Succulenta juni 2022

3 ISSN
Juni 2022
Jaargang 101
0039-4467

Speenkruid
Ben Wijffelaars
Zo! Die coronacrisis hebben we achter de
rug! Hopen we tenminste. We kunnen weer
naar cactusbeurzen, het jaarlijkse cactusreisje,
ledenvergaderingen en op ver-weg-vakanties.
Je ziet je cactusvrienden en vriendinnen
weer terug en ja, ze zijn er allemaal
nog. Nauwelijks van corona bekomen breekt
er een wrede oorlog uit in Oost-Europa met
veel menselijk leed en wereldwijde gevolgen,
ook economisch. Wat gaat er met je hobby
gebeuren? Je energierekening stijgt tot
ongekende hoogte en dwingt je te zoeken
naar alternatieven voor de komende winter.
Je kasje in een hooikist zetten, dat gaat niet.
Een methaangasbron in de sloot achter je
huis? Helemaal uit de tijd! Gas- of oliekachel?
Veel te duur in gebruik! Zonnepanelen werken
niet in de nacht! Hout of kolen stoken?
Niet duurzaam! Aardwarmte dan? Onbetaalbaar!
Warmtepomp aanschaffen?
2 Jaar levertijd! Omscholing volgen naar vensterbankkweker?
Ons moderne huis heeft
amper nog vensterbanken! Ik pijnig mijn
hersenen naar nog meer alternatieven. Ooit,
lang geleden, heb ik eens college gehad van
een professor over lateraal denken. Die gaf
als oplossing voor saaie voetbalwedstrijden
dat je goals niet meer aan de korte zijden
van het veld moet plaatsen maar juist aan
de lange zijden. Alleen maar voordelen: veel
meer hooligans kunnen achter de goals
zitten. Korte spellijnen naar voren waardoor
je geen middenvelders nodig hebt, alleen
maar aanvallers en verdedigers. Dit spaart
torenhoge voetbalsalarissen. Hoekschoppen
worden minder allesbepalend in het
spelverloop. Er zijn ongetwijfeld nog veel
meer voordelen te bedenken maar ik ben
geen echte voetbalkenner. Nu je zelf al de
beginselen van lateraal denken in je hebt,
zou je dat ook toe kunnen gaan passen op
je cactushobby, want zeg nou zelf: heb je
die dure verwarming in de winter echt wel
zo nodig? Je zou je assortiment ook kunnen
gaan beperken tot soorten die onze winters
met gemak kunnen doorstaan. Echinopsissen
en echinocereussen glimlachen om onze
vorstprikjes. Opuntia’s gaan eind november
gewoon liggen om in april weer op te staan.
Het zou een oplossing kunnen zijn maar
nogal saai vind ik zelf. Echt lateraal denken
is dit natuurlijk niet helemaal, je kunt nog
veel verder gaan. Toeval of niet, in de bijlage
van het AD op een zaterdag kort geleden,
staat een eye-openende column van Romke
van der Kaa, een bekend auteur van tuin- en
plantenboeken. Ik las dat hij tuiniert in de
‘Hof van Dieren’, een voormalig lustoord
van Stadhouder-Koning Willem III. Geen
kleine jongen dus. Weliswaar geen echte
cactusman, want daar hoor ik hem nooit
over, maar vooruit. Deze Romke doet in zijn
column wat smalend over verzamelaars van
plantensoorten. Deze ruilen planten met andere
liefhebbers waarbij ze zich zelfs verenigen
met gelijkgestemden in clubs. Zo’n club
heeft volgens Van der Kaa veel weg van een
geheim genootschap, een soort vrijmetselaars.
Zoiets als Succulenta dus, maar dit zijn
mijn woorden. Romke van der Kaa bekent
in zijn column dat hij zelf ook zo’n spaarder
is: van speenkruidsoorten. Hij doet dit met
hetzelfde plezier als wij ondervinden van
onze cactussen en bekent daarbij zelfs, met
enige schroom, dat hij vroeger gehandeld
heeft in een speenkruidsoort met de naam
‘Brazen Hussy’. U leest het goed. Vrij vertaald
is dat de Engelse naam voor een vrouw
die zich onbeschaamd gedraagt. Ik pleit er
natuurlijk niet voor om onze cactussen de
deur uit te doen en ons te storten op meer
frivolere soorten. Zo zitten wij niet in elkaar.
Wij denken voortaan lateraal.
bwijffelaars@planet.nl
98 Succulenta jaargang 101 (3) 2022

