen in coronatijd
Meer dan ooit hebben scholen de gezondheid
van leerlingen en personeel hoog in het vaandel
staan. Op elke school zijn maatregelen getroffen
om de kans op COVID-19-besmetting
zoveel mogelijk te reduceren. Naast de bekende
maatregelen zoals mondkapjes, looprichtingen,
handen wassen en afstand houden
wordt ook serieus aandacht geschonken aan
het zo schoon en gezond mogelijk houden
van de binnenlucht in de klassen. De optimale
aanpak hierbij bestaat uit drie lagen:
1. De eerste laag wordt gevormd door de ingebouwde
mechanische ventilatiesystemen.
2. De tweede laag wordt gevormd door natuurlijke
ventilatie waarbij de docent, op
basis van de meetwaarden op de CO 2
-meters
van AurAir ramen en deuren juist gedoseerd
kan openen.
3. De derde laag wordt gevormd door de
Philips luchtreinigers, die niet alleen de vervuilde
binnenlucht maar ook de buitenlucht
die binnen komt door de geopende ramen
zuiveren van allergenen (pollen), (fijn)stof,
vuil, bacteriën en virussen. Deze laag is
snel te plaatsen en is zeer kosteneffectief.
De drielagenstructuur maakt het mogelijk
om op een pragmatische wijze in bestaande
schoolgebouwen merkbaar de luchtkwaliteit
te verbeteren, waarbij optimaal gebruik wordt
gemaakt van de aanwezige mechanische en
natuurlijke ventilatiemogelijkheden, aangevuld
met een snel te plaatsen en zeer kosteneffectieve
extra laag van bescherming voor
de leerlingen en het onderwijzend personeel.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 37

THEMA FRISSE SCHOLEN
NIET TE ONDERSCHEIDEN VAN ECHT PLEISTERWERK
IN EEN HANDOMDRAAI EEN AKOESTISCH PLAFOND
Een Frisse School voldoet niet alleen aan de eisen van een goede luchtkwaliteit en temperatuur, maar heeft ook fijn licht en geluid. Akoestische
plafonds kunnen hier enorm bij helpen. Asona levert en plaatst akoestische plafonds bij scholen en in andere gebouwen. Deze bestaan uit
cellulosevlokken of uit een glad materiaal, zodat iedere gewenste uitstraling mogelijk is.
Tekst Desiree Pennings | Beeld Asona
Naast geluiddempend pleisterwerk (Sonacoustic ® ) en isolerende en geluidsabsorberende
bekleding voor plafonds (Sonatherm ® ) werkt Asona met
akoestisch spuitwerk (Sonaspray ® ). Dit laatste wordt meestal toegepast binnen
scholen, vertelt accountmanager Martin Dutour. “We spuiten dan cellulose
tegen het plafond. Dat is een soort papier met vezels. Daar zit ook
borax in, ofwel natriumtretraboraat; een mineraal dat het plafond brandvertragend
maakt.”
‘Het meespuiten van de leidingen
zorgt voor een industriële look,
waar tegenwoordig steeds vaker
vraag naar is’
Mooiere ruimtebeleving
Het spuitwerk past op ieder plafond en ook op wanden. Deze worden mooi
afgewerkt, waardoor het net gewoon pleisterwerk lijkt. Zelfs hoeken en rondingen
vormen geen probleem. Het is een milieuvriendelijke methode die
snel aan te brengen is. Of het nu gaat om nieuwbouw, renovatie of een bestaand
klaslokaal, Asona weet de akoestiek in iedere ruimte te verbeteren. Bij
een bestaande situatie wordt het systeemplafond eruit gehaald en worden de
vlokken direct tegen het plafond gespoten. Leidingen worden meegespoten,
zodat deze amper meer opvallen. Dit zorgt bovendien voor een industriële
look, waar tegenwoordig steeds vaker vraag naar is, vertelt Dutour. “Door het
Sonaspray ® is toe te passen in alle mogelijke kleuren.
38 | INSTALLATIEENBOUW.NL

FRISSE SCHOLEN THEMA
Ook verlichting en dakkoepels worden netjes afgewerkt, waardoor de Sonaspray ® eruitziet als gewoon, grof stucwerk.
systeemplafond te verwijderen, krijg je een veel mooiere ruimtebeleving. We
hebben acht standaard kleuren, maar op aanvraag kunnen we alle kleuren
leveren die gevraagd worden.”
Verschillende diktes
Asona werkt niet alleen op scholen, maar voor alle mogelijke opdrachtgevers
en zelfs bij particulieren. Zo heeft zij akoestische materialen aangebracht bij
Naturalis, de gemeentehuizen van Bemmel en Dronten, villa’s en diverse kantoorgebouwen.
Hier wordt vaker gekozen voor een gladde afwerking, zegt Dutour.
“Deze afwerking is op basis van mineralen wolplaten en een heel fijne
celluloselaag. Het voordeel hiervan is dat bijvoorbeeld verlichting er naadloos
in weggewerkt kan worden. Dit materiaal is in verschillende diktes leverbaar.”
Asona is werkzaam in heel Nederland. Sonaspray ® werd ontwikkeld door de
International Cellulose Corporation (ICC) in Houston, Texas. Sonacoustic ® en Sonatherm
® werden ontwikkeld door Sonacoustic International in Nederland. ❚
Asona de specialist in akoestiek!
Producten
Geluiddempende pleisterwerk met een naadloze akoestisch
transparante afwerking in verschillende structuren
Gespoten akoestische spuitwerk met
verschillende structuurmogelijkheden
Geluidsabsorberende bekleding voor wanden en plafonds
zorgt voor absorptie van geluidsgolven, waardoor galm uitblijft.
Asona Nederland | C. Verolmelaan 75 | 1422 ZB Uithoorn
+31 (0)20 6435850 | info@asona.nl | asona.com
INSTALLATIEENBOUW.NL | 39

THEMA FRISSE SCHOLEN
KLIMAATOPTIMALISATIE IN GEBOUWEN OP
EEN DUURZAME MANIER
Of het nu gaat om scholen, kinderopvang, universiteiten, eengezinswoningen, ziekenhuizen, stadhuizen of kantoortorens: alle ruimten waar
mensen verblijven, hebben frisse lucht nodig. En hoe groter het gebouw, des te meer mensen daar werken of leven. Bovendien geldt: of het
nu om nieuwbouw of bestaande bouw gaat, de gebouwschil wordt steeds dichter. Terwijl vroeger de ramen gewoon werden opengezet om te
ventileren, is dit vandaag de dag in nieuwe gebouwen en energetisch gerenoveerde gebouwen meestal niet meer mogelijk of bij lange na niet
voldoende. En het is juist cruciaal om te ventileren binnen een gebouw. Dit gold uiteraard al voor de coronacrisis, maar we zijn ons nu nog
meer bewust van het feit dat ziekteverwekkers zich ook door de lucht kunnen verspreiden. Het verversen van de binnenlucht speelt hierbij
een grote rol.
Tekst en beeld Rehau
Een beter binnenklimaat betekent meer comfort, maar vooral minder gezondheidsklachten.
Door te weinig frisse lucht worden mensen snel moe, geïrriteerd
en kunnen ze last krijgen van concentratieproblemen. Mensen hebben
ongeveer 600 liter frisse lucht per uur nodig. In scholen bijvoorbeeld zou de
'Op een diepte van 1,50 tot 2,50
meter is de temperatuur van
de aarde in de zomer en winter
redelijk constant en dit is dan
ook het geheim'
lucht in het lokaal om de twee uur volledig ververst moeten worden. Dit kan
nauwelijks bereikt worden door alleen raamventilatie. Raamventilatie is bovendien
niet in alle seizoenen gewenst, vanwege comfort- en warmteverlies.
Daarnaast is het inbraakgevoelig, ervaar je meer geluidhinder en raakt je
klimaatregeling uit balans.
Altijd frisse lucht binnen
Met het AWADUKT Thermo lucht-aardwarmtewisselaarsysteem krijg je altijd
verse voorverwarmde of gekoelde buitenlucht in het gebouw, zonder nare
Een toren naast het gebouw zuigt verse buitenlucht aan.
De buitenlucht wordt aangezogen, gefilterd en gereinigd en via een in de grond
geplaatst leidingsysteem het gebouw in gebracht.
40 | INSTALLATIEENBOUW.NL

FRISSE SCHOLEN THEMA
Voorbeeld van zomer- en winterwerking.
geurtjes. Zo haal je op een duurzame en efficiënte wijze frisse lucht binnen.
De buitenlucht wordt aangezogen, gefilterd en gereinigd en via een in de
grond geplaatst leidingsysteem het gebouw in gebracht.
Een belangrijk onderdeel bij gezonde gebouwventilatie
Via aanvoerbuizen vanaf de aanzuigtoren tot in het gebouw wordt alle aangezogen
buitenlucht vervoerd. Om de luchtkwaliteit niet aan te tasten, is de
afwerking van de binnenzijde van de buizen van groot belang. In de buis
ontstaat condenswater waar microscopisch kleine deeltjes uit de lucht zich
aan kunnen hechten, met bacteriegroei tot gevolg. Hierbij geldt: hoe ruwer
de binnenwand, hoe groter het risico op bacteriegroei. De binnenwanden van
de AWADUKT Thermo buizen zijn daarom glad. En deze zijn – als enige op de
markt – antibacterieel gecoat met zilverionen. Door deze unieke coating kan
bacteriegroei hier niet ontstaan. Deze coating voorkomt ook nare geurtjes die
ontstaan bij bacteriegroei.
Met lucht energie besparen
Doordat de aangezogen lucht door een in de grond geïnstalleerd netwerk
van buizen wordt geleid, kan energie bespaard worden. Veel energie! Op een
diepte van 1,50 tot 2,50 meter is de temperatuur van de aarde in de zomer
en winter redelijk constant en dit is dan ook het geheim. In de zomer wordt
de lucht op die manier voorgekoeld en in de winter voorverwarmd. Zo hoeft
er minder intensief te worden bijverwarmd resp. gekoeld. Een duurzame methode
om veel energie te besparen. ❚
De oplossing voor duurzame
frisse lucht binnen gebouwen
Met het AWADUKT Thermo lucht- aardwarmtewisselaarsysteem
krijg je altijd verse voorverwarmde
of gekoelde buitenlucht zonder nare geurtjes in
het gebouw. De buitenlucht wordt aangezogen,
gefilterd en gereinigd en via een in de grond geplaatst
leidingsysteem met unieke antibacteriële coating
het gebouw in gebracht. Een duurzame methode
om frisse buitenlucht naar binnen te halen en een
besparing op de energiekosten.
www.rehau.nl
INSTALLATIEENBOUW.NL | 41

THEMA FRISSE SCHOLEN
EEN VUILTJE IN DE LUCHT?
DE SLIMME CO 2
-METER VERTELT HET JOU!
Weet jij hoe gezond de binnenlucht is in de klas, bij je thuis of op kantoor? Moeilijk te zeggen, nietwaar? Het CO 2
-gehalte in de lucht leert je
daarover heel veel, maar het probleem is dat je CO 2
niet ruikt als je lang in dezelfde ruimte bent en al helemaal niet kunt zien. Daarom lanceert
Renson de Sense, een slimme CO 2
-meter die je laat weten wanneer de binnenluchtkwaliteit achteruit gaat en het dus tijd is om te ventileren.
Tekst en beeld Renson
Uitgeademde lucht, vocht en schadelijke stoffen
CO 2
zit in de lucht die we uitademen. En hoewel ook vocht en schadelijke
stoffen mee de kwaliteit van de binnenlucht bepalen, is CO 2
– zeker met
veel mensen in dezelfde ruimte – een goede indicator voor de binnenluchtkwaliteit.
Als dat CO 2
-gehalte alarmerend hoog oploopt, betekent dat
namelijk dat de uitgeademde lucht van de aanwezigen niet voldoende
ververst wordt. Zeker in luchtdichte, goed geïsoleerde en slecht of niet geventileerde
ruimtes loopt dat CO 2
-gehalte al snel op tot boven de 1.200
ppm (parts per million). En dan is de binnenlucht niet langer gezond te
noemen. Ter vergelijking: buitenlucht bevat doorgaans 400 ppm CO 2
. Binnenshuis
is een maximum van 800 ppm ideaal, 1.000 ppm acceptabel en
1.200 ppm een bovengrens om van gezonde binnenlucht te kunnen spreken.
‘De slimme sensor houdt het
CO 2
-gehalte in de binnenlucht
constant in het (digitale) oog en
geeft aan wanneer dat te sterk stijgt’
Meten is weten
Maar hoe weet je dan wanneer het hoog tijd is om een raam te openen en de
binnenlucht te verversen als een ventilatiesysteem dat niet automatisch voor
je doet? Want zelf heb je voor CO 2
helaas geen ‘zesde zintuig’. Gelukkig heeft
de nieuwe Sense van Renson dat wel. Deze slimme sensor houdt het CO 2
-gehalte
in de binnenlucht constant in het (digitale) oog en geeft aan wanneer
dat te sterk stijgt. Is de lucht gezond, dan licht de sensor blauw op. Bij een CO 2
-
gehalte tussen de 800 en 1.200 ppm krijg je een oranje kleur als waarschuwing
dat de luchtkwaliteit slechter wordt en rood betekent dat de hoeveelheid
CO 2
in de lucht de 1.200 ppm grenswaarde voor gezonde binnenlucht
overschreden heeft. In dat geval moet je de ruimte zo snel mogelijk intensief
verluchten door ramen en deuren open te zetten. Of je moet op zoek naar een
geschikt, energiezuinig ventilatiesysteem om ook in de winter altijd gezonde
binnenlucht te kunnen ademen zonder dat de stookkosten de pan uit rijzen.
Even terug naar begin september…
Het was ‘breaking news’ bij de start van het schooljaar: ventileren is een
prioriteit om het risico op verspreiding van het COVID-19-virus via de lucht
in klassen tot een minimum te beperken. Ramen en deuren wagenwijd open
dus, zodat er constant verse lucht beschikbaar is en gezonde binnenlucht het
virus geen kans laat. En dat werpt z’n vruchten af. Renson rustte eind augustus
bij wijze van pilot een 10-tal Belgische scholen uit met de Sense. Uit die
Is de lucht gezond, dan licht de sensor blauw op. Bij een CO 2
-gehalte tussen de 800 en 1.200 ppm krijg je een oranje kleur als waarschuwing dat de luchtkwaliteit
slechter wordt en rood betekent dat de hoeveelheid CO 2
in de lucht de 1.200 ppm grenswaarde voor gezonde binnenlucht overschreden heeft.
42 | INSTALLATIEENBOUW.NL

FRISSE SCHOLEN THEMA
meetresultaten blijkt dat met de ramen en deuren open zelfs in klassen zonder
ventilatiesysteem het CO 2
-gehalte amper 7,7% van de totale tijd boven de
1.200 ppm stijgt. Toen eerder (lees: voor de heropstart op 1 september) ramen
en deuren in diezelfde klassen nog hoofdzakelijk dicht bleven, bleek dat nog
29,9% van de tijd het geval te zijn.
Maar wat in de winter en het voorjaar?
Verluchten door ramen en deuren altijd open te laten heeft dus wel degelijk
een positief effect op de binnenluchtkwaliteit. Maar in de winter en het prille
voorjaar is dit al veel minder evident. En dan is de Sense pas echt een handig
extra paar voelsprieten in de klas. De slimme CO 2
-meter waarschuwt als de
luchtkwaliteit achteruit gaat en het hoog tijd wordt om verse lucht binnen te
halen. Dan kan het raam alsnog even open, net zolang tot de Sense je weer
‘blauw licht geeft’.
Continu en gecontroleerd ventileren
Ok, de Sense verwittigt je dan wel wanneer de binnenluchtkwaliteit te
wensen over laat, maar uiteindelijk is het nog steeds aan jou om manueel
in te grijpen op zijn signaal. Wil je echt comfortabel kunnen wonen,
les volgen of werken, dan moet je op zoek naar een oplossing die
je volledig ontzorgt. In dat geval komt de Smartzone ventilatie van Renson
in het vizier. Met een slim ventilatietoestel dat – net als de Sense
– CO 2
maar ook vocht en schadelijke stoffen monitort, hoef je zelfs
nooit nog wakker te liggen van gezonde lucht binnenshuis. Meer zelfs:
zo’n ventilatiesysteem stemt zich volautomatisch af op jouw noden en
behoeften. De cijfers uit de klassen mét een ventilatiesysteem in het
pilootproject spreken voor zich. Met 99,8% van de totale tijd onder de
1.200 ppm CO 2
in de lucht is er in dat geval zo goed als altijd automatisch
sprake van de best mogelijke binnenluchtkwaliteit. ❚
Gezonde luchtkwaliteit
in het klaslokaal :
Makes SENSE !
Sense
CO 2
-meter en meer …
Meet op een objectieve manier
de luchtkwaliteit in het klaslokaal
Stimuleert leerlingen en leerkrachten om
beter te ventileren
Resultaten en historiek kunnen
geraadpleegd worden in de app
Meet CO 2
, vocht, temperatuur, geluid,
licht en VOS
www.renson.eu
INSTALLATIEENBOUW.NL | 43

THEMA FRISSE SCHOLEN
OPLOSSINGEN MET UV-C EN IONISATIETECHNOLOGIE
LUCHT ZUIVEREN OP
ELKE SCHAAL
“Ventileren is belangrijk voor frisse lucht in scholen en kantoren”,
begint Xander Wiardi, Key Accountmanager bij Kusters Technische
Handelsonderneming. “Maar bacteriën en virussen maak je daarmee
niet onschadelijk. Daarvoor leveren wij aanvullende oplossingen met
UV-C en ionisatietechnologie, voor zowel een klaslokaal met dertig
leerlingen als een volle aula.”
Tekst Tjerk van Duinen
| Beeld Kusters
Kusters Technische Handelsonderneming (THO) is een familiebedrijf met
een staat van dienst die teruggaat tot 1911. Begonnen als smederij en via
broeikassen, luchtverhitters en afvalverkleiningsinstallaties belandde het in
de loop van de vorige eeuw in de luchtbehandeling. Vanaf 1975 kwam airconditioning
in het assortiment en in de jaren negentig was Kusters THO één
van de eerste leveranciers van warmtepompen.
Schone lucht met een vrolijke vormgeving.
De INTERsens 250R.
44 | INSTALLATIEENBOUW.NL

FRISSE SCHOLEN THEMA
‘Het buitendoek kan naar eigen
inzicht worden vormgegeven
met reclame of
vrolijke voorstellingen’
Luchtreinigers
Tegenwoordig is het bedrijf partner (distributeur) van gerenommeerde producenten
als Gree, ApenGroup, Templari, GoGaS en Biemmedue. Wiardi:
“Sinds vorig jaar zijn we ook importeur van AAVI ® luchtreinigers met gepatenteerde
IonJet-technologie, een mooie aanvulling op de GoGaS UV-C
luchtreinigers. De focus ligt altijd op ventilatie, niet op luchtreiniging, ook
bij de Frisse Scholen-discussie. Met de machines van AAVI ® en GoGaS pak je
ook fijnstof, pollen, bacteriën, polio-, influenza-virussen en COVID-19 aan.”
Beide systemen zijn uitvoerig getest door vooraanstaande instituten en de
testrapporten tonen de werking en effectiviteit aan.
UV-C
De laatste aanwinsten voor het Kusters THO-assortiment zijn de IN-
TERlit en INTERsens 250 luchtreinigers van GoGaS. Wiardi: “Wij hebben
al heel wat stadions in Nederland voorzien van heaters van dit
Duitse bedrijf. Nu zijn we begonnen met het vermarkten van hun UV-C
luchtreinigers. Die recirculeren lucht langs lampen met UV-C-straling.
Omdat UV-C door de ozonlaag wordt tegengehouden, komt deze gevaarlijke
zonnestraling niet op aarde voor. In deze apparaten gebruiken
we de straling echter op een honderd procent veilige en milieuvriendelijke
manier om schadelijke deeltjes in de lucht te verwijderen.”
Aula, kinderdagverblijf of klaslokaal
De INTERlit is een bijna twee meter hoge verplaatsbare zuil met een doorsnede
van 70 centimeter die tot 1.000 m³ per uur kan verwerken en de
lucht zelf aan de onderkant aanzuigt. Wiardi: “Met maximaal 35 dB(A)
aan geluid is dit een perfecte toevoeging aan een bestaande ventilatie.
Het volume kan gemakkelijk een aula of een vol kinderdagverblijf reinigen.
Voor klaslokalen is de INTERsens 250 ideaal. Ook dit apparaat werkt
op basis van UV-C maar heeft een doorsnede van slechts 36,5 centimeter.
De capaciteit kan ingesteld worden op 150, 250 of 340 m³ per uur.
Dit is voldoende voor een klaslokaal, want reinigingscapaciteit is niet
hetzelfde als ventilatiecapaciteit. Het aardige van beide GoGaS-machines
is dat het buitendoek naar eigen inzicht kan worden vormgegeven
met reclame, vrolijke voorstellingen of bijvoorbeeld een kerstomhulling.”
Voor grotere ruimtes als aula’s, wachtkamers van ziekenhuizen en kinderdagverblijven
is de Tuuli 600 van AAVI ® een goed alternatief. Wiardi:
“Deze luchtreiniger werkt op een gepatenteerde IonJet ionisatietechniek
die 99% van alle schadelijke elementen uit de lucht zuivert en kan ook echt
ventileren. Het geluidsniveau is maximaal 43 dB(A). De Tuuli 600 werkt
zonder filters, is standalone toepasbaar en kan ook in een bestaand ventilatiesysteem
geïntegreerd worden. Drukverlies treedt vrijwel niet op. We
kunnen deze machine zelfs op industriële schaal leveren tot 50.000 m³/h. Je
ziet, we kunnen op elke schaal de lucht echt schoon en gezond krijgen.” ❚
Kusters THO, uw partner voor een zuiver
en comfortabel binnenklimaat
Kusters Technische Handelsonderneming (THO) is de officiële importeur van het
Duitse GoGaS voor de Nederlandse markt. GoGaS, bekend als wereldmarktleider
in infraroodverwarming voor onder andere metrostations, fabriekshallen
en voetbalstadions, ontwikkelde de INTERsens 250R. De INTERsens 250R
maakt gebruik van UV-C-licht dat op een milieuvriendelijke wijze het DNA
van virussen, bacteriën en andere kiemen vernietigt. Deze nieuwe en veilige
methode voor de zuivering van het binnenklimaat is klinisch getest en bewezen.
Kusters Technische Handelsonderneming B.V.
L.J. Costerstraat 4 5916 PS VENLO Nederland
T +31 (0)77 354 03 41 E info@kusterstho.nl
W www.kusterstho.nl
Het UV-C-licht van de INTERsens 250R is ingesteld op 254 nm, heeft een korte
golf, is heel energierijk en vrij van chemische stoffen en ozon. De INTERsens
250R is flexibel inzetbaar in onder andere winkels, openbare ruimtes, kantoren,
sportfaciliteiten, wachtruimtes, lounges, lobby’s, theater- en concertzalen.
Bovendien is het omhulsel van de INTERsens 250R te personaliseren.
Wilt u ook genieten van een zuiver binnenklimaat? Het team van Kusters
THO is u graag van dienst bij het vinden van een geschikte oplossing.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 45

THEMA FRISSE SCHOLEN
OBS DE BRASKÖRF, VEENDAM:
‘PRIORITEIT WAS EEN
GEZOND BINNENKLIMAAT’
Volgens onderzoek voldoet het binnenklimaat op veel scholen nog altijd niet aan de normen, met klachten als hoofdpijn, vermoeidheid, droge
ogen en concentratieproblemen tot gevolg. OBS de Braskörf in Veendam kon hier lange tijd over meepraten. CO 2
-meters toonden aan dat de
ppm-concentraties in de lokalen ’s zomers konden oplopen tot > 3.000. En ook de binnentemperaturen waren regelmatig te hoog. Met name in
de lokalen op de verdiepingen, waar de school beschikt over een plat dak en grote ramen aan de zuidzijde. “Wanneer je in deze situaties niet
kunt ventileren, gaat het onherroepelijk mis”, aldus Johan van der Mark, directeur van OBS de Braskörf. “Zowel leerkrachten als kinderen
waren niet fit. Het Scholen°Concept met Comfort˚Plus units van Klimaatgroep Holland heeft hier verandering in gebracht.”
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Klimaatgroep Holland
“In de zomervakantie van 2019 is het complete
klimaatsysteem vervangen”, vertelt Van der Mark.
“Een megaoperatie, waarbij in 4-5 weken een
groot deel van de schoolinventaris tijdelijk is uitgehuisd
of verplaatst en in alle 20 onderwijs- en
kantoorruimtes nieuwe klimaatunits zijn geïntegreerd.”
Voor het klimaatsysteem hadden OBS
de Braskörf en overkoepelende scholenstichting
OPRON specifieke wensen. “Prioriteit was een gezond
binnenklimaat, waarbij de ppm op ieder mo-
‘Dankzij de units kan ieder lokaal afzonderlijk
bediend en geklimatiseerd worden.
Volledig vraaggestuurd en op basis van
aanwezigheid, CO 2
,
luchtvochtigheid en temperatuur’
Johan van der Mark, directeur van OBS de Braskörf: “We zijn echt zeer tevreden over het nieuwe klimaatsysteem.”
46 | INSTALLATIEENBOUW.NL

FRISSE SCHOLEN THEMA
Alle decentrale units zijn boven de systeemplafonds en volledig uit het zicht weggewerkt.
ment binnen verantwoorde bandbreedtes blijft.
Bovendien wilden we met het systeem kunnen verwarmen
en koelen. Op de verdieping is tevens actieve
koeling geïntegreerd, volgens de filosofie dat in
de zomermaanden de koude naar beneden zakt.”
Frisse Scholen klasse B
In opdracht van bouwmanagementbureau BCN-
Groep uit Drachten heeft Klimaatgroep Holland
een klimaatsysteem op maat ontworpen, conform
de eisen van Frisse Scholen klasse B. Dit betekent
dat het systeem onder meer voldoet aan een ventilatiehoeveelheid
van 35 m³ lucht per persoon
per uur. “Zowel in de leslokalen, directiekamers,
het computerlokaal als het gymlokaal hebben
wij Comfort˚Plus units geïnstalleerd, waarin
ventilatie, verwarming, verkoeling, dynamische
warmteterugwinning én gratis nachtkoeling slim
geïntegreerd zijn”, aldus Jan Geert Wind, technisch
adviseur bij Klimaatgroep Holland. “Alle
decentrale units zijn boven de systeemplafonds
en volledig uit het zicht weggewerkt. De installaties
op de begane grond zijn aangesloten op
de bestaande cv-installatie. Op de verdieping is
een koppeling gemaakt met een nieuwe lucht/
lucht-warmtepomp op het dak. Hiervoor hebben
we nauw samengewerkt met Borgtechniek uit
Winschoten.” De luchtverdeling vindt plaats middels
wervelroosters of wandroosters, vertelt hij.
“Dankzij de Comfort˚Plus units kan ieder lokaal
afzonderlijk bediend en geklimatiseerd worden.
Volledig vraaggestuurd en op basis van aanwezigheid,
CO 2
, luchtvochtigheid en temperatuur.
Bovendien functioneert de installatie fluisterstil.”
Ook de verlichtingssturing is aan het klimaatsysteem
gekoppeld, vertelt Van der Mark. “We hebben
van de nood een deugd gemaakt, door in
de verlaagde plafonds direct ook de verlichting
te vervangen door LED’s. Ook op dit vlak zijn we
dus weer up-to-date.” Alle ruimtes zijn voorzien
van een digitaal touchpaneel op de wand, waarin
de setpoints voor het binnenklimaat zijn ingesteld
en waarop leerkrachten eenvoudig en naar wens
de temperatuur een aantal graden naar beneden
of boven kunnen bijstellen. Bovendien kunnen
zij de verlichting in twee zones uit- en weer inschakelen.
Bijvoorbeeld tijdens een digibordles.
Met de start van schooljaar 2019-2020 is het
nieuwe klimaatsysteem in gebruik genomen. Een
spannend moment, volgens Van der Mark, want
tijdens de eerste lesweek was het buiten 33°C.
“Het systeem was nog niet in de praktijk getest,
maar heeft deze uitzonderlijke temperaturen
glansrijk doorstaan. Bovendien was het aantal
inregelissues minimaal. Ook tijdens de wisseling
van de seizoenen. We zijn echt zeer tevreden over
het systeem.” ❚
Maak kennis met de nieuwste
unit van het Scholen°Concept:
de CP 14.30 i-WTW
Kinderen moeten kunnen leren en spelen in
een aangename en gezonde schoolomgeving.
Dit is het afgelopen jaar weer onderstreept.
Klimaatgroep Holland gaat daarom met de
nieuwste technieken de toekomst in, waarin
circulariteit, energieverbruik en luchthygiëne
een grote rol spelen. De nieuwe Comfort˚Plus
unit is onder meer voorzien van intelligente
warmteterugwinning en 100% gescheiden
luchtstromen. Bovendien beschikt de unit
over alle vertrouwde en bewezen kenmerken
van het Scholen°Concept, zoals 24/7 monitoring
via de meldkamer en 10 jaar garantie
op apparatuur en resultaat. Meer informatie?
klimaatgroepholland.nl/onderwijs.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 47

Luchtreinigers
Automatisch
geactiveerd met
de CO2 sensor
van AurAir
Gezondere lucht in de klas
met Philips en AurAir
Luchtkwaliteit op scholen, er is veel over te doen. Philips is met AurAir een nauwe samenwerking gestart om de luchtkwaliteit
op scholen te verbeteren. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat de kwaliteit van het binnenmilieu op scholen vaak onder de
maat is. Dit is niet alleen slecht voor de gezondheid, maar ook voor de leerprestaties. CO2 is een belangrijke indicator voor de
luchtkwaliteit en effectiviteit van ventilatie. De sensoren van AurAir monitoren de CO2 waardes in het klaslokaal. Zodra deze
boven de norm komen wordt via Wifi automatisch de Philips luchtreiniger geactiveerd. Deze zuivert dankzij het ingebouwde
HEPA filter 99,97% van deeltjes tot zo klein als 0,3 μm, zoals veelvoorkomende allergenen, stof, vuil, bacteriën en virussen.
Deze oplossing kan, zonder bijkomende kosten en/of aanpassingen, in ieder gebouw eenvoudig zelf geïnstalleerd worden.
Voor meer informatie en bestellen ga naar philips.nl/shop (voor het assortiment luchtreinigers) en naar aurair.nl
(voor de sensoren).
AurAI
R

ademschonelucht.nl
Onderdeel van Habitat Solutions
GEZONDHEIDSZORG | ONDERWIJS | SPORT | KANTOOR | THUIS
LightAir Health+ luchthygiënesysteem verwijdert
99,99% van alle in de lucht zwevende deeltjes en
deactiveert aerosole virussen direct na uitstoot door een
besmet persoon*. Het ‘onzichtbare mondkapje’.
LightAir luchtreinigers voor
een schoon, gezond en veilig
binnenklimaat
Lees meer over deze plug - and - play oplossing op
www.ademschonelucht.nl
*LightAir IonFlow techniek reduceert het risico op aerosole virus overdracht met
97%. Dit blijkt uit wetenschappelijk onderzoek aan het Karolinska instituut in Zweden,
gepubliceerd in Nature Scientific Report 2015

THEMA FRISSE SCHOLEN
SYSTEEM VOOR DE AANPAK VAN (FIJN)STOF EN VIRUSSEN:
SCHONE VEILIGE LUCHT IN EEN HANDOMDRAAI
“Je kunt met onze gepatenteerde producten uit Zweden klaslokalen van schone veilige lucht voorzien, zonder grote investeringen in klimaattechniek”,
aldus Rob Jansen, eigenaar van Habitat Solutions uit Ridderkerk. “Ook als een school niet over mechanische ventilatie beschikt. Met
ons gepatenteerde LightAir Health+ systeem reinigen wij de lucht tot op ultra fijnstofniveau en doden wij virussen direct na uitstoot door een
besmet persoon – dus nog voordat zij levend de neus van een ander kunnen bereiken. Het onzichtbare mondkapje! Overigens hebben wij dit
laatste niet zelf bedacht, maar blijkt dit uit onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek aan het Karolinska instituut in Stockholm, gepubliceerd
in Nature Scientific Reports.”
Tekst Tjerk van Duinen
| Beeld Habitat Solutions
Voor Jansen staat als een paal boven water dat je
een gezond binnenklimaat in bijvoorbeeld scholen
niet creëert door te ventileren. “We ventileren
om de CO 2
en vochthuishouding op orde te houden.
Veel scholen staan in stedelijk gebied of in
de buurt van drukke verkeerswegen. Het niveau
aan fijnstof is daar zo hoog dat je met ventileren
juist vuile lucht naar binnen haalt, tenzij er een
kostbare filterinstallatie is voorzien. Daarnaast
ontstaan in het klaslokaal allerlei verontreinigingen
zoals aerosole virussen en bacteriën. Het is
belangrijk om de klas continu te reinigen zodat
kinderlongen schoon blijven en ziekten niet via
de lucht kunnen worden overgedragen. Onze technieken
maken dit eenvoudig mogelijk, tegen de
laagste gebruikskosten.”
Ramen open is vuile
lucht binnenhalen
“De nadruk in het Frisse Scholen-debat ligt nogal
sterk op CO 2
-niveaus in klaslokalen en onvoldoende
op de fijnstofbelasting die in Nederland
veelal de normen overschrijdt”, aldus Jansen.
“CO 2
verlaag je door te ventileren of door de
ramen of deur naar de gang te openen. In alle
gevallen, tenzij het ventilatiesysteem is voorzien
van een hoogwaardig HEPA-filter op het dak,
zal ultra fijn en fijnstof het lokaal betreden. Met
name voor kinderen en leerkrachten met een
pollenallergie of bijvoorbeeld astma resulteert
dit in problemen en zelfs ziekteverzuim. Daarnaast
is het openen van de ramen op koude
winterdagen geen optie. Rust men de school
uit met onze Health+ systemen, dan ademen
kinderen en docenten continu schone gezonde
en veilige lucht in. Ongeacht de luchtkwaliteit
buiten. Zo wordt het risico op de aerosole overdracht
van virussen tot nihil gereduceerd. Het
ventilatiesysteem hoeft dan slechts te worden
uitgelegd om de CO 2
-waarden en vochthuishouding
op orde te houden. Het hoeft dus niet te
worden vergroot, hetgeen enorm kostbaar is en
vanuit energetisch oogpunt indruist tegen een
verdere vergroening van ons milieu.”
LightAir CellFlow PRO.
Ultra high density ionisatie
Het LightAir Health+ systeem bestaat uit twee
gepatenteerde technieken, die ook onafhankelijk
van elkaar kunnen worden toegepast. De Light-
Pilotmeting PM 2.5- en CO 2
-niveau in Papendrecht.
50 | INSTALLATIEENBOUW.NL

FRISSE SCHOLEN THEMA
LightAir Health+ systeem.
‘Het beste is het kwaad aan te pakken voor
het schade kan aanrichten. Dat
kan kinderlijk eenvoudig en betaalbaar met
onze technologieën’
pilot afgerond in een school in Papendrecht.
Daarbij werden naast de luchtkwaliteit en temperatuur
buiten het PM 2.5- en CO 2
-niveau gemonitord
in twee klassen. Eén met onze technologie
en één zonder. Hier is duidelijk te zien hoe
schoon het gereinigde klaslokaal (205, blauwe
lijn) is en blijft bij gebruik van onze technologie.”
Air CellFlow PRO is een HEPA+ luchtreiniger die
PM0.1-deeltjes met een efficiency van 99,99%
verwijdert. Deze compacte apparaten hebben
een extreem lage luchtweerstand, zijn geluidsarm
en zijn eenvoudig met een stofzuiger te reinigen.
Het tweede onderdeel van het Health+ systeem
is de LightAir IonFlow ozonvrije, ultra high density
ionisator. “Dit hoogwaardige stukje techniek
verspreidt enorme hoeveelheden ionen door de
ruimte, die vuil laten clusteren en doen neerslaan
en ziekteverwekkers onschadelijk maken. Een virus
hoeft niet eerst naar een UV-C-lamp of luchtreiniger
om daar aangepakt te worden, dat gebeurt
al voor ze iemand kan besmetten. Het risico op
virusoverdracht wordt met alleen de IonFlow-techniek
al met 97% verlaagd en lucht wordt extreem
schoon. Met de IonFlow-techniek worden zelfs het
allerkleinste deeltje tot PM0.007 verwijderd. Een
verademing voor mensen met longproblemen, zou
ik zeggen.”
Meten is weten
“Meten is weten, is in dit onderwerp essentieel”,
vervolgt Jansen. “Wij plaatsen meetapparatuur
die gebruikers continu de luchtkwaliteit binnen
en buiten presenteert en het tevens mogelijk
maakt om de luchtkwaliteit in de tijd
zichtbaar te maken. Omdat het een feit is dat
alle deeltjes door het gehele spectrum worden
verlaagd, weten wij dat bij een extreem lage
PM 2.5-waarde de waarde van alle andere deeltjes
ook extreem laag is. We hebben zojuist een
In gebruik is het in de gereinigde klas (205) tot
elf maal schoner dan in de ongereinigde klas.
Omdat deze lokalen niet geventileerd worden,
zien we een verlaging van de CO 2
-waarde (door
diffusie en, afhankelijk van de situatie, tocht)
bij het openen van de ramen. Openen van de
ramen betekent echter niet per definitie dat het
lokaal goed gespoeld wordt. Bij de verkeerde
windrichting zien wij de fijnstofwaarde zelfs
stijgen. Jansen: “De conclusie is dat kinderen,
docenten en ook ouders vooral geholpen zijn
met schone veilige lucht. Daarvoor hoeven de
ramen niet open. Zeker in vervuilde stedelijke
gebieden haal je de ellende dan juist binnen.
Het beste is het kwaad aan te pakken voor het
schade kan aanrichten. Dat kan kinderlijk eenvoudig
en betaalbaar met onze technologieën.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 51

