STUK verbouwt

GESPREK MET CARL MEEUSEN
(NEUTELINGS RIEDIJK ARCHITECTEN)
ST
verbouwingen
UK
bis
↑ Terras STUKcafé © Sarah Blee
een
stevige
upgrade
42 43
— tekst Pieter T’Jonck
II.2

Na de renovaties zal het beter
en comfortabeler worden,
maar het blijft het gebouw
zoals je dat kende.
— Carl Meeusen
Twintig jaar. Zo lang al dienen de ‘Laboratoires
de chimie générale’ aan de Naamsestraat in
Leuven als kunstencentrum STUK. De site kreeg
ondertussen een vanzelfsprekende plaats in
het Leuvense stadsbeeld, maar in 2002 was
het wel een reuzensprong: van zaaltjes in de
voormalige ‘Cercle des étudiants étrangers’
aan de van Evenstraat en een gebouw aan de
Vlamingenstraat naar een complex dat door zijn
opvatting geschiedenis schreef. De nakende verbouwing
voegt daar een nieuw hoofdstuk aan toe,
maar blijft trouw aan het oorspronkelijke opzet.
verbouwingen
Een cadeau was het gebouw aan de
Naamsestraat niet, ondanks het prachtige auditorium
achterin. Het terrein alleen al: de gebouwen
overwinnen een hoogteverschil van 17 m tussen de
Naamsestraat en de Schapenstraat. Vandaar ook
dat een brede en diepe put het complex al van
bij de oprichting afsneed van de Naamsestraat
om licht binnen te brengen in een kelder die aan
de achterzijde doorliep in een binnenplein. Toch
merkte je die put nauwelijks, omdat een glazen
vloer, die diende als fietsenstalling, ze onttrok aan
het gezicht.
↑ STUK Ensemblezaal © Sarah Blee
Die put is er nog altijd, maar werd in 2002 opgewaardeerd
tot de hoofdtoegang van de site.
Dat lag niet voor de hand, maar het had toch
een goede reden. Het complex was het resultaat
van verschillende bouwcampagnes van ongelijke
kwaliteit, met veel ongelukkige knopen in het
circuit tot gevolg. Als je de gelijkvloerse toegang
aan de Naamsestraat neemt, stoot je bijvoorbeeld
op zo’n wirwar aan trappen en gangen dat
je het noorden snel kwijt bent. Integrale toegankelijkheid
was hier zelfs een ware uitdaging. Als
je echter aan de Naamsestraat afdaalt naar -1
dan krijg je via het huidige onthaal meteen zicht
op het binnenplein en het hele gebouw. Dat binnenplein
zou ook om andere redenen de belangrijkste
troef blijken te zijn.
Huizen aan een plein
Er stelde zich immers nog een probleem.
Nagenoeg alle lokalen, zowel aan de
Naamsestraat als aan de Schapenstraat, stonden
vol zuilen. In mooi gietijzer, dat wel, met prachtige
parketvloeren toe, maar het zijn wel onhandige
dingen als je er theater wil spelen. Dat merkte
Willem-Jan Neutelings van Neutelings Riedijk
Architecten (NRA) meteen op toen hij met Carl
Meeusen, die toen de dagelijkse leiding van STUK
waarnam, het gebouw bezocht.
44 45
De oplossing zou er komen door een combinatie
van een sterk concept van NRA en een vondst van
Meeusen. NRA herdacht het hele complex als een
verzameling ‘huizen’ die allemaal hun ‘voordeur’
hebben op dat binnenplein. Daartoe werden de
vleugels aan de linkerzijkant en de achterkant van
het binnenplein vervangen door nieuwbouw zonder
zuilen. Een deel ervan, STUK Soetezaal’, werd
van de grond opgetild, zodat het eerst gesloten
binnenplein zich nu opende naar de helling naar
de Schapenstraat.
Dat concept verleende het STUK-gebouw een
sterke identiteit. De figuur sloot ook wonderwel
aan bij die van andere oude colleges aan de
Naamsestraat, die haast allen via binnenpleinen
en doorgangen een semipublieke doorsteek in
het stadsweefsel vormen. Door goed gekozen
openingen in de ‘gevels’ van de ‘huizen’ werd het
binnenplein bovendien zelf een soort podium, met
rondom balkons of grote ramen, zodat de spelers
van overal konden opduiken.
Alleen loste dat het probleem van de toegankelijkheid
voor mensen met een beperking niet op. Carl
Meeusen herinnert zich dat de architecten op
een bepaald moment dachten aan wel vier liften,
en dat er even ook sprake was van een rondgang
over de daken. Geen van die plannen bleek
haalbaar door het krappe budget van de verbouwing.