LEUCHTENBERGIA PRINCIPIS:
DE VINGERCACTUS
Theo Heijnsdijk
De vingercactus (Leuchtenbergia principis) uit Midden-
en Noordelijk-Mexico, is wel de zonderlingste
cactus in de groep der egelcactussen, wijl zij met hare
lange, vingervormige knobbels meer op een Aloë
gelijkt dan op een cactus. De onvertakte plant kan
uitstoelen tot groepjes, en heeft een dikken, houtigen
stam, die tot 50 cm hoogte kan opgroeien, met
zwaren hoofdwortel. De areolen zitten op den top der
lange buigzame knobbels, en daaruit ontspringen
verscheidene papierachtige, 5 tot 10 cm lange doorns,
die zacht en weerloos zijn als stroo. De welriekende,
groote bloemen duren verscheidene dagen en zijn
geel van kleur.
Tot zover de tekst van A.J. van Laren in het Verkade-album
‘Cactussen’ uit 1931. Zie de afbeelding
hiernaast.
Geschiedenis
Het is nog niet vaak voorgekomen dat de
plant uit mijn artikelenserie nog steeds dezelfde
naam heeft als in de eerste beschrijving.
Maar het is niet helemaal duidelijk
hoe de plant aan zijn naam gekomen is,
en hoe de plant voor het eerst in Europa
terechtgekomen is.
Een vaststaand feit is dat de soort in september
1848 beschreven is door de eerste
directeur van de Royal Botanic Gardens in
Kew, William Jackson Hooker (1785–1865).
Dat was in het, in deze serie al vaak genoemde,
tijdschrift Curtis’s Botanical
Magazine. De bijbehorende ingekleurde
plaat (afb. 1) is ongetwijfeld de eerste gepubliceerde
afbeelding van de soort. Het lijkt
haast alsof de plant in een mandje staat,
maar het betreft een deel van de stam. Het
onderste deel van de plant is weggelaten.
Hooker schreef (vertaald):
Onze plaat geeft een sterk gereduceerde
afbeelding weer van ons grootste bloeiende
exemplaar, en het bovenste deel van een plant
- natuurlijke grootte.
Succulenta jaargang 101 (3) 2022
Als je naar de afbeelding kijkt, dan is het
duidelijk waarom de plant ook wel agavecactus
en prismacactus genoemd wordt. En
kijkend naar de stam is ook de benaming
‘Cob Cactus’ (maiskolfcactus) begrijpelijk. In
Mexico is de soort ook bekend als Escoba
de Bruja (heksenbezem) en als Biznaga palmilla
de San Pedro. Biznaga is een algemene
aanduiding voor een (bol)cactus en een
palmilla is een palmpje. Wat de toevoeging
San Pedro betekent is me niet duidelijk;
wellicht verwijst het naar de Mexicaanse
stad San Pedro de las Colonias (Coahuila).
Over de naam Leuchtenbergia principis en
de herkomst schreef Hooker het volgende
(vertaald):
Het hele voorkomen van de plant is echter zo
veel anders dan elke andere cactusachtige
plant, dat, als Cereus en Echinocactus natuurlijke
en goede geslachten zijn, dit omwille van
de samenhang een apart geslacht zal zijn; en
ik neem gaarne de naam over waaronder de
plant, naar men zegt, op het continent bekend
99

Afb. 1: De eerste gepubliceerde afbeelding, als plaat 4393, in Curtis’s Botanical Magazine (1848)
staat, hoewel ik er niet in ben geslaagd om te
achterhalen waar een dergelijke naam is vastgelegd.
Onze planten zijn dankzij de heer John
Taylor voor ons verkregen uit de buurt van Rio
del Monte, Mexico.
De genoemde John Taylor was commissaris
van de British Real del Monte Mining
Company die van 1824 tot 1849 de mijnen
bij Real del Monte exploiteerde (Hooker
schreef abusievelijk Rio in plaats van Real).
Taylor hield kantoor in Londen en is nooit
in Mexico geweest. Bij de mijn in Mexico
100 Succulenta jaargang 101 (3) 2022

Afb. 2: Twee bladzijden uit de catalogus 1846 van Galeotti met de exorbitante prijzen voor
Anhalonium Kotschoubeyii en Leuchtenbergia principis
behoorden vier grote boerderijen die vanaf
1825 verder ontwikkeld werden. De leiding
van de eerste boerderij kreeg opdracht om
zaden naar Engeland te sturen en om een
botanische tuin te starten om inheemse
planten onder te brengen. In de archieven
van Kew zijn meerdere brieven te vinden
waarin sprake is van cactussen die vanuit
Mexico naar Kew gestuurd werden. Zo
werd bijvoorbeeld op 23 juni 1845 namens
Taylor een bedrag van 31 pond,16 shilling
en 8 pence gedeclareerd voor het verzenden
van kisten met cactussen uit Real del
Monte.
In de handel
Uit bovenstaand citaat uit de beschrijving
Succulenta jaargang 101 (3) 2022
door Hooker, blijkt dat de plant ‘op het continent’
al bekend geweest moet zijn en dat
daar de naam kennelijk al langer in gebruik
was.
De oudste publicatie vanuit het vasteland
die ik in eerste instantie kon vinden was
een artikel van Albert Dietrich in de Allgemeine
Gartenzeitung van 4 november
1848. Dat was in de rubriek “Schönblühende
Pflanzen in ausländischen Gartenschriften
abgebildet“. Hierin bespreekt Dietrich
de nieuwbeschrijving uit Curtis’s Botanical
Magazine en voegt daar nog een aantal
details aan toe. Hij schrijft ook dat de plant
ongetwijfeld tot het geslacht “Anhalonium
Lemaire (Ariocarpus Scheidweiler)” behoort
en hij stelt voor om de naam te wijzigen in
101

Afb. 3: De afbeelding als Anhalonium leuchtenbergii in het boek van J. Krook, een van de eerste
Nederlandstalige cactusboeken (1854)
102 Succulenta jaargang 101 (3) 2022

Afb. 4: L. principis in bloei in de omgeving van La Flor de Jimulco (Coahuila)
Foto: Andre van Zuijlen
Anhalonium Leuchtenbergii.
In een voetnoot schrijft Dietrich (vertaald):
Van deze merkwaardige cactus worden ook
hier meerdere exemplaren gekweekt door een
enthousiaste liefhebber wiens verzameling
voortreffelijk genoemd kan worden.
Ze werd hier ongeveer 2 jaar geleden uit de
rijke verzameling van F.A. Haage junior geïntroduceerd
en als we ons niet vergissen kostte
een jong exemplaar toen 5 daalder. In de
plantencatalogus 1846 van H. Galeotti staat
deze plant op 700 Fr., Anhalonium Kotchoubeyii
op 500 Fr.
In latere literatuur is hier nooit naar verwezen,
maar wat Dietrich schreef, heb ik,
dankzij de medewerking van de Plantentuin
Meise, wel kunnen verifiëren. De betreffende
catalogus uit 1846 van Galeotti is daar
aanwezig. De volledige titel luidt:
“Enumération ou Catalogue Botanique de
la Collection de Plantes Exotiques cultivées
dans les serres de H. Galeotti, rue
de la limite no’s 24 et 27 Faubourg de
Schaerbeek à Bruxelles” (ook wel Enumeratio
plantarum in Caldariis horti Galeottiani,
Bruxelles).
Op pagina 13 (afb.2) staat:
“ANHALONIUM Kotchoubeyi Fisch. 500”.
En op pagina 15:
“LEUCHTENBERGIA principis. Fisch. Diam.
0,13 Plante très rare et très curieuse. 700”.
Om die 700 frank te plaatsen: In 1846 was
België in crisis. In 1844/45 was de tarweoogst
mislukt en 80% van de aardappelplanten
was door ziekte verloren gegaan. In
1846 mislukte de rogge-oogst. Het gevolg
was lagere lonen en hogere prijzen. Maar
liefst 16% van de bevolking was aangewezen
op behoeftigensteun. Het dagloon van
een geschoolde arbeider was gedaald tot
1,50 frank.
In die tijd was een collectie cactussen dus
alleen betaalbaar voor de welgestelden,
zoals bijvoorbeeld Salm-Dyck die de plant
ook in zijn bezit had. Hij schreef in 1850 in
zijn ‘Cactæ in Horto Dyckensi cultæ anno
1849’ dat de plant door de botanische tuin
van St. Petersburg geïmporteerd was en
Succulenta jaargang 101 (3) 2022
103