THEMA FRISSE SCHOLEN
INTEGRAAL KIND CENTRUM BERKELWIJK:
BEWUST KIEZEN VOOR DECENTRAAL VENTILEREN
Medio vorig jaar was de sleuteloverdracht van het nieuwe Integraal Kind Centrum Berkelwijk in Leusden. Het duurzame gebouw in de lommerrijke
omgeving huisvest twee basisscholen en een kinderdagverblijf, is all-electric gebouwd en voldoet aan Frisse Scholen klasse B. Bert
Boeijink, directeur van Bloemendal Bouw rijdt er nog regelmatig langs – hij woont in de buurt. “Onze mensen komen hier sowieso nog op
bezoek. Wij waren niet alleen verantwoordelijk voor de bouwkundige en installatietechnische realisatie maar verzorgen ook twintig jaar het
onderhoud, al gebeurt de meeste monitoring op afstand.”
Tekst Tjerk van Duinen | Beeld Bloemendal Bouw en Airmaster
Decentrale Airmaster-unit ingebouwd in het plafond.
Het rechthoekige en met witte en lichtgroene tinten
afgewerkte kindcentrum is nu een jaar in gebruik
en functioneert naar volle tevredenheid, al
kun je in coronatijd nog steeds niet helemaal van
normale bedrijfsvoering spreken. Boeijink: “We
kunnen al wel constateren dat de school beduidend
minder energie verbruikt dan voorzien,
en dan is het energiegebruik tijdens de bouw
nog inbegrepen. Dat is onder meer bereikt met
een luchtdichte schil, 308 zonnepanelen op het
platte dak en 23 decentrale Airmaster ventilatie-units
die in capaciteit variëren van 300 tot
1.000 m³ per uur.”
Geen koeling nodig
Belangrijk aspect van het ontwerp is de oriëntatie
van het gebouw. “De meeste lokalen liggen aan
de zonnige zijden en profiteren van natuurlijke
warmte”, legt Boeijink uit. “Alleen op de verdieping
liggen enkele lokalen op het noordwesten.
Koeling wordt geregeld met zonwering en ventileren,
in de warmste perioden aangevuld met
nachtspoeling. Bovendien zorgen bomen voor
beschutting en houden de hoge isolatiewaarden
van dak en gevel de temperatuur onder controle.
De ventilatie-units zijn daarom niet uitgevoerd
met koeling.”
52 | INSTALLATIEENBOUW.NL

FRISSE SCHOLEN THEMA
Het rechthoekige en met witte en lichtgroene tinten afgewerkte kindcentrum is nu een jaar in gebruik.
‘Ook de grootste unit voldoet
ruimschoots aan de Frisse Scholen
klasse B geluidsnorm’
Bewuste keuze voor decentraal
Voor IKC Berkelwijk is een bewuste keuze gemaakt
voor decentrale ventilatie-units. Boeijink: “Centrale
installaties vragen om veel grote kanalen
en die worden steeds duurder. Liever hang ik de
machines op de plek waar ze moeten werken, in
de ruimtes, met alleen roosters in de gevel voor
de aan- en afvoer van lucht. Een ander voordeel
is dat we het dak vrij konden houden van grote
installaties. Daar zie je nu alleen de lichthappers
bovenuit steken en we konden het hele dakvlak
gebruiken voor de PV-panelen.”
Open structuur
Bloemendal Bouw onderhoudt al lange tijd een
samenwerking met Airmaster en voorloper Itho.
Boeijnk: “Niet alleen omdat zij efficiënte, stille
ventilatie-units leveren, maar ook omdat we met
elkaar continu blijven nadenken over verbeteringen.
IKC Berkelwijk heeft bijvoorbeeld niet de traditionele
lokalenstructuur, maar is heel open. Je
moet dus goed bedenken waar je units ophangt
om menging tussen niveaus te beperken. Dat is
van tevoren allemaal digitaal uitgedacht met Airmaster,
waarbij met alle obstakels en plafondvormen
rekening is gehouden. Er werden zo weinig
mogelijk dingen aan het plafond opgehangen om
een goede luchtverdeling te garanderen.”
Fluisterstille werking
In het gebouw zijn 23 decentrale ventilatie-units
met warmteterugwinning gemonteerd. Kantoren
en kleinere ruimtes kregen een Airmaster 300,
voor middelgrote vertrekken als het kinderdagverblijf
met slaapkamertjes werd de Airmaster 800
geïnstalleerd en in de grootste ruimten hangt een
Airmaster 1000. Boeijink: “Ook die laatste voldoet
nog ruimschoots aan de Frisse Scholen klasse B
geluidsnorm. Daarvoor zorgen de ingebouwde
luidsprekers en microfoons, die laagfrequente en
irriterende geluiden wegnemen door tegengeluid
te maken. Een grote geluidsisolerende omkasting is
dan niet nodig. Tijdens de koudste dag in februari
(-15°C; red.) hebben we kunnen constateren dat de
Airmaster 1000 in de centrale vide.
temperatuur nog steeds de gewenste 21°C haalde.
We kunnen dit allemaal monitoren via het GBS, dat
via de schoolserver met ons verbonden is.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 53

Een frisse school in een handomdraai met
Airmaster Klasse-ventilatie
• Snelle installatie
• Eenvoudig inpasbaar
• Energiezuinig
• Ruim assortiment
• Hoge kwaliteit
• Onderhoudsarm
Airmaster BV ∙ Admiraal de Ruyterstraat 2, 3115 HB Schiedam
T: 0103070625 – info@airmaster-bv.nl – www.airmaster-bv.nl

FRISSE SCHOLEN THEMA
LEREN VENTILEREN MET GRATIS LESPAKKET
VOOR BASISSCHOLEN
Het eerste lespakket over ventileren voor het primair onderwijs is onlangs gelanceerd. Wat is ventileren? Waarom is ventileren zo belangrijk?
En hoe kun je dit het best doen? Het gratis lespakket Leren Ventileren geeft antwoord op deze én andere ventilatievragen. Doel van het
lespakket is meer bewustwording en begrip bij leerlingen. Niet alleen om virusverspreiding te voorkomen, maar ook omdat frisse binnenlucht
gezonder is én je je beter kunt concentreren in goed geventileerde ruimtes. Naast de acties die scholen zelf nemen om goed te ventileren, zijn
bewustwording en begrip bij leerlingen essentieel. Want waarom moet het raam open, ook als het buiten (nog) koud is?
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Leren Ventileren
Ventileren is een gezamenlijke verantwoordelijkheid
Het lespakket sluit naadloos aan op de actuele situatie van veel scholen.
Er zullen geregeld discussies plaatsvinden in de klassen over het wel of niet
openen van de ramen. Meer begrip en bereidheid omtrent ventileren, helpt
om dit op een goede en structurele basis vol te houden. Met het gratis lespakket
Leren Ventileren leren kinderen op een leuke en interactieve manier
waarom, hoe en wanneer er geventileerd moet worden. Ook geeft het lespakket
praktische tips over ventileren. Zo wordt ventileren een gezamenlijke
verantwoordelijkheid van de klas, op een leuke manier.
‘Het lespakket sluit naadloos aan
op de actuele situatie
van veel scholen’
Eindrapport LCVS
Leren Ventileren is een initiatief van Econox, Ventilatieland, EnviSense en
Innovent en is een reactie op het eindrapport van het Landelijk Coördinatieteam
Ventilatie op Scholen (LCVS), waaruit blijkt dat de ventilatie op veel
scholen (nog) niet op orde is. Eén van de praktische adviezen die wordt gegeven,
is sturing op (extra) bewustwording en voorlichting aan leerlingen.
Met het gratis lespakket leren kinderen op een leuke en interactieve manier
waarom, hoe en wanneer er geventileerd moet worden.
Lespakket Leren Ventileren
Het lespakket Leren Ventileren is ontwikkeld voor het primair onderwijs en
heeft verschillende differentiatiemogelijkheden. Het lespakket bestaat uit
een leswijzer voor de leerkracht, een ondersteunende digibordles, een online
spel, een proefje, een poster voor in de klas en een extra opdracht. Alles bij
elkaar is invulling voor een volledige les. Daarnaast kunnen leerlingen meedoen
aan een wedstrijd waarmee leuke prijzen zijn te winnen. Het lespakket
is gratis en direct aan te vragen via www.lerenventileren.nl. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 55

THEMA FRISSE SCHOLEN
ALTIJD BEWUST VAN UW BINNENKLIMAAT
Als gevolg van het coronavirus zijn ‘lucht’ en ‘luchtkwaliteit’ meer in de schijnwerpers komen te staan. “Naast handen wassen en thuisblijven
bij klachten blijkt ventileren namelijk een doeltreffend middel in de strijd tegen het virus”, vertelt Felix Dijkmeijer, Content Manager bij Econox.
“De afgelopen maanden nam de behoefte aan meer inzicht in de luchtkwaliteit dan ook flink toe. Want is de binnenluchtkwaliteit in een ruimte
wel in orde? En wanneer is (aanvullende) ventilatie gewenst? Hoe snel kunnen CO 2
-waarden oplopen? EnviSense is hét antwoord op deze
vragen. De standalone CO 2
-monitor met LCD-scherm maakt in één oogopslag de kwaliteit van de binnenlucht inzichtelijk.”
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Econox
“Sinds april/mei vorig jaar stijgt de vraag naar CO 2
-meters flink”, aldus Dijkmeijer.
“Niet verwonderlijk, want de belangrijkste indicator voor een gezond
binnenklimaat is het CO 2
-niveau. Natuurlijk hadden we al CO 2
-monitors in ons
‘De CO 2
-monitor helpt mensen
op de juiste manier ventileren’
assortiment, maar onze leveranciers konden de enorme vraag niet bijbenen.
Daarom hebben we zelf naar een oplossing gezocht, om de markt toch goed,
snel en tegen een scherpe prijs te kunnen bedienen. Het resultaat van deze
inspanningen is EnviSense.”
Handige indicatorlampjes
EnviSense voldoet volledig aan de Bouwbesluit-eisen en beschikt over een
helder LCD-scherm. Bovendien zijn handige indicatorlampjes geïntegreerd.
EnviSense voldoet volledig aan de Bouwbesluiteisen en beschikt over een helder LCD-scherm. Bovendien zijn handige indicatorlampjes geïntegreerd.
56 | INSTALLATIEENBOUW.NL

FRISSE SCHOLEN THEMA
Hierdoor weten gebruikers exact wanneer het tijd is om (extra) te
ventileren. “Het CO 2
-niveau wordt uitgedrukt in ppm (parts per million)”,
aldus Dijkmeijer. “Bij een gezonde waarde (< 800 ppm) brandt het
indicatorlampje groen. Vanaf een waarde van 800 ppm wordt het lampje
geel en is het tijd om te ventileren. Vanaf 1.200 ppm wordt het lampje
rood. In dit geval is het binnenklimaat echt ongezond en moet direct actie
worden ondernomen.” Naast het CO 2
-niveau worden ook temperatuur en
luchtvochtvochtigheid continu gemeten en getoond, omdat ook zij een
belangrijke rol spelen bij een gezond binnenklimaat.
Middenin de leefzone
Om representatieve meetwaarden te garanderen, adviseert Econox om de
CO 2
-monitor niet aan de muur maar middenin de leefzone te plaatsen. Bijvoorbeeld
op een tafel of bureau. “Een NDIR-meetsensor zorgt voor een nauwkeurig
meetresultaat”, aldus Dijkmeijer. “Deze sensor kan maximaal 100 m²
monitoren en is daarmee uitstekend geschikt voor bijvoorbeeld klaslokalen,
kinderdagverblijven, kantoren, kapperszaken, horecaruimtes en particuliere
woningen. Kortom: voor alle ruimtes waar inzicht in de binnenklimaatkwaliteit
gewenst is.”
Doel bereikt
EnviSense is in september 2020 in de markt geïntroduceerd en verkrijgbaar
via www.econox.nl. De reacties zijn positief. “We merken dat mensen er een
sport van maken om ‘groen’ te scoren op hun binnenluchtkwaliteit en direct
actie ondernemen bij afwijkende waarden”, besluit Dijkmeijer. “Daarmee hebben
wij ons doel bereikt. De CO 2
-monitor helpt mensen op de juiste manier
ventileren.”
Over Econox
Econox is een gespecialiseerde producent en leverancier voor alles op het
gebied van luchtbehandeling en ventilatie. Naast de eigen productie vertegenwoordigt
Econox ook een aantal internationale kwaliteitsmerken. ❚
Ga voor meer informatie en
verkooppunten naar www.envisense.nl
INSTALLATIEENBOUW.NL | 57
EnviSense-Advertentie-DEF.indd 1 30-03-2021 16:12

THEMA FRISSE SCHOLEN
IEDER LOKAAL EEN EIGEN OPLOSSING
BETERE LEERPRESTATIES DANKZIJ
EEN GOEDE AKOESTIEK
Het onderwijs is continu in beweging met nieuwe onderwijssystemen en veranderende technieken. Dit brengt nieuwe uitdagingen en mogelijkheden
met zich mee op het gebied van huisvesting en binnenklimaat. Hoe de school er ook uitziet, een goede leeromgeving is van essentieel
belang. Ecophon biedt hiervoor akoestische oplossingen, en die hoeven niet altijd ingewikkeld te zijn.
Tekst Desiree Pennings | Beeld Ecophon
Ecophon ontwikkelt, produceert en levert akoestische
plafond- en wandpanelen, systeemplafonds
en baffles die bijdragen aan een betere werk- en
leeromgeving. Behalve leverancier is Ecophon ook
een bron van kennis op het gebied van akoestiek.
Het bedrijf is betrokken bij onderzoeksprojecten,
voert eigen tests uit en gaat continu de dialoog
aan met akoestici en geluidsdeskundigen.
ook rustiger gedragen. Dat geeft een ontspannen
en rustig gevoel, wat weer een positief effect heeft
op de leerprestaties. En niet te vergeten, docenten
krijgen minder vaak last van vocale problemen.”
Iedere leeromgeving een
eigen oplossing
Scherpenhuyzen ziet dat de nadruk op dit moment
ligt op de luchtkwaliteit binnen scholen,
“Gezond leven is een basisbehoefte, dus een
gezonde leefomgeving ook. We brengen 80 tot
90% van onze tijd binnen door. Dan wil je dus
dat het binnenklimaat gezond is”, zegt Bianca
Scherpenhuyzen, Concept Developer Education
bij Ecophon. Zij is specialist op het gebied van
akoestiek in de leeromgeving. Wanneer de akoestiek
binnen een school in orde is, dan heeft dat
direct een merkbaar effect op het gedrag van de
mensen in het gebouw, zegt zij. “Uit onderzoek* is
gebleken dat de meest storende geluiden binnen
een school niet van buitenaf komen, maar van de
leerlingen zelf. Je hebt er te maken met het zogenaamde
Lombard effect, waarbij mensen steeds
luider gaan spreken in een rumoerige omgeving.
Bij een goede akoestiek vermindert dit effect. Er is
dan niet alleen minder lawaai, kinderen gaan zich
De manier van lesgeven is tegenwoordig anders dan voorheen en de klaslokalen zijn niet meer standaard. Ook
hierop moet de akoestiek aangepast worden.
58 |
INSTALLATIEENBOUW.NL

FRISSE SCHOLEN THEMA
Binnen scholen worden vaak harde materialen gebruikt, zoals glas en steen. Het is belangrijk om de omgeving dan zo aan te passen dat de akoestiek goed is.
‘De meest storende geluiden binnen een
school komen niet van buitenaf, maar van
de leerlingen zelf’
terwijl meerdere aspecten van Frisse Scholen
belangrijk zijn: ook temperatuur, comfort, licht,
geluid en energieverbruik. De situatie verschilt
wanneer het om nieuwbouw, renovatie of een
bestaande omgeving gaat. “Frisse Scholen kent
de klassen A, B en C. Wij kijken naar de mogelijkheden
en welke producten het beste passen.
Daarbij is niet alleen de nagalm belangrijk, maar
ook de spraakverstaanbaarheid en geluidssterkte.
Een standaard klaslokaal vraagt om een andere
aanpak dan een open leeromgeving. We kijken
naar de activiteiten die er plaatsvinden, de gebruikers
en hoe de ruimte is ingedeeld. Je hebt bijvoorbeeld
scholen die werken met stamgroepen
die uitwaaieren over een leerplein. Dat vergt een
andere oplossing dan een standaard klaslokaal.
Vaak vraagt de situatie om aanvullende akoestische
oplossingen. Dat kan bijvoorbeeld een extra
absorberende deken bovenop plafondpanelen zijn
of absorberende panelen aan de wand.”
Betere prestaties
Als het binnenklimaat klopt in een school, levert
dit alleen maar voordelen op voor zowel leerlingen
als leerkrachten. Veel kennis wordt immers
nog altijd overgebracht via spraak. Een goede
akoestiek zorgt voor een betere spraakverstaanbaarheid,
een betere concentratie, minder stress,
minder stemproblemen en werkt positief op het
geheugen. En dat terwijl de oplossingen vaak helemaal
niet zo ingewikkeld hoeven te zijn. ❚
*Referentie: D. J. MacKenzie, S Airey, ‘Classroom
Acoustics’ Summary Report, Heriot-Watt University,
Edinburgh, Scotland, 1999.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 59

NIJMEGEN COMENIUSGEBOUWEN
Dankzij de grondige verbouwing en herinrichting van de gebouwen aan de Comeniuslaan 4 en 6 beschikt de Radboud Universiteit Nijmegen straks over de grootste
digitale toetslocatie van alle Nederlandse universiteiten.
COMENIUSLAAN 4 EN 6, NIJMEGEN:
STEKERBARE VERLICHTING VOOR
GROOTSTE DIGITALE TOETSLOCATIE
Dankzij de grondige verbouwing en herinrichting van de gebouwen aan de Comeniuslaan 4 en 6 beschikt de Radboud Universiteit Nijmegen
straks over de grootste digitale toetslocatie van alle Nederlandse universiteiten. Tussen augustus en november 2020 is in hoog tempo
fase 1 gerealiseerd, waarbij de binnenzijde van het gebouw aan de Comeniuslaan 6 duurzaam is gesloopt, opnieuw is ingedeeld en voorzien
is van nieuwe technische installaties. Afgelopen februari is gestart met de werkzaamheden aan de Comeniuslaan 4 (fase 2), die eind juni
worden opgeleverd. Croonwolter&dros is verantwoordelijk voor de aanleg van de elektrotechnische installaties. Van de verlichtingsinstallatie,
subverdeelkasten en werkplekvoedingen tot en met de brandmeld- en ontruimingsinstallaties, data-installatie, glasvezelinfrastructuur
en basis voor de audiovisuele installaties. Voor het eenvoudig aansluiten van de verlichting selecteerde de TBI-onderneming de stekerbare
technieken van Wieland.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Croonwolter&dros
Sinds Isolectra het Wieland GST18 ® -systeem introduceerde
in Nederland, heeft stekerbaar installeren
een grote vlucht genomen. Logisch, want
stekerbaar installeren bespaart tijd en (faal)kosten
en vergroot de flexibiliteit van de installatie. Dat
bewijzen Isolectra en Croonwolter&dros in diverse
projecten. “Croonwolter&dros is één van de grootste
landelijke installateurs en wij zijn marktleider
in stekerbaar installeren. De afgelopen jaren zijn
we steeds meer naar elkaar toe gegroeid”, vertelt
Marcel Backx, Key Accountmanager bij Isolectra.
“Samen hebben we al veel aansprekende projecten
mogen maken, in de utiliteitsbouw, infra en zorg.
Op dit moment werken we bijvoorbeeld samen in
de projecten Paleis van Justitie in Den Bosch, VUmc
‘Stekerbaar installeren bespaart tijd en
(faal)kosten en vergroot de flexibiliteit
van de installatie’
in Amsterdam, Black Box in Groningen, Rijnstate
Ziekenhuis in Arnhem, Centre Court in Den Haag
én de Comeniusgebouwen in Nijmegen.”
Beperkte hoogtes
In de Comeniusgebouwen, met een oppervlakte
van 6.054 m², worden dagelijks digitaal examens
afgenomen. In totaal worden 923 werkplekken
gerealiseerd, bovenop een computervloer. In de
gebouwen is gekozen voor Soluflex kabelvloersystemen
van slechts 37 mm hoogte. “Normaal
gesproken lassen we de elektrotechnische kabels
in een kabeldoos onder de vloer, maar in dit project
was hier geen ruimte voor”, vertelt Richard
60 | INSTALLATIEENBOUW.NL

COMENIUSGEBOUWEN NIJMEGEN
Isolectra beschikt over zeer platte Wieland verdeelblokjes met een uitstekende prijs-kwaliteit, waar vandaan
Croonwolter&dros eenvoudig en snel naar alle werkplekken kan doorstekeren.
Via groothandel Technische Unie levert Isolectra
een groot aantal Wieland koppelsnoeren,
aansluitsnoeren, splitters en verdelers voor
de verlichtingsinstallatie.
Schreur, Projectleider bij Croonwolter&dros. “Daarom
hebben we gezocht naar een stekerbare oplossing
voor de voeding van alle computers, die
we vonden bij één van onze voorkeursleveranciers.
Isolectra beschikt over zeer platte Wieland verdeelblokjes
met een uitstekende prijs-kwaliteit, waar
vandaan we eenvoudig en snel naar alle werkplekken
kunnen doorstekeren.”
Gesorteerd per installatie
en verdieping
Ook alle verlichting wordt stekerbaar uitgevoerd.
Via groothandel Technische Unie levert Isolectra
een groot aantal Wieland koppelsnoeren, aansluitsnoeren,
splitters en verdelers voor de verlichtingsinstallatie,
evenals de sensoren voor de
toiletgroepen. “Tijdens de eerste fase werden de
producten uit voorraad geleverd in de bekende
groene groothandelsbakken”, vertelt Schreur. “Een
prima oplossing, maar logistiek niet altijd even
efficiënt. Daarom hebben we in de tweede fase
gekozen voor de inzet van speciale rolcontainers,
waarin alle stekerbare producten per installatie
en per verdieping gesorteerd worden geleverd.
Hierdoor worden doorlooptijden nog verder verkort
en faalkosten beperkt, terwijl de hoge kwaliteit
geborgd blijft.” ❚
BOUWINFO
Opdrachtgever
Radboud Universiteit Nijmegen
Bouwkundig aannemer
Plegt-Vos
W-installaties
ENGIE
E-installaties
Croonwolter&dros
Stekerbare E-installaties
Isolectra
INSTALLATIEENBOUW.NL | 61

BENELUX.LEDVANCE.COM
Helder, homogeen licht in magazij nen
en opslagruimtes: de HIGH BAY
GEN 3 biedt een uitstekende lichtopbrengst
alsook geweldige antiverblindingseigenschappen
(UGR≤22).
Robuust licht voor extreme uitdagingen:
de DAMP PROOF SPECIAL GEN 2 is
compleet verzegeld en levert energieefficiënt
licht in vochtige, stoffige en
vettige omgevingen.
Neemt veel, geeft veel: de OSRAM
SubstiTUBE ® PRO UO T8 EM wordt
geleverd met splinterbescherming,
bespaart energie en produceert
helder licht met lage flikkering.
BETER LICHT -
BETERE
WERKOMSTANDIGHEDEN
INDUSTRIËLE
VERLICHTING
VAN LEDVANCE
In fabrieken, werkplaatsen en magazij nen moet het
licht aan bij zonder hoge eisen voldoen. De LEDVANCE
oplossingen zij n niet alleen indrukwekkend vanwege
hun hoge lichtkwaliteit, uitstekende energie-efficiëntie
en eenvoudige installatie. Ze ondersteunen ook veiligheid
op het werk, zelfs in extreme omgevingen.
Schakel nu over - op LEDVANCE.
LEDVANCE is de licentiehouder van OSRAM
lichtbronnen in algemene verlichting.

TOEKOMSTBESTENDIG IOT-LICHTMANAGEMENTSYSTEEM
VIVARES brengt licht tot leven. Het toekomstbestendige IoT-lichtmanagementsysteem (LMS) van Ledvance maakt het eenvoudiger en flexibeler
dan ooit om altijd optimale lichtomstandigheden te produceren voor specifieke vereisten. Het systeem is uiterst betrouwbaar en compatibel
en leverbaar in een draadloze of bedrade variant.
Tekst Roel van Gils |
Beeld Ledvance
Het toekomstbestendige IoT-lichtmanagementsysteem VIVARES van Ledvance maakt het eenvoudiger en flexibeler dan ooit om altijd optimale lichtomstandigheden te
produceren voor specifieke vereisten.
Het draadloze VIVARES Zigbee-systeem is ideaal
voor het moderniseren van bestaande gebouwen
waar herbedrading vaak geen optie is. Als een
gebouw onder monumentenzorg valt of geen
verlaagde plafonds heeft, zijn producten die het
zonder aanvullende bedrading kunnen stellen
wenselijk. Zelfs in situaties waar de verdeling van
het licht vaker moet worden gewijzigd, is VIVA-
RES Zigbee de perfecte keuze omdat het systeem
gemakkelijk aan te passen is. Ledvance biedt de
nodige componenten en een goed gesorteerde
selectie van compatibele LED-armaturen waarmee
het VIVARES Zigbee-systeem energiebesparende
verlichting kan bieden in bestaande gebouwen.
Als optie kan het systeem worden aangesloten op
een cloudapplicatie om onderhouds- en energieverbruiksrapporten
te genereren.
VIVARES Zigbee Control communiceert draadloos
met maximaal 200 Zigbee-ready apparaten via
Zigbee 3.0. Deze omvatten de VIVARES Zigbee-ar-
64 | INSTALLATIEENBOUW.NL

VIVARES Zigbee Control Wave II
maturen, sensoren, drukknopkoppelingen en een
Zigbee DALI-converter voor de extra integratie van
DALI-2-armaturen. Potentiële toepassingen gaan
van kleine verlichtingsprojecten tot oplossingen
voor volledige afdelingen. En zelfs na inbedrijfstelling
is uitbreiding van het systeem met extra componenten
geen enkel probleem. Het systeem en
zijn componenten kunnen heel eenvoudig via
het VIVARES portaal worden geconfigureerd en
in gebruik worden genomen. En het kan ook op
afstand worden onderhouden via het VIVARES
portaal. Nieuwe softwarefuncties worden voortdurend
in het systeem geïntegreerd via online
updates, maar voor de inbedrijfstelling en het
gebruik is geen internetverbinding nodig. Dankzij
de gateway-functie biedt de controller ook de mogelijkheid
om Ledvance VIVARES cloudservices te
gebruiken voor het genereren van onderhouds- en
energieverbruiksrapporten.
Tot in de puntjes afgestemd
Het bedrade systeem VIVARES DALI is zeer geschikt
als nieuwe kabels kunnen worden geïnstalleerd
en de verlichting ontworpen is voor de lange
termijn. Alle VIVARES DALI-producten zijn DALI-
2-gecertificeerd en technisch tot in de puntjes op
elkaar afgestemd. Aangezien het om een open systeem
gaat, is het bovendien compatibel met andere
DALI-2-producten. De inbedrijfstelling is eenvoudig
en spreekt voor zich via een browsergebaseerde inbedrijfstellingstool.
En natuurlijk is VIVARES DALI
Voor de inbedrijfstelling en het gebruik is geen internetverbinding nodig.
‘Het systeem en zijn componenten kunnen
heel eenvoudig via het portaal worden
geconfigureerd en in gebruik
worden genomen’
ook klaar voor het Internet of Things (IoT) en dus
in staat om onderhouds- en energieverbruiksrapporten
te genereren via de VIVARES cloud.
Eenvoudig en gebruiksvriendelijk
Het hart van VIVARES DALI is de OSRAM DALI
PRO 2 IoT stuureenheid. Het systeem verbindt
DALI-2-componenten, zoals sensoren, drukknopkoppelingen
en de VIVARES DALI-2-armaturen.
Als open standaard is het systeem compatibel
met een breed scala aan DALI-2-ready armaturen
en componenten. In totaal kunnen tot 128 armaturen
en 126 invoerapparaten individueel worden
aangesproken via twee kanalen. Installatie, configuratie
en inbedrijfstelling zijn bijzonder eenvoudig
en gebruiksvriendelijk dankzij de browsergebaseerde
grafische gebruikersinterface.
Voorgedefinieerde sjablonen en drag & drop maken
tijdbesparende en intuïtieve inbedrijfstelling
mogelijk. De DALI PRO 2 IoT-stuureenheid is uitgerust
met een geïntegreerde gateway en biedt
optionele toegang tot Ledvance clouddiensten.
Bovendien kan het VIVARES DALI-systeem eenvoudig
worden geïntegreerd in een hoogwaardiger
KNX-systeem voor gebouwbesturing. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 65

THEMA BRANDPREVENTIE EN BRANDVEILIGHEID
ROOKMELDERS VOLGEND JAAR
OOK VERPLICHT VOOR DE BESTAANDE BOUW
In nieuwbouwwoningen zijn rookmelders al sinds 2003 verplicht. Dat geldt nog niet voor bestaande bouw, maar daar komt vanaf juli 2022
verandering in. De wetswijziging die volgend jaar plaatsvindt, heeft veel impact op onder meer woningcorporaties. Wat gaat er precies
wijzigen en waar moet je rekening mee houden als het gaat om brandveiligheid? Jan Nies, Productmanager Veilig & Comfortabel Wonen bij
Hemmink, vertelt er meer over.
Tekst en beeld Hanzestrohm
De meeste bewoners merken het niet eens als hun rookmelder stuk is, laat staan dat ze het melden. De oplossing hiervoor is monitoring, zoals met de SmartLINK gateway.
66 | INSTALLATIEENBOUW.NL

BRANDPREVENTIE EN BRANDVEILIGHEID THEMA
​Het gevaar van rookverspreiding
Bij brand in een woongebouw is het gevaar van
rookverspreiding groot. Uit onderzoek is onlangs
weer gebleken hoe gemakkelijk rook zich van de
ene naar de andere ruimte kan verplaatsen. “En
ook van de ene naar de andere woning”, zegt
Nies. “Een snelle ontdekking van brand is cruciaal
en de rol van rookmelders is daarin heel belangrijk.”
De combinatie van brandveiligheid en
wetgeving luistert bovendien nauw, vertelt hij. “Je
kunt je voorstellen dat het realiseren van branden
vluchtveiligheid in een groot woongebouw
met veel kruip-door-sluip-door écht complex is. Je
moet als woningcorporatie dus voor elke situatie
afzonderlijk bepalen welke oplossingen voor een
maximale veiligheid kunnen zorgen om aan je
zorgplicht te kunnen voldoen.”
‘Met de juiste oplossingen en tools op
het gebied van brandveiligheid kunnen
woningcorporaties aantoonbaar aan hun
zorgplicht voldoen’
Realtime monitoren
“De zorgplicht van corporaties als het gaat om het
brandveilig maken van woningen stopt overigens
niet als de juiste rookmelder is geplaatst”, zegt
Nies. “De melders moeten natuurlijk wel blijven
werken, dus je moet ze onderhouden. Maar hoe
regel je dat? De meeste bewoners merken het niet
eens als hun rookmelder stuk is, laat staan dat
ze het melden. De oplossing hiervoor is monitoring.”
Hij vervolgt: “Wij gebruiken bijvoorbeeld
de SmartLINK gateway. Hiermee kunnen we rookmelders
realtime monitoren. Bewoners hangen de
portal op in hun woning, waardoor je als corporatie
op elk moment weet wat de status is van
de geïnstalleerde rookmelders. Je krijgt direct een
signaal als er brand uitbreekt en daarnaast ontvang
je een melding wanneer iemand na een vals
alarm zijn melder onklaar maakt of verwijdert. Bovendien
meet de tool lage koolmonoxidewaardes,
waardoor je preventief actie kunt ondernemen.”
Actuele informatie uitlezen
Naast monitoring is het voor corporaties en andere
verhuurders ook belangrijk om te beschikken
over de meest actuele informatie. Nies: “Met Hemmink
Insight kunnen vastgoedbeheerders rook- en
koolmonoxidemelders uitlezen en de gegevens in
een database bewaren en bekijken. Daarmee heb
je niet alleen de statistische informatie, maar weet
je ook direct waar de melders hangen. En als er
onderhoud is gepleegd, zet de monteur eenvoudig
een update in de database. Hier kun je ook
zien of de melder ooit is afgegaan of verwijderd
en ga zo maar door. Met de juiste oplossingen
en tools op het gebied van brandveiligheid kunnen
woningcorporaties dus aantoonbaar aan hun
zorgplicht voldoen.” ❚
De belangrijkste wijzigingen
• Rookmelders worden verplicht voor bouwlagen
met een verblijfsruimte of besloten
ruimte. Dit betekent dat je in ieder geval
op iedere verdieping van een bestaande woning
een rookmelder moet plaatsen.
• Voordeuren van woningen in wooncomplexen
die uitkomen op een inpandige gang
moeten straks verplicht zelfsluitend zijn
door middel van een vrijloopdranger. Een
rookmelder kan deze vrijloopdranger bij
brand activeren.
• Rookmelders moeten iedere 10 jaar worden
vervangen.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 67

Voldoe jij aan
de zorgplicht?
Ben jij verantwoordelijk voor de brand- en vluchtveiligheid in woongebouwen?
En ben je bezig met een projectmatige uitrol van rook- of
koolmonoxidemelders? Dan is het essentieel dat je weet waar je welke
melder hebt opgehangen en wat de batterijstatus van de melders is.
Bij Hemmink hebben we oplossingen om dit makkelijker te maken.
Met onze monitoringtools heb je altijd en overal inzicht in waar welke
melders geplaatst zijn, of er rook, hitte of koolmonoxide is gedetecteerd
én wanneer er onderhoud nodig is.
Met het gebruik van deze tools richt je het onderhoud efficiënter in en
voldoe je tegelijkertijd aantoonbaar aan de zorgplicht. Dit zorgt niet
alleen voor een forse kostenbesparing, maar ook voor een betrouwbare
en klantvriendelijke oplossing richting bewoners.
Scan de QR-code
Kom meer te weten over de mogelijkheden
van onze monitoringsoplossingen.
www.eielectronics.nl
info@hemmink.nl

Promat Selector
Vind gemakkelijk de meest geschikte fire stopping producten om
uw project te voorzien van passieve brandbescherming.
Download gratis
de Selector App
• Ontdek in zes stappen welk Fire Stopping product u nodig heeft.
• Geteste en gecertificeerde oplossingen
• Stapsgewijze installatie
WWW.PROMAT.COM

THEMA BRANDPREVENTIE EN BRANDVEILIGHEID
NIEUW MANCHET MAAKT EENVOUDIGE EN SNELLE BRANDWERENDE LEIDINGAFDICHTING MOGELIJK:
INSTAPMANCHET VOOR DE W-INSTALLATEUR
EN BRANDWERENDHEIDSSPECIALISTEN
De toepassing van brandwerende manchetten wordt steeds meer gemeengoed in installerend Nederland. W-installateurs en brandwerendheidsspecialisten
krijgen steeds vaker de vraag om de doorvoeringen van hun kunststof- en meerlaagse leidingen brandwerend af te dichten.
Om hen te ondersteunen, heeft Promat, onderdeel van Etex Building Performance, begin dit jaar een brandwerend ‘instapmanchet’ gelanceerd.
PROMASTOP ® -FC1 beschermt de brandwerendheid van het compartiment voor 30 tot 60 minuten (U/U) en is getest in combinatie met
zowel PP, PE, PVC als DijkaSono leidingen. Daarnaast onderscheidt het manchet zich door een zeer snelle en eenvoudige montage.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Promat
Op basis van de buisdiameter kunnen installateurs eenvoudig het manchet met de juiste diameter (50 tot 125 mm) selecteren.
70 | INSTALLATIEENBOUW.NL

BRANDPREVENTIE EN BRANDVEILIGHEID THEMA
Het manchet is zeer eenvoudig te plaatsen, op iedere soort ondergrond.
“PROMASTOP ® -FC1 is een brandwerend manchet
met een oranje gepoedercoat stalen omhulsel,
waarin verschillende lagen opschuimend materiaal
op grafietbasis zijn opgenomen”, vertelt Stefan Tils,
Area Sales Manager bij Etex Building Performance.
“Door de hoge temperaturen bij brand ‘knijpt’ de
opschuimende vulling de kunststofleiding dicht,
waardoor de brandwerendheid van het compartiment
voor EI 30 tot EI 60 wordt geborgd. Het
manchet is perfect geschikt voor niet geïsoleerde
(kale) leidingen in betonvloeren, betonwanden,
lichte scheidingswanden en steenwolsystemen. Een
hoogte van slechts 30 mm garandeert hierbij een
brede toepasbaarheid. Bovendien is de montage
zeer eenvoudig. Op basis van de buisdiameter kunnen
installateurs eenvoudig het manchet met de
juiste diameter (50 tot 125 mm) selecteren. Vervolgens
is het een kwestie van sparing afkitten
en manchet vastboren. De manchet past altijd!
Met de toepassing van een PROMASEAL ® -A kit
wordt bovendien volledig voldaan aan de nieuwe
eisen van het Bouwbesluit (rookwerendheid,
juli 2021).” PROMASTOP ® -FC1 is ook te vinden in
de nieuwe Promat Selector App. Deze app maakt
uw installatie makkelijker en kan u begeleiden in
de keuze voor het juiste Fire Stopping product.
Goede prijs-kwaliteit, zonder in te
boeten aan veiligheid
Jac Ruyters Groep is één van de eerste ketenpartners
die gebruikmaakt van PROMASTOP ® -FC1. “Wij
hebben het brandwerende manchet inmiddels in
verschillende projecten toegepast”, vertellen calculators/werkvoorbereiders
Bas Hendrikx en Yordi
van der Schaaf. “Met deze discipline zijn wij voornamelijk
actief in de bestaande woningbouw. De
afgelopen jaren hebben we tal van appartementencomplexen
gerenoveerd, al dan niet in combinatie
met zorgfuncties en/of commerciële ruimtes
in de plint. Ondanks dat in deze projecten een
brandwerendheidseis van 30 minuten geldt, pasten
wij veelal EI 60 oplossingen toe. In de markt
wordt echter steeds vaker gevraagd om EI 30,
omdat deze manchetten makkelijker te monteren
en prijsgunstiger zijn en tóch aan alle brandveiligheidseisen
voldoen. Bovendien is in deze manchetten
minder grafiet verwerkt, waardoor zij minder
belastend zijn voor het milieu. Onze leverancier
adviseerde het PROMASTOP ® -FC1 manchet van
Promat, dat wij bijvoorbeeld toepassen voor het
brandwerend afdichten van inpandige hemelwaterafvoeren,
sanitaire afvoeren en vuilwaterafvoeren
in vloeren en wanden op brandscheidingen.”
‘De manchet
past altijd!’
Optimale service en betrokkenheid
“Wij zijn zeer te spreken over de manier van verwerken
van de Promat-producten”, benadrukt
Hendrikx. “De PROMASTOP ® -FC1 is hierop geen
uitzondering. Het manchet is zeer eenvoudig te
plaatsen, op iedere soort ondergrond. Voordat
het eerste project met dit nieuwe, brandwerende
manchet van start ging, heeft Stefan Tils ons
hoofdkantoor in Echt bezocht om de technische
voordelen en het gebruiksgemak toe te lichten.
Bovendien heeft hij diverse projecten begeleid en
meegekeken tijdens de montage. Ook is hij direct
bereikbaar bij vragen. Deze service en betrokkenheid
stellen wij enorm op prijs.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 71