Hij vond zelf het ei van Columbus: vanuit
één enkele lift, in de oksel van het gebouw aan de
Naamsestraat en de nieuwe linkervleugel bleken
alle publieke delen van het gebouw te bereiken.
Slachtoffer van eigen succes
Het gebouw werd een succes, al sakkerde er wel
eens iemand als je via het binnenplein naar de
toiletten moest bij regenweer. Enkele theatermakers
maakten ook stennis over de uitgesproken
vormgeving van de theaterzaal: de strakke
bruggen in beton in het plafond, de reliëfs in de
betonwanden, het grote raam naar het binnenplein
en de loggia aan de ingang die daglicht binnenlaat,
ze vonden het allemaal heel storend. De
mogelijkheden van de loggia, een balkonnetje aan
de podiumzijde of het raam naar het binnenplein
werden uiteindelijk ook zelden benut. Toch was
deze zaal het koninginnenstuk van de verbouwing:
ze was de stenen expressie van de overtuiging van
NRA dat theater niet thuishoort in ‘zwarte dozen’
zonder geur of smaak, maar in een ruimte met
STUK Onthaal © Sarah Blee →
II.2

STUK Verbeeckzaal © Sarah Blee ↑
Beter, niet anders
Carl Meeusen maakte zelf de opening in 2002 van
het nieuwe gebouw niet meer mee. Hij startte kort
ervoor een praktijk als osteopaat in Antwerpen. ‘Ik
wou toch iets doen met mijn diploma’, grinnikt hij.
Door een vreemde speling van het lot belandde hij
later echter als medewerker, en tenslotte medezaakvoerder
bij NRA. Dat had alles te maken met
de prima samenwerking tijdens de bouwperiode. ‘Ik
weet bij wijze van spreken niets van de bouw, maar
ik kan de boel wel heel goed bij elkaar houden. Dat
was mijn taak bij STUK als projectleider. Toen NRA
later iemand zocht om een project te runnen klopten
ze daarom bij mij aan. Zo ging ik eerst halftijds,
en nu quasi fulltime voor hen werken’.
Omdat het voor de hand lag dat NRA ook de
nieuwe verbouwing zou uitvoeren, ontstond de
vreemde situatie dat Meeusen nu als ‘architect’
meewerkt aan de verbouwing van de verbouwing
waarvan hij ooit afgevaardigd bouwheer was.
Meer beslagen kan je niet ter ijs komen.
karakter, die weerstand biedt aan de spelers.
Het succes van het gebouw vertoonde al snel
een keerzijde: ‘Het bleek niet berekend op zo’n
intensief gebruik’, vertelt Carl Meeusen. ‘Intensief
gebruik vraagt om de allerbeste materialen, maar
daar hadden we gewoon de centen niet voor, al
draaiden we elke euro tien keer om. De ramen
van de kantoren werden bijvoorbeeld niet vervangen,
al hebben ze enkel glas en zijn ze behoorlijk
tochtig. De bestaande toiletten werden behouden
omdat ze nog goed genoeg waren, enzovoort’.
Wat ook niet lukte was de heraanleg van het
terrein aan de Schapenstraat: het bleef altijd een
vergeten uitloopzone, goed voor een paar fietsenstallingen
en autoparkeerplaatsen. Ook de
toegangstrap die vanaf de Naamsestraat afdaalt
naar het onthaal zag er na enige tijd belabberd
uit, zodat steeds meer bezoekers toch de gelijkvloerse
ingang gebruikten en dan via het café op
begane grond afdaalden naar het onthaal of het
binnenplein. Een ander probleem was het gebrek
aan fietsenstallingen aan die ingang. Toen op een
dag het plafond van de doorgang onder STUK
Soetezaal het begaf werd het duidelijk dat het
gebouw een facelift nodig had.
‘Toch voerden we lange gesprekken. Sinds 2001
veranderde er veel: Leuven kent een andere
mobiliteit zodat er meer fietsenstallingen nodig
zijn. Ticketbalies raakten in onbruik, en zo werd
het de vraag of het onthaal de hoofdtoegang
moest blijven. Vandaag staat men er sterker op
dat mensen met een beperking zonder hulp door
het gebouw kunnen navigeren, wat nu moeilijk is.
Verder was een inhaalbeweging qua duurzaamheid
noodzakelijk. Enkel glas in de kantoren, dat
kan je echt niet meer maken. Daarbij komen nog
wat herstelwerken en de verplaatsing van het
sanitair naar een binnenruimte. Dan bereik je al
snel de grenzen van het budget, ook al gaat het
om 4,5 miljoen euro.