Afb. 5: Op dezelfde groeiplaats als van afb. 4
Foto: Andre van Zuijlen
dat de naam door de toenmalige directeur,
Friedrich Ernst Ludwig von Fischer, gegeven
is.
Naar welke prins Leuchtenberg is Leuchtenbergia
principis eigenlijk vernoemd?
In 1857 schreef Eduard Regel, ook verbonden
aan de botanische tuin in St. Petersburg,
in het blad Gartenflora dat de soort
voor het eerst door Karwinski naar St.
Petersburg verzonden was en daar door Fischer
ter ere van zijne keizerlijke hoogheid
de hertog van Leuchtenberg vernoemd was
(principis betekent letterlijk: van de prins).
In bijna alle literatuur wordt geschreven
dat het hier Eugène de Beauharnais, graaf
van Leuchtenberg (1781 – 1824) betreft. Hij
was de zoon van Joséphine en Alexandre de
Beauharnais. De laatstgenoemde werd in
1794 na beschuldiging van hoogverraad onder
de guillotine terechtgesteld. Joséphine,
geboren als Marie-Josèphe-Rose Tascher
de La Pagerie (1763-1814), hertrouwde in
1796 met generaal Napoleon Bonaparte.
Daarmee werd Eugène dus de stiefzoon
van Napoleon.
Dat L. principis naar deze Eugène de
Beauharnais genoemd zou zijn, is echter
bijzonder onwaarschijnlijk. Om te beginnen
is het niet erg voor de hand liggend dat je
een cactus benoemt ter ere van iemand die
ten tijde van de naamgeving (circa 1846) al
ruim 20 jaar dood is. Ten tweede zou je verwachten
dat de plant vernoemd wordt naar
iemand waarmee de plant of de naamgever
op de een of andere manier een band
heeft. Eugène de Beauharnais was onder
andere onderkoning van Italië, troonopvolger
in het groothertogdom Frankfurt en
opperbevelhebber van de strijdkrachten
in Duitsland. In 1817 werd hij door zijn
schoonvader, Maximiliaan I Jozef, koning
van Beieren, tot prins (en daarmee eerste
hertog) van het hertogdom Leuchtenberg
(in de Beierse Bovenpfalz) gemaakt. Maar
een band met Rusland? Niet echt. Hij heeft
zelfs tegen de Russen gevochten. Tijdens de
Russische veldtocht van 1812 van Napoleon
voerde hij het grotendeels uit Italianen
bestaande 4e korps van de Grande Armée
104 Succulenta jaargang 101 (3) 2022

Afb. 6: Wie was hier eerder? Dezelfde groeiplaats als van afb. 4 en 5
Foto: Andre van Zuijlen
aan. Bepaald geen reden dus voor een botanicus
in St. Petersburg om hem te eren.
Maar misschien was hij een plantenliefhebber
met grote verdiensten voor de
botanische wetenschap. Walther Haage
schrijft in ‘Kakteen von A bis Z’: “Herzog
von L. , 1781-1824; Stiefsohn Napoleons I.,
begeisterter Pflanzenfreund”. Maar afgaande
op de informatie van het internet blijkt
nergens dat hij een plantenvriend zou zijn,
laat staan een geestdriftige. Wel erfde hij
van zijn moeder, keizerin Joséphine een
groot aantal botanische aquarellen, in haar
opdracht geschilderd door de beroemde
Pierre-Joseph Redouté.
Met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid
is de plant vernoemd naar de tweede
zoon van Eugène de Beauharnais. Deze
Maximiliaan Jozef Eugène August Napoleon
(1817 – 1852), 3 e hertog van Leuchtenberg
(zijn in 1835 overleden oudere broer
August Karel Eugène Napoleon was de 2 e
hertog) trouwde in 1839 in St. Petersburg
met Maria Nikolajevna (1819-1876), dochter
Succulenta jaargang 101 (3) 2022
van tsaar Nicolaas I van Rusland. Voorwaarde
bij het huwelijk was dat het paar in St.
Petersburg zou gaan wonen.
Maximiliaan was een van de financiers
van de tweede Mexicoreis (van 1840-1843)
van Karwinski. Bij die reis waren ook prins
Kotschubei en de al genoemde directeur
Von Fischer betrokken. Dat valt onder meer
te lezen in een stukje uit de Duitse krant
Allgemeine Zeitung van 17 mei 1840. Er
staat (vertaald):
Sint-Petersburg, 20 april. Er wordt een wetenschappelijke
reis naar Mexico georganiseerd
met als doel de openbare en particuliere collecties,
met name van de tuinen, te verrijken.
Om er iets specifieks over te weten te komen,
ging ik, aangezien de directeur van de keizerlijke
botanische tuin, Fischer, de zaak initieerde
naar deze tuin, die ik overigens, ondanks
zijn grote schoonheid en ondanks het feit dat
de prachtige kassen op zondag voor iedereen
toegankelijk zijn, zo leeg en verlaten aantrof,
dat het leek alsof het voor het publiek niet
bestond. De hertog van Leuchtenberg is de
105