THEMA
BRANDPREVENTIE EN BRANDVEILIGHEID
GEMAK VOOR DE INSTALLATEUR IS NA 20 JAAR
NOG STEEDS DE KRACHT
Het jaar 2001 ligt alweer 20 jaar achter ons. Wikipedia ging van start, de Twin Towers gingen neer en de Toren van Pisa ging na 11 jaar renovatie
weer open voor publiek. In deze memorabele gebeurtenissen herkennen we de thema’s kennis, resurrectie en vernieuwing. Thema's die we
in 2001 ook terugvonden bij Saval. Op basis van veel gebruikerservaring en ingenieuze productontwikkeling rees uit de as van de Euronorm
haspel een begrip: de inmiddels gerenommeerde Deco brandslanghaspel.
Tekst en beeld Saval
72 |
INSTALLATIEENBOUW.NL

BRANDPREVENTIE EN BRANDVEILIGHEID THEMA
Met de Deco brandslanghaspels bewijst Saval al 20 jaar dat installatiegemak, topkwaliteit en design wel degelijk samengaan.
‘Op basis van veel gebruikerservaring en
ingenieuze productontwikkeling rees uit de
as van de Euronorm haspel een begrip’
Om snel grote hoeveelheden water bij een beginnende
brand te brengen, is een brandslanghaspel
onmisbaar. Maar waarom de ontwikkeling van
de brandbeveiligingsapparatuur stoppen als aan
deze basisvoorwaarde is voldaan? Inderdaad. En
daarom kreeg de Saval Deco haspel in de afgelopen
20 jaar ondanks zijn toekomstbestendige
ontwerp diverse aanvullende mogelijkheden. Een
zwenkopstelling voor blussen in 180º, een valbestendige
kunststof straalpijp, een duurzame, stalen
straalpijpvergrendeling ter voorkoming van
Beide typen kunnen in de Saval haspelkasten voor in- of opbouw geplaatst worden.
legionella en chroom of RVS haspelbladen zijn
hiervan slechts enkele opvallende voorbeelden.
Fraaie vormgeving met
revolutionaire techniek
Met de Deco brandslanghaspels bewijst Saval
al 20 jaar dat installatiegemak, topkwaliteit en
design wel degelijk samengaan. Met twee uitvoeringsvormen
past de Saval Deco haspel in elk
interieur. De Deco-D haspel, met strak vormgegeven
dichte rode bladen biedt maximale herkenning
en een goede bescherming van de slang. De
Deco-S haspel met de stalen spaakgeleiding past
daarentegen uitstekend in interieurs met een onderscheidende
architectuur. Beide typen kunnen
in de Saval haspelkasten voor in- of opbouw geplaatst
worden. Met de diverse mogelijkheden in
slanglengte is er een antwoord op elke behoefte
in loopafstand tot de mogelijke brandhaard.
Pluspunten van Deco
brandslanghaspels:
· Drievoudig gescheiden lagering.
· Gewicht van de trommel hangt niet op de
watervoerende delen.
· Snelle montage.
· Fraai tijdloos design.
· Deco-D: met strak vormgegeven rode bladen.
· Deco-S: met robuuste spaakgeleiding.
· Leverbaar in diverse varianten voor elke
situatie.
· Standpijp vooraf leverbaar, dus vooraf te
monteren.
· Geheel conform NEN-EN 671-1 en NEN-EN 694.
· Goedgekeurd door KIWA, voorzien van CE-keur.
2041
Hoe de wereld er na de volgende 20 jaar uit zal
zien? Wie zal het zeggen. Maar brand blijft brand.
Of het zich anders gaat gedragen, zal hooguit liggen
aan de brandbare stoffen die we tegen die
tijd gebruiken. En de Deco brandslanghaspel? Die
is gemaakt van de meest duurzame materialen
die dan beschikbaar zijn. En als er – hoe onwaarschijnlijk
ook – een manier is om het installeren
nog gemakkelijker te maken, dan zal Saval dit
implementeren. Tot het zo ver is, blijft de firma
trouw aan haar ontwerp. Al 20 jaar een klasse A
oplossing voor de klasse A brand. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 73

ZEIST LANDGOED WULPERHORST
LANDGOED WULPERHORST IS IN ERE HERSTELD:
HOOGWAARDIG COMFORT IN EEN
HISTORISCHE OMGEVING
Vanaf mei 2021 kunnen ouderen met geheugenproblematiek of een somatische aandoening van hun oude dag genieten op Landgoed Wulperhorst.
Het landhuis uit 1858 werd volledig gerenoveerd en omgebouwd voor wonen met zorg. Het bijhorende koetshuis werd gesloopt, waarna
op de vrijgekomen locatie een compleet nieuw koetshuis is verrezen, eveneens bestemd voor zorg. De tuin is weer geheel landschappelijk
aangelegd. Voor de klimaatinstallaties werkten K6 Bouw, Centercon en Meddens & Van Ree Installatietechniek B.V. samen naar een oplossing
op maat.
Tekst Desiree Pennings | Beeld Centercon
Landgoed Wulperhorst in Zeist is onderdeel van
de Stichtse Lustwarande. Het werd gebouwd door
de familie Huydecoper en werd later gebruikt als
commandocentrum van de Luchtmacht, asielzoekerscentrum
en woning. Het landhuis is een
rijksmonument dat er vervallen bijlag en dat
zorgvuldig verduurzaamd, verbouwd en gerestaureerd
is. Het bijbehorende koetshuis was in zo’n
slechte staat dat het werd gesloopt en in oude
stijl nagebouwd. In het landhuis bevinden zich 25
woonzorgappartementen en in het koetshuis zijn
nog eens 19 woonzorgeenheden gerealiseerd. Ouderen
kunnen hier wonen in een huiselijke sfeer
en genieten van de beste zorg en service.
Leverancier als adviseur
en sparring partner
Het mag wel uniek genoemd worden dat het
eeuwenoude landhuis volledig gasloos gemaakt
is. Er waren alleen cv-ketels om de ruimtes te verwarmen
en rondom ongeïsoleerde muren en een
ongeïsoleerd dak. De eigenaar van het gebouw
Installateur Gert van Kooten van Meddens & Van Ree Installatietechniek B.V. (l) en Cornelis Swets van Centercon (r).
74 | INSTALLATIEENBOUW.NL

LANDGOED WULPERHORST ZEIST
De warmtepompen staan verscholen op het dak en zijn bijna niet zichtbaar vanaf de weg.
‘Om een volwaardig, modern klimaatsysteem
in zo’n oud gebouw te krijgen, was heel
wat kennis nodig’
had echter hoge ambities op het gebied van duurzaamheid
en installaties. Bij de zoektocht naar
een goede oplossing voor verwarming en warm
tapwater heeft K6V adviseurs meerdere partijen
gesproken, voordat ze bij Centercon terecht kwam.
Directeur Kees Koekkoek vertelt: “Met elkaar hebben
we een concept bedacht met een hoogtemperatuur
warmtepomp en twee laagtemperatuur
warmtepompen. Vanwege de regels voor legionellapreventie
wilden we zeker zijn van warm tapwater.
De retourtemperatuur moet namelijk boven
de 60ºC zijn.”
In dit hele proces van uitdenken werd Henk Knipscheer
van Ingenieursbureau Knipscheer ingezet
als analyticus van het team. Met technisch specialist
Cornelis Swets van Centercon werd bekeken
wat de mogelijkheden waren. Centercon fungeerde
dankzij hem niet alleen als leverancier, maar
ook als adviseur en sparring partner.
Geen standaard concept
Centercon leverde twee monobloc warmtepompen
in cascade voor ruimteverwarming en -koeling
en een hoogtemperatuur warmtepomp voor
het tapwater. Dit alles werd uitgedacht met een
boilerlaadsysteem, zodat de bewoners allemaal
continu gegarandeerd warm water hebben. In het
nieuwe koetshuis is eenzelfde concept toegepast,
maar dan met een wat lager vermogen. Het is
geen standaard concept zoals je vaak tegenkomt,
vertelt Swets. “We hebben hier echt maatwerk
geleverd met een concept waarbij alles op elkaar
ingrijpt en met elkaar samenwerkt. Het ging om
een rijksmonument en dan kom je situaties tegen
waar je vooraf niet op bedacht bent. Naast het
uitdenken en uitwerken van het concept hebben
we de installateur aangestuurd en begeleid.”
Het was installateur Gert van Kooten die verantwoordelijk
was voor het monteren van de installatietechniek.
Ook hij kijkt met een positief gevoel
terug op de samenwerking. “We hadden nog
nooit samengewerkt met Centercon en toch verliep
alles heel goed. Cornelis dacht mee, zorgde
voor een goede communicatie en gaf steeds een
heldere uitleg bij vragen.”
Warmtepompen in een
rijksmonument
Een partij die niet direct overtuigd was van de
plannen, was Monumentenzorg. Zij was niet gecharmeerd
van de warmtepompen die op het dak
zouden komen. Swets: “De warmtepompen staan
boven op het dak in lijn opgesteld, naast de
liftopbouw. Door de voorste warmtepomp middels
een verbindingsplaat optisch te koppelen
aan de liftopbouw, is één volume ontstaan in
plaats van allemaal losse elementen op het dak.
Vanaf de weg zijn ze hierdoor amper zichtbaar.”
Uiteindelijk werd het plan ook goedgekeurd door
Monumentenzorg en kon er overgestapt worden
op een duurzaam energieconcept. Alle partijen
zijn bijzonder trots op de manier van samenwerken
en het eindresultaat. “Het project is zeker geslaagd”,
zegt Swets trots. “Er is door alle partijen
goed en vooral eerlijk samengewerkt. Het was
een bijzonder project vanwege de locatie, maar
zeker ook dankzij deze samenwerking.” In april is
het gehele project opgeleverd, inclusief het omringende
park. Dit werd in ere hersteld met veel
bomen en struiken en een nieuwe, monumentaal
ogende brug. ❚
BOUWINFO
Opdrachtgever
Panta Rhei, Amsterdam
Eigenaar
Care Property Invest, Schoten (België)
Gebruiker
Valuas Zorggroep, Naarden
Architect
Hylkema Erfgoed Architecten, Amsterdam
Planuitwerking, bouwbegeleiding
en bouwdirectie
K6V adviseurs, Zeewolde
Bouwkundig aannemer
Aalberts Bouw, Zeist
Installatie- en terreinwerkzaamheden
K6 Bouw, Zeewolde
Installateur
Meddens & Van Ree Installatietechniek,
Nijkerk
Levering
Centercon BV
Bouwperiode
augustus 2019 – april 2021
INSTALLATIEENBOUW.NL | 75

ZWAAG AMBAVEYOR
LUCHT/LUCHT-ROOFTOPUNITS VOOR NIEUWBOUW AMBAVEYOR IN ZWAAG:
‘COMFORT, ENERGIEZUINIGHEID ÉN
INSTALLATIEGEMAK GAAN PERFECT HAND IN HAND’
De rooftopsystemen van CIAT zijn zeer populair bij installateurs én gebouwgebruikers. Niet verwonderlijk, want naast verse, gezonde en uitstekend
geklimatiseerde lucht bieden de units diverse technische voordelen. Zo zijn installateurs verzekerd van één apparaat, één regeling en één setpoint,
vertellen accountmanagers Martijn van Gijssel en Sjoerd Lammertink. “Bovendien is een rooftop niet afhankelijk van externe verwarmings- en
koelbronnen. Overkoepelende regelingen, kabels en leidingen zijn niet nodig, waardoor flink op de installatietijd kan worden bespaard.”
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld CIAT
Accountmanager Sjoerd Lammertink van CIAT en projectleider Edwin Brands van Klaver Klimaattechniek voor de rooftopunit,
op het dak van de nieuwbouw van AmbaVeyor.
76 | INSTALLATIEENBOUW.NL

AMBAVEYOR ZWAAG
“Een rooftop is een luchtbehandelingskast en
koelmachine in één compacte omkasting”, vertelt
Van Gijssel. “De unit kan gebruikte lucht uit een
grote ruimte retour halen, verwarmen of koelen,
naar behoefte bijmengen met verse buitenlucht
en eventueel ontvochtigen, waarna deze met de
juiste temperatuur én het juiste CO 2
-niveau opnieuw
naar binnen wordt gebracht.”
Configuratie op maat
Met de VECTIOS lucht/lucht-rooftoprange, die
bestaat uit dertien bouwgroottes met capaciteiten
van 20 t/m 90 kW en luchtdebieten van
5.100 tot 16.000 m³/h kan CIAT meer dan 80%
van alle projecten in Nederland bedienen, benadrukt
hij. “Aan de basis van VECTIOS ligt steevast
een compacte unit, die exact op projectmaat
geconfigureerd kan worden. Ongeacht of het
project een distributiecentrum, productieruimte
of concertzaal betreft. De condensorunits garanderen
een vaste verhouding tussen luchtdebiet en
koel-/verwarmingsvermogen; een verhouding die
inmiddels zelfs modulair regelbaar is.”
‘In de compacte units zijn alle technieken
reeds geïntegreerd, waardoor we geen
installaties hoefden samen te bouwen of te
koppelen. Dit is montagetechnisch
heel interessant’
Nieuwbouw AmbaVeyor
Recent heeft CIAT twee VECTIOS lucht/luchtrooftops
geleverd voor de nieuwbouw van AmbaVeyor,
een dochteronderneming van partner
in materiaal-transportsystemen AmbaFlex. Op
industrieterrein Zevenhuis in Zwaag wordt over
enkele weken een all-electric gebouw met productie-
en opslagruimten opgeleverd. Klaver
Klimaattechniek is verantwoordelijk voor de
werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties.
CIAT werd al in een vroeg stadium benaderd,
om als rooftopspecialist mee te denken
over verse luchthoeveelheden en inblaastemperaturen.
Lammertink: “Op basis daarvan hebben
wij CIAT IPJ 0360 (16.000 m³/h) en IPJ 0280
(15.000 m³/h) rooftopunits in warmtepompuitvoering
geadviseerd, waarmee zowel verwarmd
als (vrij) gekoeld kan worden. De klimatisering
van de lucht wordt flexibel afgestemd op de binnenluchtcondities
en buitenluchttemperaturen,
waardoor comfort en energiezuinigheid perfect
hand in hand gaan.”
De keuze voor de CIAT rooftops was een logische,
volgens Edwin Brands, projectleider bij Klaver
Klimaattechniek. “In de compacte units zijn
alle technieken reeds geïntegreerd, waardoor we
geen installaties hoefden samen te bouwen of
te koppelen. Dit is montagetechnisch heel interessant.
Bovendien zijn de prestaties van de units
uitstekend.” De samenwerking met CIAT bevalt
hem. “CIAT staat voor korte lijnen. De accountmanagers
reageren snel en adequaat op vragen
en ook het kennisniveau is hoog, wat de kwaliteit
van het project absoluut ten goede komt.”
Just-in-time leveringen
“In tegenstelling tot luchtbehandelingskasten
worden rooftops in het dak geïntegreerd”, aldus
Van Gijssel. “Dit betekent dat er sparingen
in het dak worden gemaakt, waarin een stevig
bevestigingsframe (daksokkel) wordt geïnstalleerd
en waar de rooftops overheen worden
geplaatst. Hierdoor ontstaat een gesloten en
weerbestendige opstelling, zonder schroeven of
bouten.” In Zwaag zijn de units in maart geleverd
en direct op de daksokkels geplaatst. Klaver Klimaattechniek
regelt de elektrische aansluiting
van de units, waarna de bedrijven samen de
inbedrijfstelling verzorgen. Als afgiftesysteem
worden centrale luchtdistributiesystemen met
nozzle-/jetroosters geïnstalleerd. ❚
Accountmanager Martijn van Gijssel van CIAT en projectleider Edwin Brands van Klaver Klimaattechniek inspecteren de rooftopunit.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 77

POWER TM
VECTIOS
DE ALLES IN ÉÉN KLIMAATOPLOSSING
VOOR VELE TOEPASSINGEN
De VECTIOS POWER -serie is een nieuwe generatie rooftaop airconditioning machines, ontworpen voor een hoog
niveau binnenluchtkwaliteit en hoge rendementen en ook om de totale cost of ownership gedurende de
levensduur te reduceren.
VECTIOS POWER is een omkeerbare warmtepomp leverbaar in 12 groottes, met luchtstromen van 10.800 tot 54.000
m 3 /h, koelvermogens van 100 kW tot 280 kW en verwarmingsvermogens van 100 kW tot 308 kW. VECTIOS POWER
past voor vele specifieke toepassingen dankzij de vele mogelijke opties.
WINKELCENTRA
LOGISTICS LOGISTIEK KANTOREN BIOSCOPEN CINEMA
INDUSTRIE
• Hoge energie-efficiëntie
en milieuverantwoordelijkheid
• Energiebesparing
• Systeemflexibiliteit
en enorm aantal toepassingen
LOGISTICS
• Uiterst bedrijfszeker
• Eenvoud & connectiviteit
• Geluidsarm CINEMA
• Gezondere binnenomgeving
ErP
READY
2021
#CIAT4life
www.ciat.nl
Het materiaal en de informatie in deze brochure worden uitsluitend ter informatie verstrekt en zijn niet bedoeld om juridisch of ander professioneel advies te
bevatten. CIAT behoudt zich het recht voor om bepaalde informatie en specificaties in dit document op elk moment en zonder voorafgaande kennisgeving te wijzigen.
VECTIOS POWER - december 2020 - ref. : VECTIOS POWER NA20.34A - foto's : CIAT, fotolia, Adobe Stock
A Carrier Company
© 2021 Carrier. Alle rechten voorbehouden.

Warmtepompen en
Waterkoelmachines
‘De toekomst kan
niet wachten’
• Capaciteit 26 – 1060 kW
• R290 / R1234ze
• Vrije koeling
• Warmteterugwinning
• Lage GWP-waarde
• Laag geluidsniveau
Voor meer informatie: 033 - 247 78 00 www.western.nl info@western.nl
Naamloos-8 1 01-04-2021 11:51
SmartControl 4.0
Drukbehoud / Expansie / Vacuüm Ontgassing
Bijvulling / Energiebesparing
Geen extra expansievat nodig
Systeemtemperaturen van -10°C
tot 100°C mogelijk
Ontslibbing van het systeem door middel van
deelstroom (afscheiding van zouten, mineralen
en zweefdeeltjes)
SmartControl touchscreen bediening
Nieuw! Vacuüm membraan
Reinigingsopening voor handmatige reiniging
van het reservoir
Vacuüm ontgassing van het bijvulwater
Max vulbeveiliging (per interval en hoeveelheid)
Lekkage bewaking
AIR-SEP® ION – compacte onthardingsunit
Onthardingscartridge bewaking
Systeemscheiding CA in toebehoren opgenomen
Toevoer en automatische bijvulling
van water-/glycolmengsels
Multifunctioneel apparaat – alles in een
compacte en plaats besparende unit
Energiebesparing en capaciteitsverhoging
door ontgast medium
Korex Benelux B.V.
T: +31 (0) 172 611719
E: info@korexbenelux.com
I: www.korexbenelux.com
Busbar Systems
Banterij 10
1046 AN Amsterdam
tel. : 0299-371557
email : busbar@busbar.nl
website : www.busbar.nl

BEMIDDELAAR IN BLOEMBOLLEN,
KNOLLEN EN VASTE PLANTEN
MAAKT GEBRUIK VAN NATUURLIJK
KOUDEMIDDEL R290:
‘WIE INVESTEERT
IN DE TOEKOMST,
KIEST VOOR
PROPAAN’
CNB is de grootste marktplaats voor de
handel in bloembollen, knollen en vaste planten.
Kernactiviteit is de bemiddeling tussen
verkopers en kopers. Bovendien worden in
het 12 hectare grote koel- en preparatiebedrijf
in Bovenkarspel lelie- en tulpenbollen
gekoeld, geprepareerd en bewaard.
Zo garandeert CNB dat de bloembollen in
topconditie worden afgeleverd.
Tekst en beeld Western Airconditioning
Duurzaamheid is een onderwerp waar de ‘bloembollenmakelaar’
zeker aandacht aan besteedt. Een
mooi voorbeeld hiervan is het minimale gebruik
van traditionele HFK-koudemiddelen. De Purpleserie
luchtgekoelde waterkoelmachines en omkeerbare
warmtepompen van Western Airconditioning
sluit hier perfect op aan, aldus accountmanager
Hans van Nes. “De luchtgekoelde waterkoelmachines
en omkeerbare warmtepompen maken
namelijk gebruik van het natuurlijk koudemiddel
propaan (R290). Dit vervangingskoudemiddel is
een uitstekend en beproefd alternatief voor de gefluoreerde
broeikasgassen, die verantwoordelijk zijn
voor de vermindering van de ozonlaag. Propaan is
maar liefst 100% eco-compatibel, met een zeer
lage GWP (Global Warming Potential) van 3 en
een ODP (Ozone Depletion Potential) van 0.”
80 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Western luchtgekoelde inverter waterkoelmachine voor bloembollenmakelaar CNB.
‘Voor wie strategisch, slim en direct in de
toekomst wil investeren, ontwerpen we
graag een oplossing op maat’
Vier groepen
De Purple-serie van Western Airconditioning voldoet
aan de ATEX-regelgeving en is voorzien van
een permanente lekdetectie, ter bescherming van
de installateur en eindgebruiker. Het complete
programma is onder te verdelen in vier groepen:
1. Luchtgekoelde waterkoelmachines.
2. Luchtgekoelde waterkoelmachines met
inverter compressoren, waarmee hogere
SEER- en SEPR-waardes worden gehaald.
3. Lucht/water-warmtepompen.
4. Luchtgekoelde waterkoelmachines met
vrije koeling.
POL1 en POL2 punten
“Qua capaciteit wordt de inverter compressor continu
geregeld door een inverter regeling, op basis
van de vraag naar koelcapaciteit”, aldus Van
Nes. “Naast deze energiebesparing is bovendien
een nauwkeurige regeling van de temperatuur
mogelijk. Stroompieken bij het opstarten behoren
definitief tot het verleden.” In het kader van
de BREEAM-NL certificeringscriteria voor nieuwbouw
en renovatie kan voor POL1 (de GWP van
koudemiddelen voor klimatisering, red.) één punt
worden gescoord. Ditzelfde geldt voor POL2 (het
voorkomen van koudemiddellekkages). De service
engineers van Western Airconditioning zijn
zeer vakbekwaam en beschikken over alle vereiste
diploma’s en certificaten om propaan koelmachines
of warmtepompsystemen in bedrijf te
mogen stellen én optimaal te onderhouden. “Professionaliteit
staat bij ons hoog in het vaandel”,
benadrukt ook Van Nes. “Zo wordt veel aandacht
besteed aan opleiding en de toepassing van
nieuwe technieken, evenals zaken zoals veiligheid
en kwaliteit. Daarmee komen we tegemoet
aan de (duurzaamheids)wensen voor vandaag
én morgen. Voor wie strategisch, slim en direct in
de toekomst wil investeren, ontwerpen we graag
een oplossing op maat. Mét het natuurlijke koelmiddel
propaan, uiteraard.” ❚
Gegevens van de machine:
Geleverde installatie: Western luchtgekoelde
inverter waterkoelmachine
Type: Western PURPLE INVERTER LN 75.2
Koelcapaciteit: 280 kW
2 koelcircuits met elk 6,3 kg propaan
INSTALLATIEENBOUW.NL | 81

BEREIKBAAR EN BRUIKBAAR
SANITAIR VOOR IEDEREEN
Sommige mensen kunnen zich gemakkelijk aanpassen naar tijdelijke situaties. Bijvoorbeeld wanneer ze zich moeten
verplaatsen met een gebroken been of als zij zwanger zijn. Maar wat in publieke gebouwen? Een aangepaste sanitaire
installatie in een publiek of commercieel gebouw moet bruikbaar zijn en gedeeld worden door iedereen, ongeacht
leeftijd of fysieke toestand. Daarom legt specialist in sanitaire voorzieningen DELABIE de lat op het vlak van toegankelijkheid
bijzonder hoog, zonder het design uit het oog te verliezen.
Tekst en beeld DELABIIE
82 |
INSTALLATIEENBOUW.NL

‘Omdat afzonderlijke voorzieningen niet
altijd mogelijk zijn, moet toegankelijk sanitair
aangepast zijn aan de massa en niet aan
individuele personen’
Het vraagt technische en bouwkundige maatregelen
om iedereen, ongeacht leeftijd of graad
van mobiliteit, een maximum aan onafhankelijkheid
te garanderen. Veiligheid, hygiëne, bestendigheid
tegen intensief gebruik en vandalisme,
ergonomie, …: al deze eigenschappen dienen in
acht genomen te worden bij de productkeuze voor
een publieke sanitaire ruimte. Ook design is een
marktvereiste: edele materialen, hoogwaardige
afwerkingen of originele kleuren en natuurlijke
vormen worden allemaal in aanmerking genomen
tijdens het beslissingsproces.
Aangepast aan de massa
Omdat afzonderlijke voorzieningen niet altijd
mogelijk zijn, moet toegankelijk sanitair aangepast
zijn aan de massa en niet aan individuele
personen. Dit betekent dat een neutrale ruimte
moet worden ontworpen. Er wordt dus gekozen
voor visueel neutrale, discrete en niet-stigmatiserende,
esthetische en comfortabele toegankelijkheidsproducten.
Natuurlijk blijven ook ergonomie
en veiligheid cruciale aandachtspunten.
Bij de keuze van grepen en steunen zijn de vorm
en de diameter belangrijke eigenschappen: zo zijn
te hoekige of vierkante vormen moeilijk te hanteren.
De diameter bedraagt idealiter tussen de 32
en 35 mm. Wanneer deze kleiner of groter is, is de
grip namelijk minder goed. De onderarmspieren
worden ten koste van de schouderspieren belast,
terwijl de krachten van de gebruiker net dienen
gespaard te blijven.
Bij het ontwerpen van toegankelijke sanitaire voorzieningen
worden de accessoires gemakkelijk over
het hoofd gezien. Kiezen voor bijvoorbeeld een
zeepdispenser en toiletborstel in eenzelfde uitvoering
als de grepen en hulpmiddelen bevordert de
esthetiek. Door die toiletborstel zelf-centrerend te
maken en een lange ergonomische handgreep te
geven, zal de ergonomie voor de gebruiker verbeteren.
Ook kantelbare spiegels die verstelbaar zijn
voor rolstoelgebruikers dragen bij tot een gelijke
ervaring in de sanitaire ruimte.
Design en technische prestaties
gaan hand in hand
Voor DELABIE, marktleider in sanitaire voorzieningen
voor publieke ruimten, is het belangrijk om te
voldoen aan de hoogste normen wat betreft toegankelijkheid.
Vanaf de ontwerpfase ondergaat
een product meerdere tests op het gebied van
De douchezitjes van DELABIE weerstaan 135kg en
zijn eenvoudig af te nemen voor reiniging.
weerstand, duurzaamheid, ergonomie, biodiversiteit
van de gebruikte materialen, visuele contrastwaarden,
… om de veiligheid van de gebruiker te
waarborgen.
De ontwerpers van DELABIE weten dat design
even belangrijk is als technische prestaties. Hulpmiddelen
en accessoires voldoen dus niet alleen
aan de huidige richtlijnen, maar hebben ook stijlvolle
strakke lijnen die gemakkelijk te reinigen
zijn. Door producten in verschillende uitvoeringen
en materialen aan te bieden, is er voor elk type
interieur een antwoord dat voor een goed visueel
contrast zorgt: niet alleen met grepen en douchezitjes,
maar ook met aangepaste kranen (bijvoorbeeld
kranen met een lange hendel of elektronische
kranen) en toestellen in roestvaststaal. Het
assortiment biedt voor elke type gebouw en elk
interieur een antwoord.
Be-Line ®
Naast de series in glanzend slijtvast Nylon (Nylon-
Clean ® ) en in glanzend of mat gepolijst rvs (UltraPolish
® of UltraSatin ® ), is ook het assortiment Be-Line ®
beschikbaar. Dit laatste assortiment, in aluminium,
brengt design en comfort samen. Verder
wordt de gebruiker ook hygiëne, veiligheid en een
gevoel van welzijn geboden. Dankzij de afgeronde
vorm en ergonomische platte anti-roterende zijde
passen de grepen perfect in de vorm van de hand.
De toiletborstel van DELABIE heeft een
zelf-centrerend systeem en een lange
ergonomische hendel.
Kantelbare spiegels die verstelbaar zijn voor
rolstoelgebruikers dragen bij tot een gelijke ervaring
in de sanitaire ruimte.
Ontwerpers en voorschrijvers van toegankelijke
sanitaire ruimtes voor de openbare sector hoeven
niet langer compromissen te sluiten. Het is mogelijk
om stijlvolle producten te kiezen die bestand
zijn tegen intensief gebruik en die tegelijkertijd
de veiligheid en hygiëne van de gebruikers garanderen.
In sanitaire ruimtes die intensief worden
gebruikt, zullen aantrekkelijke en goed onderhouden
producten met schone, heldere oppervlakken
meer respect en zorg oproepen bij de gebruikers,
zonder compromissen te sluiten op het gebied van
functionaliteit, ergonomie of veiligheid. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 83

DRIE BELANGRIJKE TRENDS IN
DE BADKAMER- EN KEUKENBRANCHE
Marktleider in de sanitairbranche GROHE heeft er een succesvol eerste kwartaal op zitten. Het bedrijf lanceerde het internationale digitale
platform GROHE X en kondigde mooie ontwikkelingen aan op het gebied van duurzaamheid. Tijd om in gesprek te gaan met Paul Rebergen,
Leader Sales bij GROHE. Wat zijn volgens hem de belangrijkste drie ontwikkelingen?
Tekst en beeld GROHE
‘Onze sensorkranen zijn een nóg belangrijke
productgroep geworden, waarop we de
komende tijd nog volop doorontwikkelen’
1: Nieuwe manieren
van werken en doen
Ook voor GROHE geldt dat als we het hebben over
de toekomst, we het woord pandemie niet achterwege
kunnen laten. Voor de organisatie heeft
dit veel impact gehad. Rebergen: “De pandemie
heeft ons, net als veel andere bedrijven, gedwongen
om op een andere manier te werken. Mede
dankzij het feit dat fysiek samenkomen het laatste
jaar vrijwel onmogelijk was, hebben we versneld
het digitale platform GROHE X live kunnen zetten.
Een regelrecht succes: de openingsdag trok ruim
twaalfduizend bezoekers, waaronder veel installateurs.
Voor hen is er veel content beschikbaar die
nuttig is voor de dagelijkse werkzaamheden, zoals
installatievideo’s. Daarnaast is door de pandemie
ook op productniveau een nieuwe focus ontstaan.
Zo zijn onze sensorkranen een nóg belangrijkere
productgroep geworden, waarop we de komende
tijd nog volop doorontwikkelen. Een touchless
kraan is een mooi middel in de strijd tegen de verspreiding
van ziektekiemen. Niet alleen in professionele
omgevingen, maar ook thuis.”
84 | INSTALLATIEENBOUW.NL

2: Duurzaamheid heeft prioriteit
Een andere belangrijke ontwikkeling die hoog
op de agenda staat, is duurzaamheid. Zo kondigde
GROHE op het digitale platform aan dat
vier kranen nu Cradle to Cradle Certified ® zijn op
Gold Level. Dit houdt in dat ieder onderdeel van
de kraan aan het eind van de levensduur volledig
herbruikbaar is. Dit is echter lang niet het enige.
Naast een CO 2
-neutrale productie, houdt GROHE
zich al lange tijd bezig met plasticreductie. Dit
heeft geresulteerd in het feit dat in februari van
dit jaar al 27 miljoen plastic verpakkingen zijn
bespaard. De ambities zijn daarnaast torenhoog.
Nog voor het eind van dit jaar wil GROHE volledig
plasticvrije verpakkingen hebben. Rebergen:
“Het behalen van Cradle to Cradle-certificeringen
op Gold-niveau is een enorme stap binnen onze
duurzaamheidsdoelstellingen. Ik ben erg trots
dat we als één van de eerste merken in de sanitairbranche
ons wederom inzetten voor een duurzame
transformatie. We zetten daarbij een nieuwe
maatstaf. Het is onze plicht om duurzaamheid
voorop te zetten in alles wat we doen. We willen
een voorbeeld zijn, ook voor de installatiesector.
Om maar een voorbeeld te noemen: de bouwsector
is goed voor meer dan vijftig procent van de
wereldwijde materiaalconsumptie. Daarom is de
overgang van een lineair model naar een circulaire
economie essentieel om de exploitatie van
natuurlijke hulpbronnen te stoppen.”
3: Een steeds belangrijkere rol voor
badkamer- en keukenaccessoires
Tot slot benoemt Rebergen nog een ontwikkeling
omtrent de esthetiek van badkamers en keukens.
Paul Rebergen, Leader Sales bij GROHE.
Ook deze ontwikkeling is weer terug te redeneren
aan de pandemie. “We zien dat consumenten dit
jaar veel bezig zijn met het opknappen van hun
huis. Badkamers en keukens staan hoog op het
prioriteitenlijstje om aangepakt te worden. Dat
zullen installateurs ook wel merken als ze naar
hun agenda’s kijken. We zien daarbij dat kranen
en accessoires een steeds belangrijker onderdeel
worden van het grote geheel. Ze dragen echt
bij aan de totale sfeerbeleving van de ruimte.
We spelen daar als GROHE op in door de laatste
trends op dit vlak nauw te volgen en deze
door te voeren over de gehele linie. Denk daarbij
naast de kranen ook aan bijvoorbeeld keramiek,
inbouwreservoirs en accessoires. Deze zijn in
verschillende designs en kleuren verkrijgbaar,
waardoor de complete badkamer ingericht kan
worden. Daarbij vind ik het wel belangrijk om
te vermelden dat we onze torenhoge kwaliteitseisen
nooit verloochenen. Kranen met een specifieke
kleur zijn op dit moment mateloos populair.
De PVD-coating die wij hiervoor gebruiken, heeft
absoluut dezelfde kwaliteit als de standaard
kraan in chroom, zoals velen hem kennen.” ❚
Kranen en accessoires worden een steeds belangrijker onderdeel van het grote geheel. Ze dragen echt bij aan de totale sfeerbeleving van de ruimte.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 85

GROHE RAPID SLX
SNELLER,
STERKER,
SLIMMER
“Ik wil de klant met een
tevreden gevoel achterlaten”
Installatiebedrijf Van Gerven
over de Rapid SLX.
Bekijk op rapidslx.grohe.nl
het verhaal van deze zeer
tevreden installateur.
KEUZEVRIJHEID *
3 DESIGNS 12 KLEUREN
UNIEKE FLOW
MANAGER
Voorkom
overspattend water
in een handomdraai
*Rapid SLX is standaard toepasbaar met de ultradunne bedieningspanelen (S-variant)

Hitma Gebouwautomatisering
Gezonde lucht, gezond gebouw
met draadloze Proxima-oplossing
zo geregeld
Installatie- en gebruiksgemak met
Produal Proxima® Mesh-systeem.
Uitgebreid met:
batterijgevoede CO2-uitvoering
multifunctionele knop; voor o.a.
setpoint-, verlichting- en zonweringbediening
geïntegreerde bewegingssensor (vanaf april)
eenvoudige gebruikersinterface
om gebouwbeheersysteem draadloos aan te sturen
Ideaal voor bestaande panden,
bij renovatie en schoolprojecten voor
optimalisatie binnenluchtkwaliteit.
Demo? Bel +31(0)297-514 833 of mail
info@hitma-gebouwautomatisering.nl
Hitma-gebouwautomatisering.nl
‘Draadloze gebouwautomatisering en luchtkwaliteitsbeheersing’
voor system integrators, adviesbureaus en installateurs.