Grote aanpassingen waren dus niet mogelijk, maar
bleken evenmin nodig. ‘Deze verbouwing was een
goede denkoefening. Als mensen een gebouw dag
in dag uit gebruiken, verliezen ze de opzet ervan
uit het oog. Door de gesprekken kwamen we er
samen met het team van STUK op uit dat de oorspronkelijke
opzet nog steeds waardevol en juist
is, maar wel her en der een upgrade behoeft. De
trap naar het onthaal en de Naamsestraat maken
we bijvoorbeeld luier en royaler. Het plein aan de
Schapenstraat wordt een tweede hoofdtoegang
met voldoende plaats voor fietsen. Dat kan omdat
je niet meer per se langs de ticketbalie hoeft
bij een bezoek. We voorzien extra liften om de
toegankelijkheid te verhogen. Het zal dus beter en
comfortabeler worden, maar het blijft het gebouw
zoals je dat kende’.
46

verbouwingen
48 49
II.2

verbouwingen
50 51
II.2

verbouwingen
52 53
II.2

NEUTELINGS
RIEDIJK
ARCHITECTEN
In deze insert verzamelden we
schetsen en maquettes die door
Neutelings Riedijk Architecten gemaakt
werden voor de vernieuwing
van het Arenberginstituut in 2002.
❶
❷
❸
❹
❺
❻
❼
❽
Schets: het nieuwe complex,
een bont tapijt met
evenveel schakeringen als
functies
De binnenwand van
STUK Soetezaal
Maquette: bovenaanzicht
van het volledig complex
Schets: een stad in de
stad, een huis met vele
kamers, elk met hun eigen
atmosfeer
STUK-gebouw
gefotografeerd vanop
STUK Binnenplein
Maquette bovenaanzicht
STUK Binnenplein
STUK Studio
Ingang aan de kant van de
Naamsestraat met ‘de put’
die naar het onthaal leidt.
De foto’s zijn van Sara Blee, in opdracht van NRA.
STUK BREEKT UIT
Het STUK-gebouw gaat vanaf
november even op slot, maar van
het STUK-programma hoef je niets
te missen. Tijdens de verbouwingen
trekt STUK naar buiten met
een exclusief locatieprogramma.
Bijzondere locaties dragen bij tot
een bijzondere artistieke beleving.
Met het eigenzinnige Canadese
Le Patin Libre kan je de elegantie
en de snelheid van ijsschaatsers
letterlijk ervaren op de ijsbaan,
Listen Here: These Woods laat
je mindful kennismaken met de
bomen in het bos, Seppe Baeyens
neemt de publieke ruimte zelf als
thema van zijn voorstelling Birds
en de wereldvermaarde Rosasvoorstelling
Drumming speelt op
de Velodroom. Als slot presenteren
we een ware geluidsexpo
met een rits prikkelende geluidsinstallaties
doorheen de stad.
Al wandelend of fietsend kan je
ontdekken hoe Leuven klinkt. Het
wordt een speciaal voorjaar 2022,
mis het niet.
verbouwingen
54 55
II.2

DE INFRASTRUCTUURBEHEERDER
VAN STUK OVER HET WAT
EN WAAROM VAN DE RENOVATIE
Een nieuwe bouwlaag
als voedingsbodem
verbouwingen
— tekst Karla Vanraepenbusch
‘De nieuwbouw zal opnieuw chaos
toelaten in onze werking. STUK
is een goed geoliede machine
geworden, maar ik vrees dat dit
kan doorslaan in perfectionisme.
Op lange termijn is dat nefast
voor vernieuwing binnen de
kunsten. Ik hoop dat de nieuwbouw
een disruptieve werking
zal hebben. We willen het experiment
aanmoedigen.’ Aan het
woord is Willem Vanderhoydonks,
infrastructuurbeheerder bij STUK.
Hij is de man die ervoor zorgt dat
de keet blijft draaien.
Daarnaast coördineert hij de
verbouwingen, waar hij ons graag
meer over vertelt.
DE LOCATIES
❶ Kruidtuin
Kapucijnevoer 30
❷ Velodroom
Brusselsestraat
(naast Romaanse Poort)
❸ OPEK
Vaartkom 4
❹ MaakLeerPlek
Stapelhuisstraat 13/15
❺ 30cc/Schouwburg
Bondgenotenlaan 21
❻ The Dome
(KNAL! Planetarium
Music Festival)
Martelarenplein
❼ Hal 5
Diestsesteenweg 104
❽ KADOC kapel
Vlamingenstraat 39
❾ Ijsbaan Leuven
Ondernemingenweg 1
56 57

Waarom was er eigenlijk
nood aan verbouwingen
in STUK?