speciale beschermheer en sponsor van baron
Karwinsky, die de expeditie naar Mexico leidt.
Onze nobele graaf Kankrin (noot: Georg
Ludwig Cancrin, toenmalig minister van
financiën in Rusland) heeft het protectoraat
van de reis aanvaard en de keizerlijke familie
heeft bijgedragen in de kosten van de reis.
Fischer kon de actieve deelname van de prinselijke
familie Kotschubey niet genoeg prijzen
en hoopt dat de bijdragen die hij verwacht
hem in staat zullen stellen om baron Karwinsky
te laten vergezellen door een capabele
jonge tekenaar, de zoon van onze goede
Saurwied. Hij verwacht veel van de invloed
van geheimraad graaf Stroganoff. Alles wat er
gebeurt zal gepubliceerd worden, allereerst de
namen van de deelnemers. De expeditie zal
vier jaar gaan duren en indien mogelijk zullen
alle provincies van het hele land worden
bezocht. Fischer is terecht zo enthousiast over
het project; want als men ziet hoe de westerse
landen genieten van de prachtige producten
van Mexico, en hoe arm onze tuinen aan deze
voortbrengselen zijn, dan begrijpt men het
verlangen om al deze heerlijkheden te bezitten
heel goed.
Gezien bovenstaande is het volkomen
begrijpelijk dat enkele van de meest
aansprekende vondsten hun weg naar
St. Petersburg vonden en daar de namen
van de financiers van de reis kregen. Zoals
Anhalonium kotschoubeyanum (nu Ariocarpus
kotschoubeyanus) en Leuchtenbergia
principis. Voor zover nu te achterhalen valt,
verzuimde Von Fischer echter om de betreffende
planten ook formeel te beschrijven.
Er is niet alleen een cactus naar
Maximiliaan genoemd. Door Wolter ten
Hoeve werd ik gewezen op een artikel in
een tijdschrift op het gebied van kreeftachtigen.
Het ging over een persoon die toevallig
ook Fischer heette. Sebastian Fischer
(1806-1871) was een uit de omgeving van
München afkomstige arts en ‘naturalist’.
Hij kende Maximiliaan (die in München
geboren was en er ook opgroeide) al uit
diens jeugdjaren. In 1843 vertrok hij naar
St. Petersburg om daar de persoonlijke arts
van Maximiliaan en zijn gezin te worden.
Hij bleef in die functie tot Maximiliaans
overlijden in 1852. Maximiliaan maakte als
president van het Russische instituut voor
mijnbouwkunde veel inspectiereizen naar
mijnbouwgebieden. Tijdens die reizen werd
hij vergezeld door Sebastian en er ontstond
een warme band tussen beiden. Maximiliaan
had een grote belangstelling voor
mineralen, terwijl Sebastian zijn interesse in
kreeftachtigen verder ontwikkelde. In 1854
(dus na het overlijden van Maximiliaan)
vernoemde hij een watervlo, Diaphanosoma
leuchtenbergianum, naar zijn voormalige
baas. Ik betwijfel overigens of Leuchtenberg
zich erg vereerd gevoeld zou hebben
om te weten dat er een watervlo naar hem
vernoemd is.
Eerste en tweede auteur
In het hierboven genoemde artikel uit 1857
van Eduard Regel wordt wel verwezen naar
de beschrijving van Hooker in Curtis’s Botanical,
maar als auteur wordt alleen Fischer
genoemd.
In andere literatuur uit de negentiende
eeuw wordt de plant meestal als Leuchtenbergia
principis (Fisch.) Hook. aangeduid om
aan te geven dat Fischer de eerste auteur
zou zijn.
Opmerkelijk in dit opzicht is dat de soort
ook al besproken en afgebeeld is (afb. 3) in
een van de eerste Nederlandstalige cactusboeken,
namelijk dat van J. Krook uit 1854.
Hij omzeilt de auteurskwestie, wellicht
onbedoeld, door het geslacht aan te duiden
als Leuchtenbergia Hort. De toevoeging
‘Hort.’Is een verkorte vorm van ‘hortorum’
en dat betekent ‘van de tuinen’. Die aanduiding
wordt gebruikt als een plant niet uit de
natuur bekend is. Daarmee in tegenstelling
is dat in de tekst wel vermeld staat dat de
plant uit Rio del Monte in Mexico afkomstig
is. Overigens staat onder de afbeelding de
naam Anhalonium Leuchtenbergii. De beschrijving
die Krook geeft, is voor een groot
deel de letterlijke vertaling van de tekst van
Hooker in Curtis’s Botanical.
106 Succulenta jaargang 101 (3) 2022