‘LASTMINUTE’ OPLOSSINGEN EN MAATWERK VOOR INSTALLATEURS
KOPERWERK OP LOCATIE
Een verdeelinrichting waarin de fasevolgorde gewijzigd moet worden? Of aansluitproblemen door gebrek aan ruimte? Het zijn kwesties die
bij installateurs nog wel eens tot hoofdbrekens kunnen leiden. Alles staat op z’n plek, maar er is tóch nog een lastminute aanpassing nodig
om de koppeling van installatieonderdelen mogelijk te maken en de installatie werkend te krijgen. Dan kan het ervaren en goed uitgeruste
serviceteam van Elektro Internationaal uitkomst bieden. Bijvoorbeeld door koperwerk aan te passen op locatie.
Tekst en beeld Elektro Internationaal
Voor Elektro Internationaal heeft het grondproduct
van de energieverdeling geen geheimen.
Koperwerk ligt immers aan de basis van de verdeelkasten
die de Woerdens paneelbouwer al
ruim 40 jaar engineert, produceert en aansluit.
Koperwerk aanpassen op locatie is een aanvullende
expertise, waar nog niet veel installateurs
weet van hebben.
Maatwerk bij grote vermogens
En dus verrassen de service engineers van Elektro
Internationaal opdrachtgevers eens te meer als
zij met de mobiele kopermachine een aanpassing
komen maken om een probleem op te lossen. Om
het even op welke plek er gewerkt moet worden,
met deze machine knipt, ponst en buigt de servicemonteur
koperen railen tot een maximum van
120 mm x 10 mm. Zo wordt waardevol maatwerk
geleverd aan panelen met grote vermogens, waarbij
losse singels niet afdoende zijn voor koppeling.
Verschillen overbruggen
Een geregeld voorkomende situatie tijdens het
installeren van verdeelpanelen is dat men niet uitkomt
met de hoogte van de locatie om de kabels
88 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Ook bij het aansluiten van transformatoren kan de installateur voor
de nodige uitdagingen komen te staan.
De service engineers van Elektro Internationaal maken on site flexibele aansluitvlaggen die
tussen de vaste aansluitstukken van de transformator en railkoker bevestigd kunnen worden.
‘Uiteraard wordt al het custom aansluitwerk
volgens de geldende normen en
veiligheidsstandaarden ingericht,
ondersteund en afgemonteerd’
met de juiste radius de kolom in te voeren. Dat
lossen de service engineers van Elektro Internationaal
op door een custom aansluit- of opzetbak te
maken. Zij kunnen deze in elke gewenste afmeting
fabriceren en ook nog lastminute veranderen om
aan de eisen van de klant te voldoen. Het kan nu
eenmaal op het allerlaatste moment blijken dat
het handiger is om via de zijkant de aansluitbak te
benaderen dan via de bovenkant van het paneel.
Of wat als bestelde railelementen niet blijken te
passen? Wanneer een order voor een nieuw element
geplaatst wordt, gaan er vaak dagen en
soms zelfs weken overheen voordat dit geleverd
kan worden. Elektro Internationaal biedt in tijdkritische
situaties ter plaatse een oplossing door met
een aansluitbak het verschil tussen de elementen
te overbruggen, zodat deze op elkaar kunnen worden
aangesloten. Zo kan de deadline van het project
toch worden gehaald.
Custom trafo-aansluitingen
Ook bij het aansluiten van transformatoren kan de
installateur voor de nodige uitdagingen komen te
staan. Bij diverse projecten worden in plaats van kabels
railkokersystemen toegepast (ook wel bekend
onder de benamingen canalis systeem, flench of
busbar). Tussen de transformator en het railkokeraansluitelement
moet een flexibele verbinding
gemaakt worden. Maar al te vaak wordt ervoor gekozen
om dit met losse singels op te lossen. Bij kleinere
vermogens is dit vaak nog te realiseren, maar
zodra de vermogens groter worden, stijgt het aantal
benodigde singels en blijkt het aantal aansluitmogelijkheden
bovendien onvoldoende voor het grote
aantal singels dat daarvoor nodig is. Omdat kabels
niet altijd kunnen worden ondersteund, laat de
aansluiting visueel vaak flink te wensen over. De
service engineers van Elektro Internationaal bieden
ook hier uitkomst met koperwerk op maat. Zij maken
on site flexibele aansluitvlaggen die tussen de
vaste aansluitstukken van de transformator en railkoker
bevestigd kunnen worden. Op deze manier is
het mogelijk om voor elk vermogen een geschikte
aansluiting te maken.
Voor de aansluitingen die recht boven en onder elkaar
zitten is vaak geen extra koperwerk nodig om
een verbinding te maken. Maar het komt geregeld
voor dat er ook een fasedraaiing nodig is of dat
de nul verkeerd uitkomt. Ook daarvoor heeft het
serviceteam een oplossing: een zelfgemaakt busbarsysteem
om de gewenste aansluiting tot stand
te brengen.
Uiteraard wordt al het custom aansluitwerk volgens
de geldende normen en veiligheidsstandaarden
ingericht, ondersteund en afgemonteerd.
Een stuk vakmanschap op locatie, dat de installateur
in uitdagende en tijdkritische situaties
een oplossing biedt. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 89

ROTTERDAM LITTLE C
WOON-/WERKGEBOUWEN LITTLE C
ZIJN ENERGIEZUINIG EN VOORZIEN VAN
DE NIEUWSTE TECHNIEKEN
Nieuwbouwproject Little C is in alle opzichten een (technisch) hoogstandje. Middenin Rotterdam, op de kop van de Coolhaven, wordt een
uniek woon-/werkgebied gerealiseerd met 315 lofts en appartementen, 7.500 m² werkruimten, een ruime parkeergarage en 2.200 m² (plint)
faciliteiten en horeca. Dankzij stoere bakstenen gevels, grote raampartijen, stalen hekwerken en loopbruggen ademt het gebied de sfeer van
de New Yorkse wijk Greenwich Village, terwijl het vele groen, diverse pleintjes, kleinschalige horeca én het nieuwe Coolhavenpark voor een
intiem en stads karakter zorgen.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Terberg Totaal Installaties
Per gebouw is gekozen voor specifieke werktuigbouwkundige installaties, waarbij energiezuinigheid het uitgangspunt vormde.
Een groot deel van de woningen wordt afgewerkt
als loft, waarmee de rauwe, stedenbouwkundige
visie van ontwikkel- en bouwcombinatie ERA Contour
en J.P. van Eesteren en architect CULD Inbo
ook wordt doorgezet naar de binnenzijde van de
woningen. De lofts hebben een open structuur
met weinig tussenmuren en deuren en ‘onafgewerkte’
schoonbetonwanden. “Bovendien blijft
een deel van het kanaalwerk in het zicht”, aldus
Jeroen Verschuuren, Projectleider W bij Terberg
Totaal Installaties. “Ook zwart schakelmateriaal
draagt bij aan het industriële karakter.”
Energiezuinige installaties
In opdracht van de bouwcombinatie verzorgt Terberg
Totaal Installaties de werktuigbouwkundige,
elektrotechnische, brandmeld- en beveiligingsinstallaties
in woon-/werkgebouwen The Burton
(A1), The Scott (A2), The Clark (A3) en The Hammond
(A4), inclusief Familiehuis Daniel den Hoed
en de onderliggende parkeergarage. “Per gebouw
is gekozen voor specifieke werktuigbouwkundige
installaties, waarbij energiezuinigheid het uitgangspunt
vormde”, aldus Verschuuren. “De vier
90 | INSTALLATIEENBOUW.NL

LITTLE C ROTTERDAM
In opdracht van de bouwcombinatie verzorgt Terberg Totaal Installaties de werktuigbouwkundige, elektrotechnische, brandmeld- en beveiligingsinstallaties in gebouwen
The Burton, The Scott, The Clark en The Hammond, inclusief Familiehuis Daniel den Hoed en de onderliggende parkeergarage.
‘Een deel van het
kanaalwerk blijft in
het zicht’
gebouwen zijn aangesloten op het warmtenet van
Rotterdam, dat deels gevoed wordt door afvalverbrander
AVR en raffinaderij Shell Pernis. Vanaf het
primaire afleverstation in de parkeergarage hebben
wij in opdracht van Eneco het leidingwerk verzorgd.
Als afgiftesysteem in de woningen is gekozen
voor vloerverwarming. Bovendien hebben wij
een gloednieuw Central Energy Recovery Airflow
(CERA) woningventilatiesysteem geïnstalleerd. In
de woningen zijn speciale CERA-units voorzien,
die sec de naregeling verzorgen. Het filter, de ventilator
en de warmtewisselaar zijn geïntegreerd in
centrale luchtbehandelingskasten op het dak. Onderhoud
op woningniveau is hierdoor niet meer
nodig. Het wisselen van de filters in de luchtbehandelingskasten
is voldoende.”
Casco kantoorvoorzieningen
Alle kantoren worden casco opgeleverd, in afwachting
van huurdersindelingen en specifieke
huurderswensen. “Het uitgangspunt is nu dat hier
klimaatplafonds komen, waarin ook de verlichting
wordt geïntegreerd”, vertelt Verschuuren. “Afhankelijk
van de hoogte van de gebouwen is gekozen
voor een centrale luchtbehandelingskast op het
dak (The Scott) of inpandige luchtbehandelingskasten
per verdieping (The Clark). Twee koelmachines
op de daken van The Clark en The Hammond
voorzien vraaggestuurd in de koeling van
de kantoren en Familiehuis Daniel den Hoed.”
Op elektrotechnisch vlak installeert Terberg Totaal
Installaties onder andere de meterkasten,
keukenaansluitingen en het intercomsysteem van
de woningen. “Het intercomsysteem is gekoppeld
aan een centraal toegangscontrolesysteem met
bellentableaus en videofoon. Voor de kantoren
hebben we al een ontwerp gemaakt, waarin de
bekabelingen zoveel mogelijk in de computervloeren
worden weggewerkt. Deze installaties zullen
in een later stadium en in overleg met de huurders
worden aangebracht.”
Terberg Totaal Installaties heeft de parkeergarage voorzien van een uitgebreide beveiligingsinstallatie
met sprinklers en stuwdrukventilatie. Ook heeft zij de volledige brandmeld- en ontruimingsinstallatie,
hellingbaanverwarming en verlichting in de bergingen verzorgd, evenals een stukje toegangscontrole.
Uitgebreide beveiligingsinstallatie
Op de begane grond van Toren A1 heeft Terberg
Totaal Installaties een trafo-voorziening geplaatst,
die de parkeergarage en centrale ruimten van
de kantoren van voeding voorziet. “Bovendien
hebben we de parkeergarage voorzien van een
uitgebreide beveiligingsinstallatie met sprinklers
en stuwdrukventilatie”, aldus Verschuuren. “De
ventilatoren draaien continu op een laag niveau.
Wanneer de CO/LPG-waarden boven een bepaalde
grenswaarde komen of wanneer rook wordt
gedetecteerd echter, schakelt de installatie automatisch
en direct op naar een hoger niveau, waardoor
bewoners en bezoekers in de parkeergarage
optimaal worden beschermd. Ook hebben we hier
een volledige brandmeld- en ontruimingsinstallatie,
de hellingbaanverwarming en de verlichting
in de bergingen verzorgd, evenals een stukje toegangscontrole.
Het parkeergaragedek is ingericht
als retentiedak. Dankzij een Smart Flow Control
systeem kan regenwater op het eigen terrein efficiënt
gebufferd worden, waardoor het gemeenteriool
wordt ontlast.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 91

ROTTERDAM LITTLE C
Op de kop van de Coolhaven, tussen het Erasmus MC en de
Hogeschool Rotterdam wordt de laatste hand gelegd aan Little C.
SLIMME SANITAIRE TECHNIEKEN VOOR LITTLE C
Op de kop van de Coolhaven, tussen het Erasmus MC en de Hogeschool Rotterdam wordt de laatste hand gelegd aan Little C, een rauwe maar
ook intieme New York style stadswijk met vijftien woon- en kantoorgebouwen bovenop een verbindende parkeerkelder. De omvang van het
project, maar ook de diverse functies vormen de belangrijkste uitdaging van deze nieuwbouw. Bovendien is duurzaamheid het uitgangspunt
én moet alles voorzien worden van de nieuwste innovaties. De sanitaire installaties van Sanitair-Installatie Hoogendoorn BV leveren hier een
belangrijke bijdrage aan.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Sanitair-Installatie Hoogendoorn BV
Hoogendoorn is de sanitaire installatiespecialist
voor utiliteitsbouwprojecten in de Randstad, zoals
hotels, ziekenhuizen, datacenters, winkelcentra
en kantoren. De enthousiaste en betrokken medewerkers
adviseren, ontwerpen en installeren
systemen voor watervoorziening, afvoertechniek,
brandbeveiliging, legionellapreventie en sanitaire
objecten. Van BIM-model tot beheer. Ook bij de
nieuwbouw van Little C werd de Woerdense installateur
al in de voorbereidende fase betrokken.
“Terberg Totaal Installaties heeft het 3D/Revitontwerp
voor alle gebouwgebonden installaties
gemaakt”, vertelt werkvoorbereider Henk-Jan Rijneveld.
“Vervolgens hebben wij het sanitaire deel
gecontroleerd. Bovendien waren wij betrokken bij
de clashcontroles.”
‘De meest afwijkende techniek zit
in het parkeerkelderdek’
In dit project is Hoogendoorn verantwoordelijk
voor de sanitaire installaties in kantoorgebouwen
The Scott en The Clark en Familiehuis Daniel den
Hoed. Van de waterleidingen tot en met de riolering
en Pluvia hemelwaterafvoeren en inclusief
de hydrofoorinstallaties, vuilwaterpompen, brandslanghaspels
en sanitaire voorzieningen.
Veel instortvoorzieningen
“De werkzaamheden voor de kantoorgebouwen
zijn gestart op de begane grondvloer”, vertelt projectleider
Christiaan Eichholtz. “Elke twee weken
en in een bouwtreintje achter de bouwkundig
aannemer hebben wij onze instortvoorzieningen
in de constructievloeren aangebracht, waarna het
beton werd gestort.” Ook de Pluvia hemelwaterafvoeren
in het dak zijn ingestort, vertelt hij, wat tevens
geldt voor de waterleidingen in de betonnen
tussenwanden. “In plaats van het later doorvoeren
van de waterleidingen in sparingen, heeft de aan-
nemer gekozen om de leidingen direct in de wanden
in te storten. Hierdoor hoefden de wanden
achteraf niet meer gestuct te worden. Dit stelde
bijzondere eisen aan onze werkzaamheden, want
de leidingen moesten nu al in de ruwbouwfase
worden meegenomen in de stalen bekisting.”
Slim hemelwatersysteem
De meest afwijkende techniek zit echter in het
parkeerkelderdek, volgens Rijneveld. “Vanuit
de gemeentes wordt steeds vaker geëist dat
hemelwater niet direct wordt geloosd op het
gemeenteriool, maar op het eigen terrein wordt
gebufferd. In dit project wordt het hemelwater
slim gemanaged op het parkeerkelderdek, dankzij
de Optigrün Smart Flow Control. Dit systeem
92 | INSTALLATIEENBOUW.NL

LITTLE C ROTTERDAM
De ondervloerse leidingen van twee (gespiegelde) badkamers
is opgebouwd met retentiekratten en biedt
ruimte voor een waterbuffer van 8 centimeter.
Wanneer meer regen wordt voorspeld dan in
de buffer kan worden opgeslagen, dan zal het
systeem automatisch en in een lage capaciteit
hemelwater afvoeren naar het gemeenteriool.
Hierdoor kan alle nieuwe neerslag efficiënt
worden opgenomen.” Hoogendoorn heeft het
leidingsysteem onder het parkeerkelderdek gemaakt,
waarmee de Smart Flow Control met
het gemeenteriool is verbonden. “Omdat we
niet van piekbuien hoefden uit te gaan, konden
de leidingdiameters een stuk kleiner worden
uitgevoerd. Dankzij de gelijkmatige lozing waren
diameters van 160 mm voldoende.” ❚
Vacatures
Junior tendermanager
Werkvoorbereider/Engineer
Monteur
Voorman
Wil jij werken aan de gaafste projecten in de utiliteitsbouw?
Kom werken bij Hoogendoorn!
Wij zijn specialist in sanitaire installaties
en partner van bouwend Nederland.
Join the family!
Neem contact met ons op
via info@hoogendoornbv.nl
INSTALLATIEENBOUW.NL | 93
Advertentie_Hoogendoorn-voorman.indd 1 31/03/2021 13:48

ROTTERDAM LITTLE C
VOORUITSTREVENDE, ENERGIEZUINIGE LUCHTBEHANDELING:
GELUIDLOOS COMFORT VOOR LITTLE C
In Rotterdam wordt het ene mooie woonproject na het andere gerealiseerd. Eén van de meest bijzondere is Little C op de kop van de Coolhaven.
Hier wordt een nieuw stukje stad ontwikkeld met vijftien industrieel ogende gebouwen, die ieder hun eigen stijl en karakter hebben. In
deze gebouwen worden 315 woningen gerealiseerd in combinatie met collectieve daktuinen, balkons met smeedijzeren hekken, ontmoetingsruimtes,
werkplekken, horeca en winkels. Hoewel de wijk vlakbij het centrum van de wereldstad ligt, is het er rustig wonen met een groen
stadspark op een steenworp afstand. Overal voel je je verbonden met buiten.
Tekst en beeld FläktGroup
De gebouwen binnen Little C hebben elk een
eigen stijl, maar één ding hebben ze gemeen:
het buitenleven en duurzaamheid staan er centraal.
Om de overgang tussen binnen en buiten
nog soepeler te laten verlopen, zijn de woningen
voorzien van een hoog comfort en energiezuinig
luchtbehandelingssysteem. Dankzij de luchtbehandelingskasten
en warmteterugwinning van
FläktGroup, zijn alle gebouwen gegarandeerd
van een perfect binnenklimaat. FläktGroup is
‘Warmtewielen met een hoog rendement
halen 80 tot 85% warmte terug
uit het gebouw’
dé partner op het gebied van vooruitstrevende,
energiezuinige luchtbehandeling- en precisieoplossingen.
“Er werden strenge eisen gesteld aan
de installatietechniek. Er moet veel warmte teruggewonnen
worden en de voorzieningen moeten
energiezuinig zijn. In totaal hebben we dertien
94 | INSTALLATIEENBOUW.NL

LITTLE C ROTTERDAM
Dankzij de luchtbehandelingskasten en warmteterugwinning van FläktGroup, zijn alle gebouwen gegarandeerd van een perfect binnenklimaat.
WTW-units geleverd die zorgen voor de luchtbehandeling,
koeling en verwarming”, vertelt
accountmanager Maarten van Dalen. Dankzij
deze units wordt een enorme hoeveelheid energie
bespaard, legt hij uit: “Warmtewielen met
een hoog rendement halen 80 tot 85% warmte
terug uit het gebouw. Je hoeft dus nog maar
voor een klein deel energie op te wekken voor de
koeling en verwarming.”
Geluidloos
Little C is een nieuw stukje Rotterdam dat bekend
staat om zijn groene karakter en dat rust
uitstraalt in een drukke wereldstad. Bewoners
komen hier samen op hun gezamenlijke dakterras,
waar ze in rust genieten van het uitzicht
over de wijk. Het is dus niet vreemd dat het
geluidsniveau erg belangrijk is. FläktGroup
heeft speciale ventilatoren toegepast in combinatie
met demping. Van Dalen: “Dankzij de
innovatieve en slimme regeling van FläktGroup
kan iedere ruimte worden aangepast aan de
persoonlijke voorkeuren van de gebruiker. De
installaties zijn slim en werken standalone. Ze
zijn echt een assistent van de gebruiker. De systemen
werken automatisch en bewoners hebben
er geen omkijken naar.”
Flexibiliteit
Een uitdaging binnen het project is dat geen enkele
ruimte hetzelfde is. “Per ruimte hebben we
gekeken welke luchtbehandelingsunit het meest
geschikt is; iedere unit is aangepast aan de beschikbare
opstelplaats. Er staan zowel units op het
dak als in de technische ruimten. Dit is gedaan in
nauwe samenspraak met Terberg Totaal Installaties.
Van Dalen “Gezamenlijk hebben we de units
ingeregeld en ervoor gezorgd dat er voor iedere
ruimte een perfect binnenklimaat gerealiseerd is.”
Over de samenwerking met Terberg is Van Dalen
erg te spreken. “De installateur heeft alles tot
in de puntjes gepland en uitgewerkt, waardoor
alles soepel is verlopen. Het is een uitdagend
project dat we door een zeer nauwe samenwerking
tot een goed einde hebben gebracht. We
zijn enorm trots dat we aan zo’n energiezuinig en
vooruitstrevend project hebben meegewerkt.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 95

ROTTERDAM LITTLE C
HOOGWAARDIGE DEURCOMMUNICATIESYSTEMEN VOOR LITTLE C, ROTTERDAM:
PLUG & PLAY, FUTUREPROOF,
KRACHTIG EN FLEXIBEL
Met stoere bakstenen gevels, grote raampartijen en expressieve stalen hekwerken ademt woon-/werkgebied Little C de sfeer van de New
Yorkse wijk Greenwich Village. Veel groen, diverse pleintjes, kleinschalige horeca én het nieuwe Coolhavenpark geven het project een intiem
stads karakter, terwijl onbehandelde betonwanden en zichtinstallaties voor een ‘rauw randje’ zorgen. In totaal omvat Little C vijftien gebouwen
met lofts en appartementen, kantoren, werkplekken, horeca en ateliers. In opdracht van partners Terberg Totaal Installaties en Van den Pol
Elektrotechniek heeft Vercoma de deurcommunicatiesystemen van diverse van deze gebouwen geadviseerd, geleverd en geconfigureerd. In
het project is gekozen voor iPlusBUS van Beoview, een innovatief IP-deurcommunicatiesysteem met alle voordelen van IP-techniek, gecombineerd
met de bekende simpele bus-infrastructuur.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Terberg Totaal Installaties en Vercoma
Voor project Little C zochten Terberg Totaal Installaties en Van den Pol Elektrotechniek onder meer naar een eenvoudig te monteren, flexibel en futureproof
deurcommunicatiesysteem. (Beeld: Terberg Totaal Installaties)
96 | INSTALLATIEENBOUW.NL

LITTLE C ROTTERDAM
‘Het systeem
is zowel voor
bezoekers
als voor de
bewoners zelf
zeer eenvoudig
in gebruik’
Zowel de code-scroll panelen als touchscreen monitoren sluiten perfect aan bij de New York stijl van dit project.
Vercoma Communicatie Systemen is gespecialiseerd
in innovatieve deurcommunicatie- en toegangscontroleoplossingen.
“Als adviserend en
begeleidend partner van de installateur zijn wij
een belangrijke schakel in gestapelde woningbouwprojecten,
waarvan Little C een uitstekend
voorbeeld is”, aldus Key Accountmanager David
Klijnsma. “Met het deurcommunicatiesysteem
iPlusBUS van Beoview bieden wij een plug &
play, futureproof, zéér krachtig en flexibel deurcommunicatiesysteem,
dat onbeperkte afstanden
kan overbruggen en een onbeperkte aansluitcapaciteit
heeft. Zoals gezegd biedt iPlusBUS alle
voordelen van full-IP-techniek, in combinatie met
de bekende simpele bus-infrastructuur. Daarnaast
bieden wij maar liefst 5 jaar garantie op het systeem!
iPlusBUS is prijstechnisch zeer concurrerend
tegenover traditionele systemen.”
Strak en compact design
Voor project Little C zochten Terberg Totaal Installaties
en Van den Pol Elektrotechniek onder
meer naar een eenvoudig te monteren, flexibel en
futureproof deurcommunicatiesysteem. De serie
iPlusBUS speelt hier optimaal op in. De systemen
bij Little C omvatten RVS code-scroll panelen bij
de hoofdentrees en 7 inch Beoview touchscreen
monitoren in de woningen. “Alle iPlusBUS units
worden eenvoudig met een UTP-Cat5-kabel in
bus-topologie en zonder server met elkaar verbonden”,
benadrukt Klijnsma. “Het systeem is zowel
voor bezoekers als voor de bewoners zelf zeer een-
Kenmerkend is het strakke en compacte design.
voudig in gebruik. Kenmerkend is ook het strakke
en compacte design. Zowel de code-scroll panelen
als touchscreen monitoren sluiten perfect aan bij
de New York stijl van dit project.”
Tijdige leveringen, soepele montage
Inmiddels zijn alle deurcommunicatiesystemen
geleverd. Klijnsma kijkt terug op een prettig project,
waarin veelvuldig en goed gecommuniceerd
is met alle betrokken partijen. “Dit heeft zich vertaald
in tijdige leveringen en een zeer soepele
installatie en inbedrijfstelling.” Terberg Totaal Installaties
en Van den Pol Elektrotechniek stonden
in voor de montage waarbij zij, indien nodig, door
Vercoma werden ondersteund. Zo werd een optimale
opleverkwaliteit gewaarborgd. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 97

EXCELLENCE IN SOLUTIONS
ATpicco Schoolventilatie Unit
HET BESTE JONGETJE
VAN DE KLAS!
• Zijdelingse bediening beide F5 filtersecties
• Speciale change-over batterij
• Geen centrale koeling en/of verwarming benodigd
• Zeer compacte units
• Lichtgewicht voor gemakkelijke ophanging
• Rendement WTW >90%
• Toepasbaar in nieuw- en verbouw
• Fluisterstil
• Lage onderhoudskosten door simpel maar sterk design
• Regeling op basis van CO 2 en Temperatuur
• Aan te sluiten op warmtepomp of bestaand systeem
Een fris en gezond binnenklimaat is de beste start voor
een goede leeromgeving. De FläktGroup ATpicco schoolventilatie
unit is een flexibele luchtbehandelingsunit welke
ingebouwd wordt in het verlaagde plafond. Door zijn
compacte bouw, eenvoudige installatie, lage onderhoudskosten
en zeer laag geluidsniveau is de ATpicco de optimale
keuze voor onderwijsinstellingen en Frisse Scholen.
» Is uw interesse gewekt, neem dan contact met ons op:
Telefoonnummer: 010-2350606 – www.flaktgroup.nl

Naadloos
geïntegreerd.
De complete range sensoren van Belimo
Met een compleet assortiment aan sensoren is Belimo uw leverancier voor alle HVAC-veldapparatuur.
De sensoren voor het meten van temperatuur, vochtigheid, luchtkwaliteit (CO2) en druk zijn ontworpen voor
een gegarandeerde naadloze compatibiliteit met alle relevante gebouwautomatiseringssystemen.
Meer voordelen zijn:
– Eenvoudige installatie dankzij een schroefloos klik-deksel en afneembare bevestigingsplaat
– Conformiteit met NEMA 4X / IP65 en UL voor veeleisende buiten- en industriële toepassingen
– Eenvoudige inbedrijfstelling en parametrering via BACnet- en Modbus-communicatie
– Tijd- en kostenbesparing door aansluiting zonder gereedschap en bescherming van de elektronica tegen
aansluitfouten.
– 5 jaar garantie en hoge kwaliteit gecombineerd met eersteklas service en support
– Ruimtesensoren: Eenvoudig parametreerbaar en diagnose van actieve sensoren via NFC.
Belimo. Goed geregeld.
BELIMO Servomotoren B.V., Riezebosweg 5, NL-8171 MG Vaassen
Tel. +31 (0)578 576836, Fax +31 (0)578 576915, info@belimo.nl, www.belimo.nl

KLIMAAT VERZORGD DOOR ‘ROLLS ROYCE ONDER DE INSTALLATIES’
KLIMAATSYSTEMEN PRESTEREN OPTIMAAL
IN NIEUWE KANTOOR PERFECTKEUR
Bij de keuze voor een nieuw kantoor streefde bouwtechnisch inspectiebedrijf Perfectkeur naar perfectie. Deze ambitieuze opdracht leidde tot
een stilistisch en duurzaam gebouw, met veel op maat gemaakte onderdelen. Om het hoge niveau van de opdrachtgever te halen, koos installateur
DWT Groep voor de klimaatinstallaties van Mitsubishi Electric.
Tekst Tim van Dorsten | Beeld Alklima
Het nieuwe kantoor van Perfectkeur.
‘Gaandeweg het traject hebben we samen
met alle betrokken partijen de droom van de
opdrachtgever laten uitkomen’
Dimmen Breen was als projectleider bij DWT
Groep intensief betrokken bij de realisatie van
het nieuwe kantoorgebouw. “In samenspraak met
Perfectkeur hebben wij gekozen voor de plaatsing
van de Ecodan warmtepomp SHW230 en een City
Multi VRF-systeem met een vermogen van 45 kW.
De warmtepomp wekt de warmte op, die via de
vloerverwarming voor een stabiele temperatuur
in de ruimtes zorgt. In de winter en in de koude
periodes van de herfst en lente zorgt de vloerverwarming
voor een stabiele ‘basistemperatuur’. In
de zomer staat de vloerverwarming uit. Het VRFsysteem
verwarmt of koelt een ruimte afhankelijk
van de piekvraag. Vloerverwarming is namelijk
niet geschikt om een ruimte in een korte tijd op te
warmen of te koelen.”
Het VRF-systeem heeft meerdere voordelen, licht
hij toe. “Het systeem kan alle ruimtes onafhankelijk
van elkaar verwarmen of koelen. Het is dus mogelijk
om de ruimtes aan de zonkant van het gebouw
100 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Van links naar rechts: Martijn Been (accountmanager bij Alklima), Gerrit van der Heide (directeur/eigenaar van Perfectkeur)
en Tanja Krol-Marschalk (managementassistente bij Perfectkeur).
te koelen en de ruimtes waar de zon niet naar
binnen schijnt te verwarmen. Dit type installatie
maakt gebruik van energie-uitwisseling tussen de
verschillende units. Wanneer een unit een ruimte
verwarmt, kan het systeem met de koude die uit
deze te verwarmen ruimte wordt onttrokken een andere
ruimte koelen. Dit maakt dat dit VRF-systeem
met een zeer hoog rendement functioneert.”
Gasloos
Volgens Alklima-accountmanager Martijn Been zijn
de hoge rendementen van de warmtepomp en het
VRF-systeem niet het enige voordeel. “Door de keuze
voor deze systemen is het kantoorpand volledig
gasloos. De opdrachtgever wilde graag een duurzame
klimaatregeling en met deze installaties is
dat gelukt. Naast het kantoorgebouw staat een woning
die ook met de warmtepomp van Mitsubishi
Electric wordt verwarmd. Met ook een veldschuur
dat op hetzelfde terrein staat, en die momenteel
uitgerust wordt met eenzelfde warmtepomp voor
de klimaatbeheersing, is dit project wel een goed
voorbeeld van wat we met onze duurzame klimaatsystemen
kunnen betekenen voor bedrijven.”
Tanja Krol-Marschalk, managementassistente bij
Perfectkeur, is enorm te spreken over het resultaat.
“De luchtkwaliteit is fantastisch. In ons vorige gebouw
was het binnenklimaat minder goed en het
verschil met dit kantoorgebouw merk je echt. In
de zomermaanden was de lucht binnen lekker fris,
terwijl het buiten erg warm was. Tijdens de winter
zorgen de installaties dat het binnen comfortabel
warm is.”
De buitenunit van het City Multi VRF-systeem.
Rolls Royce
Breen kijkt met een positief gevoel terug op de
samenwerking met Perfectkeur bij de bouw van
het kantoorpand. “Het was geen gemakkelijk traject
met de ambitieuze doelstellingen van de opdrachtgever,
maar gaandeweg het traject hebben
we samen met alle betrokken partijen de droom
van Perfectkeur laten uitkomen. We zijn uiteindelijk
echt vrienden geworden. Bij oplevering hebben
we een zonnewijzer cadeau gedaan met in
het Latijn het opschrift ‘Nil Volentibus Arduum’
(Voor hen die willen, is alles mogelijk). Dat staat
symbool voor het hele project.” Ook Krol-Marschalk
is blij met de samenwerking tussen Perfectkeur
en DWT Groep. “DWT Groep dacht constant
met ons mee, ook als er uitdagingen waren op
gebieden waarvoor zij niet verantwoordelijk was.
Uiteindelijk is er een heuse kantoorvilla ontstaan
met een goed klimaat, dat wordt verzorgd door de
‘Rolls Royce onder de installaties’.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 101

INNOVATIEVE KABELDOOS:
EENVOUDIG INSTALLEREN
MET GEÏNTEGREERD M25
SCHROEFDRAAD
Soms maakt een kleine aanpassing een wereld van verschil. Zo ontwikkelde Attema de kabeldoos AK1-M25 IP65, met een geïntegreerd M25
schroefdraad. Die was er namelijk nog niet in de markt. Installateurs installeren hierdoor nu ook makkelijk én snel dikkere kabels en kabels
in hogere brandklassen.
Tekst en beeld Attema
102 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Andere brandclassificatienormen
“In de nieuwe CPR zijn de eisen met betrekking
tot het brandgedrag van kabels en elektrische
leidingen aangescherpt”, vertelt Davy Krijnen,
productmanager bij Attema. “Afhankelijk van de
brandklasse variëren de mantels om de aders en
de kabel hierdoor soms sterk in dikte. Over het
algemeen geldt: hoe hoger de eisen aan de kabel,
hoe dikker en stugger deze is. Maar ook: hoe
lastiger deze te verwerken is. Daarom ontwikkelde
Attema een kabeldoos waarin heel eenvoudig kabels
van hogere brandklassen te installeren zijn:
de AK1-M25 IP65.”
Voor vrijwel alle kabels
“Door het geïntegreerde M25 schroefdraad is het
nu mogelijk om vrijwel alle gangbare installatiekabels
te verwerken in de vertrouwde AK1-doos”,
aldus Krijnen. “Het grote klembereik van de drie
bijgeleverde M25 AGRO Syntec wartels is geschikt
voor alle 4- en 5-aderige kabels, evenals kabels
met 4 mm² aderdoorsnede, bijna alle kabels in de
brandklassen Dca t/m B2ca én gearmeerde kabels.
En contramoeren, die zijn voortaan overbodig!”
Eenvoudig installeren
De kabeldoos installeren is eenvoudig. Door de
bijgeleverde wartels in de doos te draaien, worden
de poorten verwijderd. Het grote klembereik van
die wartels (Ø 10 tot 17mm) is geschikt voor dikkere
kabels en de compacte doos geeft toch veel lasruimte.
Het symmetrische deksel is in alle standen
te plaatsen en geeft met het klikgeluid hoorbare
zekerheid dat het goed is bevestigd. Krijnen: “De
AK1-M25 IP65 is dus solide, snel én waterdicht.
Samen met de vertrouwde AK1-M20 IP65 biedt
deze kabeldoos een oplossing voor elke situatie.
Dat is installeren volgens Attema.” ❚
INSTALLATIE VOLGENS ATTEMA
De nieuwe AK1-M25 IP65:
Makkelijk installeren met geïntegreerd schroefdraad.
Geïntegreerd M25 schroefdraad
Snelle en eenvoudige installatie
van dikkere kabels
M25 wartels met
groot klembereik
IP65
Scan de QR-code
voor meer informatie
M25
Meer info? Kijk op www.attema.com
Vernieuwende ideeën voor ’n veranderende wereld.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 103

CANALIT AIRCOKANALEN
EN HULPSTUKKEN NU
OOK IN ANTRACIET GRIJS
(RAL 7016)
ANTRACIET GRIJZE AIRCOKANALEN
4 Kabels onopvallend en stijlvol wegwerken
4 Minder gevoelig voor UV verkleuring in
vergelijking met zwarte buitengoten
4 Tot montage schoon en onbeschadigd
4 Deksel beschermd met afdekfolie
4 Voor een strak en modern effect
AIRCOKANALEN ART NR.
2 meter: 65 x 50 mm 940252
2 meter: 90 x 65 mm 940266
BIJPASSENDE HULPSTUKKEN
Canalit heeft een breed assortiment aan aircokanalen en bijpassende
hulpstukken voor een strakke afwerking van koelleidingen,
condenswaterafvoeren, voedingskabels en koelinstallaties. Door de kanalen
en hulpstukken met stevige Canalit beschermfolie te verpakken, blijven onze
producten tot montage schoon en onbeschadigd.
Meer weten: canalit.nl

SPIROTECH
INTRODUCEERT
SPIROPRESS
Op zoek naar een oplossing die zorgt voor
het juiste drukbehoud in je installatiesysteem?
Maak kennis met het nieuwe SpiroPress
assortiment. SpiroPress zorgt voor het
automatisch bewaken en controleren
van de druk in je installatiesysteem.
●
●
●
●
●
●
De juiste druk in de gehele installatie
Minimale behoefte aan chemische waterbehandeling
Lagere operationele kosten
Luchtniveaus beperkt tot absoluut minimum
Maximale effi ciency van alle installatiecomponenten
Minder storingen en stilstand
ONZE
OPLOSSINGEN
Het SpiroPress assortiment bestaat uit verschillende
oplossingen, van de eenvoudigste opstelling tot
de meest uitgebreide, complexe systemen.
SpiroPress
PicoControl
SpiroPress
MultiControl Kompact
SpiroPress
Multicontrol Cool
SpiroPress
MultiControl Modular
SpiroPress
Membraanexpansievaten
SpiroPress
TopControl
Zit jouw oplossing er niet tussen? We maken graag een op maat gemaakt plan voor jouw systeem.
Ga voor meer informatie naar www.spirotech.com.
Maximising Performance for You