De belangrijkste reden is de
veiligheid. De historische bouwdelen
zijn deels gerenoveerd in
2001, maar er was niet voldoende
budget om de renovatie helemaal
af te werken. Daardoor ontstaan
er situaties die eigenlijk niet meer
veilig zijn op lange termijn.
Het tweede grote probleem
is de toegankelijkheid. Er is
17 meter hoogteverschil tussen
de Naamsestraat en de
Schapenstraat, waardoor je
constant trappen over moet om
ergens te raken. De site is niet toegankelijk,
noch voor mensen met
een visuele beperking, noch voor
mensen die slecht ter been zijn of
in een rolstoel zitten. Dus hebben
we de Commissie Toegankelijkheid
geconsulteerd, een panel van
ervaringsdeskundigen in de stad.
Zij hebben concrete ergernissen
aangeduid en tips gegeven. Daar
zijn we mee aan de slag gegaan.
Een derde reden is ecologisch.
De verwarming en verlichting
kunnen veel energie-efficiënter.
Alle raampartijen bevatten enkel
glas en moeten vervangen worden
door dubbel glas. Het regenwater
loopt gewoon in de riolering, wat
we willen aanpakken met infiltratiekratten.
We willen er ook voor
zorgen dat ons sanitair op regenwater
functioneert in plaats van
op leidingwater. Dat zijn allemaal
gerichte ingrepen om onze ecologische
voetafdruk significant
te verkleinen.
Daarnaast heeft de artistieke
werking van STUK nood aan meer
ruimte. Op dit moment beperkt
de werking van STUK zich tot wat
de programmatoren presenteren
in de bestaande zalen. Daarom
willen we een nieuwe publiekszaal
↑ Kunstintegratie ingang Schapenstraat Frederic Geurts © Frederic Geurts
Er is nood aan de verbouwingen
om verschillende
redenen, met veiligheid,
toegankelijkheid, ecologie
& artistieke overwegingen
op kop.
verbouwingen
↑↑ Gebouwbeheerder Willem Vanderhoydonks © Joeri Thiry
↑ Kunstintegratie ingang Schapenstraat Frederic Geurts © Frederic Geurts
creëren, die we voorlopig binnen
STUK aanduiden als de Offspace.
Dat wordt een multifunctionele
geluidsdichte zaal waar iedereen
die wil zelf concerten, tentoonstellingen
of debatten kan
organiseren. Daarnaast willen
we STUK Paviljoenenzaal heropwaarderen
door er een coworking
space, workshopruimtes en een
audiostudio te installeren. Daar
komt ook het nieuwe bureau van
de studenten van LOKO Cultuur,
om de dynamiek jong en fris te
houden. In deze nieuwe bouwlaag
willen we meer ruimte geven aan
bottom-up initiatieven. Daar is
nood aan in Leuven.
Tenslotte willen we de buiteninfrastructuur
vernieuwen. De meeste
bezoekers zien de Naamsestraat
als de voorkant van STUK en de
Schapenstraat als de achterkant.
Daardoor komen alle fietsen aan
de Naamsestraat terecht, maar
daar is eigenlijk geen plaats. Dus
58 59
herschikken we alles, met een
grote fietsparking aan de kant
van de Schapenstraat. Zo wordt
de overlast op de Naamsestraat
gespreid, wat voor de hele wijk
een betere situatie creëert. Ook
wordt het bij de beide ingangen
gezelliger met meer groen en
zitbankjes. En we richten een
integraal lichtplan in zodat onze
bezoekers zich hier ’s avonds veilig
voelen. We willen het gebouw en
de publieke ruimte leesbaarder en
toegankelijker maken.
Wie investeert in
de verbouwingen?
Voorlopig beschikken we daarvoor
over een budget van 4,4 miljoen
euro. Via het Fonds Culturele
Infrastructuur van de Vlaamse
Gemeenschap hebben we
2,4 miljoen euro verkregen. De
Stad Leuven en de Katholieke
Universiteit Leuven hebben allebei
750.000 euro toegelegd. Het
tekort wordt opgevangen door de
eigen middelen van STUK, momenteel
ongeveer 500.000 euro.
Waarom blijft STUK niet
gewoon open tijdens
de werken?
We hebben overwogen om gefaseerd
te werken door telkens maar
een deel van het STUK-gebouw
te sluiten en de rest van het
gebouw open te houden, maar in
onze binnenstedelijke historische
context is dat zeer moeilijk. Het
is nu eenmaal veel goedkoper
om eerst alle sloopwerken uit te
voeren, dan de schrijnwerken, dan
de afwerking binnen, enz. dan om
telkens per bouwdeel verschillende
werken opnieuw te moeten uitvoeren.