Afb. 7: Een dor exemplaar van Leuchtenbergia principis tussen Nazas en Rodeo (Durango)
Foto: Wolter ten Hoeve
Over de auteursaanduiding schrijft
Schumann in 1894 in het Duitse tijdschrift
‘Monatsschrift für Kakteenkunde‘ in een artikel
getiteld “Leuchtenbergia principis Fisch.
et Hook.” het volgende (vertaald):
Het is algemeen bekend dat deze in het begin
van de jaren veertig voor het eerst naar de
botanische tuin van St. Petersburg werd
gestuurd door Karwinsky, die op kosten van,
of althans met de steun van, de Russische regering
naar Mexico reisde en die destijds een
grote bijdrage leverde aan de kennis van de
cactussen. Hier gaf de toenmalige directeur,
Fischer, er de naam Leuchtenbergia principis
aan. Aangezien Fischer toen nog geen beschrijving
van de plant had gepubliceerd, zou
hij er eigenlijk geen recht op hebben dat zijn
naam aan de soort wordt toegevoegd; volgens
het gebruik van de botanici zou alleen Hooker
moeten worden genoemd als de auteur. Maar
om Fischer niet helemaal te veronachtzamen,
denk ik dat het het beste is om de twee
gecombineerd aan de naam Leuchtenbergia
principis toe te voegen.
Succulenta jaargang 101 (3) 2022
Merkwaardigerwijze verwisselt hij de auteursnamen
in zijn ‘Gesammtbeschreibung’
uit 1898. Hier is het “Hook. et Fisch.”.
Britton & Rose maakten er in 1923 korte
metten mee. Fischer beschreef de soort
volgens hen pas in 1850 en daarmee is
Hooker met zijn beschrijving uit 1848 dus
de geldige auteur. Met de beschrijving uit
1850 bedoelen Britton & Rose waarschijnlijk
de beschrijving in het bovengenoemde
werk van Salm-Dyck.
Herintroductie
Van de planten die rond 1850 uit Mexico ingevoerd
waren, is later weinig meer vernomen.
Ik neem aan dat ze vrij snel te gronde
gegaan zijn. Als de plant ergens genoemd
werd, was dat steeds in combinatie met het
woord zeldzaam.
Tot er rond 1890 in Duitsland plotseling
door diverse handelaren importplanten
aangeboden werden.
Schumann meldde in zijn Gesammtbeschreibung
(1898) dat de plant eind september
1895 in de botanische tuin van
107

Berlijn voor het eerst tot bloei kwam en dat
bij De Laet in België al net iets eerder een
plant bloeide. Tevens dat de plant in 1897
bij meerdere Duitsers bloeide. Een van
hen was de heer Fiedler in Berlijn, die er in
slaagde om 2 bloemen succesvol te bestuiven.
Voor de ene gebruikte hij stuifmeel
dat hij van een medeliefhebber per post
ontvangen had en dat al meer dan vier dagen
oud was. Voor de andere stuifmeel dat
hij rechtstreeks uit de botanische tuin in
Berlijn meegekregen had. Zo kon in het Monatsschrift
für Kakteenkunde van oktober
1897 de eerste beschrijving van de vrucht
en later van de zaden gegeven worden. De
vrucht die door bevruchting met het oude
stuifmeel tot stand gekomen was, was
beduidend kleiner dan de andere die door
vers stuifmeel ontstaan was. De eerstgenoemde
bevatte 58 zaden; de tweede 156.
De natuurlijke groeiplaatsen (afb. 4 t/m 7)
L. principis heeft een groot verspreidingsgebied
in het noordelijk deel van Centraal
Mexico. Ze is gevonden in de staten
Coahuila, Durango, Guanajuato, Hidalgo,
Nuevo León, San Luis Potosí, Tamaulipas,
en Zacatecas. De planten groeien daar
op hoogtes tussen 1000 en 2100 meter in
droge gebieden tussen grassen, yucca’s,
agaves, hechtia’s en struikgewas. Ze vallen
met hun lange, warrige doorns niet erg
op tussen deze planten en je moet goed
zoeken om ze te vinden. Het zijn daar
echte mimicryplanten. Cactusliefhebbers
vinden ze vaak toevallig als ze op zoek zijn
naar andere cactussen, zoals bijvoorbeeld
Astrophytum, Echinocereus, Mammillaria of
Turbinicarpus. Maar dat neemt niet weg
dat ze ook wel solitair op de rotsige ondergrond
groeien en dan veel gemakkelijker
gevonden kunnen worden (afb. 4-6), soms
in nauwe rotsspleten. Daar hebben ze het
vaak moeilijk en dan blijven ze klein (afb. 7),
terwijl ze in de beschutting van grotere
struiken tot flinke exemplaren kunnen
uitgroeien. Soms groeien ze in grotere
hoeveelheden bij elkaar. Het aantal exemplaren
wordt op zeker 500.000 geschat en
op de IUCN Red List of Endangered Species
heeft de soort de status ‘Least Concern’
(minste bezorgdheid).
Vormen
Net als van heel veel andere cactussen is
er een cristaatvorm in de handel. Ook een
monstrueuze vorm wordt aangeboden.
En hoewel L. principis zeer karakteristiek
en duidelijk als soort herkenbaar is, hebben
sommigen toch gemeend om aparte
namen te bedenken voor in hun ogen
afwijkende vormen. Bij L. principis var.
trachythele zouden de tuberkels een ruwe
epidermis zoals schuurpapier hebben. Het
enige dat ik erover kon vinden is dat uit
zaad dat bij Köhres aangeschaft was, alleen
maar normale planten opgroeiden. L. principis
f. gracilis, ook wel L. principis tariapensis
genoemd, zou zeer lange, dunne tuberkels
hebben.
Kruisingen
Leuchtenbergia is nauw verwant aan Ferocactus
en er zijn meerdere kruisingen bekend
tussen planten van beide geslachten.
×Ferobergia worden die genoemd. Ik kwam
in de literatuur tegen:
×Ferobergia ‘Gil Tegelberg’ (L. principis ×
Ferocactus acanthodes)
×Ferobergia ‘Eizan’ (Ferocactus histrix × L.
principis)
×Ferobergia ‘Kosyu-Gyoku’ (L. principis ×
Ferocactus wislizeni var. herrerae)
×Ferobergia ‘Violet’ (L. principis × Ferocactus
fordii)
×Ferobergia ‘Rody’ (L. principis × Ferocactus
gracilis).
Er bestaan ook kruisingen met Thelocactus
(×Thelobergia), Stenocactus (×Echinobergia of
×Stenobergia) en Coryphantha elephantidens
(wellicht ×Corybergia).
Cultuur
Leuchtenbergia principis wordt vaak als
‘lastig’ beschouwd. Om de planten in leven
te houden is niet zo moeilijk, maar de
bloeiwilligheid laat nogal eens te wensen
over. Meestal wordt een zeer zonnige plek
geadviseerd. Men is het erover eens dat
108 Succulenta jaargang 101 (3) 2022