DE NIEUWSTE GENERATIE
LUCHTBEHANDELINGSUNITS
Maar liefst 135 adviseurs en installateurs namen begin maart deel aan het #how2 expert webinar van Systemair, waarin zij aan de hand van
een demo-unit konden kennismaken met de nieuwste generatie luchtbehandelingsunits: Geniox. Het webinar werd live uitgezonden vanuit de
Systemair fabriek in Waalwijk. Centraal stonden de unieke eigenschappen van Geniox, zoals een eenvoudige installatie, uitstekende thermische
en akoestische prestaties en zeer lage levenscycluskosten.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Systemair
Michael Willemse, Sales Director Nederland, startte
het webinar met een korte introductie. Vervolgens
lichtte R&D-Manager Andy Bijmans de belangrijkste
technische eigenschappen van Geniox toe.
“Bij de ontwikkeling zijn alle 23 R&D-teams van
Systemair betrokken”, vertelt hij. “Gezamenlijk hebben
we klant- en fabriekseisen vertaald naar één
platform, één techniek en één selectiesoftware.
Maar ook naar één generatie luchtbehandelingsunits,
die aan zeer hoge Eurovent-klassen voldoet.
Dankzij de montage van een 60 mm dik paneel
met steenwol isolatie beschikt Geniox bijvoorbeeld
over een uitstekende thermische isolatieklasse (T2).
Bijzonder is bovendien de koudebrugweerstand
(TB2), die wordt bereikt door de binnen- en buitenpanelen
van de panelen en deuren thermisch
te ontkoppelen. Ook zijn de deuren even dik uitgevoerd
als de panelen. Hierdoor presteren zij niet
alleen thermisch, maar ook akoestisch gelijk aan
de rest van de omkasting. Een stevig en onderling
verkoppeld frame resulteert in doorbuigingsklasse
D1. De grotere panelen zijn intern versterkt met een
polyester profiel, waardoor doorbuiging en thermische
verliezen niet aan de orde zijn.”
functies zich waar bevinden. “Ook zijn nummers
toegevoegd op de sectie-einden, die aangeven
in welke volgorde de secties op locatie geplaatst
moeten worden”, aldus Bijmans. “Ditzelfde geldt
voor de kanaaleinden. Het koppelen van de unitsecties
gebeurt eenvoudig middels klemprofielen.”
Een extra label geeft informatie over de CE-markering,
het aantal en type filters, de aansluitspanning
en de afzekerwaarde.
Eigen besturingssysteem
Bijmans besluit zijn presentatie met het Systemair
Access besturingssysteem. Speciaal voor Geniox
heeft Systemair namelijk een eigen regeling
en regelaar ontwikkeld, die in de unit zijn geïn-
tegreerd. De regelaar is te benaderen en aan te
sturen via BACnet, Modbus en/of een HTMLwebserver.
Lokaal beheer is mogelijk via het NaviPad-bedieningspaneel.
Ook kunnen eenvoudig
sensoren aan het systeem worden gekoppeld.
Slimme selectiesoftware
Accountmanager Marcel in ‘t Veld leidde de
adviseurs en installateurs door de slimme selectiesoftware,
waarmee eenvoudig en snel unitafmetingen,
toevoer- en retourtemperaturen en
drukken kunnen worden ingevoerd. Ook kunnen
accessoires zoals een verwarmings-/koelbatterij,
platenwarmtewisselaar of toevoer-/afvoerunit
worden toegevoegd, op basis waarvan de soft-
Hoogwaardige afdichtingen zorgen voor luchtdichtheidsklasse
L1, aldus Bijmans. “Aan de buitenzijde
van de units is bovendien een extra afdichting
toegevoegd, die is mee-geëxtrudeerd op
het kunststof profiel en stofophoping tussen de
panelen en stijlen voorkomt.” Ook belicht hij de
Filter Bypass Lekkage (F9). “Want ook hier zijn de
afdichtingen geëxtrudeerd op het profiel, waardoor
de afdichting meewerkt in de luchtrichting
van de unit. Dit zorgt voor een betere afdichting
bij hogere drukken. Een uitkomst, omdat je bij
betere filterklassen hogere drukvallen en dus een
betere afdichting hebt.”
Visuele vormgeving
Een volgend punt gaat over de visuele vormgeving
van Geniox. Grote pictogrammen illustreren welke
Het webinar werd live uitgezonden vanuit de Systemair fabriek in Waalwijk.
106 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Centraal stonden de unieke eigenschappen van Geniox, zoals een eenvoudige installatie, uitstekende thermische en akoestische prestaties en zeer lage levenscycluskosten.
ware een basisunit samenstelt. Deze unit kan
vervolgens worden uitgebreid met extra opties
zoals een elektrische batterij, andere filters en/
of geïntegreerde dempers. Daarnaast kan het gewenste
aantal secties worden aangeklikt, waarna
de software controleert of het ontwerp aan de ErPeisen
voldoet. Bovendien komen met één druk op
de knop alle technische informatie, AutoCAD- en
3D-tekeningen beschikbaar.
Hygiëne-uitvoeringen
Accountmanager Sjef Verboven stond stil bij de
hygiëne-uitvoeringen van Geniox. In het selectieprogramma
kunnen namelijk ook Eurovent hygiëneklassen
worden aangevinkt. Belangrijk in dit
‘Gezamenlijk hebben we klant- en
fabriekseisen vertaald naar één platform, één
techniek en één selectiesoftware. Maar ook
naar één generatie luchtbehandelingsunits,
die aan zeer hoge Eurovent-klassen voldoet’
kader is de toegankelijkheid van de luchtbehandelingsunit,
vertelt hij. “Immers: hoe meer deuren,
hoe beter de unit geïnspecteerd en gereinigd kan
worden.” De (gesloten celstructuur) afdichting
van de deuren is zorgvuldig chemisch verbonden
en een ultravlakke bodem zorgt dat er geen vuil
kan achterblijven in naden en kieren. Ook zijn
optionele kijk-/inspectievensters mogelijk. “Onder
andere deze punten hebben geleid tot een Eurovent
niveau 2 beoordeling.”
Omkeerbare
lucht/lucht-warmtepomp
Optioneel kan Geniox worden uitgerust met een geïntegreerde,
omkeerbare lucht/lucht-warmtepomp,
waarmee perfect aan de all-electric-ambities van
veel relaties wordt voldaan. “De units met geïntegreerde
warmtepomp worden altijd uitgevoerd met
een warmtewiel en sorptierotor, zodat in winter- en
zomerbedrijf vocht kan worden teruggewonnen”,
aldus Verboven. “De ontdooicyclus kan getemperd
worden door een elektrische heater voor het warmtewiel
in de luchttoevoer te plaatsen. Hierdoor kan
de unit altijd de juiste inblaastemperatuur leveren.
Ook is het mogelijk om de elektrische heater voor
het buitenluchtfilter plaatsen. Zo blijven de buitenluchtfilters
altijd droog, wat resulteer in lage luchtweerstanden.
Bovendien wordt vervuiling vanuit de
filters in de unit voorkomen.” Het koudemiddel van
de warmtepomp is R-410A. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 107

Geniox units zijn
#HygienicByDesign
Systemair is de eerste grote fabrikant ter wereld die een Eurovent Certified Performance-optie aanbiedt
voor “Hygienic Air Handling Units” (HAHU) voor alle Geniox-units.
#HygienicByDesign betekent voor u standaard brede deuren voor optimale toegang en inspectie,
standaard gladde vloeren en wanden voor eenvoudige reiniging en standaard alle kunststoffen in de
luchtbehandelingsunit conform de hoogste ISO846-eisen ter voorkoming van bacteriële groei.
U hoeft er niet eens om te vragen, hygiëne is bij ons standaard!
www.systemair.nl

TECHNISCHE GROOTHANDEL MET
EEN MARKTBREED SUCCES
Wasco mag je gerust een begrip noemen voor iedereen die in de installatiebranche werkt. Het bedrijf beschikt als technische groothandel
over 34 vestigingen, waar 500 uitstekend onderlegde medewerkers de Nederlandse markt van groot tot klein bedienen. Bijvoorbeeld met
zo’n 500.000 verschillende producten op het gebied van verwarming, sanitair, onderdelen, airconditioning en ventilatie. Daarnaast beschikt
Wasco over een eigen opleidingsinstituut (WasCollege), waar medewerkers van installatiebedrijven én zzp’ers zich de nieuwste ontwikkelingen
binnen hun vakgebied eigen kunnen maken en zelfs certificeringen kunnen behalen.
Tekst en beeld Therminon
Wasco mag je gerust een begrip noemen voor iedereen die in de installatiebranche werkt.
Ondanks de sterk toegenomen omvang van Wasco
is de manier waarop de groothandel in de markt
staat, niet veranderd. “We ademen nog steeds de
sfeer uit van een familiebedrijf”, stelt Eric van den
Berg met gepaste trots. “Elk van onze 34 vestigingen
doet lokaal zijn business en kent zijn klanten
goed; dat geeft met name de installateur een vertrouwd
gevoel. Onze vestigingen vormen als het
ware een clubhuis voor de installateur, waar de
heerlijke bonenkoffie altijd voor ze klaar staat.”
Zelf trad Eric van den Berg eind 2006 in dienst bij
Wasco. “Ik heb in de loop der jaren verschillende
functies bekleed, variërend van productmanager
cv en een functie op inkoop overall tot en met mijn
huidige taak van productmanager Duurzaam.
110 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Ondanks het feit dat Wasco een private label heeft van zowel de stalen als composiet verdeler, is recent besloten om Therminon composiet verdelers in het assortiment
op te nemen.
Onze productgroep Duurzaam is zeer belangrijk
geworden de afgelopen jaren. De energietransitie
heeft daar natuurlijk alles mee te maken.”
Therminon composiet verdelers
Eén van de leveranciers waarmee Wasco al jaren
zaken doet, is het in Bladel gevestigde Therminon,
systeemfabrikant van onder andere innovatieve,
duurzame en betrouwbare kunststof vloerverwarmingverdelers.
“Een uitmuntend product en zeer
gewild in de installatiebranche”, weet Van den
Berg uit ervaring. “Al bijna twintig jaar verkopen
we Therminon verdelers onder het private label
Comfort Line aan installateurs. Echter zien we de
markt steeds sterker vragen om composiet verdelers
van het Therminon merk. Therminon wil op
zijn beurt dichter bij de installateur staan voor on-
der andere support en kennisoverdracht. Ondanks
het feit dat Wasco een private label heeft van
zowel de stalen als composiet verdeler, is recent
besloten om Therminon composiet verdelers in
het assortiment op te nemen. Hier ligt ons inziens
duidelijk de toekomst, met het oog op lage temperatuur
systemen en koeling.”
Landelijk uit voorraad geleverd
Ook Dennis Dirks, directeur van Therminon, is
enthousiast: “Wij zijn zeer gelukkig met het feit
dat Wasco de composiet verdelers van Therminon
sinds kort landelijk uit voorraad levert. Dat is
voor iedereen goed nieuws: voor de installateurs
in de eerste plaats, maar zeker ook voor Wasco
en Therminon. Wij stellen vast dat Wasco
veel vertrouwen heeft in Therminon en in de
‘Alles begint
en eindigt met
vertrouwen’
investeringen die ons bedrijf doet in een nóg hogere
kwaliteit van onze producten. Zo investeren we fors
om de significante voordelen van de composiet
verdelers door onafhankelijke partijen te laten
toetsen.” Van den Berg: “De composiet verdelers
van Therminon zijn in alle opzichten top. Wij doen
dan ook graag zaken met Therminon, dat net als
wij een onderneming is die doet wat ze belooft.
Want alles begint en eindigt met vertrouwen.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 111

THEMA SOFTWARE
CREËER MAXIMALE GRIP OP UW
SERVICE- & ONDERHOUDSPROCESSEN:
SNEL, EFFICIËNT EN
VOLLEDIG DIGITAAL
Op zoek naar ondersteuning voor preventief en correctief
onderhoud? De module Service & Onderhoud binnen 4PS
Construct garandeert een eenvoudige voortgangsbewaking
en aansturing voor uw binnendienst. Krijg volledige controle
over uw processen en communiceer real-time met uw
buitendienst, klanten, onderaannemers én ketenpartners, in
diverse duidelijke digitale omgevingen. Zo houdt u uw informatiestromen
overzichtelijk, worden onnodige fouten en
verwarring voorkomen én werkt u nog efficiënter en prettiger
samen.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld 4PS
112 | INSTALLATIEENBOUW.NL

SOFTWARE THEMA
“Digitalisering van het service- & onderhoudsproces
draagt bij aan een betere workflow, meer efficiëntie
en een hoger rendement”, aldus Tom Versluis,
Business consultant bij 4PS. “Veel bedrijven,
ook in de installatietechniek, hebben te maken
met flinke papierstromen. Binnendiensten moeten
dagelijks verschillende afdelingen af om klantgegevens,
contract- en prijsafspraken, planningen en
andere service- & onderhoudszaken te verzamelen.
Dit kost tijd én zorgt voor ruis en faalkosten.
In ons softwareprogramma staat alle informatie
daarom overzichtelijk op één plek.”
‘Een portaal, planning en app maken
eenvoudige communicatie én samenwerking
tussen alle relevante partijen mogelijk’
Tom Versluis, Business consultant bij 4PS.
Eén integrale oplossing
“Klanten hebben bij 4PS keuze uit een lokaal geïnstalleerd
en modulair (on-premise) platform
of een cloudoplossing, waarin alle modules
geïntegreerd zijn”, vertelt Salesmanager Floris
Wilod Versprille. “Een portaal, planning en app
maken eenvoudige communicatie én samenwerking
tussen alle relevante partijen mogelijk.”
Versluis: “Centraal voor het serviceproces
staat de service- & onderhoudsmodule van 4PS
Construct, waarin alle informatie wordt gebundeld.
Van contractinformatie tot onderhouds-/
storingsmeldingen en planning. De module is
gekoppeld aan een online 4PS portaal. Vanaf
de smartphone, tablet of pc kunnen opdrachtgevers
eenvoudig op het portaal inloggen en
voor hen relevante informatie inzien. Ook kunnen
hier eventuele onderhouds- en storingsmeldingen
worden aangemaakt. Op een grafisch
planboard wordt de planning voor eigen monteurs,
onderaannemers en materieeldiensten
gecontroleerd en – waar nodig – aangepast.
Het planboard is gekoppeld aan de 4PS Buitendienst
App, waar buitendienstmedewerkers
adres- en contactgegevens, benodigde materialen,
storings- of onderhoudsinformatie kunnen
raadplegen en actuele statussen kunnen delen.
Daarnaast dient deze app als digitale werkbon.
Het portaal kan specifiek worden ingericht voor
klanten, opdrachtgevers, onderaannemers of
andere stakeholders.”
Floris Wilod Versprille, Salesmanager bij 4PS.
“Als het gaat om innovatie, dan richt 4PS haar
pijlen op BIM en IoT”, aldus Wilod Versprille.
“Ook wordt continu data uit de service- & onderhoudsstromen
verzameld, op basis waarvan processen
geoptimaliseerd kunnen worden.”
Innovatieve ERP-software
4PS ontwikkelt, implementeert en onderhoudt
een innovatieve ERP-softwareoplossing voor de
bouw, GWW/infra en installatietechniek, die
alle bedrijfsprocessen en functionaliteiten op
zowel projectniveau als tijdens het service- &
onderhoudsproces ondersteunt. 4PS Construct is
gebaseerd op Microsoft Dynamics 365 Business
Central en biedt oplossingen voor artikel- & voorraadbeheer,
CRM, calculatie, projectmanagement,
facturatie, service & onderhoud en meer. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 113

THEMA SOFTWARE
IN EEN HANDOMDRAAI EEN MAAKBAAR, TRANSPORTEERBAAR EN EFFICIËNT VERWERKBAAR PRODUCT:
PREFAB SETS IN REVIT DANKZIJ BIM CONSULTANCY
Het prefabriceren van leidingwerk, meterkasten en andere installatieonderdelen is niet nieuw, maar wel (kosten)efficiënter dan ooit tevoren.
Onder andere omdat de kloof tussen visueel ontwerp en fysiek project steeds kleiner wordt. “Om er zeker van te zijn dat de prefab elementen
passen, gelden nauwe tolerantiegrenzen”, weten BIM-consultants Stefan Jansen en Laurens Duijm van Trimble. “Actuele en betrouwbare
productgegevens zijn onontbeerlijk, waarin de Trimble MEP-contentbibliotheek perfect voorziet. Bovendien biedt Trimble tal van software- en
hardware-oplossingen én aanvullende diensten om de ontwerpkwaliteit te verhogen, de communicatie te verbeteren, processen te versnellen
én tijd en (faal)kosten te beperken.”​
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Trimble
BIM-consultant Stefan Jansen.
114 | INSTALLATIEENBOUW.NL

SOFTWARE THEMA
Trimble is een beursgenoteerde Amerikaanse ICTleverancier,
met als doel om fysieke en digitale
werelden te verbinden. Met technologieën op het
gebied van positionering, modellering, connectiviteit
en data-analyse ondersteunt ze klanten
om hun productiviteit, kwaliteit, veiligheid én
duurzaamheid te verbeteren. Trimble is actief
in meer dan 150 landen, waaronder Nederland.
Met de overname van Stabiplan in 2018, heeft
ze haar marktaandeel in de Nederlandse Mechanical,
Electrical & Plumbing (MEP) industrie flink
vergroot. Onder andere door de toevoeging van
Stabicad for Autocad, Stabicad LT en natuurlijk
Stabicad for Revit.
BIM-consultant Laurens Duijm.
‘We ondersteunen graag bij de opstart van
een project, maar ook bij procesmatige
zaken. Bijvoorbeeld op het
gebied van prefab’
Van generiek naar (bedrijf)specifiek
“Met Stabicad for Revit bieden wij een krachtig
en compleet softwarepakket voor de MEP-installateur”,
aldus Jansen. “In de Revit template zijn
alle werktuigbouwkundige en elektradisciplines
standaard aanwezig, zodat elke MEP-installateur
ermee kan werken. Echter heeft niet iedereen
alle functionaliteiten ook nodig. Daarom passen
wij de templates op maat aan, van generiek naar
(bedrijf)specifiek. Hierbij wordt niet alleen de ontwerpafdeling
betrokken, maar ook de werkplaats:
welke data is nodig om een prefab ontwerp maakbaar
te maken?” Duijm: “Naast softwareontwikkelaar
en softwareverkoper zijn wij dus ook softwareconsultant.
We ondersteunen graag bij de opstart
van een project, maar ook bij procesmatige zaken.
Bijvoorbeeld op het gebied van prefab. Ook organiseren
we regelmatig trainingen om klanten bekend
én vertrouwd te maken met onze software.
Voorheen deden we dit klassikaal, maar dat is op
dit moment helaas niet mogelijk. Met een uitgebreid
Virtual Instructor Led Training (VILT) programma
zetten we de begeleiding daarom online
voort. Persoonlijk, met individuele opdrachten en
met constante feedback van onze trainers. Daarnaast
bieden we diverse interessante E-learnings.”
Prefab module
Om hun prefab processen te optimaliseren, stappen
steeds meer installateurs én producenten over
van AutoCAD naar Stabicad for Revit, merkt Duijm.
“Niet verwonderlijk, want dankzij de Revit-software
kan veel efficiënter én sneller worden gewerkt. Bovendien
beschik je direct over een volledig BIMmodel.”
Jansen: “Stabicad for Revit is ontwikkeld
om eenvoudig en snel installaties te ontwerpen,
beheren en controleren. In de software is bovendien
een prefab module opgenomen, met handige
tools voor het snel en goed aanmaken van prefab
sets. Naast een handmatige selectie kunnen klanten
gebruikmaken van zogenaamde model lines.
Hierbij wordt een raster over het installatiemodel
geplaatst, met bijvoorbeeld de afmetingen van de
vrachtwagen, op basis waarvan automatisch de
juiste prefab maatvoering wordt bepaald. In de
prefab setbenaming kunnen bijvoorbeeld kavelnummers
of andere (bedrijf)specifieke coderingen
worden toegevoegd. Zo ontstaat tevens een transporteerbare
én efficiënt verwerkbare prefab set.”
Welke views en data zijn wenselijk?
In navolging van de templates wordt ook de layout
van de prefab-/werktekeningen op maat door
de Trimble-consultants aangepast. Welke views
zijn wenselijk? Is het vooraanzicht van de prefab
set voldoende, of wenst men ook een zijaanzicht,
bovenaanzicht en/of 3D-aanzicht? Inclusief of
exclusief parameters, automatisch gegenereerde
materiaallijsten en annotaties? “Door hier in de
voorfase over na te denken, kunnen in één keer
de prefab tekeningen van grote aantallen sets
gegenereerd worden”, aldus Duijm. “Van concept
tot installatie biedt Stabicad voor Revit geïntegreerde
berekeningen, OpenDATA BIM-content
en uitgebreide productiviteitstools die de modelleur
ondersteunen bij het snel produceren van
het hoogste detailniveau in het 3D-ontwerp.”
Op dit moment is Duijm onder andere betrokken
bij de procesoptimalisatie van Post Luchtkanalen
in Rosmalen. De producent van luchtkanalen
en appendages krijgt vaak installatieontwerpen
aangeleverd, die in eigen beheer worden omgezet
naar maakbare prefab producten. Voorheen
gebeurde dit in AutoCAD, maar nu steeds
meer klanten overstappen naar Revit gaat Post
Luchtkanalen hier graag in mee. “Dankzij de
uitgebreide functionaliteiten van Stabicad for
Revit kunnen alle prefab ontwerpen – ook vanuit
Stabicad for Autocad – voortaan eenvoudig in
Revit worden uitgewerkt. Bovendien kan direct
de juiste output voor de werkplaats gegenereerd
worden”, vertelt hij. “Op dit moment worden hiervoor
de template en een eigen maatbibliotheek
ingericht. Daarnaast wordt het complete werkproces
gedocumenteerd en zichtbaar gemaakt
in handige instructievideo’s, zodat ook toekomstige
medewerkers snel vertrouwd raken met de
nieuwe processen.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 115

Beheer uw BIM projecten digitaal
Met Stabicad ontwerpt, berekent en beheert u BIM projecten. Is de
content op orde? Trimble Connect maakt het mogelijk om vanaf elke
locatie en op elk moment relevante en actuele projectgegevens te
analyseren, beheren en te delen. Zo wordt een betere besluitvorming
mogelijk en neemt de productiviteit in alle projectfasen toe.
Ontdek wat u kunt doen met Trimble Connect!
mep.trimble.com/nl/products/trimble-connect
Trimble Connect

BRENG BUITEN BINNEN
WIST JE DAT...
je 90% van de
tijd binnen 4 muren
doorbrengt?
We inspire at www.duco.eu

BRENG BUITEN
BINNEN
We brengen zo’n 90% van onze tijd binnenshuis door. Iedereen zou
dus thuis, op het werk of op school moeten kunnen genieten van
de voordelen van verse buitenlucht. Natuurlijke ventilatie zorgt
ervoor dat frisse buitenlucht via de gevel naar binnen komt, want
de kortste weg is de meest gezonde: breng buiten binnen.
Tekst en beeld DUCO
118 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Het is belangrijk dat we allemaal nadenken hoe
we ons indoor leven kunnen verbeteren. Of je
nu particulier, architect of installateur bent, we
dragen allemaal een verantwoordelijkheid om
een gezond binnenklimaat te creëren. Het afgelopen
jaar bleek het belang van goed geventileerde
ruimtes cruciaal in de strijd tegen het
coronavirus. Zeker nu we met z’n allen meer tijd
binnen doorbrengen.
Gezond ventileren met systeem C of D
Hoe kan verluchting het best aangepakt worden?
“Wat telt, is verse lucht rechtstreeks van
buiten naar binnen brengen want daarmee
verdun je de concentratie van vervuilde stoffen.
De verse lucht die voortkomt uit een ventilatiesysteem
C wordt vaak beter onthaald door
het menselijk lichaam. Hoe dat komt, is puur
psychologisch”, weet Davy Sallaerts, Product
Manager bij DUCO. “Frisse lucht die via kanalen
de leefruimtes bereikt, kan anders ervaren
worden dan lucht die via de raamroosters binnenkomt.
Frisse lucht via roosters is compacter.
Daardoor bevat de lucht meer eenheden zuurstof
en reageert het menselijk lichaam beter op
frisse dan op voorverwarmde lucht zoals bij een
systeem D. De kwaliteit van de aanvoerlucht bij
balansventilatie (systeem D) is echter minstens
gelijkwaardig. Belangrijk is dat er continu geventileerd
wordt, dus 24 op 7, ook wanneer er
zich niemand in de ruimte bevindt.”
CO 2
meten is weten
Maar hoe weet je nu dat er genoeg verse lucht
toegevoerd wordt? Een handige maatstaf is de
concentratie CO 2
in de lucht. Die concentratie
moet onder de 800 ppm liggen en kun je makkelijk
meten met een CO 2
-meter. Door het toepassen
van een vraaggestuurd ventilatiesysteem
wordt het binnenklimaat aanzienlijk beter. De
kwaliteit van de lucht wordt dan constant in de
gaten gehouden door middel van sensoren. Bij te
hoge concentraties vocht en CO 2
wordt de lucht
automatisch ververst.
“Hoe we bij DUCO die CO 2
-concentratie meten?
Simpel, met boxsensoren en stijlvolle ruimtesensoren
in wit en zwart", vertelt Sallaerts. “De
ruimtesensoren communiceren draadloos met
de centrale ventilatie-unit zodat het afvoerdebiet
automatisch gereguleerd wordt. Ruimtes
met een hogere bezetting worden meer geventileerd.”
DUCO‘s slimme vraagsturing levert
tot 40% minder verbruik op verwarming op.
De meerinvestering van vraaggestuurd ventileren
ten opzichte van centraal ventileren laat
zich hierdoor in ongeveer drie jaar terugverdienen.
“Door deze slimme vraagsturing gaan
‘Of je nu particulier,
architect of
installateur bent, we
dragen allemaal een
verantwoordelijkheid
om een gezond
binnenklimaat te
creëren’
de Tronic-roosters automatisch open en dicht.
Ventileren gebeurt enkel waar en wanneer nodig
en bovendien volledig geruisloos. Comfort
gegarandeerd dus!”
Ventileer 24 uur per dag
Het is belangrijk dat een ventilatiesysteem
nooit uitgeschakeld wordt. Ook als er maar
weinig mensen in een ruimte aanwezig zijn en
de CO 2
-concentratie onder de 800 ppm ligt,
kunnen er nog schadelijke luchtpartikels, zoals
het coronavirus, in de lucht aanwezig zijn.
Het is dus belangrijk om te blijven ventileren.
Slaap op beide oren
Luidruchtige ventilatiesystemen behoren bij
DUCO tot het verleden. Met eender welke Duco-
Box slaap je op beide oren. De DucoBox Silent
heeft een minimaal geluidsvermogen van minder
dan 27 dB in leefzones. Bij dit type is er bovendien
keuze tussen enerzijds de boxsensoren of
ruimtesensoren, allebei op basis van CO 2
- en/of
vochtmetingen. De DucoBox Energy Premium is
bovendien de stilste WTW-unit in de markt met
een geluidsvermogen van 55 dB bij 325 m 3 /u.
BENG-proof
Sinds januari 2021 werden ‘BENG-woningen’
de norm. Zo’n BENG-woning verbruikt zo weinig
mogelijk energie voor ventilatie, koeling en
sanitair warm water. Met het complete gamma
intelligente ventilatieroosters en het DucoTronic
System, een vraaggestuurd natuurlijk ventilatiesysteem,
behaalt DUCO de laagste reductiefactor
in de markt. De elektronisch gestuurde
Tronic-roosters worden gekoppeld aan het DucoTronic
System. Het ventilatierooster opent
en sluit automatisch op basis van CO 2
- en temperatuurmetingen.
Deze slimme vraagsturing
zorgt voor een optimaal comfort en energiezuinige
werking van het ventilatiesysteem. Ook de
DUCO D-systemen komen hieraan tegemoet. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 119

NIEUW: UNIEKE DOORVOERCONNECTOR MET BEDIENINGSHENDEL
NU OOK GELEIDERS VERBINDEN IN
DE DOORGAANDE RICHTING, ZONDER GEREEDSCHAP
Naast het eenvoudig en snel verbinden van massieve en flexibele geleiders is in de markt grote behoefte aan doorvoerconnectoren, waarmee
ook aansluitingen in de doorgaande richting gemaakt kunnen worden. WAGO speelt hierop in met een nieuwe doorvoerconnector met bedieningshendel,
die een doordachte en geavanceerde lengteaansluiting van alle soorten geleiders van 0,2 tot 4 mm² garandeert. De doorvoerconnector
uit de 221-serie is ongekend eenvoudig, snel en veilig én vanaf nu te bestellen bij de bekende groothandels.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld WAGO
In 2003 veroverde WAGO de installatiemarkt al met de innovatieve 222-serie
lasklemmen met oranje bedieningshendeltjes, die in 2015 is doorontwikkeld
naar de compactere 221-serie. “Met beide series bieden wij een oplossing
voor de veel gebruikte kroonsteentjes”, vertelt Harm van der Molen, Salesmanager
Installatietechniek en Groothandel bij WAGO. “Onder andere dankzij
de eenvoudige, snelle en betrouwbare montage én de veelzijdige toepassing
bleek de 221-serie verbindingsklem al snel een gat in de markt.”
Unieke hendeltechnologie
Dankzij een unieke hendeltechnologie kunnen namelijk alle soorten geleiders
zonder gereedschap worden aangesloten, terwijl te allen tijde een veilige en
betrouwbare aansluiting wordt geborgd, benadrukt hij. “Het gebruik is heel
‘Deze eenvoud is een uitkomst
voor installerend Nederland’
eenvoudig. Installateurs kunnen simpelweg met hun duim of vinger de hendel
van de klem omhoog zetten en daarmee de veerklem openen. Vervolgens
hebben zij beide handen beschikbaar om de gewenste geleider in de klem
te steken, waarna het alleen nog een kwestie is van de hendel sluiten. Deze
eenvoud is een uitkomst voor installerend Nederland.” Het losmaken van de
geleiders is overigens net zo eenvoudig en een kwestie van hendel openen,
geleider eruit trekken en hendel sluiten, aldus Van der Molen.
120 |
INSTALLATIEENBOUW.NL

Indien meerpolig een vereiste is, dan bieden extra adapters de mogelijkheid voor
een modulaire en flexibele opbouw met tot wel 5 lasklemmen in één adapter.
In basis is de doorvoerconnector uit de 221-serie geschikt voor álle situaties
waarin geleiders in de lengterichting verbonden moeten worden.
Ook voor lengte-aansluitingen
Omdat de 221-serie verbindingsklem ook benut kan worden voor flexibele
geleiders, denk aan de bekabelingen van verlichtingsbronnen, werd WAGO al
snel gevraagd om ook een doorvoerconnector te lanceren voor aansluitingen
in de lengterichting. “Dit heeft geleid tot de introductie van onze nieuwe,
unieke doorvoerconnector”, aldus Van der Molen. “In basis is de doorvoerconnector
uit de 221-serie geschikt voor álle situaties waarin geleiders in
de lengterichting verbonden moeten worden. Denk hierbij niet alleen aan
laboratorium- en testopstellingen, productietestvelden en de aansluiting van
verlichtingsarmaturen, maar ook aan de verlenging van bijvoorbeeld luidsprekerkabels.
De 221-serie doorvoerconnector is met recht een elektrische alleskunner,
die tal van nieuwe mogelijkheden biedt. Bijvoorbeeld als het gaat om
installatietoepassingen met beperkt beschikbare ruimte.”
Gegarandeerd veilig contact
Met de doorvoerconnector uit de 221-serie kunnen installateurs profiteren
van álle bekende voordelen van de bestaande connectoren, zoals de
vertrouwde veerklemtechniek en de compacte, transparante behuizing.
“Daarnaast is de doorvoerconnector onderhoudsvrij gecertificeerd door een
onafhankelijke instantie, waarmee de kwaliteit van de connector wordt
geborgd en waarmee klanten maximaal worden ontzorgd”, aldus Van der
Molen. “Wanneer de klemverbinding eenmaal is gemaakt, dan hoeven installateurs
er niet meer naar om te kijken. Indien meerpolig een vereiste is,
dan bieden extra adapters bovendien de mogelijkheid voor een modulaire
en flexibele opbouw met tot wel 5 lasklemmen in één adapter. Ook een
uitbreiding met meerdere adapters behoort tot de mogelijkheden, waarmee
we voor iedere installatievraag een passende oplossing bieden.” ❚
De WAGO doorvoerconnector uit de serie 221 met bedieningshendel voor
aansluiting in doorgaande richting: een doordachte en geavanceerde aansluiting
voor alle soorten geleiders van 0,2 tot 4 mm².
INSTALLATIEENBOUW.NL | 121

NIEUW!
PRODUCT-
BROCHURE
Onze nieuwe productbrochure is
uit! Wilt u de brochure persoonlijk
ontvangen om rustig het assortiment
door te lezen? Dat kan! Scan de QR
code en vraag hem aan. U ontvangt de
brochure dan per post toegestuurd.
VERKRIJGBAAR BIJ O.A.
ENLIGHTEN YOUR WORLD

SAMEN KLAAR VOOR DE MARKT VAN MORGEN
Met name door snel voortschrijdende technologieën vervagen grenzen en ontstaat één grote marktplaats. Een marktplaats die geregeerd
wordt door innovaties en big data, waar alles en iedereen met elkaar in verbinding staat en waar delen, participeren en interactie de sleutel
tot succes vormen. Kennis- en handelsplatform Jarola Group draagt hier graag aan bij door kennis te delen en vraag en aanbod te verbinden.
Hierbij wordt niet gefocust op snelle transacties maar op lange termijn relaties, waarbij iedere partner zijn eigen kennis en ervaring inbrengt.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Jarola Group
Het succesverhaal van de Jarola Group start in
1972, op het moment dat Jan de Wilde achter
zijn woning in De Driehoek (Ommen) Wildkamp
opricht. Op dat moment kon hij niet vermoeden
dat de firma in buizen, hulpstukken en bronfilters
zou uitgroeien tot een dynamische technische
groothandel met 45 vestigingen voor de
vakman én handige particulier, waar nog altijd
de sfeer van een familiebedrijf heerst. Het blijvende
succes is mede te danken aan de werkwijze,
waarin lange termijn samenwerkingen en
communicatie met partners centraal staan. Een
werkwijze die tevens het vertrekpunt is van de
Jarola Group. In 1999 draagt Jan zijn bedrijf over
aan de volgende generatie, zijn zoon Gert-Jan de
Wilde. Onder hem ontwikkelt zich een kennis- en
handelsplatform voor de technische markt, die
hij vernoemt naar zijn kinderen Jarno, Robin en
Laura. Sinds twee jaar staat met Jarno en Robin
de tweede én derde generatie samen aan het roer
van het bedrijf.
Jarola Sales biedt een uitgebreid assortiment A-kwaliteit producten op het gebied van water, elektra en lucht.
124 |
INSTALLATIEENBOUW.NL

Toegevoegde waarde
Onder de paraplu van de Jarola Group zijn meerdere
verkoopformules en concepten ontwikkeld,
waaronder Wildkamp, Jarola Sales, ADURO Technologies
en Rawinso. “Dankzij deze formules kunnen
niet alleen aannemers, installateurs en particulieren,
maar ook retail, e-tail en industrie op
maat worden bediend”, aldus Strategy en Innovation
Manager Robin de Wilde. “We zijn gespecialiseerd
in de productgroepen water, elektra en lucht
en kopen onze technische producten in bij meer
dan 300 partners wereldwijd. Vervolgens voegen
we hier onze uitgebreide product-, toepassings- en
marktkennis aan toe. Bovendien zijn marktpartijen
verzekerd van een uitgebreide knowhow in
distributie en logistiek, de kracht van een geolied
distributieplatform (zowel fysiek als online) en een
full-service marketingorganisatie. Hierdoor zijn
we in staat om steeds de beste deals te maken,
voor alle betrokken partijen. Onze ambitie is om
duurzame verbindingen tot stand te brengen met
én tussen marktpartijen die elkaar kunnen versterken.
Daarvoor kijken we naar de totale keten,
van producent tot tussenhandel en verwerker.”
Optimale kruisbestuiving
Wildkamp, Jarola Sales, ADURO Technologies en
Rawinso hebben ieder hun eigen klantgroepen en
marktbenadering. Schouder aan schouder bieden
zij een totaalaanbod met een unieke toegevoegde
waarde: kennis. “Doordat we de volledige markt
bedienen, kunnen we klanten breed en compleet
ondersteunen”, benadrukt Operationeel Directeur
Gerard Nijlant. “Ongeacht of het gaat om productadvies,
verlichtings- of beregeningsplannen,
inkoopondersteuning, voorraadplanning of marketing
en communicatie: op ons hoofdkantoor in
Lutten zijn al onze ondersteunende diensten efficiënt
geclusterd. Hierdoor kunnen relaties profiteren
van kennis-, schaal- én logistieke voordelen.”
Robin de Wilde, Strategy & Innovation Manager bij Jarola Group.
‘Doordat we de volledige markt bedienen,
kunnen we klanten breed en compleet
ondersteunen’
Advies en maatwerk
voor de vakman en particulier
Het assortiment van Wildkamp is inmiddels uitgebreid
van buizen, hulpstukken en bronfilters tot
een volwaardig programma met > 100.000 kwaliteitsartikelen
die direct uit voorraad leverbaar zijn.
Behalve als groothandel voor technische producten
manifesteert het bedrijf zich nadrukkelijk als
businesspartner én innovator. Buis- en afgeleide
producten worden in eigen huis en exact op klantspecificatie
aangepast.
Altijd op zoek naar verbinding
Jarola Sales is een handel- en serviceorganisatie
met een uitgebreid assortiment A-kwaliteit producten
op het gebied van water, elektra en lucht. “Onze
kracht schuilt vooral in service en ondersteuning”,
aldus Nijlant. “We zetten de kennis van onze technische
productspecialisten breed in en gebruiken
data en ervaring om slimme oplossingen op maat
te bieden. Bovendien zijn we logistiek sterk. Van
verkoopverbetering tot aan procesoptimalisatie:
samen met klanten, groothandels, retail- en e-tailorganisaties
én de maakindustrie kijken we continu
naar waar we de business kunnen versterken.”
Artist impression van de derde (en laatste) fase van het Jarola distributiecentrum in Coevorden.
Verlichting in optima forma
ADURO Technologies bedient de markt met twee
productmerken: Adurolight en AduroSmart. Waar
Adurolight hoogwaardige LED-verlichting levert ›
INSTALLATIEENBOUW.NL | 125