Bovendien is het onmogelijk
om ons publiek in een werf veilig
kunst te laten beleven. Daarom
hebben we besloten om STUK
tijdelijk te sluiten, vanaf 15 november
2021. De uitvoeringstermijn
van de verbouwingen is bepaald
op 9 maanden, dus STUK zal, als
alles goed gaat, opnieuw openen in
september 2022.
Betekent de sluiting
van STUK dat de publiekswerking
stopt?
Onze programmatoren hebben
hard gewerkt om de publiekswerking
in leven te houden buiten
de muren van STUK. Voor het
publiek is het gebouw dicht, maar
we zetten vanuit STUK overal in
Leuven locatieprojecten op. Er
zijn heel wat toffe projecten die al
op de agenda staan, bijvoorbeeld
het KNAL! stadsfestival, waarvan
STUK de dragende partner is voor
het geluidsluik, het Planetarium
Music Festival.
Wat denk je dat de impact
zal zijn van de nieuwbouw op
de werking van STUK?
II.2

Dankzij de nieuwe
bouwlaag zullen de
bezoekers niet meer
louter toeschouwers
zijn maar ook
gebruikers en
makers worden.
— Willem Vanderhoydoncks
60
In de eerste plaats heb je al
die nieuwe projecten die in de
Offspace zullen getoond worden.
Dat is natuurlijk een toevoeging
aan het aanbod, niet alleen van
STUK, maar ook aan het brede
culturele aanbod in Leuven. Het
is niet zo dat we zelf al die nieuwe
projecten in de Offspace willen
presenteren. We hopen dat anderen
– kunstenaars, collectieven,
creatieve ondernemers – voorstellen
doen om in die nieuwe zaal
iets te tonen en zelf te organiseren
waar wij niet aan gedacht hebben.
Ten tweede zien we de nieuwe
bouwlaag als een voedingslaag
in onze werking. In het kunstencentrum
zullen we doen wat we
altijd al deden: dans, beeld en
geluid. Maar daarnaast komt er
in STUK Paviljoenenzaal met zijn
coworking space, workshopruimtes
en audiostudio een nieuwe
publiekswerking, waarvan we
hopen dat die het kunstencentrum
zal inspireren. Het is moeilijk om
te voorspellen hoe dat zal gebeuren,
maar die onvoorspelbaarheid
is net de bedoeling. We willen het
experiment aanmoedigen. Wie
weet zal er ooit iemand de basis
voor een nieuwe voorstelling leggen
in de workshopruimte, die dan
uiteindelijk terechtkomt in onze
STUK Soetezaal. We willen aan
onze bezoekers de vrijheid geven
om te creëren en kansen geven
aan beginnend talent.
Wat zijn de voorwaarden om
gebruik te maken van al die
nieuwe faciliteiten?
We willen de voorwaarden zo
minimaal mogelijk houden: een
idee is om die toegang te koppelen
aan de STUKkaart. Daarmee
kan je toegang krijgen tot STUK
Paviljoenenzaal met zijn coworking
space, workshopruimtes en audiostudio.
We hopen er een community
van creatieve makers uit
te bouwen. We willen ownership
teruggeven aan de gemeenschap,
aan de Leuvenaars, de studenten,
iedereen die hier wil komen, en we
hopen dat er een gemeenschapsgevoel
ontstaat in die ruimte. De
nieuwe faciliteiten moeten vooral
heel toegankelijk blijven.
Wat denk je dat de impact
zal zijn van de nieuwbouw
op de publiekservaring?
Ik hoop dat die impact groot zal
zijn. Het publiek kan voortaan
verschillende rollen innemen in
STUK. Het ene moment kijk je
naar een dansvoorstelling in de
STUK Soetezaal, het volgende
moment maak je samen met je
vrienden een podcast in de audiostudio,
of werk je aan een ander
creatief project in de coworking
space. Bezoekers zijn niet meer
louter toeschouwers, maar worden
gebruikers en makers. Zo blazen
we hopelijk een nieuwe frisse wind
door STUK met een jonge generatie
die zin heeft om actief aan de
slag te gaan met de kunstvormen
die ze hier te zien krijgen. We
hopen mensen te verwelkomen in
onze werking die de zaken anders
zien dan wij. Het is een experiment.
Ik ben benieuwd wat dat
gaat geven.