Afb. 8: Bloemknoppen in een Leuchtenbergia
principis
er in de groeitijd (de zomer) een ruime
watergift moet zijn. Daarbij moet, zoals bij
alle cactussen, overtollig water snel kunnen
wegvloeien. Soms wordt aanbevolen om de
planten in de groeitijd buiten te zetten. Een
diepe pot is aan te bevelen, want L. principis
vormt een grote penwortel.
Zelf heb ik van een zaaisel uit 2004 twee
planten overgehouden. De ene op eigen
wortel; de andere heb ik als zaailing geënt
op Pereskiopsis. Deze staat nog steeds op
deze entstam en is nu exclusief onderstam
en bedoorning 18 cm hoog. Hij bloeit
onregelmatig; soms een jaar niet en in een
ander jaar met meerdere bloemen tegelijk.
Het niet geënte exemplaar is 14 cm hoog
en heeft nog niet gebloeid. De bloemen
van Leuchtenbergia ontstaan in het hart
van de plant vanuit de areolen aan de top
van de jonge tuberkels (afb. 8). Bij somber
regenachtig weer ontwikkelen de jonge
knoppen zich niet verder en zij laten na een
tijdje los. Bij niet al te warm weer blijven de
bloemen (afb. 9) zo’n vijf à zes dagen goed.
Ze zijn alleen overdag open. Steeds wordt
in de literatuur gemeld dat ze aangenaam
ruiken, maar soms hebben ze geen geur. Ik
weet niet of dat aan individuele exemplaren
gebonden is of dat het met de condities
tijdens de bloei te maken heeft.
Overigens schreef Hooker in zijn eerstbeschrijving
dat de bloemen uit de axillen van
de jonge tuberkels ontstaan. Schumann
corrigeerde dat in bovengenoemd artikel
Succulenta jaargang 101 (3) 2022
uit 1894. Overigens schreef Rebut (die een
plant had met een hoogte van 20 cm en
een omtrek van 56 cm) dat ook al in 1879.
Toch kan de plant ook uit de axillen bloeien.
In 2019 deed de heer Egon Scherer in
KuaS verslag van een 30-jarige zaailing van
L. principis in zijn collectie met maar liefst
veertien tegelijk geopende bloemen; vijf
daarvan uit de jongste areolen, maar de
resterende negen vanuit axillen dicht bij de
top. Daarvan kwamen er vijf uit één axil.
De plant had een hoogte van 63 cm en de
diameter van de stam was 15 cm.
Vermenigvuldigen gaat het makkelijkst
door zaaien. Om zaad te winnen heb je wel
twee bloeiende exemplaren nodig, want de
soort is niet zelffertiel. De eivormige vruchten
worden tot 3,5 cm lang en 2 cm dik. Bij
rijpheid scheuren ze aan de basis rondom
open, net als bij sommige astrophytums, en
ze kunnen een paar honderd zaden bevatten.
Verse zaden schijnen niet goed te kiemen.
Beter is het om een of twee jaar te wachten
met uitzaaien. Er wordt wel eens aangeraden
om de zaden voor het zaaien eerst 24
uur in lauwwarm water te weken.
Oudere planten gaan op een gegeven
moment spruiten en die spruiten kunnen
dan afgenomen en beworteld worden. Het
is ook mogelijk om afzonderlijke tuberkels
dicht aan de stam af te snijden en dan te
laten wortelen. Na verloop van tijd ontwikkelen
die tuberkels dan een jonge scheut.
Literatuur
Anoniem (1840). Beilage zur Allgemeinen
Zeitung nr. 138 (17 mei 1840): (1101).
Anoniem (1879). Chronique. Lyon-Horticole
1 (6): 123.
Britton, N.L. & Rose, J.N. (1923). The Cactaceae
3: 107.
Damkaer, D.M. & Matzke-Karasz, R. (2012).
Sebastian Fischer (1806-1871), Bavarian
physician-naturalist in Egypt and Russia.
Journal of Crustacian biology 32 (2):327-
333.
Dietrich, A. (1848). Schönblühende Pflanzen
in ausländischen Gartenschriften abgebildet.
Allgemeine Gartenzeitung 16 (45):
109

335.
Galeotti, H. (1846). Enumération ou Catalogue
Botanique de la Collection de
Plantes Exotiques cultivées dans les
serres de H. Galeotti: 13, 15.
Gibens, H. (1985). De waarde van de Belgische
frank van 1830 tot 1930. Europees
Genootschap voor Munt- en Penningkunde,
jaarboek 1985: 73-78.
Hirscht-Zehlendorf, K. (1898). Früchte der
Leuchtenbergia principis Hook. et Fisch..
Monatsschrift für Kakteenkunde 8 (10):
153.
Hooker, W.J. (1848). Leuchtenbergia principis
in Curtis’s Botanical Magazine 74: plaat
4393.
Krook, J.J. (1854). Handboek voor de kennis
en voortkweeking van alle bekende Cactus-soorten.
F. Günst, Amsterdam: 27.
Randall, R. W. (1985). British Company and
Mexican Community: The English at Real
del Monte, 1824-1849. The Business History
Review 59 (4): 622-644.
Rebut, M. (1879). Multiplication de Leuchtenbergia
principis. Lyon-Horticole 1 (8):
190.
Regel, A. (1857). Gartenflora 6: 362.
Salm Dyck, J. de (1850). Cactæ in Horto Dyckensi
cultæ anno 1849: 177.
Sherer, A. (2019). Außergewöhnliches Blühverhalten
bei Leuchtenbergia principis.
Kakteen und andere Sukkulenten 70 (3):
79.
Schumann, K. (1894). Leuchtenbergia principis
Fisch. et Hook, Monatsschrift für
Kakteenkunde 4 (1): 9.
Schumann, K. (1898). Gesammtbeschreibung
der Kakteen: 472.
Unger, G. (1995). ×Ferobergia-hybriden,
Kakteen und andere Sukkulenten. 46 (12):
289-296.
Tenzij anders vermeld, foto’s van de schrijver
Maasdijk 11
6629 KD Appeltern
th.heijnsdijk@gmail.com
Afb. 9: Leuchtenbergia principis in bloei
110 Succulenta jaargang 101 (3) 2022