Artist impression van de eerste fase van de nieuwbouw van het Jarola distributiecentrum in Coevorden.
voor elke leef- en werkomgeving, focust
AduroSmart op Smart Home oplossingen. Van
slimme armaturen tot beveiligingsproducten en
van sensoren tot slimme schakelaars. “Adurolight
is het verlengstuk van een Chinese producent”,
vertelt Nijlant. “Op basis van de trends en behoeften
die we in de markt signaleren, ontwikkelen
we samen nieuwe en innovatieve producten. Een
mooi voorbeeld hiervan is Titan; een LED lichtlijnsysteem
met een licht aluminium frame en een
tweeschroefs installatiesysteem die een eenvoudige
én snelle montage garanderen. Ook bieden
we diverse Human Centric Lighting oplossingen,
die ook op kleinere schaal toepasbaar zijn en
die volledig zijn afgestemd op het bioritme van
de mens.”
Slim gebruik van regenwater
Een nieuw en slim concept van de Jarola Group is
Rawinso; een combinatie van kennis en producten
voor het slim afkoppelen, infiltreren en hergebruiken
van regenwater. “In steeds meer Nederlandse
gemeenten moeten bedrijven én burgers
zelf hemelwater opvangen of infiltreren, om het
riool bij hevige regenval te ontlasten”, weet De
Wilde. “In de markt zijn tal van losse producten
verkrijgbaar die hierop inspelen. Specifieke kennis
en kant-en-klare oplossingen zijn echter schaars.
Jarola speelt hier graag op in. Met Rawinso slaan
we een brug tussen kennis en producten. Hierdoor
zijn overheidsorganisaties, zakelijke klanten én
particulieren verzekerd van het juiste product voor
hun project(en).”
Gerard Nijlant, Operationeel directeur bij Jarola Group
In samenwerking met StadLandWater heeft
Rawinso recent een afkoppelset ontwikkeld,
waarmee bestaande regenwater afvoerbuizen
eenvoudig, betaalbaar én effectief afgekoppeld
kunnen worden van het riool en waarmee
het regenwaterprobleem doeltreffend wordt ondervangen.
De regenwater afkoppelset is vanaf
nu verkrijgbaar.
126 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Wildkamp vestiging, waar vakmannen én handige particulieren een uitgebreid gamma kwaliteitsproducten kunnen afhalen.
‘Op bedrijventerrein Leeuwerikenveld II en
pal naast ons bestaande distributiecentrum
realiseren we een nieuwbouw van 17.000 m²,
waarin we nog beter invulling kunnen geven
aan de beschikbaarheid en snelle
levering van producten’
Nieuw distributiecentrum in
Coevorden
De producten van de diverse verkoopformules en
concepten werden lange tijd opgeslagen in en
verdeeld vanuit een centraal distributiecentrum in
Coevorden, dat door de snelle groei van de groep
uit haar jasje was gegroeid. Op diverse plekken
werden extra opslag- en distributielocaties ingericht,
die binnenkort weer worden geclusterd.
Recent is de Jarola Group namelijk gestart met
de bouw van een nieuw distributiecentrum, met
een schaalbaar ontwerp en ruim voldoende uitbreidingsmogelijkheden.
“Op bedrijventerrein
Leeuwerikenveld II en pal naast ons bestaande
distributiecentrum realiseren we een nieuwbouw
van 17.000 m², waarin we nog beter invulling
kunnen geven aan de beschikbaarheid en
snelle levering van producten”, aldus Nijlant.
“Zo integreren we een splinternieuw KNAPPconcept
voor de opslag van magazijnbakken en
orderpicking, op basis van het ‘goederen naar
de man-principe’. Bovendien wordt een nieuw
warehouse managementsysteem geïmplementeerd.”
Naast een optimale efficiëntie is duurzaamheid
key tijdens de bouw, aldus De Wilde.
“Het distributiecentrum moet bij oplevering voldoen
aan een GPR gebouwscore van minimaal
8,0 en zal duurzaam verwarmd worden met
bodemwarmte. Vanzelfsprekend wordt overal
duurzame Adurolight LED-verlichting toegepast.”
De nieuwbouw in Coevorden moet rond de
bouwvak bouwtechnisch gereed zijn. Daarna
volgen het warehouse managementsysteem (begin
oktober) en de KNAPP-installatie (begin december),
zodat nog voor het eind van dit jaar de
eerste producten gepickt en uitgeleverd kunnen
worden. “Op termijn zal ook het hoofdkantoor
vanuit Lutten naar Coevorden verhuizen”, aldus
De Wilde. “Bovendien zijn al plannen voorbereid
voor bouwfase 2, 3 en 4. Ook op dit vlak gaan we
dus voor lange termijn commitment.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 127

DE PARTNER VOOR
HET DUURZAAM OMGAAN
MET REGENWATER
WERKEN MET RAWINSO?
Wij zijn Rawinso, de partner als het gaat om het afkoppelen, infiltreren, opvangen en hergebruiken
van regenwater. We werken intensief samen met en voor bouwbedrijven, installateurs, architecten,
hoveniers, overheden en waterschappen. Kortom partners die kiezen voor een pragmatische aanpak.
Partners die net als ons graag werken met de laatste technieken voor klimaat en waterhuishouding.
OPGEWASSEN
TEGEN
REGENWATER
MEER INFORMATIE:
info@rawinso.nl
0523 687543
RAWINSO.NL

SHARE HOOFDDORP
DE EERSTE CRADLE TO CRADLE WERKOMGEVING VAN NEDERLAND:
SHARE EERST VIRTUEEL EN DAARNA
IN WERKELIJKHEID GEBOUWD
In Hoofddorp wordt park 20|20 gerealiseerd: de eerste Cradle to Cradle werkomgeving van Nederland. Met 89.000 m 2 aan kantoorruimte en
3.700 m 2 aan overige voorzieningen, zoals een supermarkt, sportgelegenheid en restaurants, is dit een waar park van de toekomst. In juli 2020
werd SHARE opgeleverd: een multi-tenant gebouw dat vooraf virtueel werd gebouwd en waar HOMIJ Technische Installaties alle gebouwgebonden
installaties zo aanbracht dat ze demontabel en remontabel zijn.
Tekst Desiree Pennings | Beeld HOMIJ Technische Installaties
Binnen SHARE vind je hightech kantoorruimtes,
een bijeenkomstenruimte en een tweelaagse parkeerkelder.
Vooraf werd SHARE volledig weergegeven
binnen een BIM-model en virtueel gebouwd,
waarna de installateurs alles exact in werkelijkheid
moesten namaken. “We hebben gewerkt met een
Design & Build contract, waarbij wij alle installaties
hebben gedaan. Daaronder vallen de WKO-installatie,
koeling, verwarming, ventilatie, brandmeldinstallatie
en PV-panelen. Dat hebben we allemaal
gerealiseerd volgens de gestelde kwaliteitseisen en
binnen de planning”, vertelt Bayram Kirbiz, projectmanager
installaties bij HOMIJ.
Dit kon bereikt worden door het hele gebouw en de
bijbehorende installaties vooraf uit te werken in een
BIM-model en het vervolgens virtueel te bouwen.
Zo kon gekeken worden hoe de installaties het best
toegepast konden worden en op welk moment. Kirbiz:
“De materiaalkeuze is een combinatie van high-
‘De materiaalkeuze is
een combinatie van
high-end, duurzaam
en Cradle to Cradle’
end, duurzaam en Cradle to Cradle. Door alles eerst
volledig uit te werken en vervolgens op een dergelijke
manier te verwerken, is er een hoogwaardig,
duurzaam pand ontstaan dat van de nieuwste
technieken is voorzien. De installaties zijn bovendien
volledig demontabel en remontabel.”
De PV-panelen werden in het dak van het atrium geïntegreerd.
WELL Gold en BREEAM-NL Excellent
HOMIJ voerde de werkzaamheden uit in bouwteamverband
met IBB Kondor en Delta Development.
Die samenwerking verliep soepel, ondanks
de komst van corona, zegt Kirbiz. “Dat
was de grootste uitdaging binnen het project.
Veel mensen moesten thuis werken en kwamen
alleen op de bouw wanneer dat noodzakelijk
was. Desondanks hebben we een goede oplevering
gehaald met de juiste kwaliteit.” Dit
laatste blijkt uit de behaalde duurzaamheidscertificaten,
waaronder WELL Gold en BREEAM-
NL Excellent, en het feit dat HOMIJ ook in de
toekomst weer installaties zal aanleggen voor
andere gebouwen op park 20|20. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 129

DEN HAAG GROTIUS
MECHANISCHE BUISVERBINDINGSOPLOSSINGEN VOOR VEILIGHEID EN EEN KORTERE WERKTIJD
NEDERLAND GAAT DE HOOGTE IN
In Den Haag verschijnen de twee woontorens Grotius I en Grotius II, die in 2022 opgeleverd moeten worden. Deze worden respectievelijk 120
en 100 meter hoog. In de twee torens komen maar liefst 655 huurappartementen, waaronder 114 sociale huurwoningen. Victaulic leverde de
koppelingen, fittingen en gegroefde afsluiters voor de buizen die ter plaatse worden geïnstalleerd. Op deze manier kunnen de installateurs
razendsnel werken.
Tekst Desiree Pennings | Beeld Victaulic
Drie 177N koppelingen opeenvolgend geplaatst op
een pijpleiding om demping, geluid en trilling
op te vangen.
“Hoe hoger een gebouw is, hoe interessanter wij
het vinden”, lacht Gillian de Leeuw, Sales Engineer
bij Victaulic. Bij Grotius vind je stijgleidingen
van onder tot boven, inclusief alle benodigde
aftakkingen. “Wanneer je die uitvoert met onze
fittingen en afsluiters, bereik je een hoge efficiency
in de uitvoering. We kunnen het hele pakket
leveren, ook voor bijvoorbeeld sprinklersystemen
en klimaatinstallaties.”
Met de mechanische buisverbindingsoplossingen
van Victaulic bereikt de installateur een kortere
projecttijd dan bij reguliere verbindingen. Dat
wordt bereikt door de producten en de goede
voorbereidingen die het bedrijf treft. De Leeuw:
“Klimaatinstallaties en brandbeveiliging moeten
‘Er is minder fysieke bewerking nodig,
waardoor de algemene veiligheid omhoog
gaat en de verwerking razendsnel gaat’
vaak in een korte tijd, turnkey geplaatst worden.
Wij meten een gebouw in met een Faro scanner,
maken 3D-ontwerpen in Revit en produceren vervolgens
prefab. Doordat we alle onderdelen precies
in kaart brengen, kunnen we een stuklijst maken
waarmee je precies ziet hoeveel onderdelen je
nodig hebt. We leveren alles compleet aan en de
installateur hoeft het dan alleen nog in elkaar te
zetten, zonder te lassen of te slijpen.”
Hogere algemene veiligheid
Ook bij Grotius in Den Haag werd een ontwerp gemaakt
in samenspraak met Victaulic. Zij gaf daarbij
adviezen over de plaatsing van verbindingen
en expansievoorzieningen. “Onze producten zijn
vaak nieuw voor installateurs. We leveren daarom
niet alleen producten, maar geven ook advies”,
aldus De Leeuw. In dit geval is de installateur
Roodenburg Installatie Bedrijf. Dit bedrijf dateert
130 | INSTALLATIEENBOUW.NL

GROTIUS DEN HAAG
De 107N en de 177N installatieklare koppeling, een fittingelleboog en een T-stuk en flens.
uit 1928 en zou de kleine diameters voorheen met
schroefdraad of gelaste fittingen uitgevoerd hebben,
zegt De Leeuw. “Roodenburg gaat met zijn
tijd mee door met onze producten te werken. Er is
minder fysieke bewerking nodig, waardoor de al-
gemene veiligheid omhoog gaat en de verwerking
razendsnel gaat. Dat is winst voor de aannemer.”
Roodenburg Installatie Bedrijf paste bij Grotius
voor het eerst de installatieklare vlinderafsluiter
series 124 toe. Deze afsluiter lijkt op een koppeling,
maar werkt met een vlinderklep die direct te
installeren is middels standaard gegroefde buizen.
Het is een nieuw product van Victaulic, die
het sinds 2020 op de markt heeft. “De jongens
op de bouw waren er erg enthousiast over. In het
begin bieden mensen vaak weerstand tegen deze
manier van werken, want ze kennen het niet. Als
je het demonstreert en ze ermee gaan werken,
dan zijn ze meestal blij verrast. Dan is die weerstand
snel verdwenen”, aldus De Leeuw.
Foutloos werken
Innovatie is dan ook erg belangrijk voor Victaulic.
Het bedrijf bracht een verandering teweeg met
het gegroefd systeem en de installatieklare koppelingen.
De systemen die het bedrijf verkoopt,
worden intern vervaardigd. De Leeuw: “Met onze
nieuwe producten kun je het eigenlijk niet fout
doen. Bovendien gaat Nederland steeds meer de
hoogte in met ziekenhuizen, utiliteitsbouw, universiteiten
en woontorens. Dan bieden onze producten
uitkomst.” ❚
Gillian de Leeuw, Sales Engineer bij Victaulic.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 131

VICTAULIC
UW PARTNER VOOR
HVAC PROJECTEN
VICTAULIC
INSTALLATIEKLARE
VLINDERAFSLUITER
KOPPELINGSTECHNOLOGIE VOOR BUIZEN
MET GEGROEFDE UITEINDEN:
• Snelheid en gemak van installatie
• Eenvoudig in onderhoud en uitbreiding
van het systeem
• Demping van geluid en trillingen
• Veilig en betrouwbaar
• 3D-modeling Victaulic tools voor REVIT
• Kwalitatieve en duurzame produkten
Maak uw werk makkelijker, veiliger en
verlaag totale installatiekosten zonder aan
betrouwbaarheid of efficiëntie in te boeten.
Of neem direct contact op met de Victaulic
vertegenwoordiger voor NL
Gillian.deLeeuw@victaulic.com
Krimp Uitzetting Hoekverdraaling
www.victaulic.com
© 2021 VICTAULIC COMPANY. ALL RIGHTS RESERVED.

Bel 075 - 62 17 628 of kijk op vercoma.nl/beoview.

BUDEL DC VAN CRANENBROEK
DUURZAME EN ENERGIEZUINIGE TECHNIEKEN
VOOR NIEUWBOUW VAN CRANENBROEK
Op de Randweg-Zuid in Budel is begin dit jaar een nieuw distributie-/afhaalmagazijn met kantoor opgeleverd aan Van Cranenbroek, een
handelsonderneming gespecialiseerd in tuinmachines, tuinmeubelen, tuinaccessoires, gereedschappen en doe-het-zelfartikelen. Waar Willy
Naessens Nederland de bouw realiseerde, was Verheggen Elektrotechniek B.V. verantwoordelijk voor de complete elektrotechnische installatie.
Van de middenspanningsinstallatie tot en met de verlichting, data-installatie, toegangscontrole en aansluiting van de zonnepanelen.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Verheggen Elektrotechniek B.V.
De volledige nieuwbouw is voorzien van LED-verlichting.
134 | INSTALLATIEENBOUW.NL

DC VAN CRANENBROEK BUDEL
“We zijn al in een vroeg stadium door Van Cranenbroek
betrokken, om de wensen en eisen voor
de nieuwbouw te bespreken”, vertelt Mark van
Loon, projectleider bij Verheggen Elektrotechniek
B.V.. “Bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid
en energiezuinigheid. De volledige nieuwbouw
is door ons voorzien van LED-verlichting.
Onderdeel hiervan zijn de LED lichtlijnen van
TRILUX, die gekoppeld zijn aan HELVAR lichtregelsystemen
in de stellingpaden. De verlichting
brandt hier standaard op een minimale lichtoutput
van 10%. Op het moment dat beweging in
de stellingpaden wordt gedetecteerd, schakelt
de verlichting direct en automatisch op naar
80% van het vermogen. Vervolgens dimt de verlichting
ook weer automatisch terug, waardoor
veiligheid en energiezuinigheid hier uitstekend
hand in hand gaan.”
Het dak van de < 15.000 m² grote nieuwbouw
ligt vol met PV-panelen, aldus Van Loon. “Verheggen
Elektrotechniek B.V. heeft de engineering en
berekeningen voor de transformator (2.500 Ampère)
en bijbehorende bekabelingen verzorgd, in
nauwe samenwerking met een gespecialiseerde
partner. Hierdoor kan Van Cranenbroek ook
grote hoeveelheden opgewekte energie terugleveren
aan het net.” De energiedistributie door
het distributie-/afhaalmagazijn gebeurt traditioneel
met bekabeling, vertelt hij. “Meer bijzonder
is de data-installatie. In nauwe samenwerking
met de IT-afdeling van Van Cranenbroek heeft
onze dataspecialist een data-installatie op maat
uitgewerkt. We hebben een uitgebreid glasvezelnetwerk
aangelegd, waarbij tevens een koppeling
is gemaakt met de nabijgelegen winkel. Bovendien
zijn voorzieningen getroffen voor online
bestelling en orderpicking, waarmee het nieuwe
distributie-/afhaalmagazijn volledig aansluit op
de huidige tijd.”
Van Cranenbroek is geen onbekende voor Verheggen
Elektrotechniek B.V.. Het elektrotechnische
installatie- en adviesbedrijf uit Wintelre
bouwde eerder al mee aan diverse winkelpanden
en distributie-/afhaalmagazijnen. Ook in dit project
is de samenwerking uitstekend verlopen. ❚
BOUWINFO
Architect
Architektenburo De Jongex
Aannemer
Willy Naessens Nederland
E-installaties
Verheggen Elektrotechniek B.V.
Verdeelkasten
AVO Verdelerbouw
INSTALLATIEENBOUW.NL | 135

BUDEL DC VAN CRANENBROEK
Alle kastdelen zijn half-geprefabriceerd aangeleverd en op de locatie
van AVO Verdelerbouw in Someren geassembleerd.
MAATWERK
VERDEELKASTEN
AVO Verdelerbouw adviseert, ontwerpt en bouwt verdeelkasten,
domoticakasten en woonhuis-meterkasten voor klanten in Nederland.
Van klein tot groot en van eenvoudig tot complex, maar altijd op
maat. “Hierbij maken we uitsluitend gebruik van A-merk componenten”,
vertelt directeur Lorenz de Leeuw. “Voor het nieuwe afhaalmagazijn
van Van Cranenbroek in Budel is bijvoorbeeld gekozen voor het
fabricaat Hager.”
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld AVO Verdelerbouw
In opdracht van Verheggen Elektrotechniek B.V. heeft AVO Verdelerbouw één
grote zonne-energie verdeelkast en drie onderverdeelkasten ontworpen en
samengebouwd. “Op basis van de stromen, kabeldiktes en afstanden uit het
installatieschema hebben wij een eerste ontwerp gemaakt, inclusief de aanzichten
van de kasten”, aldus De Leeuw. “Na gunning van het project hebben
we de benodigde componenten en kasten besteld. Alle kastdelen zijn halfgeprefabriceerd
aangeleverd en op onze locatie in Someren geassembleerd.
Bovendien hebben we hier de testprocedures doorlopen, waarna Verheggen
Elektrotechniek B.V. de montage in het werk heeft verzorgd.” De hoofdverdeelkast
(2.500 Ampère) is rechtstreeks aangesloten op een trafo, waarvandaan
ook de onderverdeelkasten worden gevoed. “Vanwege het grote aantal
zonnepanelen op het dak wordt vooral energie teruggeleverd.” ❚
AVO Verdelerbouw is een snelgroeiend
jong bedrijf.
Zoek je een baan in de techniek met
veel uitdaging en ontwikkelruimte,
ben je toe aan de volgende stap in de
paneelbouw, solliciteer dan!
Wij zijn op zoek naar een werkvoorbereider
(zie advertentie website)
en bedradingsmonteurs
AVO VERDELERBOUW
Beemdstraat 14
5711 CV Someren
T: 0493-472681
E: info@avo-verdelerbouw.nl
W: www.avo-verdelerbouw.nl
136 | INSTALLATIEENBOUW.NL
Naamloos-11 1 01-04-2021 15:59

Scheepvaart
en offshore
Openbare infra
Machinebouw en
industriële automatisering
Kraan en
transport
Telecom en
datacenter
Energie
Automotive
Tram- en
treinindustrie
Liften en
roltrappen
Infrastructuur
OUR CABLES
YOUR CONNECTION
Voedsel en agricultuur
Jobarco, Elspec, Pantaflex en TKD:
Meerdere sterke distributie partners van de Cable Connectivity Group (CCG), een internationale
speler in de markt voor speciaal kabels en connectiviteitsoplossingen, met vestigingen in onder
andere Nederland en Duitsland. Wij produceren en leveren voor iedere markt en iedere toepassing
kabels, kabelaccessoires en connectiviteit oplossingen, waaronder ook kabelrups systemen,
beschermslangen, testers, garnituren en intelligente verkeer- en lichtmanagement-systemen.
Dankzij ons omvangrijke logistieke centrum hebben wij een breed assortiment en is levering
binnen 24 uur mogelijk. Naast ons uitgebreide assortiment bieden wij custom made bekabeling
oplossingen en assemblages, op elke gewenste lengte inclusief connectoren.
Neem gerust contact met ons op!
Verbreepark 15 – Benthuizen
+31 79 331 93 13
info@jobarco.com
cableconnectivitygroup.com

LED VERLICHTINGSSYSTEEM PAST
ZICH AAN ELKE LOCATIE AAN
Met de totaaloplossing die de Duncan biedt, heeft Veko Lightsystems een oplossing voor ieder verlichtingsprobleem. De Duncan staat bekend
om haar veelzijdigheid en is breed toepasbaar in de industrie, retail, kantoren en utiliteit, dankzij de vier verschillende optieken.
Tekst en beeld Veko Lightsystems
De Duncan: een echte allrounder
Van distributiecentrum tot retailomgeving, met
vier lensoptieken is de Duncan overal inzetbaar.
Narrow, Wide, Diffuse of Lambertian: de stralingshoek
en lichtverspreiding zijn perfect af te stemmen
op de hoogte (tot 20 m hoogte), inrichting
en het gebruik van de locatie. De Duncan is verkrijgbaar
in vier lengtes zodat een lichtplan perfect
afgestemd kan worden op de ruimte.
Meer visueel comfort
Uniek is het microprismatische lensontwerp. De
lensoptieken zijn zo ontworpen, dat geen reflector
nodig is om de verblinding te reduceren.
Het resultaat is een open en transparant design
dat een maximale lichtopbrengst combineert
met alle gewenste comfort. De Duncan is ontwikkeld
om aan de NEN-normen te voldoen.
De Duncan verlicht zeer gelijkmatig gangpaden
en schappen, en met de Diffuse optiek
ook het plafond.
Van distributiecentrum tot retailomgeving, met vier lensoptieken is de Duncan overal inzetbaar.
138 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Multifunctioneel en uitbreidbaar
Het Duncan-systeem is in te zetten als een continue
lichtlijn en aan te vullen met een breed
scala aan retailspots die eenvoudig op het
profiel geklikt kunnen worden. Veko levert de
armaturen bovendien onverpakt en voorgemonteerd
op aluminium draagprofielen, wat
meer dan 50% van de montagetijd bespaart.
Veko armaturen zijn toekomstbestendig. Na
afloop van de economische levensduur hoeft
slechts de LED-strip vervangen te worden en is
‘De lensoptieken zijn zo ontworpen, dat
geen reflector nodig is om de
verblinding te reduceren’
het armatuur weer als nieuw. Heeft uw klant al
Veko lichtlijnen hangen, dan kan de Duncan ook
gebruikt worden om de huidige TL-verlichting te
vervangen. Vanzelfsprekend is de Duncan te combineren
met alle Veko profielen, inclusief de profie-
len met kabelgoot. De Duncan kan worden voorzien
van centrale en decentrale noodverlichting.
Zeer lage energiekosten
De energiezuinige Duncan lichtlijn van Veko heeft
een uitstekende lumen/wattverhouding. Om extra
te besparen op energiekosten, is de Duncan
bovendien te koppelen aan een lichtmanagementsysteem.
Het Veko lichtmanagementsysteem
is compatibel met KNX. Zo wordt de lichtlijn nog
efficiënter gestuurd.
Veko levert de armaturen onverpakt en voorgemonteerd op aluminium draagprofielen, wat meer dan 50%
van de montagetijd bespaart.
Over Veko
Veko Lightsystems is de specialist in LED-verlichting
voor industriële ruimtes en ontwikkelt, produceert
en monteert aluminium (LED) lijnverlichting.
Lichtsystemen van Veko worden onverpakt,
gecodeerd en voorgemonteerd geleverd. Dat
bespaart minimaal 50% aan montagetijd: in no
time hangen de (LED) lichtlijnen in elke bedrijfsruimte.
Een Veko lichtsysteem is energiezuinig,
efficiënt én duurzaam. ❚
Al meer dan 45 jaar
de meest duurzame
en energiezuinige
lijnverlichting
van Europa
De wereld van LED verlichting verandert supersnel.
En Veko blijft niet stilstaan. De Duncan is extreem
energiezuinig en geschikt voor nieuwbouw en renovatie.
Uniek is het microprismatische ontwerp van de lensoptieken.
Geen verblinding op de werkvloer maar wel
maximaal comfort. Met de Duncan biedt Veko méér
lichtkeuze dan ooit. Kiest u ook voor de energiezuinigste
oplossing?
De voordelen van de Duncan:
• Compleet prefab geleverd
• Gemaakt van gerecycled aluminium
• Hoogste lumen-wattverhouding in de markt
• Gemakkelijk te koppelen aan lichtmanagementsystemen
• Uitvoeringen in verschillende lengtes
• Garantie tot 10 jaar
Solid Solutions. Smart Lighting.
WWW.VEKO.COM
INSTALLATIEENBOUW.NL | 139

ROTTERDAM ROTTERDAM AHOY CONVENTION CENTRE
Hans van den Nouweland, Lead Engineer bij Heijmans (l) en Martwin de Man, projectleider van Hager (r)
voor het gloednieuwe en multi-inzetbare Rotterdam Ahoy Convention Centre.
ROTTERDAM AHOY CONVENTION CENTRE:
EEN WAARDEVOLLE UITBREIDING VOOR DE STAD
ÉN EEN TOONBEELD VAN SAMENWERKING
In het gloednieuwe en multi-inzetbare Rotterdam Ahoy Convention Centre kunnen grote congressen, concerten en theatervoorstellingen
gehouden worden, vaak zelfs tegelijkertijd. Dit stelt bijzondere eisen aan de elektrische installatie. Hager werd door Heijmans gevraagd om
mee te werken aan een betrouwbare oplossing.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Hager
“Het Rotterdam Ahoy Convention Centre is een state-of-the-art
en internationaal congrescentrum met
35 break-outrooms én het grootste auditorium van
Nederland”, vertelt Corine Dijkhuizen, Manager Facility
Services bij Ahoy in de referentievideo van Hager
(youtu.be/dGfVQSC-kkE). “Naar wens kunnen
we deze mooie zaal ook ombouwen tot RTM stage,
geschikt voor theatergezelschappen, musicals en
kleinere popconcerten tot 7.800 staande bezoekers.
Bovendien kunnen we meerdere evenementen
en bijeenkomsten naast elkaar organiseren. Om dit
mogelijk te maken, heeft een flink team vanaf de
ontwerpfase zeer intensief samengewerkt. Het resultaat
is een gebouw dat er steeds anders uitziet,
afhankelijk van de actuele evenementen en bijeenkomsten.
De nieuwbouw is daarmee een waardevolle
uitbreiding voor de stad Rotterdam. TROTS
met hoofdletters is hier echt op zijn plaats.”
‘TROTS met
hoofdletters
is hier echt op
zijn plaats’
140 | INSTALLATIEENBOUW.NL

ROTTERDAM AHOY CONVENTION CENTRE ROTTERDAM
Hager is in dit project verantwoordelijk voor de levering
van de hoofd- en onderverdelers.
Bijzonder is de zwarte verdeler in RTM stage, die is gesplitst in een deel voor geluid en
een deel voor licht.
Flexibele oplossingen
Het Rotterdam Ahoy Convention Centre maakt
deel uit van ontwikkelingsplan Hart van Zuid.
Binnen dit plan bouwt en renoveert Heijmans
verschillende projecten, met als doel om een bruisend
stadscentrum te creëren waarin bewoners,
bezoekers en ondernemers zich thuis voelen. “De
flexibiliteit van RTM stage is het resultaat van diverse
contractuele vragen”, vertelt Hans van den
Nouweland, Lead Engineer bij Heijmans. “In nauwe
samenwerking met Hager hebben wij voor een
aantal posities flexibele oplossingen uitgedacht.”
Als voorbeeld noemt hij de zwarte verdeler in RTM
stage, die is gesplitst in een deel voor geluid en
een deel voor licht. “Op verzoek van Ahoy hebben
we beide verdelers in een hele kleine ruimte in de
wand ingebouwd. In het zwart, omdat ze in het
zicht staan. Een flinke uitdaging, waar we dankzij
de producten van Hager succesvol invulling aan
konden geven. Hager staat voor zekerheid. De afgelopen
jaren hebben we samen diverse projecten
uitgevoerd. Ook buiten Hart van Zuid. Hierdoor
weten we dat de technische vraagstukken die wij
neerleggen, proactief worden opgepakt en opgelost.
Ervaring was ook in dit project de chemie om
een goed product op te leveren, conform de wensen
van Ahoy.”
29 onderverdelers binnen 9 weken
Hager is in dit project verantwoordelijk voor de
levering van de hoofd- en onderverdelers. “Voor de
hoofdverdelers geldt dat we vanaf het eerste ontwerp
tot en met het bouwen, testen, inhijsen en
de eindoplevering betrokken zijn”, vertelt Martwin
de Man, projectleider van Hager. “PS Nederland
Noord B.V. heeft alle onderverdelers voor ons gebouwd.
In totaal gaat het om 29 Hager univers
verdelers, waarvoor onze paneelbouwpartner het
complete ontwerp heeft gemaakt en de werkvoorbereiding,
assemblage en levering heeft verzorgd.
En dit alles met een doorlooptijd van slechts 9 weken!”
Hager was hierbij de spil tussen opdrachtgever
Heijmans, de eigen werkplaats en PS Nederland
Noord B.V.. “Gezamenlijk hebben we gekeken
hoe we dit project voor elkaar konden krijgen. Het
resultaat is een hoogwaardige en maatwerk installatie,
die we perfect op tijd en binnen budget
hebben opgeleverd.” Ook Van den Nouweland is
trots. Onder andere op alle uitdagingen die gezamenlijk
zijn overwonnen. “Dat Ahoy deze trots
deelt, is de kers op het project.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 141

DUURZAAM EN ALL-ELECTRIC WONEN, WERKEN EN LEREN
TOTAALOPLOSSINGEN VOOR EEN GEZOND
EN COMFORTABEL BINNENKLIMAAT
Orcon/Thercon, gevestigd in Veenendaal, ontwikkelt en levert een breed assortiment allelectric
oplossingen voor duurzaam verwarmen, verkoelen en ventileren en voor toepassing
in de professionele woning- en utiliteitsbouw.
Tekst Desiree Pennings | Beeld Orcon/Thercon
De Climeleon is de zelfontwikkelde geluidsdemper
voor buitendelen.
Orcon/Thercon heeft als missie om alle gebouwen
te voorzien van een duurzaam, gezond en
comfortabel binnenklimaat, waarbij gebruik
wordt gemaakt van hernieuwbare energie. De
ventilatieproducten die hiervoor gebruikt worden,
zijn van het merk Orcon. Deze worden in
eigen beheer ontwikkeld en geproduceerd met
hulp van de lokale sociale werkplaats. Naast
ventilatie is Orcon/Thercon gespecialiseerd in
de toepassing van lucht/lucht- en lucht/waterwarmtepompen
en VRF-systemen van de merken
Fujitsu en Atlantic. Zo kan altijd een passende
oplossing worden geboden voor verwarming, verkoeling
en ventilatie.
Slimme nieuwbouwoplossingen
Als het gaat om nieuwbouwoplossingen, staat de
integratie van slimme producten en oplossingen
voorop. Zo introduceerde Orcon/Thercon recentelijk
het Orcon HRC EcoSmart en SmartComfort
balansventilatiesysteem; een innovatief en volledig
uniek 2-zonesysteem dat als enige op de
De Alfea is het BENG-ready topproduct op het gebied van lucht/water-warmtepompen met een hoge COP-waarde.
142 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Orcon/Thercon is actief vanuit het hoofdkantoor in Veenendaal.
‘Wij kunnen altijd een passende all-electric
oplossing bieden voor verwarmen, verkoelen
en ventileren’
markt volledig draadloos communiceert tussen
de CO 2
-sensor in de verblijfsruimte en het toestel.
Dit balansventilatiesysteem wordt in nieuwbouwoplossingen
vaak gecombineerd met een lucht/
water-warmtepomp uit de Alfeareeks. De Alfea
is het BENG-ready topproduct op het gebied van
lucht/water-warmtepompen met een hoge COPwaarde.
De warmtepomp heeft een ingebouwde
coaxiale warmtewisselaar die ook dient als buffervat.
Alle koppelingen, het leidingwerk en de
bedrading is optioneel voorgemonteerd. De warmtepomp
is te bedienen met de smartphone en uit
te breiden met een 200, 300 of 500 liter boiler.
Een andere populaire warmtepomp is de Loria;
een lucht/water-warmtepomp die zeer goed
scoort op prijs en prestatie en met name wordt
gebruikt in de seriematige woningbouw, dankzij
een scherpe prijs en een hoog rendement.
Nieuwe hybride warmtepomp
Nieuw is de hybride warmtepomp van het merk
Atlantic. Deze warmtepomp met de naam Aurea
Hybride add-on is de meest complete hybride
warmtepomp zonder binnenunit, die past op elke
cv-ketel. Een slimme oplossing om gas te besparen
in situaties waar een volledige overstap naar
all-electric niet mogelijk of nog niet gewenst is.
Omdat deze warmtepomp geen binnenunit heeft,
is het niet nodig om cv-ketels te verplaatsen of allerlei
leidingwerk om te leggen en hij past altijd.
Voor de installatie van de Aurea Hybride add-on
zijn geen F-gashandelingen nodig, waardoor elke
cv-installateur het systeem kan plaatsen. De circulatiepomp,
veiligheidsklep en automatische ontluchtingsklep
zitten in het buitendeel. Hierdoor
hoeven er geen koeltechnische handelingen uitgevoerd
te worden. Alle noodzakelijk hydraulische
componenten en een slimme thermostaat worden
standaard meegeleverd.
Volgen van de markt
Het volgen van de ontwikkelingen op de markt
en veranderingen in wet- en regelgevingen zijn
uiteraard van groot belang. Orcon/Thercon anticipeert
en innoveert hierin volop. Zo is het bedrijf
al geruime tijd bezig met geluidsvragen rondom
warmtepompen en was het de eerste met volledig
zelfontwikkelde geluidsdempers voor buitendelen:
de Climeleon. De unitcovers dempen het geluid
aanzienlijk en zien er discreet uit. Dankzij het
ingenieuze design worden de goede werking en
het rendement van de airco of warmtepomp niet
belemmerd en worden er geluidsbesparingen tot
7 dB gerealiseerd. Zo wordt er op alle vlakken in
de behoeften van zowel de installateur als eindgebruiker
voorzien: slimme, geïntegreerde oplossingen
die voldoen aan de vragen van nu, met daarbij
gemak, comfort en duurzaamheid voorop. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 143

WTU-EC-IE
decentraal ventilatiesysteem
Een kwestie van
gezond verstand
CONFORM PROGRAMMA
FRISSE SCHOLEN KLASSE B
Leerlingen en studenten presteren beter in klaslokalen
met gezonde, goed geventileerde lucht. Ventilatie is
helaas een pijnpunt in heel wat scholen. Orcon heeft
hiervoor de oplossing.
Onze zeer compacte warmteterugwinningsystemen
zijn bij uitstek geschikt voor toepassing in bestaande
scholen dankzij de geringe inbouwhoogte en de uiterst
geluidsarme werking. De WTU-EC-IE zorgt op een zeer
energiezuinige wijze voor voldoende schone en frisse
lucht in ieder klaslokaal.
Dankzij de hoogwaardige enthalpie warmtewisselaar
is ook de vochtregeling in een klap voor elkaar. Hierdoor
wordt het binnenklimaat aanzienlijk verbeterd, en is er
minder kans op droge, lucht. Door het toevoegen van
een pollenfilter en CO 2
-sensor is de ventilatie tevens
conform Frisse Scholen Klasse B.
Door gebruik te maken van de CO 2
-sensoren wordt de
luchtkwaliteit constant gemeten. En stuurt het ventilatiesysteem
automatisch bij.
Wat maakt de WTU-EC-IE de beste van de klas?
• Uit voorraad leverbaar
• Hoog rendement
• Leverbaar in in 6 uitvoeringen van 250 tot 2000 m³/h
• Geluidsarm

Gratis 2 pack T-Shirts en
2 pack stretch shorts
Bij aankoop van
2 werkbroeken
Van 1 april t/m 31 mei 2021 of zolang de voorraad strekt krijg je
bij aankoop van 2 Snickers Workwear Werkbroeken (6241, 6251
6341) en/of Korte Werkbroeken (6141, 6143, 6153) 2, 2 packs
cadeau. Combineren mag.
snickersworkwear.nl