RENOVATIONS
TALK WITH CARL MEEUSEN
(NEUTELINGS RIEDIJK
ARCHITECTS)
STUK ENCORE:
A SOLID UPGRADE
– text Pieter T'Jonck
Twenty years – that’s how long the
‘Laboratoires de chimie générale’ on
Leuven’s Naamsestraat have been
the STUK arts centre. The complex
has since become a familiar part
of Leuven’s cityscape. In 2002, we
took the giant leap from rooms at
the former ‘Cercle des étudiants
étrangers’ on van Evenstraat and
a building on Vlamingenstraat to
a complex that has written history
through its design concept. The
imminent renovation adds a new
chapter but remains faithful to the
original setting.
The site on Naamsestraat
was not a gift, despite the beautiful
auditorium at the back. The
building’s terrain alone negotiates
a height difference of 17 metres
between the Naamsestraat and the
Schapenstraat. Hence, from the
beginning, a broad, deep recess cut
the complex off from Naamsestraat
to bring light into a basement that
continued into a courtyard at the
rear. However, you hardly noticed
the recess because a glass floor,
which served as a bicycle shed, hid
it from view.
The recess is still there but
was converted into the complex’s
main entrance in 2002. Though not
obvious, it was for a good reason.
The complex resulted from several
61
building projects of inconsistent
quality, resulting in many unfortunate
hitches in the layout. If you
take the ground-level entrance on
Naamsestraat, for example, the
maze of stairs and corridors mean
you quickly lose your bearings. Even
internal accessibility posed a major
challenge. However, when you
descend to level -1 via the recess on
Naamsestraat, you would immediately
get a view of the courtyard and
the entire building via the current
reception. This courtyard would
also prove to be the complex’s most
important asset for other reasons.
Houses on a square
Another problem arose. Columns
filled most of the spaces on Naamsestraat
and Schapenstraat. Despite
being made of beautiful cast iron,
and spaces’ handsome parquet
floors, they are inconvenient in theatre
performance spaces. Willem-Jan
Neutelings of Neutelings Riedijk
Architects (NRA) noticed this immediately
when he visited the building
with Carl Meeusen, who was then in
charge of the project at STUK.
A strong concept by NRA
combined with a discovery by
Meeusen provided a solution. NRA
reimagined the entire complex as
a collection of ‘houses’ with ‘front
doors’ on the courtyard. To achieve
this, new buildings without columns
replaced the wings on the left
side and the back of the courtyard.
STUK Soetezaal was lifted from the
ground so that the previously closed
courtyard opened up to the ramp
leading to Schapenstraat.
This concept gave the building
a strong identity. The appearance
harmonises wonderfully with
the old colleges on the Naamsestraat,
almost all of which form
a semi-public passage through
the city fabric via courtyards and
passageways. Moreover, through
well-chosen openings in the ‘facades’
of the ‘houses’, the courtyard
became a kind of stage, with balconies
or large windows all around,
so that the players could appear
from everywhere.
However, that did not solve the
problem of accessibility for people
with disabilities. Carl Meeusen
remembered that at one point, the
architects were considering having
as many as four elevators, and there
was talk of a walkway over the
roofs. However, these plans were
unfeasible due to the renovation’s
tight budget. He found the answer:
a single elevator in the axis of the
building on the Naamsestraat
and the new left wing appeared to
make all public parts of the building
accessible.
A victim of its own success
Though there were occasional
complaints when accessing the
toilets via the courtyard in rainy
weather, the building was a success.
Some theatre makers also criticised
the auditorium’s outspoken design
with its austere concrete bridges
in the ceiling, the reliefs in the
concrete walls, the large window to
the courtyard and the loggia at the
entrance that lets in daylight; all
of which they found very distracting.
The possibilities of the loggia,
the small stage side balcony and
the window to the courtyard were
rarely used. Yet this space was the
renovation’s centrepiece: it was
an expression in stone of NRA’s
conviction that theatre does not
belong in ‘black boxes’ with no atmosphere
or flavour, but in a space
with a character that challenges
the performers.
The success of the building
soon revealed a downside. As Carl
Meeusen explained, ‘It wasn’t
actually designed for such intensive
use. Intensive use requires the very
best materials, but we simply didn’t
have the money for that, no matter
how hard we tried. For example, we
couldn’t replace the office windows
even though they only have single
glazing and are draughty. The existing
toilets were kept because they
were still good enough. And so on.’
We also didn’t succeed with
the redevelopment of the Schapenstraat
site. It always remained
a forgotten egress, suitable for a
II.2 renovations

few bicycle sheds and car parking
spaces. The access staircase that
descends from Naamsestraat to the
reception also looked shabby after
some time. More and more visitors
still used the ground-floor entrance
and then descended via the cafe on
the ground floor to the reception
or the courtyard. Another problem
was the lack of bicycle parking at
that entrance. It became clear that
the building needed a facelift when
the passageway ceiling under STUK
Soetezaal gave way.