VOOR HET VOETLICHT 121
Bertus Spee
Austrocylindropuntia floccosa
Deze soort is afkomstig uit Peru. De planten
groeien daar hoog in het Andesgebergte, tot
boven de 4000 meter. Het enige vocht dat ze
daar krijgen komt van het smeltwater na de
sneeuwbuien die af en toe vallen.
Deze planten groeien kort zuilvormig en ze
spruiten aan de basis. Zo vormen ze enorme
clusters, die wel 2 meter in diameter kunnen
worden. Ze zijn dan waarschijnlijk al honderden
jaren oud. De bloemen zijn geel en de
vruchten bevatten grote en vrij harde zaden.
In cultuur komen we ze weinig tegen. Ze zijn
dan ook niet zo gemakkelijk in ons klimaat. In
het voor- en najaar als het nog koel is, willen
ze gaan groeien. Dan kunnen ze best wat water gebruiken.
In de zomer wordt het te warm en gaan ze in rust, net zoals in de winter als de temperatuur
onder nul daalt. De beste manier om ze te kweken is in de buitenlucht onder een
afdakje.
Vermeerderen kan door stekken en zaaien. De zaden kiemen niet gemakkelijk, er kan wel
2 tot 3 jaar overheen gaan.
Gymnocalycium saglionis
Deze plant groeit in Argentinië op zo’n 2000
meter hoogte in de provincies Salta, Tucumán,
La Rioja, Catamarca en San Juan aan
de oostkant van de Andes. Dat is best wel
een groot verspreidingsgebied, en ze kunnen
dan ook nogal van uiterlijk verschillen. We
vinden ze meestal tussen de struiken, waar
ze wat schaduw hebben. Eerst groeien ze
bolvormig en later worden ze kort zuilvormig,
soms tot wel een meter hoog en 30 cm
in diameter. Ze worden dan topzwaar en
vallen vaak om.
In cultuur zijn het gemakkelijke planten die
prima uit zaad op te kweken zijn. We planten
ze in een grof zanderig – leemachtig substraat, met tijdens de groei regelmatig een flinke
watergift. Na 5 tot 6 jaar kunnen ze al bloeien.
Tijdens de winterrust kunnen we ze droog houden, bij een minimumtemperatuur van 5
graden.
Succulenta jaargang 101 (1) 2022
111

Trichocereus candicans
Deze soort die al vaak van naam gewisseld
is, komt nu ook als Echinopsis candicans in
de boeken voor. Het vrij grote verspreidingsgebied
ligt in centraal Argentinië. Ze groeien
hier vanaf zeeniveau tot op 2000 meter en
ze vormen korte zuiltjes tot 50 cm lang. Ze
spruiten aan de basis en kunnen zo enorm
grote clusters vormen van wel 3 meter in
doorsnede. De 15 cm grote, witte bloemen
verschijnen in het voorjaar en zijn een lust
voor het oog. Ze kunnen 2 tot 3 dagen open
blijven.
Het zijn probleemloze planten in cultuur
en ze kunnen in de zomer ook goed buiten
gekweekt worden. Ze groeien goed in een kiezelrijk substraat, en kunnen tijdens de groeiperiode
best flink wat water hebben.
Vermeerderen kan door zaaien en stekken.
‘s Winters houden we ze goed droog, ze kunnen dan temperaturen tot nul graden verdragen.
Thelocactus macdowellii
Het thuisland van deze soort is Mexico. Ze
groeien in de omgeving van Saltillo op zo’n
1500 meter hoogte en daar staan ze vaak op
de toppen van de heuvels, dus er moet flink
geklommen worden om ze te vinden. Ze kunnen
wel 20 cm in diameter worden. De grote
glanzende bloemen steken prachtig af tegen
de zilverwitte bedoorning.
Deze planten spruiten zelden. Vermeerderen
gaat door zaaien. Ze zijn goed in cultuur op te
kweken. Een zonnige luchtige plaats is aan te
raden. Ze groeien het best in een doorlatend
kalkrijk grondmengsel. In de groeiperiode,
telkens als de potkluit weer opgedroogd is,
een flinke watergift.
In de winter houden we ze droog bij een
minimumtemperatuur van 5 graden.
Diepeneestraat 4
4454 BJ Borssele
112 Succulenta jaargang 101 (1) 2022

Joop van Keppel: een Echeveria-specialist
Andre van Zuijlen
Een verhaal over een man die van het geslacht Echeveria zijn levenswerk maakte. Niet alleen
kweekte hij ze, maar hij verzamelde ook alle informatie over dit geslacht, aanverwante
geslachten en hybriden. We zoeken mensen met interesse in al de documentatie die hij
verzamelde, met de bedoeling dit vast te leggen en beschikbaar te maken voor iedereen
die is geïnteresseerd.
In februari 2023 is het alweer 40 jaar geleden
dat Joop van Keppel, veel te vroeg, op
60-jarige leeftijd overleed. Zijn in memoriam
stond in de Succulenta van maart
1983 op pagina’s 46 en 47. Een aantal van
ons zullen hem zeker nog herinneren als de
Echeveria-specialist van Nederland. Hij is
vooral bekend geworden door het beschrijven
van vele hybriden en het kweken ervan,
vaak met de bedoeling de ouders van een
bepaalde hybride op te sporen. Bij de weinige
echeveria’s die in mijn kas staan, staat
er nog steeds een met de naam Echeveria
cv. ‘Van Keppel’.
In 2019 werd ik door zijn dochter Elly benaderd
met de vraag of wij als Succulenta geïnteresseerd
waren in de documentatie die
haar vader over zijn hobby had verzameld.
Natuurlijk heb ik een afspraak gemaakt en
een aantal dozen met kaartenbakken, dia’s
en papier bij haar opgehaald. Dat materiaal
heb ik in de loop van 2020 allemaal doorgenomen
en hiervan een lijst opgesteld.
Hierbij heb ik mij met toenemende verbazing
verwonderd over de hoeveelheid tijd
die Joop heeft besteed aan zijn werk en aan
zijn hobby.
Het begin
In zijn documentatie vond ik een soort van
cv waarin hij zijn werkervaring en scholing
heeft vastgelegd. Al op 13-jarige leeftijd begon
hij als knecht in een tuin en leerde hij
de eerste kneepjes van het vak van de tuinbaas
daar. Die opleiding werd later voortgezet
bij een hoveniersbedrijf, waar hij tot
1944 werkzaam was. In 1945 – op 22-jarige
leeftijd – begon hij zijn eigen hoveniersbedrijf.
In de jaren daarna, tot 1949 volgde hij
ook nog elk jaar een cursus over onderwerpen
als tuinbouw, hovenier, tuinaanleg en
plantenziekten. Als kers op de taart haalde
hij in 1959 zijn bevoegdheid als praktijkleraar
bloemisterij en tuinonderhoud.
Ook met de succulentenhobby begon hij
al op jeugdige leeftijd. Zo had hij toen hij
Afb. 1: Joop van Keppel
Succulenta jaargang 101 (3) 2022
113