HET BELANG VAN EEN GOEDE BRONAANPAK:
‘WE DOEN NIET AAN SYMPTOOMBESTRIJDING’
Het waterzijdig inregelen, reinigen van cv-installaties en verhelpen van complexe verstoppingen in vloerverwarming: dát zijn de specialismen
van Rekon Installatietechniek uit Heemskerk. “Onze dienstverlening wordt enorm op prijs gesteld”, aldus directeur Wilfred de Regt. “Niet
verwonderlijk, want we zijn vaak het laatste redmiddel voor klanten, die veelal sceptisch het traject ingaan. Wanneer wij dan een verstopping
verhelpen, een inregelprobleem oplossen en het comfort en rendement weer opkrikken, dan is dat echt kicken.”
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Rekon Installatietechniek
“Ik vind het van de zotte dat warmtepompen en
PV zwaar gesubsidieerd worden, terwijl voor waterzijdig
inregelen niets (meer) mogelijk is”, benadrukt
De Regt. “Dat is absoluut geen prikkel voor
particulieren, die door waterzijdig inregelen eenvoudig
een besparing van 15 tot 30 procent op
hun energieverbruik kunnen realiseren. Begin in
de bestaande bouw nu gewoon eens met de basis.
En investeer bij nieuwbouw eens in een magneetfiltertje
en chemisch spoelen bij oplevering. Daar
bespaar je een hoop ellende mee. Veel meer dan
wanneer je enkel duurzame apparaten promoot,
waarvan de achterliggende installatie over 5 jaar
verstopt zit. Bovendien wordt dankzij een betere
warmteoverdracht het energieverbruik verlaagd.”
‘Ik vind het van de zotte dat warmtepompen
en PV zwaar gesubsidieerd worden,
terwijl voor waterzijdig inregelen
niets (meer) mogelijk is’
‘Belangrijk is de bronaanpak’
De Regt is zich vanaf 2012 gaan vastbijten in de
complexiteit van vloerverwarming en spoeltechniek.
“Ik vreet onderzoeken op dit vlak”, vertelt
hij. “De kennis die ik hierbij heb opgedaan, gaan
we nu vermarkten door installateurs opleidingen
en technieken aan te bieden. Belangrijk bij elke
case is de bronaanpak, net als bij een cv-ketelstoring.
We doen niet aan symptoombestrijding.”
Als voorbeeld noemt hij een schoolgebouw in
Wilfred de Regt, directeur van Rekon Installatietechniek.
146 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Rotterdam, waar Rekon Installatietechniek na
de spoeling van de vloerverwarming een rendementsverbetering
van maar liefst 60 procent realiseerde.
“In de installatie was steeds de pomp
verzwaard om het water rond te pompen. Echter
was niet het onderliggende probleem aangepakt:
het dichtslibben van leidingen en radiatoren.”
De Regt ziet het vaker bij vervuilde installaties.
“Uiteindelijk mogen wij dan de installatie dotteren.
Het resultaat is vaak enorm: zo haal ik weleens
17 kg ijzer uit 5 vloerverwarmingsgroepen.”
Top gereedschap
“Als je top wilt zijn, moet je gereedschap ook
top zijn”, benadrukt hij. “Daarom beschikken
wij over alle materieel om het waterzijdig
inregelen, reinigen van cv-installaties en
verhelpen van complexe verstoppingen in
vloerverwarming goed mogelijk te maken.”
Als voorbeeld noemt De Regt 2 ultrasoon
flowmeters en diverse warmtebeeldcamera’s
en handhelds. “Ook gebruiken wij de Britse
Adey magneetfilters, reinigings- en beschermingsproducten.
De grootste uit de serie is een
MagnaClean DN200 8″ vuil-/magneetafscheider
voor buizen met een binnendiameter van
20 centimeter.” ❚
Timmerwerf 93
1969 NJ Heemskerk
06-13006470
info@rekon-bv.nl
www.rekonwarmteservice.nl
INSTALLATIEENBOUW.NL | 147
Rekon_v2.indd 1 15-04-2021 12:46

MODULAIRE GELUIDSSCHERMEN VOOR BUITENUNITS
Sinds 1 april 2021 gelden nieuwe eisen voor het geluidsniveau van buitenunits van onder meer warmtepompen, airco’s en luchtbehandelingskasten
op de erfgrens. Het lukt in veel situaties echter niet om aan deze eisen te voldoen. Met de modulaire geluidsschermen van ModuBar
lukt dat wel, waarbij de buitenunits bovendien aan het zicht worden onttrokken. Een win-win.
Tekst Roel van Gils | Beeld ModuBar
Geluidsscherm Westerschans in Goes.
In de laatste wijziging van het Bouwbesluit is bepaald hoeveel geluid een buitenunit
mag maken in vollast op de erfgrens. Dat is vastgesteld op 40 dB in
de nacht (tussen 19.00 uur en 7.00 uur) en 45 dB overdag. “In veel gevallen
is dat niet haalbaar”, weet Arjan Kick, projectmanager bij ModuBar. “We zijn
hier als producent van hoogwaardige geluidsschermen op ingesprongen en
bieden een tweetal esthetisch fraaie, maar zeer betaalbare oplossingen: het
‘De geluidsschermen
zijn modulair van opzet,
oneindig recyclebaar en
bieden standaard een hoge
geluidsabsorptie en
hoge geluidsisolatie’
Noise-Reducer en het Kokowall HA-Minwol geluidsscherm. Beide oplossingen
zijn zeer effectief in het dempen van het geluid en worden bijvoorbeeld ook
toegepast langs spoor- en snelwegen. Het unieke aan de Kokowall is de additionele
kokosafwerking die je kunt laten begroeien met klimop.”
Diverse afwerkingen
De geluidsschermen van ModuBar zijn modulair van opzet, oneindig recyclebaar
en bieden standaard een hoge geluidsabsorptie (Dla = 11/17dBA)
en hoge geluidsisolatie (Rw = 30dBA) dankzij een kern van steenwol aan
148 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Theater Rabarber in Den Haag.
de binnenzijde en een plastisolplaat aan de buitenzijde. “Indien nodig
kunnen we variëren met de dikte van de panelen om tot hogere isolatieen
absorptiewaardes te komen. De plastisol gecoate staalplaat is in 21
verschillende kleuren leverbaar”, vervolgt Kick. “Ook een afwerking met
zinken fels- of gecoate golfplaten behoort tot de mogelijkheden. Voor elk
gebouwontwerp kunnen we dus een passende geluidswerende oplossing
realiseren. Datzelfde geldt voor de montagemethodes. De geluidsschermen
kunnen verankerd worden aan een betonnen dakconstructie, een
eventueel aanwezige staalconstructie op het dak of op een betonvoet. Ook
kunnen zij gefundeerd worden in de grond. De panelen zijn getest door
Peutz en TNO en bieden een gegarandeerde geluidsdemping tegen geringe
kosten. Een esthetisch fraai aanzicht is bij de prijs inbegrepen.” ❚
ModuBar BV
Modular Barrier Systems
GELUIDSSCHERMEN RONDOM
MACHINES EN INSTALLATIES
Effectief,
voordelig en modulair
systeem!
Voor meer informatie:
www.modubar.nl
info@modubar.nl
0174-244838
INSTALLATIEENBOUW.NL | 149

MODULAIR BOUWEN:
PREFAB VLOEREN MET VLOERVERWARMING
Om zo snel mogelijk te kunnen bouwen, wordt er steeds vaker gebruik gemaakt van prefab onderdelen. Hodes produceert samen met TGO
Technische Installaties en Provarmo prefab vloervelden die voorzien zijn van alle nodige installaties, tot vloerverwarming aan toe.
Tekst Desiree Pennings | Beeld Provarmo
Hodes Huisvesting ontwerpt, realiseert en beheert flexibele en duurzame
huisvesting voor de markten leren, recreëren, wonen en zorg. Om zo efficiënt
mogelijk te kunnen werken, produceert zij prefab vloervelden voor
zeer diverse gebouwen. Vervolgens brengt Provarmo de vloerverwarming
aan in de vloervelden. TGO verzorgt de overige installaties, voordat deze
naar de plaats van bestemming gaan. “Het gaat om losse vloerdelen van
3 x 6 meter die in een assemblagehal worden geproduceerd”, vertelt Rick
Oomen, projectleider bij Provarmo. “Wij bevestigen de vloerverwarming met
‘Het klinkt heel simpel en dat is
het eigenlijk ook’
een stalen net, waarna TGO Technische Installaties de overige installaties
monteert. Een dag later wordt het beton gestort, waarna de vloerdelen op
locatie met een hijskraan in de woning worden geplaatst.”
Prefab productie versnelt het bouwproces. Ook de vloeren worden prefab geproduceerd, inclusief de installatietechnieken.
150 | INSTALLATIEENBOUW.NL

In een assemblagehal worden de vloerdelen geproduceerd, waarna ze kant en klaar naar de plaats van bestemming gaan.
Het zijn niet alleen woningen waar de prefab vloerdelen geplaatst worden,
maar ook vakantievilla’s, scholen en zorgcentra. Oomen: “Waar vloerverwarming
mogelijk is en waar gebouwd wordt, zijn deze vloeren mogelijk.” Het
voordeel van de vloerdelen is dat ter plaatse snel ingesprongen kan worden
op aanpassingen, wat met oprolbare vloerverwarming niet mogelijk is. Oomen
legt uit: “Nadat ik de tekeningen gereed heb, zorg ik dat er een legplan
gemaakt wordt. Mocht er op de bouw zelf iets aangepast moeten worden,
zoals een wand die verschoven moet worden, dan is dat geen probleem. Wanneer
het project klaar is, pas ik de tekening aan en maak ik een revisierapport.
Het klinkt heel simpel en dat is het eigenlijk ook: een vloerveld, vloerverwarming
en andere leidingen installeren, beton erop en plaatsen.”
Over Provarmo
Provarmo levert en monteert vloerverwarming en vloerkoeling. Zij ontzorgt
de professionele installateur met als doel een installatie die aan
alle wensen voldoet. Maatwerk schuwt het bedrijf zeker niet. De ervaren
vakmensen doen alles in eigen beheer; van het ontwerp tot het legplan
van de tekeningen, het transport en de uitvoering en revisie. ❚
Provarmo is dé partner voor
de professionele installateur
Verdelers
Thermostaten
Leidingen
Meer info: www.provarmo.nl
Provarmo BV | Edisonweg 7 | 3442 AC Woerden | T 0348 744 023
INSTALLATIEENBOUW.NL | 151
Naamloos-9 1 01-03-2021 17:06

DE MEEST FREQUENTE PROBLEMEN ÉN OPLOSSINGEN ROND DE WATERBEHANDELING VAN GESLOTEN INSTALLATIES:
HOUD UW INSTALLATIE IN TOPCONDITIE!
De afgelopen jaren is het aantal WKO-systemen in Nederland flink toegenomen. Niet verwonderlijk, want in combinatie met lage temperatuur
afgiftesystemen zoals vloerverwarming, vloerkoeling en lage temperatuur radiatoren kan een aangenaam binnenklimaat in alle seizoenen
worden geborgd, tegen een minimaal energieverbruik. Voorwaarde is wel dat het installatiewater op de juiste manier wordt behandeld, vanaf
de ingebruikname tot en met de volledige levensduur van de installatie. Gebeurt dit niet of onvoldoende, dan liggen volgens Mario van Gorsel,
directeur van KOREX Benelux, onder andere de volgende problemen op de loer:
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld KOREX Benelux
1. Bouwvuil en slib
“Veel installateurs onderschatten helaas nog hoeveel
bouwvuil en slib er tijdens de bouw in bijvoorbeeld
de verbindings- en stijgleidingen van gesloten
installaties terechtkomen. Denk bijvoorbeeld
aan stof, zand, laskorrels, lasflux en microvezels,
die zich samen met de vrijgekomen kalkdeeltjes
afzetten op de bodem en waardoor de installatie
zichzelf niet kan conserveren”, aldus Van Gorsel.
“De pH-waarde van het verwarmingswater wordt
in dit geval constant geneutraliseerd. De installatie
zal dus corrosief blijven, met aanzienlijke
rendement- en comfortverliezen én storingen en
defecten aan kleppen, afsluiters, regelaars, pompen
en andere componenten tot gevolg.”
Om bouwvuil en slib uit de installatie te verwijderen,
moet de installatie allereerst worden gespoeld.
“Vervolgens kan met behulp van filtratie
het vuil uit de installatie worden verwijderd.” Belangrijk
hierbij is om de vervuiling te mobiliseren.
“Bijvoorbeeld door de toevoeging van een inhibitor
(remmer/beschermer) voorkom je dat het vuil
neerslaat. Met een tweede afgemeten vloeistof
kan vervolgens de pH-waarde stap-voor-stap naar
het gewenste niveau worden gebracht.” Om dit
proces goed te controleren, moet er ontgast worden,
om te voorkomen dat de pH neutraliseert.
2. Vervuiling en verstopping
Met de komst van lage temperatuur installaties
zijn waterhoeveelheden verminderd en leidingdiameters
verkleind. “Met name dat laatste zorgt
regelmatig voor problemen, omdat het sneller tot
een verstopping komt”, weet Van Gorsel. “Om dit
tegen te gaan, moeten vervuilingen direct en doel-
Wanneer het installatiewater niet goed wordt behandeld, liggen grote problemen op de loer.
152 | INSTALLATIEENBOUW.NL

‘Veel installateurs
onderschatten
helaas nog hoeveel
bouwvuil en slib er
tijdens de bouw in
bijvoorbeeld de
verbindings- en
stijgleidingen van
gesloten installaties
terechtkomen’
treffend worden ondervangen.” Wanneer er veel
fijne magnetische deeltjes worden afgezet in de
installatie, warmen ruimtes onvoldoende op. “Bovendien
kunnen installaties in storing slaan en is
afrekenen naar verbruik niet langer betrouwbaar.
Om dit probleem te ondervangen, moet de beschermlaag
in de installatie worden hersteld. Ook
hiervoor zijn mobilisatie van vervuiling, filtratie en
ontgassing onontbeerlijk.”
3. Verkeerde en/of teveel inhibitors
Wanneer een inhibitor (remmer/beschermer)
wordt toegepast, moet dit wel op de juiste manier
en in exact de juiste hoeveelheid gebeuren, zodat
de geleidbaarheid en alkaliteit van het installatiewater
laag blijven, aldus Van Gorsel. “In de praktijk
echter wordt veelal nog zoveel toegevoegd,
dat de geleidbaarheid van het installatiewater
te hoog wordt en – in combinatie met een lage
hardheid – galvanisatie ontstaat.” Corrosie op bijvoorbeeld
staal en aluminium is alleen mogelijk
als het water elektrisch geleidend is, benadrukt
hij. Hiervoor is een inhibitor helemaal niet nodig.
“Indien onverhoopt teveel of een verkeerde inhibitor
wordt gebruikt, dan is het raadzaam om de
installatie volledig door te spoelen en de waterbehandeling
opnieuw op te bouwen.”
4. Onjuiste materiaalcombinaties
Ook ziet Van Gorsel dat nog te vaak verschillende
materialen in de installatie worden toegepast.
Denk bijvoorbeeld aan een combinatie van koper
en RVS, waardoor galvanische corrosie kan ontstaan.
“Bij galvanische corrosie wordt veelal het
minder edele materiaal (de anode) aangetast,
terwijl het edele materiaal (de kathode) tegen
corrosie wordt beschermd”, vertelt hij. “Het anode
materiaal zal gaan corroderen, waardoor putcorrosie
en uiteindelijk ook flinke lekkages kunnen
ontstaan. Om dit te voorkomen, wordt onder andere
in de scheepvaart veelal een opofferingsanode
geplaatst. Deze oplossing biedt ook uitkomst
in gesloten installaties, waarbij bij voorkeur een
magnesiumoxide anode wordt toegevoegd die periodiek
geïnspecteerd en vervangen moet worden.”
Voor wie meer wil weten over hoe je de waterkwaliteit
van gesloten installaties in optimale conditie
kunt houden, is de VDI 2035-1 blad 2 een perfecte
leidraad. Hierin worden de uitgangspunten
vanaf ontwerp en ingebruikname t/m complete
gebruiksduur, onderhoud en eventuele aanpassingen
namelijk uitgebreid beschreven. ❚
Bij het conserveren van het verwarmingswater
in een gesloten installatie is het belangrijk
om de volgende stappen te volgen:
- Vul de installatie met kraanwater (pH-neutraal).
- Stook het installatiewater op, zodat het
zuurstofgehalte wordt teruggebracht
(thermische ontgassing).
- De restzuurstof zal een chemische verbinding
aangaan met de aanwezige corrosie in de
installatie en lost vervolgens op in het water.
- Doordat het zuurstofgehalte verder daalt, zal
de pH-waarde stijgen. Zodra de pH-waarde
boven de 8,2 komt, is de corrosiedruk in de
installatie nihil.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 153

ADVERTORIAL
KWALITEIT DOOR KENNIS
EN INNOVATIE
Slim samenwerken en installeren krijgt een naam: Build smart; een slogan die
Ubbink niet zo maar koos. “Wij moeten bouw en installatietechniek verbinden,
relaties verdiepen en vanuit die kracht innoveren en kwaliteit leveren”, zegt
Peter Laros, directeur van Ubbink. “Slim bouwen doe je namelijk niet alleen.
Alleen als kennis gedeeld wordt en aannemers, installateurs, architecten en
leveranciers zich rond een gebouw verenigen, is een duurzame toekomst
binnen handbereik.”
Tekst en beeld Ubbink
154 |
INSTALLATIEENBOUW.NL

ADVERTORIAL
“Kwaliteitsverbetering, daar ligt onze focus”, vertelt
Laros. “Dat is een continu proces en meer
nodig dan ooit. Het spectrum verandert en de
bouwpraktijk wordt steeds complexer. We gaan
duurzamer bouwen, woningen realiseren die
optimaal presteren én we laten ons werk en het
functioneren van gebouwen toetsen. Daardoor
wordt het belangrijker dan ooit dat twee werelden
– de bouw en installatietechniek – samenkomen,
dat wij als leverancier onze verantwoordelijkheid
nemen en kennis ontsluiten én dat de installateur
en bouwer worden voorzien van intelligente
eenvoud en slimme en praktische oplossingen.”
Wij maken de verbinding
Build smart is geen loze term, maar staat volgens
Laros voor een praktijkgerichte aanpak: “Slim
werken doe je door techniek, kennis en mensen
samen te brengen en door complete oplossingen
aan te bieden. Oplossingen die garant staan voor
een solide verbinding tussen bouw en installatietechniek
en voldoen aan de hoogste prestatie- en
kwaliteitseisen.” Daar wil hij zich volledig voor inzetten,
want: “Dit gaat ons allemaal aan. Iedereen
wil wonen in een woning met een laag energieverbruik
en – nog belangrijker – in een gezonde en
veilige leefomgeving.”
De stap naar voren
Innovatie en kwaliteitsverbetering zijn belangrijke
pijlers binnen de bedrijfsmuren van Ubbink en
bepalen mede hoe het bedrijf zich in de markt beweegt.
“Wij bestaan dit jaar 125 jaar en leggen
ons steeds meer toe op de ontwikkeling van nieuwe
producten, die makkelijk en slim te installeren
‘Slim werken doe je door techniek, kennis
en mensen samen te brengen en door
complete oplossingen aan te bieden’
zijn en toegevoegde waarde bieden. Door onze
kennis en beheersing van de productietechniek
kunnen wij die stap naar voren zetten. Dat doen
wij bij voorkeur samen, met koplopers en met
de mensen in het veld. Zij moeten namelijk dagelijks
keuzes maken en de componenten bouw,
installatie en energie verbinden. De signalen die
wij oppikken, vertalen wij naar oplossingen. De
Decorio warmtepompbehuizing is daar een mooi
voorbeeld van. Ons R&D-team zag de behoefte om
de warmtepomp op het dak te plaatsen en zette
direct enthousiast de schouders eronder. Het is die
sfeer van ‘Wij gaan het doen’ die zo kenmerkend
is voor Ubbink.”
Advies voor iedereen
De nieuwe economie vergt behalve innovaties ook
dat informatie toegankelijker wordt. “Info moet
actueel en beschikbaar zijn voor iedereen. De
ontwikkelingen volgen elkaar namelijk in een rap
tempo op en de informatiebehoefte stijgt”, vult
Laros aan. “Maar wij doen het ergens voor; we
bouwen met elkaar aan een betere wereld. BENG
en de Wkb zijn de katalysatoren.” In die positieve
flow wil Ubbink haar klanten meenemen. “Wij
hebben informatie over de Wet kwaliteitsborging
voor het bouwen gebundeld, zodat iedereen zich
het komende jaar goed kan voorbereiden. Uniek is
ook dat je projecten bij ons kunt aanmelden voor
de WKB SERVICES. En… wij delen onze ervaringen
via de website.” Hij refereert hiermee naar de fonkelnieuwe
website, die in januari is gelanceerd.
“Alle informatie hebben wij gerangschikt op basis
van de drie thema’s: Bouw, Ventilatie en Energie.
Het is een bron van informatie; er zijn whitepapers,
animaties en uitgebreide technische artikelen
en specificaties beschikbaar, evenals nieuwe
montagefilmpjes. Want waarom moeilijk doen, als
het makkelijk kan? Build smart!” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 155

GRONINGEN ATLAS & HOUSE OF GRONINGEN
BIJZONDER WONEN IN ATLAS & HOUSE OF GRONINGEN
EEN NIEUW LANDMARK VOOR GRONINGEN
Waar voorheen het kantoor van het GAK stond in Groningen, zijn onlangs twee slanke woontorens verschenen: Atlas & House of Groningen. Ze
staan in een groene omgeving aan het water en kregen zelf een warme, goudgele gloed, wat een mediterrane sfeer oproept. De woontorens
zijn bedoeld voor de particuliere huur en voor internationale studenten. Aalbers Installatietechniek deed de gehele E- en W-installatie.
Tekst Desiree Pennings | Beeld 5d Architectuur & Fotografie (ClimaRad)
De woontorens Atlas en House of Groningen vormen twee nieuwe landmarks in Groningen.
156 |
INSTALLATIEENBOUW.NL

ATLAS & HOUSE OF GRONINGEN GRONINGEN
Atlas & House of Groningen zijn centraal gelegen
in stadsdeel Paddepoel. Ze zijn prima bereikbaar
met het OV, hebben een winkelcentrum ernaast
en sporten en ontspannen kan in de buurt. Atlas
heeft 17 woonlagen en is 55 meter hoog. House
of Groningen telt 23 woonlagen en is 70 meter
hoog. Daarmee is dit het hoogste gebouw in de
omgeving en dus een nieuw landmark. In totaal
gaat het om 159 appartementen in House of Groningen
die bedoeld zijn voor de particuliere huur
en 224 wooneenheden in Atlas die bedoeld zijn
voor internationale studenten.
Alle woningen zijn voorzien van ClimaRad Ventura
ventilatie-units met WTW.
‘Het inzetten van een
BIM-model scheelt
veel geld en tijd
tijdens de bouw’
Luxe studentenleven
Het is zeker een bijzondere manier van wonen voor
de studenten die hier zijn ingehuisd. Totaal anders
dan een normaal studentenhuis. Ze hebben een
eigen kamer met badkamer en een pantry. Koken
kunnen ze in de gemeenschappelijke keuken met
drie kookplaten. “Als student woon je er erg luxe”,
zegt Marcel Duimering van Aalbers Installatietechniek.
“Het andere gebouw bestaat uit verschillende
types appartementen. Ze zijn allemaal voorzien van
ClimaRad Ventura ventilatie-units met WTW. Beide
gebouwen zijn voorzien van zonnepanelen op het
dak voor algemeen gebruik. Er is een collectief
warmtesysteem, Warmtestad, waarmee het warme
water aangeleverd wordt in het gebouw. We hebben
dus niet gewerkt met eigen bronnen.”
Goede voorbereiding
Het project werd vooraf in een BIM-model uitgewerkt,
waardoor veel problemen al aan de
voorkant werden getackeld en zo de faalkosten
werden gereduceerd. De tijd en energie die er
aan de voorkant is ingestopt, heeft goed zijn
vruchten afgeworpen, volgens Duimering. “Het
scheelt veel geld en tijd tijdens de bouw zelf.
Groothandel Van Walraven heeft alle materialen
prefab volgens het model aangeleverd. Daardoor
hadden wij een stuk minder werkvoorbereiding
nodig. Dit was een project dat vanaf het begin
goed liep, mede door de goede voorbereiding.
De opdrachtgevers, de aannemer en ook wij zijn
erg tevreden.” ❚
BOUWINFO
Opdrachtgevers
Nijestee en MWPO, Groningen
Architect
AAS, Groningen
Aannemer
Plegt-Vos Noord, Assen
Installateur
Aalbers Installatietechniek, Nieuw-Buinen
Plaatsing aluminium kozijnen
Rollecate, Staphorst
Decentrale ventilatie met WTW
ClimaRad, Oldenzaal
Leverancier W-installatie
Van Walraven, Mijdrecht
Drentse Poort 2
Nieuw-Buinen
0599-613427
Bijna 100 jaar een glasheldere visie op installeren..
Wij zijn gespecialiseerd in:
Elektro installaties
ICT Netwerken
Sanitaire installaties
Modulaire prefab installatiebouw
Klimaattechniek
Prefab Energiemodules
Duurzame energie oplossingen
bezoek onze website
www.aalbers.com
Uw partner in duurzame
energieoplossingen
INSTALLATIEENBOUW.NL | 157
Naamloos-9 1 01-03-2021 16:57

GRONINGEN ATLAS & HOUSE OF GRONINGEN
ENERGIEZUINIG DOOR REGELING PER VERTREK:
HOOGBOUWCOMPLEX HOUSE OF GRONINGEN
COMFORTABEL DANKZIJ DECENTRALE TOEPASSING
De woontoren House of Groningen is door opdrachtgever MWPO voorzien van een decentraal klimaatsysteem met WTW. Hiermee zijn de bewoners
verzekerd van een woning met een hoog comfort en een laag energieverbruik. De ventilatie wordt per vertrek geregeld door ClimaRads
nieuwste type unit: de ClimaRad Ventura.
Tekst Desiree Pennings | Beeld 5d Architectuur & Fotografie
Climarad leverde voor woontoren House of Groningen een decentraal systeem met WTW.
158 |
INSTALLATIEENBOUW.NL

ATLAS & HOUSE OF GRONINGEN GRONINGEN
‘De besparing in
bouwvolume levert de
architect een grotere
ontwerpvrijheid op
met meer ruimte om
praktisch in te delen’
De 159 starterswoningen in House of Groningen
zijn gerealiseerd voor de verhuur aan young professionals.
Er is gekozen voor de decentrale ventilatieoplossing
van ClimaRad vanwege de besparing
in het bouwvolume, vertelt commercieel directeur
Ralph Liedenbaum. “Ons concept bestaat uit
lokale WTW-units die lucht toe- en afvoeren via
de gevel. Het binnenklimaat wordt per vertrek
geregeld. Dit biedt voordelen ten opzichte van
een centraal systeem. Je hebt bijvoorbeeld geen
opstelplaats nodig voor de unit en schachten voor
ventilatiekanalen zijn daardoor vrijwel overbodig
in de woning. Met name voor hoogbouwprojecten
is dat erg belangrijk. De ruimtebesparing die
hierdoor ontstaat, levert de architect een grotere
ontwerpvrijheid op met meer ruimte om praktisch
in te delen.”
ClimaRad Ventura
House of Groningen bestaat uit twee- en driekamerappartementen.
Gekozen werd voor de Clima-
Rad Ventura V1D en de Ventura V1X units.
Dit zijn de meest recente ventilatie-units, die
meerdere aansluitmogelijkheden hebben en
uitermate geschikt zijn voor geluidbelaste gevels.
Schone buitenlucht wordt door de gevel
in de ruimte gebracht, nadat het is gefilterd en
voorverwarmd door middel van een warmtewisselaar.
Vervuilde lucht wordt afgevoerd door een
tweede doorvoer. De buitenroosters zijn esthetisch
verwerkt in de gevel en bijna onvindbaar.
De ClimaRad Ventura V1D heeft als extra voordeel
dat zij twee ruimtes tegelijkertijd kan ventileren.
De unit beschikt over een extra doorvoer aan de
bovenzijde die de ventilatie van de tweede ruimte
verzorgt. In deze ruimte hangt een klein rooster,
waarbij de toevoer en afvoer van lucht gescheiden
zijn. Ook hier wordt op basis van CO 2
-metingen
de ventilatie geregeld. Alle Ventura-units hebben
een achter- en zij-aansluiting, waardoor deze
in alle bouwkundige situaties toepasbaar zijn.
Plug-and-play
Aalbers Installatietechniek installeerde de WTWunits
in het complex. Dit deed zij vanuit een BIM-
De roosters in de gevels zijn bijna niet zichtbaar en
doen niets af aan het schitterende gebouw.
model, dat iedere dag gecontroleerd werd door
middel van foto’s, gemaakt vanuit een hijskraan.
Door de foto’s en het ontwerp over elkaar heen
te leggen, werd gecontroleerd of alles verliep zoals
het hoorde. “Je zag daardoor heel mooi het
verschil tussen het centrale systeem bij het naastgelegen
complex en onze toepassing. Een decentraal
systeem is eenvoudig toepasbaar en heeft
daardoor nauwelijks impact op het bouwproces”,
aldus Liedenbaum.
De installateur plaatste de systemen van Clima-
Rad vlak voor de oplevering van het gebouw. Dat
was mogelijk doordat de systemen heel eenvoudig
plug-and-play te monteren zijn. Inmiddels is House
of Groningen in gebruik en functioneren de units
automatisch op basis van sensoren die de CO 2
,
luchtvochtigheid, binnen- en buitentemperatuur
meten. Ruimtes worden op deze manier voorzien
van een aangenaam en gezond binnenklimaat.
Ook voor bestaande bouw
Voor hoogbouw als House of Groningen biedt een
decentraal systeem van ClimaRad vele voordelen,
maar ook bij bestaande bouw kan er veel tijd en
ruimte mee bespaard worden. In een bestaande
woning is het ten opzichte van andere systemen
makkelijker om een decentrale unit te plaatsen,
omdat de bouwkundige impact nihil is. Het systeem
biedt ook in bestaande bouw een hoog comfort
en energiebesparing voor de bewoner. ❚
De woningen bestaan uit twee- en driekamerappartementen, waarbij het binnenklimaat per vertrek geregeld wordt.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 159

GRONINGEN ATLAS & HOUSE OF GRONINGEN
SNELLE MONTAGETIJD DANKZIJ GOEDE VOORBEREIDING
PREFAB W-INSTALLATIE VOOR
ATLAS & HOUSE OF GRONINGEN
De woontorens Atlas & House of Groningen in het Groningse stadsdeel Paddepoel werden begin 2021 opgeleverd. Van Walraven was verantwoordelijk
voor het leveren van de materialen voor de W-installatie. Dit kwam voor het grootste gedeelte al prefab gemonteerd aan op de
bouw, wat installateur Aalbers Installatietechniek een hoop tijdwinst opleverde.
Tekst Desiree Pennings | Beeld Van Walraven
Van Walraven is een technische groothandel die een zeer breed assortiment aan
installatiematerialen levert aan installatiebedrijven. Dit gebeurt vanuit twaalf
vestigingen in Nederland die elk hun eigen voorraden en transport beheren. Daarnaast
is er een prefab afdeling die producten voorgemonteerd aanlevert naar
wens van de klant. Dit gebeurde ook bij het project Atlas & House of Groningen.
‘Tot in de kleinste details werd
afgestemd hoe de producten
aangeleverd zouden worden’
Groeiende vraag naar prefab
“De prefab afdeling was al anderhalf jaar voordat het project startte met
Aalbers Installatietechniek in gesprek, om te kijken welke slimme oplossingen
wij konden bieden”, vertelt accountmanager Paul Klomp. Hij ziet een
groeiende vraag naar prefab artikelen, waarbij projecten vooraf vaak uitgewerkt
worden in 3D tekenmodellen. Aalbers werkte het ontwerp uit in een
BIM-model, waarna de medewerkers van Van Walraven aan de slag konden.
Tot in de kleinste details werd afgestemd hoe de producten aangeleverd zou-
Aalbers werkte het ontwerp uit in een BIM-model, waarna de medewerkers van Van Walraven een groot deel prefab aanleverden.
160 | INSTALLATIEENBOUW.NL

ATLAS & HOUSE OF GRONINGEN GRONINGEN
den worden. Klomp: “We hebben de riolering prefab aangeleverd voor de
tunnelbouw. Daarop hebben we de waterleidingen vooraf gemonteerd. De
inbouwreservoirs voor de toiletten hebben we op hoogte gesteld met de waterleidingen
er al aan. Ook de luchtleidingen voor de ventilatie hebben we op
maat gemaakt. Dit scheelde erg veel montagetijd op de bouw.”
De mooiste ideeën
Naast prefab onderdelen leverde Van Walraven ook producten die volledig
in het werk werden gemonteerd. Een voorbeeld hiervan is de vloerverwarming.
De warmtewisselaars voor de stadsverwarming werden dan wel weer
prefab aangeleverd, vertelt Klomp. “Daarvoor hebben we stalen frames gebouwd
met daarin al het leidingwerk. Zo kon er direct van de ene naar de
andere verdieping doorgekoppeld worden. Het is prettig als we in een vroeg
stadium samen kunnen werken met de installateur en adviseurs, omdat
dan de mooiste ideeën ontstaan. Uiteindelijk kun je dan efficiënter tot een
nog mooier eindresultaat komen, zoals hier bij Atlas & House of Groningen
is gebeurd.”
Enthousiasme
Van Walraven heeft een zeer fijne samenwerking met Aalbers Installatietechniek.
Klomp is uiterst enthousiast: “We hebben mooie projecten mogen beleveren
uit ons ruime assortiment. De communicatielijnen zijn kort en er is altijd
een fijn contact tussen Van Walraven en Aalbers. Ik kan niets bedenken wat
niet goed is gegaan. En mocht er iets fout zijn gegaan, dan was dat in een
mum van tijd opgelost. Nu zijn we opnieuw met een aantal projecten voor
Aalbers bezig en ook hier gaat het weer om prefab werk.” ❚
Van Walraven leverde zowel prefab onderdelen als producten die volledig in het
werk werden gemonteerd.
INFRA- EN INSTALLATIEMATERIALEN
Ook voor prefab
onderdelen en
systemen
Voor diverse projecten
Eigen werkplaats
Onze deskundige prefab afdeling maakt
het materiaal in eigen werkplaats perfect
in orde om u de meest uiteenlopende
projecten uit handen te nemen. Dankzij
de voorgemonteerde materialen, zoals
PVC, PPC en PE leidingsystemen, werkt
u snel en effi ciënt op locatie.
Geïnteresseerd?
Scan de QR-code, mail
prefab@vanwalraven.com
of bel 0297 – 300 100.
Volg ons
vanwalraven.com
INSTALLATIEENBOUW.NL | 161

INFRAROOD VERWARMING OP BASIS VAN CARBON
ELEKTRISCHE VERWARMING MET KOOLSTOF ALS
ALTERNATIEF VOOR DE WARMTEPOMP
Over 29 jaar zou Nederland van het gas af moeten zijn. Vaak wordt als oplossing de warmtepomp genoemd, maar er zijn meer mogelijkheden.
Karbonik levert bijvoorbeeld hoogwaardige elektrische verwarmingselementen die gebruik maken van infrarood warmte op basis van
carbon. Hiervoor is geen grootschalige verbouwing nodig, aangezien de elementen ook kunnen werken op 230 Volt. Daarmee zijn ze dus ook
uitermate geschikt voor woningen waar geen warmtepomp mogelijk is.
Tekst Desiree Pennings | Beeld Karbonik
Verwarmen op basis van infrarood warmte biedt vele mogelijkheden: verwarmingsfolie,
verwarmend behang (fleece) en panelen. Karbonik biedt vloerverwarming,
wandverwarming en plafondverwarming inclusief de bijbehorende
besturingssystemen. De bestseller is de verwarmingsfolie van minder dan 0,5
mm dik, die prima te gebruiken is als vloerverwarming. De warmte die vrijkomt,
is erg comfortabel, terwijl er minder energie wordt verbruikt dan bij traditionele
verwarming. Omdat er geen water aan te pas komt, kan het systeem
niet gaan lekken en omdat er geen bewegende delen zijn, is onderhoud ook
niet nodig. “De aansturing gebeurt via een thermostaat, maar kan ook met
een smartphone of huisautomatiseringssysteem”, vertelt Koen Klooster, mede-eigenaar
van Karbonik. “Het is een eenvoudig product qua samenstelling,
waardoor het zeker zo’n dertig jaar meegaat. Ook is het goed te recyclen.”
‘De warmte die vrijkomt is erg
comfortabel, terwijl er minder
energie wordt verbruikt dan bij
traditionele verwarming’
Energieneutrale verwarming
Uit Duits onderzoek van de Hochschule Konstanz Technik, Wirtschaft und
Gestaltung blijkt dat je in sommige situaties beter uit bent met infrarood verwarming
dan met een warmtepomp. Een warmtepomp vergt een behoorlijke
investering, die je ook kunt gebruiken voor elektrische infrarood verwarmingselementen
in combinatie met PV-panelen. Daarmee verkrijg je een energieneutraal
systeem. “In veel situaties ben je dan financieel en qua CO 2
-reductie
beter uit. Bovendien is ons systeem geruisloos en snel en goedkoop te instal-
In het provinciehuis in Den Haag worden de werkplekken voortaan individueel
verwarmd door middel van infrarood warmte.
162 | INSTALLATIEENBOUW.NL

leren”, aldus Klooster. Dat maakt het met name voor gebouwen waar geen
warmtepomp wenselijk of mogelijk is, een goed alternatief. Ieder type gebouw
kan ermee verwarmd worden, maar een goede isolatie blijft van belang.
Om tijdens het verwarmen niet meer energie te verbruiken dan noodzakelijk
is, heeft Karbonik een ruim assortiment aan besturingssystemen. Klooster:
“Zo’n besturingssysteem met powermanagement zorgt ervoor dat niet iedere
ruimte tegelijkertijd energie verbruikt, terwijl toch optimaal verwarmd wordt.
Met name voor grotere gebouwen is dit een toevoeging. Je hoeft de meterkast
dan niet uit te breiden.”
Individuele verwarming
Karbonik is een jong bedrijf dat werd opgericht in 2015 en inmiddels heeft
het al zeer innovatieve producten laten zien. Het is de ambitie om in de toekomst
nog veel verder te gaan op het gebied van elektrisch verwarmen en
energiebesparing. Zo is het nu ook mogelijk om ruimtes lokaal te verwarmen
op basis van infrarood warmte, legt Klooster uit. “Met infrarood verwarm
je objecten in plaats van de lucht. De lucht wordt pas dan warm door
in contact te komen met objecten en de bouwschil, net als bij verwarming
door de zon. Met dit effect kunnen we werkplekken individueel van de juiste
temperatuur voorzien. Iedere werknemer heeft immers andere wensen.”
Werkplekken van het provinciehuis in Den Haag zijn op deze manier al in een
pilot voorzien van individuele verwarming, in opdracht van de TU Delft. “De
werkplekken die niet in gebruik zijn, hoeven niet verwarmd te worden en ook
de omgeving kan koeler gehouden worden. We verwachten dit in de toekomst
steeds vaker uit te rollen”, aldus Klooster. ❚
De folie van Karbonik is als vloerverwarming te gebruiken onder alle mogelijke
oppervlaktes en vereist geen speciale verbouwing.
Comfortabel en gasloos verwarmen
met Karbonik verwarmingsfolie
Goedkoper dan gasverwarming in zowel aanschaf als gebruik
Behaaglijk en gezond
Gelijkmatige en snelle opwarming
Duurzaam en milieuvriendelijk
Eenvoudig en snel te installeren
Bewezen technologie
Geruisloos en onderhoudsvrij
Past altijd (dikte folie < 0,5mm)
Geen buizen, leidingen of ketels meer nodig
www.karbonik.nl • info@karbonik.nl • 010-2613 519
INSTALLATIEENBOUW.NL | 163