Better, not different
Carl Meeusen did not witness the
new building’s opening in 2002.
Shortly before, he started a practice
as an osteopath in Antwerp. ‘I
wanted to do something with my
diploma,’ he chuckles. However,
by a strange twist of fate, he later
became an employee and eventually
a co-manager at NRA. This was
due to their excellent cooperation
during the construction. ‘I don’t
know anything about construction,
but I’m very good at organising.
That was what I did at STUK as the
renovation’s project leader. When
NRA later looked for someone to
run a project, they gave me a call. I
started working for them part-time,
and now it’s almost full-time’.
Since it was logical for NRA to
do the new renovation, the curious
situation arose where Meeusen is
now involved as an ‘architect’ in
renovating the refurbishment of
which he was once the client. You
can’t be more up to speed than that.
‘We still had long conversations.
A lot has changed since
2002: mobility is changing in
Leuven, so more bicycle sheds are
needed. Ticket counters fell into
disuse. Thus the question arose as
to whether the reception should
remain the main entrance. Today
there is a more vigorous insistence
that people with disabilities can
navigate through the building unaided,
which is currently difficult. A
catch-up in terms of sustainability
was also necessary. The single-glazing
in the offices isn’t acceptable an-
ymore. There are also some repairs
and the relocation of the sanitary
facilities to an indoor space. Then
you quickly reach the limits of the
budget, even though it’s three million
euros.
Hence, major adjustments
were not possible, but they were
also not necessary. ‘This renovation
was a good thinking exercise.
When people use a building day in
and day out, they lose sight of its
purpose. Through the discussions,
we concluded together with the
STUK team that the original design
is still valuable and appropriate
but needs an upgrade here and
there. For example, we shall make
the stairs to the reception and
Naamsestraat more gradual and
spacious. The square on Schapenstraat
will become a second main
entrance with ample space for
bicycles. This is possible because
you no longer necessarily have to
pass the ticket counter when visiting.
We add extra lifts to increase
accessibility. So the building will
be improved and more comfortable,
but will remain as you knew it.’
––
INSERT STUK BUILDING
––
STUK ON LOCATION
The STUK building will be closed
from November onwards, but the
STUK programme will be richer
than ever. During the renovation
period, STUK will be all over the
place with an exclusive location
programme. Unique locations will
add to an extraordinary artistic
experience. The wayward Canadian
company Le Patin Libre makes the
elegance and velocity of ice skaters
on an ice rink almost tangible,
Listen Here: These Woods lets you
look at trees in the woods in a
mindful way, Seppe Baeyens based
his performance Birds on the public
space and world renowned company
Rosas performs their key piece
Drumming inside the Velodrome.
And last but certainly not least, we
present a sound exhibition with a
series of tantalizing sound installations
throughout the city, so you
can discover how Leuven sounds by
bike or on foot. Don’t miss our artistic
Spring 2022, it will be something
to remember.
––
WILLEM, OUR FACILITY
MANAGER TALKS ABOUT THE
WHYS AND WHEREFORES OF
THE RENOVATION
A NEW BUILDING AS A
NUTRITIONAL
SUPPLEMENT
– Karla Vanraepenbusch
‘The new building will once again
bring chaos to our operations. STUK
has become a well-oiled machine,
but I fear that this could turn into
perfectionism. In the long term, this
is detrimental to innovation in the
arts. I hope that the new building
will have a disruptive effect. We
want to encourage experiment,’ says
Willem Vanderhoydonks, infrastructure
manager at STUK. He keeps the
place running and is coordinating
the renovations, about which he is
happy to tell us more.
Why was STUK in need of a
renovation?
The main reason is safety. The
historic parts of the building were
partly renovated in 2002, but there
was not enough budget to complete
the renovation. This has created
situations that will no longer be safe
in the long term.
The second major problem is accessibility.
The height difference between
Naamsestraat and Schapenstraat
is 17 metres, so you constantly
have to climb stairs to get anywhere.
The site is not accessible, especially
for people with visual impairment,
walking difficulties, or wheelchair.
So we consulted the Accessibility
Committee, a panel of experience
experts in the city. They specified
62 63
problems and provided advice. Then
we started working on these.
The third reason is environmental.
The heating and lighting could
be much more energy-efficient. The
windows are single glazed and must
be replaced by double glazing. The
rainwater simply runs into the sewage
system, which we want to tackle
with infiltration crates. We also
want to ensure that our sanitary
facilities run on rainwater instead
of tap water. These are all targeted
interventions to reduce our environmental
footprint significantly.