OVERNAME SMITSAIR B.V. EN SMITSAIR JETSYSTEMEN B.V. DOOR SCHAKO GROUP:
AANVULLENDE TECHNOLOGISCHE COMPETENTIES EN
EEN BETERE TOEGANG TOT DE NEDERLANDSE MARKT
SCHAKO Group heeft met terugwerkende kracht en vanaf begin 2021 de Nederlandse bedrijven Smitsair B.V. en Smitsair JETsystemen B.V. overgenomen.
“De acquisitie van de Smitsair-ondernemingen is volledig in lijn met de strategie van de SCHAKO Group van regionale expansie en
competentieverhoging”, benadrukt Beat Vögeli, CEO van de SCHAKO Group. “De Smitsair-bedrijven zijn zeer bekend en succesvol in Nederland
en de omliggende markten. We zien dan ook veel kansen voor zowel Smitsair als de andere zes bedrijven van de SCHAKO Group om van elkaar
te profiteren en om samen sterker te worden. Volledig trouw aan ons motto: ‘Pure competence in Air’.”
Tekst en beeld Smitsair
164 | INSTALLATIEENBOUW.NL

‘We zien veel kansen om van elkaar te
profiteren en om samen sterker te worden.
Volledig trouw aan ons motto: Pure
competence in Air’
Toonaangevende marktspelers
in ventilatie- en
luchtdistributiesystemen
Smitsair, met circa 40 medewerkers in de bedrijven
Smitsair B.V. en Smitsair JETsystemen B.V., is
opgericht in 1917 en was tot eind 2020 onafgebroken
eigendom van de oprichtersfamilie. Beide
Smitsair-bedrijven zijn toonaangevende marktspelers
op hun productgebied en gespecialiseerd in de
ontwikkeling en fabricage van passieve, zichtbare
ventilatiecomponenten, ventilatiekanalen en speciaal
plaatwerk voor een breed scala aan ventilatie-
en luchtdistributiesystemen. Het aandeel van
individuele maatwerkoplossingen bij Smitsair is ongeëvenaard
hoog in de branche. Tot nu toe beleverde
Smitsair vooral de B2B-markt: rechtstreeks aan
de industrie, utiliteitsbouw, scheepsbouw en landbouw.
Maar het bedrijf is ook goed gepositioneerd
in de indirecte toeleveringsmarkt, met langdurige
relaties in de regionale installatiesector.
Specialisten voor goede lucht
SCHAKO Group houdt zich al meer dan 90 jaar
bezig met niets anders dan lucht. “Onze kennis
en expertise hebben van SCHAKO dé specia-
list gemaakt, met individuele oplossingen voor
uitdagingen op het gebied van lucht, klimaat,
geluidsisolatie, brandbeveiliging en rookafvoer
in gebouwen met commercieel of openbaar gebruik”,
vertelt Vögeli. “SCHAKO is de juiste keuze
voor iedereen met bijzondere ruimtesituaties en
speciale luchtvereisten. Onze kracht ligt in het
vinden van individuele en intelligente oplossingen
voor alle uitdagingen van onze klanten. Dat
biedt SCHAKO meer dan ooit: als onderdeel van
de SCHAKO-groep bieden we samen met de bedrijven
ADMECO, NOVENCO building & Industry,
REVEN, SCHNEIDER Elektronik en SIROCCO een
uniek portfolio van ventilatie- en klimaatregelingscomponenten
en -systemen voor commerciële
gebouwen, openbare gebouwen, grote keukens,
laboratoria, trappenhuizen, procesindustrie, parkeergarages
en tunnelsystemen.” ❚
Evenwichtig klimaat
van opslag tot distributie
MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR SMITSAIR JETSYSTEMEN
Door Smitsair Jetsystemen te koppelen aan hoogwaardige
luchtbehandelingsapparatuur, realiseren we een goede
spoeling met homogene temperatuurverdeling. Uitermate
geschikt in hallen met hoge stellingen én expeditiezone.
Traditie in luchtinnovatie
INSTALLATIEENBOUW.NL | 165

DEN HAAG
GROTIUS
GROTIUS I EN II KOMEN ERAAN
DUURZAME WARMTE EN KOUDE OPSLAG (WKO)
VOOR HAAGSE WOONTORENS
Het gebied tussen het Centraal Station en de Utrechtsebaan in Den Haag krijgt een complete make-over. Dit begint met de bouw van de woontorens
Grotius I en Grotius II. Deze vullen met hun hoogtes van 120 en 100 meter de skyline prachtig aan, terwijl de bewoners een schitterend
uitzicht zullen hebben over land en zee.
Tekst Desiree Pennings | Beeld Roodenburg Installatie Bedrijf
In totaal komen er 655 appartementen in de woontorens
met op de benedenverdieping een commerciële
plint en een ondergrondse parkeergarage.
Duurzaamheid speelt een belangrijke rol binnen
het ontwerp. Vandaar dat er is gekozen voor gevels
van natuursteen. Deze gevels vormen samen
een driedimensionaal landschap van terrassen die
georiënteerd zijn op de zon. Over de naastgelegen
A12 komt een overkapping, zodat de omgeving vergroend
wordt en het centrum gemakkelijker bereikbaar
zal zijn vanuit het Beatrixkwartier. Bovendien
zullen de bewoners van de Grotiustorens zo minder
last hebben van geluidsoverlast.
Warme en koude bron
Een binnenstedelijke bouw als dit, brengt grote
uitdagingen met zich mee. Dat geldt ook voor de
medewerkers van Roodenburg Installatie Bedrijf,
die er de WKO-installaties aanbrachten. “We moeten
de bronnen voor de WKO op een vrij klein ter-
De afleversets voor de woningen werden ontwikkeld
en geoptimaliseerd door Roodenburg
en leverancier Redenko.
Grotius II in aanbouw.
166 | INSTALLATIEENBOUW.NL

GROTIUS DEN HAAG
De bronboring van de warme bron.
‘We moesten de bronnen realiseren voordat de
verhuizing van de Tweede Kamer plaatsvond’
rein realiseren. In overleg met de gemeente zijn
de bronnen ook nog eens verplaatst tijdens het
project. Bovendien staan de torens vlak naast de
tijdelijke Tweede Kamer, dus we moesten de bronnen
realiseren voordat die verhuizing plaatsvond”,
vertelt projectleider Paul Elskamp van Roodenburg
Installatie Bedrijf.
Er werden een open warme en koude bron gemaakt
van elk 80 m³. Ook is een stadsverwarmingsaansluiting
aanwezig die Roodenburg op
de WKO-installatie heeft aangesloten. Elskamp:
“De woontorens worden verwarmd en gekoeld
vanuit de WKO-installatieruimte die in de kelder
van Grotius II is gesitueerd. Daarvandaan loopt
de distributie door de gebouwen heen tot op de
afleversets in de woningen. Er wordt gebruik gemaakt
van een hoge temperatuur en changeover
leidingnetwerk, omdat er gebruik wordt gemaakt
van warmte en koeling.”
De laagtemperatuur warmtepompen voorzien in
80% van de warmtevraag en de hoogtemperatuur
warmtepomp voorziet in 50% van de warmtevraag
voor warm tapwater. De afleversets voor
de woningen werden door Roodenburg ontwik-
keld en geoptimaliseerd, in samenwerking met
leverancier Redenko. Dit is het eerste project waar
ze op grote schaal worden toegepast.
Samenwerkingspartner
De installaties in de Grotiustorens moeten in fases
worden aangelegd, omdat het om bijzonder hoge
torens gaat. Daarom wordt er gewerkt met waterwerende
lagen op de verdiepingen, zodat Roodenburg
in de ruwbouwfase op tijd zijn werk kan
doen. “We zijn gestart in het voorjaar van 2020
en willen het in april 2022 klaar hebben. We verwachten
dat de WKO-installatie met de bronnen
in september/oktober in bedrijf genomen wordt”,
zegt Elskamp.
Roodenburg installeert de WKO-installatie als
samenwerkingspartner van Eteck, die het project
uitvoert onder Provast. Het project verloopt vlot
en zal naar verwachting tijdig opgeleverd worden,
zegt Elskamp. “De samenwerking verloopt voorspoedig
en is erg prettig, zowel met opdrachtgevers
als nevenaannemers.” Naar verwachting worden
de woontorens medio 2022 opgeleverd. Er
zullen zich dan 655 huurappartementen in bevinden,
waaronder 114 sociale huurwoningen. ❚
De bronboring van de koude bron.
BOUWINFO
Opdrachtgever
Provast, Den Haag
Architect
MVRDV, Rotterdam
Hoofdaannemer
Bouwcombinatie J.P. van Eesteren en BESIX
Opdrachtgever
WKO Eteck, Waddinxveen
Installateur WKO-installaties
Roodenburg Installatie Bedrijf, Krimpen
aan den IJssel
Levering mechanische
buisverbindingsoplossingen
Victaulic
Overdruk ventilatiesystemen
en ventilatie parkeergarage
NOVENCO Building & Industry B.V.,
Bergschenhoek
Bouwperiode
augustus 2019 – medio 2022
INSTALLATIEENBOUW.NL | 167

DEN HAAG GROTIUS
OVERDRUK VENTILATIESYSTEEM HOUDT TRAPPENHUIZEN VRIJ VAN ROOK
DUURZAAMHEID EN VEILIGHEID VOOROP
BIJ GROTIUS DEN HAAG
De twee Grotius woontorens worden 120 en 100 meter hoog en krijgen een parkeergarage waar plaats is voor 245 auto’s. NOVENCO Building &
Industry werd geselecteerd voor het ontwerp en de levering, montage en inbedrijfstelling van de gecertificeerde overdruk ventilatiesystemen
voor beide torens. Ook de ventilatie van de parkeergarage wordt door NOVENCO gerealiseerd. Een duurzaam bedrijf als dit sluit perfect aan
op de duurzaamheidseisen van het project.
Tekst Desiree Pennings | Beeld NOVENCO Building & Industry
De twee Grotiustorens in het centrum van Den Haag.
168 | INSTALLATIEENBOUW.NL

GROTIUS DEN HAAG
Wanneer er brand uitbreekt in de woontorens, dan zorgt de overdrukinstallatie
van NOVENCO ervoor dat de trappenhuizen vrij blijven van rook. De bewoners
hebben dan voldoende tijd om te vluchten. NOVENCO is van origine een
Deens bedrijf. Alle producten die het bedrijf levert, zijn dan ook geproduceerd
in Denemarken, waar de nadruk gelegd wordt op duurzaamheid. “Dat zie je
niet alleen terug in de producten en systemen, maar ook in de productiemethode
en de recyclebaarheid van 98%. Dat geldt zowel voor onze ventilatoren
als de brandbeveiligingsinstallaties. Bij Grotius wordt gebruik gemaakt van
de meest energiezuinige ventilator in zijn soort ter wereld”, vertelt directeur
Ruud van Beek.
Geavanceerd systeem
Bij de overdrukventilatie moet tijdens een eventuele brand rekening gehouden
worden met erg veel factoren, zoals deuren die gesloten zijn en die tijdens
het vluchten worden geopend en de hoogte van de gebouwen. Product
Manager Toine van der Wielen geeft uitleg: “Bij gesloten deuren dient er
een overdruk gehandhaafd te worden van 50 Pascal. Wordt de deur op de
brandverdieping geopend, dan dient er een luchtsnelheid te ontstaan door
de deuropening van de overdrukruimte naar de verdieping. De overgang van
overdruk naar luchtsnelheid en andersom dient heel snel te gebeuren, om te
voorkomen dat rook het trappenhuis in stroomt. Dit weten wij binnen drie
seconden te realiseren.”
Een andere uitdaging bij hoge gebouwen is het schoorsteeneffect dat optreedt
in de trappenhuizen en verticale schachten. Met name in de winter is
dit effect het grootst, waardoor een opwaartse luchtstroom heerst en drukverschillen
ontstaan tussen de onder- en bovenzijde van het trappenhuis. “Natuurlijke
stromingen en luchtdrukken worden door het systeem beheerst. Dit
doen we door op iedere verdieping drukmetingen uit te voeren. Zo zitten er
in de hoogste toren 220 drukopmeters. Het gaat om een intelligent systeem
Een parkeergarage stuwkrachtventilator die ook in dit project wordt ingezet.
‘Bij Grotius wordt gebruik
gemaakt van de meest
energiezuinige ventilator
ter wereld’
met veel data die razendsnel verwerkt moet worden, want het systeem moet
bijzonder snel reageren op drukveranderingen”, aldus Jos Wissink, Business
Development Manager bij NOVENCO.
Ook voor dagelijkse ventilatie
Ook als er geen brand is, doet het ventilatiesysteem zijn werk, want het wordt
bij dit project ook ingezet voor de dagelijkse ventilatie van de trappenhuizen.
“Normaal gesproken komt dit systeem alleen in werking bij brand, maar voor
Grotius hebben we het efficiënter gemaakt zodat de dagelijkse ventilatie met
hetzelfde systeem wordt gerealiseerd”, aldus projectmanager Wim Hordijk.
Militaire precisie
Het hart van de installatie bestaat uit de ventilatoren, die op het dak staan. Ze
zijn voorzien van PLCs (Programmable Logic Controllers), waarmee alle verdiepingen
worden aangestuurd. Als onderdeel van het bouwteam, met bouwcombinatie
J.P. van Eesteren – BESIX als opdrachtgever, ontwierp NOVENCO al vanaf
de engineeringsfase mee, onder meer door alles uit te werken in een BIM-model.
“Daardoor kunnen we de volledige installatie projecteren tijdens de engineeringsfase,
waardoor je al veel problemen oplost in de voorfase”, zegt Hordijk.
De energiezuinige ZerAx ventilator die ingezet wordt voor de overdrukventilatie.
NOVENCO werkt tijdens de bouw parallel in beide torens en volgt het ritme
van de bouw. Steeds worden er vijf verdiepingen achter elkaar voorzien van
een overdruk ventilatiesysteem. “Dit gebeurt met een militaire precisie. Eind
april beginnen we met de eerste testen, die lopen tot het einde van het jaar.
In januari zal het hele systeem getest worden en dan zullen we aansluitend
de systemen inbedrijfstellen”, aldus Hordijk. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 169

DÉ OPLOSSING VOOR HET BETROUWBAAR
METEN VAN LUCHTKWALITEIT
Een optimaal binnenklimaat voorkomt niet alleen gezondheidsproblemen, het draagt ook aanzienlijk bij aan de productiviteit. Het zijn feiten die
in de markt, zeker tegen het decor van de huidige coronacrisis, steeds vaker worden onderkend. Maar ondanks de toenemende bewustwording
blijft het de vraag hoe de luchtkwaliteit binnen gebouwen het beste kan worden gemeten. Met het veelzijdige en geavanceerde luchtmetingssysteem
Airthings for Business geven Kannegieter en IOTCity Business daarop het antwoord.
Tekst Chris Elbers |
Beeld Kannegieter/IOTCity Business
Kannegieter, kennispartner op het gebied van databekabeling, netwerkapparatuur
en slimme distributieoplossingen, bundelde recent de krachten
met IOTCity Business, specialist in het faciliteren en monitoren van zakelijke
IOT-toepassingen. Het doel van de samenwerking is duidelijk. “We willen het
Airthings-luchtmetingssysteem binnen de Benelux nader onder de aandacht
gaan brengen van de installateur”, zegt Maurits Vos namens IOTCity Business.
“Wij als exclusieve leverancier en Kannegieter in de rol van distributeur.”
‘Het systeem genereert maar
liefst zeven verschillende
meetwaardes’​
Overzicht van het dashboard en de beschikbare app.
170 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Zeven meetwaardes
Het Airthings-luchtmetingssysteem is het resultaat van een intensieve zoektocht
naar de best mogelijke oplossing voor het meten van de binnenluchtkwaliteit.
“Dat we samen bij deze oplossing zijn uitgekomen, heeft er vooral
mee te maken dat je er maar liefst zeven verschillende meetwaardes mee kunt
genereren”, vervolgt Michaël van Boheemen, commercieel directeur binnen
Kannegieter. “Daarvoor zorgt de Wave Plus, een draadloze en op batterijen
werkende sensor die in een ruimte de CO 2
, temperatuur, luchtvochtigheid,
luchtdruk, VOC's (vluchtige organische stoffen, red.), radon en licht in kaart
brengt. Realtime, elke 5 minuten en 24/7. Verder geeft de sensor inzicht in
het risico op de verspreiding van een virus.”
Drie-eenheid
Naast de Wave Plus maken ook de Hub For Business en het Airthings Dashboard
deel uit van het systeem. “De meetwaardes die door de sensor zijn
vastgesteld, worden via een Bluetooth Low Energy-signaal verstuurd naar de
van een simkaart voorziene hub. Deze slaat de data veilig en overzichtelijk
in de cloud op”, legt Vos uit. “Vervolgens kan de gebruiker met behulp van
een online dashboard de verzamelde gegevens en grafieken opvragen, rapportages
maken én de historie bekijken. Waar ook ter wereld. Met de computer,
maar dankzij een speciale app ook via de mobiele telefoon of tablet.”
Grenswaardes
Het gebruiksvriendelijke Airthings-systeem biedt facilitair medewerkers, gebouwbeheerders
en schoolconciërges snel en gemakkelijk inzicht in de luchtkwaliteit
binnen gebouwen. Het is zelfs mogelijk om zélf bepaalde grenswaardes
in te stellen. “Wanneer deze worden overschreden, meldt de sensor dit en
kunnen de vereiste maatregelen worden genomen”, vertelt Van Boheemen.
Toepassing van de sensor binnen het klaslokaal.
“Bijvoorbeeld door het luchtbehandelingssysteem in werking te stellen; een
handeling die op korte termijn ook via dit systeem volautomatisch kan worden
uitgevoerd. Met díe ontwikkeling is IOTCity op dit moment namelijk druk
bezig. Wordt vervolgt, dus.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 171

E-net
Collectief drycooler-concept
+ Per schacht toepasbaar
+ Gelijktijdig verwarmen/koelen
+ Compact en Basic met boiler
+ Directe E -ontdooiing
+ Minimaal energieverlies bij ontdooien
+ Grote bedrijfszekerheid
+ Medium water-glycol
+ Geen transportpompen
+ Zeer eenvoudige installatie
+ Uniek concept
Warmtepompen
Uitgelichte producten uit onze concepten
th-TOUCH WiFi thermostaat
+ Bediening warmtepomp en (vloer-) verwarming in één.
+ Prestaties en rendement live uit te lezen
+ Op afstand te beheren
+ Regeling op weersvoorspelling en energiemanagement (Q2-2021)
Vloerverwarming Mainfloor
+ PE-RT en PE -Xa vloerverwarmingsbuis
+ 14 mm - 25 mm
+ Toegankelijke en flexibele buis
+ Compleet assortiment vloerverwarming, incl. droogbouw elementen,
verdelers en koppelingen
Eplucon B.V. Industrieweg 69 8071 CS Nunspeet
Tel. 0341-371030 info@eplucon.nl
www.eplucon.nl

INSTALLATIE&BOUW
PLATFORM OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT
PARTNER WORDEN
VAN INSTALLATIE & BOUW?
Zowel op de website als in de gedrukte
versie bieden we u de mogelijkheid om
onderdeel uit te maken van het overzicht
met de meest gerenommeerde fabrikanten
en toeleverancieres in de branche.
Zo kunt u onder andere:
• Toegevoegd worden als
partner op de servicepagina’s
van het vaktijdschrift
• Een kosteloze vermelding krijgen in
de geheel vernieuwde bedrijvenindex
op installatieenbouw.nl
• Een gesponsorde positie met persoonlijke
profielpagina op installatieenbouw.nl
verkrijgen
• Uw eigen profielwidget inzetten,
gekoppeld aan de redactionele content,
nieuwsberichten en overige
relevante marketingtools
Ook geïnteresseerd?
• Bel naar +31 495 45 00 95
• Ga naar installatieenbouw.nl/adverteren
• Scan de QR code
SCAN DE
QR CODE
Onze projectmanagers vertellen u graag meer over onze
samenwerkingspakketten
installatieenbouw.nl

INSTALLATIEPARTNERS
Voor uitgebreide informatie over
de installatiepartners, scan deze QR code
met uw smartphone
installatieenbouw.nl/bedrijven/
AFPRO FILTERS
Berenkoog 67
1822 BN ALKMAAR
T +31 72 567 55 00
E info@afprofilters.com
W www.afprofilters.com
ATTEMA BV
Schelluinsestraat 1
4203 NJ GORINCHEM
T +31 183 650650
E info@attema.com
W www.attema.com
BIS BV
Rietdekkerstraat 14
2984 BM RIDDERKERK
T +31 180 48 67 77
E info@bis.nl
W www.bis.nl
CALEFFI INTERNATIONAL N.V.
Moesdijk 10
6004 AX WEERT
T +31 495 54 77 33
F +31 495 54 84 02
E info.nl@caleffi.com
W www.caleffi.com
AIR SPIRALO®
KENNEMER SPIRALO BV
Lagedijkerweg 15
1742 NB SCHAGEN
T +31 224 21 00 62
E verkoop@airspiralo.com
W www.airspiralo.com
BELIMO SERVOMOTOREN B.V.
Riezebosweg 5
NL-8171 MG Vaassen
T +31 578 576 836
E info@belimo.nl
W www.belimo.nl
BRAGO LUCHTTECHNIEK
De Amert 424
5462 GH VEGHEL
T +31 413 36 90 00
F +31 413 36 93 00
E info@brago.nl
W www.brago.nl
CENTERCON
Leverancier van o.a. LG
Kiotoweg 60
3047 BG ROTTERDAM
T +31 10 258 11 20
F +31 10 458 47 48
E sales@centercon.nl
W www.centercon.nl
ALKLIMA BV
Postbus 1176
3350 CD PAPENDRECHT
T +31 78 615 00 00
E info@alklima.nl
W www.alklima.nl
BETTINK REGELTECHNIEK B.V.
Tolboomweg 7a
3784 XC TERSCHUUR
T +31 342 70 10 64
M +31 6 475 569 11
E info@bettinkregeltechniek.nl
W www.bettinkregeltechniek.nl
BRCONTROLS PRODUCTS BV
Telfordstraat 47
8013 RL ZWOLLE
T +31 38 460 42 40
F +31 38 355 66 33
E info@brcontrols.com
CIAT NEDERLAND
Annie M.G. Schmidtweg 229
1321 NA ALMERE
T +31 36 533 25 87
F +31 36 533 25 97
E info@ciat.nl
W www.ciat.nl
W www.brcontrols.com
ANDREWS SYKES
Postbus 33
2665 ZG BLEISWIJK
T +31 10 521 44 55
E info@andrewssykes.nl
W www.andrewssykes.nl
BEVER INNOVATIONS
Industrieweg 32
4301 RS ZIERIKZEE
T +31 111 45 32 32
E mvc@beverinnovations.com
W www.beverinnovations.com
BUSBAR SYSTEMS BENELUX
Oorgat 82
1135 CT EDAM
T +31 299 37 15 57
E busbar@busbar.nl
W www.busbar.nl
CONPRO CONDENSOR
BESCHERMING B.V.
Bunsenstraat 90
3316 GC DORDRECHT
T +31 78 621 38 51
F +31 78 616 88 74
E info@conpro.nl
W www.conpro.nl
174 | INSTALLATIEENBOUW.NL

INSTALLATIEPARTNERS
Voor uitgebreide informatie over
de installatiepartners, scan deze QR code
met uw smartphone
installatieenbouw.nl/bedrijven
COOLWORLD NEDERLAND B.V.
Duikerweg 34
5145 NV Waalwijk
T +31 416 68 80 88
T +31 800 266 50 00
E sales@coolworld.nl
W www.coolworld-rentals.nl
DIRECT SIGNS
Prinsengracht 530 H
1017 KJ AMSTERDAM
T +31 20 80 84 766
E info@directsigns.nl
W www.directsigns.n
ELINEX POWER SOLUTIONS
Wolweverstraat 15
2984 CE RIDDERKERK
T +31 180 41 57 11
E info@elinex.com
HEMMINK
Popovstraat 1
8013 RK ZWOLLE
T +31 85 487 24 71
E D.de.Leest@hanzestrohm.nl
W www.hanzestrohm.nl/hemmink
COOLWORLD RENTALS B.V.
Duikerweg 34
5140 AH WAALWIJK
T +31 416 68 80 88
T 0800 266 50 00
E sales@coolworld.nl
W www.coolworld-rentals.com
DAIKIN AIRCONDITIONING
NETHERLANDS B.V.
Postbus 8585
3009 AN ROTTERDAM
T +31 88 324 54 75
F +31 88 324 54 69
E info@daikin.nl
W www.daikin.nl
l
DRL PRODUCTS BV
Minervum 7268
4817 ZM BREDA
T +31 76 581 53 11
E info@drl-products.nl
W www.drl-products.nl
ELCO HEATING SOLUTIONS
Hamstraat 76
6565 AG KERKRADE
T +31 45 751 86 00
F +31 45 566 99 35
E heatingsolutions@nl.elco.net
W www.elco.net
W www.elinex.com
ETHERMA BENELUX BV
Robijnstraat 6
7554 TB HENGELO
T +31 88 889 88 00
F +31 88 889 88 01
E info@etherma.nl
W www.etherma.nl
FOREHAND
Driemanssteeweg 174
3084 CB ROTTERDAM
T +31 10 240 41 21
E info@forehand.nl
W www.forehand.nl
HOMIJ TECHNISCHE INSTALLATIES
Amerikastraat 5
6014 CE ITTERVOORT
T +31 475 56 81 17
E
info@homij.nl
W www.homij.nl
ICS COOL ENERGY BV
Rotschotseweg 2
5271 WX SINT-MICHIELSGESTEL
T + 31 88 258 25 80
F +31 88 258 25 88
E
info@icscoolenergy.com
W www.icscoolenergy.com
INTRATONE BV
Kuiperbergweg 40
1101 AG, AMSTERDAM
T NL +31 20 788 34 01
E
BE: +32 2 50 30 301
evanreijsen@intratone.nl
W www.intratone.nl
DELABIE BENELUX
Kommenstraat 20
B-1070 BRUSSEL
T +32 25 20 16 76
E info@delabiebenelux.com
W www.delabiebenelux.com
ELEKTRO INTERNATIONAAL
Postbus 134
3440 AC WOERDEN
T +31 348 42 05 40
E Info@ei-woerden.nl
W www.ei-woerden.nl
HAGER ELECTRO B.V.
Larenweg 36
5234 KA s-HERTOGENBOSCH
T +31 73 642 85 84
E info@hager.nl
W www.hager.nl
ISOLECTRA BV
Postbus 444
2900 AK CAPELLE AAN DEN IJSSEL
T +31 10 28 55 24 44
E info@isolectra.nl
W www.isolectra.nl
INSTALLATIEENBOUW.NL | 175

INSTALLATIEPARTNERS
Voor uitgebreide informatie over
de installatiepartners, scan deze QR code
met uw smartphone
installatieenbouw.nl/bedrijven/
KLEMKO TECHNIEK BV
Nieuwegracht 26
3763 LB SOEST
T +31 88 002 33 00
E info@klemko.nl
W www.klemko.nl
MIDEA NEDERLAND
Dragonder 7
5554 GM VALKENSWAARD
T +31 40 208 21 80
E info@midea-nederland.nl
W www.midea-nederland.nl
S&P HOLLAND
Weidehek 50
4824 AS BREDA
T +31 76 543 34 50
SINIAT B.V.
Postbus 45
9930 AA DELFZIJL
T +31 596 64 93 00
F +31 596 61 71 88
E info@siniat.nl
W www.siniat.nl
E
info-holland@solerpalau.com
KLIMAATGROEP HOLLAND BV
Postbus 5233
9700 GE GRONINGEN
T +31 50 547 04 00
E info@klimaatgroepholland.nl
W www.klimaatgroepholland.nl
MVCOMFORT
EXPERTS IN DATACONTROL
MVCOMFORT
Paxtonstraat 17
8013 RP ZWOLLE
T +31 38 355 66 40
F +31 38 355 66 33
E info@mvcomfort.nl
W www.mvcomfort.nl
W www.solerpalau.nl
SAUTER BUILDING CONTROL
NEDERLAND B.V.
Postbus 20613
1001 NP AMSTERDAM
SMITSAIR
Postbus 41
1420 AA UITHOORN
T +31 297 56 44 55
F +31 297 56 92 96
E
verkoop@smitsair.nl
W www.smitsair.nl
T +31 20 587 67 00
KOREX BENELUX BV
Tjalk 13B
PLIEGER
Postbus 10
5301 KK Zaltbommel
T + 31 418 68 25 02
E Info@plieger.nl
W www.plieger.nl
E info@sauter.nl
W www.sauter.nl
STUDIUM
Zuidwenk 45-C
3751 CB Bunschoten-Spakenburg
T +31 33 209 14 50
E
info@studium.nl
W www.studium.nl
2411 NZ BODEGRAVEN
T +31 172 61 17 19
F +31 172 61 79 27
E info@korexbenelux.com
W www.korexbenelux.com
LENNOX BENELUX BV
Watergoorweg 87
3861 MA NIJKERK
T +31 33 247 18 00
E info.nl@lennoxemea.com
RENSON
SUNPROTECTION SCREENS NV
Kalkhoevestraat 45
B-8790 WAREGEM
T +32 56 62 65 00
F +32 56 62 65 09
E info@renson.be
W www.renson.eu
SCHILT AIRCONDITIONING BV
SCHILT LUCHTKANALEN BV
SCHILT LUCHTTECHNIEK BV
Postbus 3
4230 BA MEERKERK
Energieweg 29
4231 DJ MEERKERK
T +31 183 35 25 44
E info@schilt-meerkerk.nl
W www.stabiplan.nl
SYSTEMAIR BV
Van Leeuwenhoekstraat 2
3846 CB Harderwijk
T +31 85 00 66 200
Zanddonkweg 7a
5144 NX Waalwijk
T +31 416 68 55 55
E
info@systemair.nl
W www.systemair.nl
W www.lennoxemea.com
RIPRO LUCHTTECHNIEK
Het Vossenland 1
7984 NK DIEVERBRUG
T +31 521 78 50 84
E info@riproluchttechniek.nl
W www.riproluchttechniek.nl
W www.schilt-meerkerk.nl
SIEDLE NEDERLAND B.V.
THERMONOORD BV
Tolhûsleane 7
8401 GA Gorredijk
T +31 513 46 99 99
E
info@thermonoord.nl
W www.thermonoord.nl
LINUM EUROPE BV
De Molen 19
Oosterparkweg 35 H
2985 SX RIDDERKERK
T +31 180 46 35 88
E info-nl@linum.eu
W www.linum.eu
ROBATHERM
Platinastraat 63
8211 AR LELYSTAD
4:24 T pm +31 | March 320 18th, 2018 28 11 66
F +31 320 28 12 34
E raimond.taal@robatherm.nl
W www.robatherm.nl
3994 DA HOUTEN
T +31 30 233 05 00
E info@siedle.nl
W www.siedle.nl
TRIMBLE
Postbus 128
2410 AC BODEGRAVEN
T +31 172 65 02 65
E info_bnl@trimble.com
W www.trimble.com
Front door
Ring tone on/off
176 | INSTALLATIEENBOUW.NL
Light
Telephone

INSTALLATIEPARTNERS
Voor uitgebreide informatie over
de installatiepartners, scan deze QR code
met uw smartphone
installatieenbouw.nl/bedrijven
VALK KLIMAAT GROEP
UBBINK BV
Verhuellweg 9
6984 AA DOESBURG
T +31 313 48 02 00
E info@ubbink.nl
W www.ubbink.nl
Leemidden 30
3678 ME DE LIER
T +31 174 25 70 32
E info@valkairco.nl
W www.valkairco.nl
VILLEROY & BOCH
Computerweg 22
3542 DR UTRECHT
T +31 30 247 34 00
F +31 30 247 34 99
E info@villeroy-boch.nl
W www.villeroy-boch.nl
WAGO NEDERLAND BV
Postbus 2070
7301 DB APELDOORN
T +31 55 368 35 00
E info@wago.com
W www.wago.com
UNICA INSTALLATIETECHNIEK BV
Postbus 83
2410 AB BODEGRAVEN
T +31 172 64 41 44
E info@unica.nl
W www.unica.nl
VERCOMA BV
Rosbayerweg 41
1521 RW WORMERVEER
T +31 75 621 76 28
E info@vercoma.nl
W www.vercoma.nl
VINK SYSTEMEN
Postbus 3119
2220 CC KATWIJK
T +31 71 40 98 300
E info@vinksystemen.nl
W www.vinksystemen.nl
WESTERN AIRCONDITIONING BV
De Wel 10
3871 MV HOEVELAKEN
T +31 33 247 78 00
E info@western.nl
W www.western.nl
SWEGON GOLD
Vele jaren van geavanceerde productontwikkeling
met als resultaat:
● standaard meer regeltechnische
mogelijkheden
● waardoor voor elk project
toepasbaar
● nu ook leverbaar met koeling en
verwarming d.m.v. geïntegreerde
warmtepomp
0320 286 181
INSTALLATIEENBOUW.NL | 177
Naamloos-9 1 05-10-20 15:37

Meer dan 70 jaar ervaring
VENTILATIE EN
ROOKBEHEERSING
Pure competence in air.
voor parkeergarages,
tunnels en veilige
vluchtwegen
Gecerficeerde rookbeheersingssystemen voor
veilige vluchtroutes, tunnels en parkeergarages
NOVENCO LIFE SAFETY SYSTEMS
Innovaef. Duurzaam. Betrouwbaar.
NOVENCO venlae-veiligheidssystemen voor veilige vluchtroutes.
Door de KIWA/NCP
gecerficeerd als Erkend
Rookbeheersingsbedrijf.
Gebouwen worden complexer en de risico’s worden groter. Bij brand of een andere calamiteit is het
van belang dat bewoners, personeel en bezoekers veilig het gebouw kunnen verlaten. Voor veilige
vluchtroutes zijn betrouwbare rookbeheersingssystemen noodzakelijk.
Als KIWA/NCP erkend rookbeheersingsbedrijf biedt NOVENCO Building & Industry een volledig pakket
voor het ontwerpen, leveren, installeren en onderhouden van gecerficeerde rookbeheersingsinstallaes.
Innovae als kerncompetene.
Ontwerp en installae van
RWA en overdruksystemen
conform NPR 6095-1 en 2.
NOVENCO hee innovae hoog in het vaandel staan. Zo is onze ZerAx® venlator de zuinigste ter wereld.
Bovendien is de ZerAx® HT als toerengeregelde RWA-venlator met de bijbehorende frequeneregelaar
op hoge temperatuur getest en gecerficeerd.
Door jarenlange ervaring en opgebouwde kennis op dit vakgebied, levert NOVENCO betrouwbare en
duurzame maatwerk oplossingen voor ieder gebouw.
Toerengeregelde RWA
venlatoren conform
NEN-EN 12101-3:2015.
Geïnteresseerd? Neem contact met ons op!
NOVENCO Building & Industry B.V.
Bergweg-Zuid 115
2661 CS Bergschenhoek
Telefoon: 010 524 24 24
E-mail: info-nl@novenco-building.com
www.novenco-building.com/nl

Uw dienstverlenende leverancier
in de koude- en klimaattechniek
SNEL, DESKUNDIG EN PERSOONLIJK
Voor een compleet assortiment in koude- en klimaattechniek en de
producten van LG Climate Solutions bent u bij Centercon aan het
juiste adres. Met onze grote voorraad en eigen vervoer kunnen wij u
extra snel van dienst zijn en ontzorgen in uw optimale bedrijfsvoering.
Met het hoofdkantoor in Rotterdam en vestigingen in Rosmalen en
Zwolle beschikt Centercon over een goede landelijke dekking.
www.centercon.nl | 010 458 44 55 | sales@centercon.nl