STUK’s artistic activities also
need more space. Currently, STUK’s
activities are limited to what the
programmers line up in the existing
spaces. Therefore, we want to create
a new auditorium, which for the time
being, we are calling the Offspace.
It will be a multifunctional soundproof
room for concerts, exhibitions,
debates, and the like. We also want
to upgrade STUK Paviljoenenzaal
by installing a coworking space,
workshop spaces and an audio studio.
There will also be a new office
for the LOKO Cultuur students to
keep the dynamics young and fresh.
In this new storey, we want to give
more space to bottom-up initiatives.
Leuven is in need of this.
Finally, we want to renew the
outdoor infrastructure. Most visitors
see Naamsestraat as STUK’s
front and Schapenstraat as the
back. Consequently, all bicycles end
up at Naamsestraat, but there is no
room there. So we shall rearrange
everything. The hindrance on
Naamsestraat is spread out, creating
a better situation for the entire
locality. It will also be more welcoming
with added green space and
benches. And we are installing an
integrated lighting plan so that our
visitors feel safe at night. We want
to make the building and the public
space more legible and accessible.
Who invests in the
renovations?
We currently have a budget of
4.4 million euros. We obtained
2.4 million euros through the
Cultural Infrastructure Fund of the
Flemish Community. The City of
Leuven and the Catholic University
of Leuven have both committed
750 thousand euros. STUK will cover
the remaining amount, which is
currently about 500 thousand euros.
Why doesn’t STUK just stay
open during the renovation?
We considered working in phases
by closing STUK one part at a time
and keeping the rest of the building
open, but that’s very difficult in
our inner-city historical context.
Moreover, it is much cheaper to do
the demolition work first, then the
joinery, the interior finishing, and
so on, than to repeat this process
for each part of the building. Besides,
the public can’t experience
art safely on a construction site.
That’s why we have decided to close
STUK temporarily from 15 November
2021. The renovation period
has been set at nine months, so if
all goes well, STUK will reopen in
September 2022.
Does STUK’s closure mean that
public activities will stop?
Our programmers have worked
hard to keep our public activities
thriving beyond STUK’s walls.
Though the building is closed to the
public, STUK is setting up projects
all over Leuven. There are a lot of
excellent projects that are already
on the agenda. For example, the
KNAL! city festival, of which STUK
is the supporting partner for the
sound section, the Planetarium
Music Festival.
What do you think the impact
of the new building will be on
STUK’s operations?
Firstly, there are all the new performances
that we shall programme
in the Offspace. Of course, this is an
addition to STUK’s cultural offerings
and Leuven’s cultural offerings
that STUK also supports. It’s not
that we want to produce all those
new performances in the Offspace
ourselves. We hope that others will
come and programme new performances
at STUK that we hadn’t
thought of.
Secondly, we see the new building
layer as a nutritional supplement
to our operations. We shall
continue doing what we have always
done in the arts centre – dance,
image and sound. But in addition,
STUK Paviljoenenzaal, with its
coworking space, workshop spaces
and audio studio, will have a new
public function that we hope will
inspire the arts centre. It’s difficult
to forecast how this will develop,
but that unpredictability is precisely
the point. We want to encourage the
experiment. Who knows, someone
will one day lay the foundation for
a new performance in the workshop
space, which will eventually end up
in our STUK Soetezaal. We want
to give our visitors the freedom to
create and offer opportunities to
emerging talent.
What are the conditions for
using these new facilities?
We want to keep the requirements
as limited as possible. One idea
is to link that access to the STUK
card. This will give access to STUK
Paviljoenenzaal with its coworking
space, workshop rooms and audio
studio. We hope to build a community
of creative makers there. We
want to return ownership to the
public, Leuven’s people, the students,
and everyone who wants to
come here, and we hope to create a
sense of community in that space.
Above all, the new facilities must
remain very accessible.
How do you think the new
building will impact the audiences’
experience?
I hope the impact will be immense.
From now on, the public can take
on different roles at STUK. One
moment you are watching a dance
performance in STUK Soetezaal, the
renovations
II.2

next, you are making a podcast with
your friends in the audio studio, or
you are working on another creative
project in the coworking space. Visitors
are no longer mere spectators
but become users and creators. In
this way, we hope to bring a breath
of fresh air to STUK, with a young
generation that wants to get actively
involved with the art forms they see
here. We hope to welcome people
into our processes who see things
differently than we do. It’s an experiment.
I’m curious what it will bring.
stuk community
64
II.3