Afb. 2: Joop met een deel van zijn verzameling In Cactus & Succulent Journal (U.S.), Vol. XLIV, 1972
15 jaar oud was zijn eerste cactus en daar
zou het niet bij blijven. In 1951 werd hij lid
van Succulenta en hier zat hij jarenlang in
de redactiecommissie van het tijdschrift. Na
verloop van tijd werd hij steeds meer geïnteresseerd
in echeveria’s en hierin werd hij
tenslotte een erkend specialist. Dat blijkt
wel uit het feit dat hij eind jaren zeventig
wereldwijd maar liefst 70 buitenlandse
contacten had in 17 landen. Hij werd zelfs
vice-voorzitter van de National Cactus and
Succulent Society van Engeland. Met een
niet aflatende energie onderzocht hij de
bekende soorten van het geslacht Echeveria
en de hybriden ervan en hij kruiste zelf ook
vele soorten en beschreef de hybriden.
Kaartenbakken
Van de documentatie die ik heb doorgespit
zijn een drietal kaartenbakken het meest
opvallend. In een tijd dat er nog geen computers
waren was dit een erkend systeem
om gegevens te verzamelen.
Er zijn ‘twee’ kaartenbakken met wat
Joop zelf Naamregister succulenten heeft
genoemd. Dit zijn ongeveer (geschat) 1800
kaartjes met plantennamen die naar een
persoon zijn vernoemd, met in veel gevallen
ook een of meerdere literatuurverwijzingen.
Dan is er ook een kaartenbak met Echeveria-namen:
Op deze kaartjes staan de
namen van ca. 500 echeveria’s en nog eens
ca. 400 kaartjes met namen van andere
vetplanten met literatuurverwijzingen.
Naast deze kaartjes is er ook een alfabetische
lijst (16 pagina’s) met namen van echeveria’s
met een verwijzing naar de literatuur
waarin deze soort voor het eerst werd
beschreven. Ook is er een aantal lijsten die
Joop in 1980 heeft gecompileerd van hybrides
van vetplanten met de literatuurbron
waar deze zijn vermeld. Deze lijsten zijn als
volgt in categorieën ingedeeld:
• Graptosedum, Sedeveria en Pachysedum
van Amerikaanse herkomst
• Graptoveria en Pachyveria van Amerikaanse
herkomst
114 Succulenta jaargang 101 (3) 2022

• Echeveriahybriden van Amerikaanse
herkomst
• Echeveriahybriden van Europese herkomst
• Echeveriahybriden zonder literatuurverwijzing
(geen beschrijving bekend).
Naast de lijsten met namen uit de literatuur
zijn er verder nog diverse andere lijsten
met gegevens die vooral betrekking hebben
op de echeveria’s. Dit zijn:
Lijsten met echeveria’s en hybriden in de
eigen collectie (januari 1969 tot 1980)
Lijsten met vetplanten op de Exchange List
van het Institute of Horticultural Plant Breeding
in Wageningen (1954-1957)
Lijsten met echeveria’s in andere collecties:
Carruthers 1971, Watson (1969-1971),
Brown (z.j.), Evans (1981), Succulentarium
Wageningen (1957)
Lijst Echeveriahybriden bij Van Donkelaar
(1972), Wright (1965-1971)
Diverse handgeschreven lijsten met gegevens
over kruisingen die hij zelf uitvoerde.
Dia’s
Bij de documentatie van Joop zaten een
aantal diadozen met in totaal ca. 450 dia’s,
waarvan de naam of het onderwerp op de
dia is geschreven. Hierbij horen een aantal
handgeschreven lijsten met de namen van
de planten op de dia’s.
• 180 dia’s van echeveria’s
• 150 dia’s van andere succulenten, onder
meer Crassula, Graptoveria, Pachyphytum
en Pachyveria
• 200 dia’s van tentoonstellingen (1962-
1968) en van particuliere tuinen (1965-
1968)
• Gezien de hoeveelheid lezingen en de
diversiteit aan onderwerpen (zie hieronder)
vroeg ik me al af hoe Joop dat
met dit beperkte aantal dia’s allemaal
had kunnen doen. Ondertussen heb ik
echter bericht gehad van zijn dochter
dat ze nog veel meer dia’s heeft gevonden
en dat ook deze naar Succulenta
mogen.
Succulenta jaargang 101 (3) 2022
Afb. 3: Een van de kaartenbakken van Joop
Lezingen
Joop was iemand die graag zijn kennis
deelde, getuige de vele lezingen die hij
heeft gegeven, zowel op professioneel gebied
(tuinen) als voor de hobby. Vanuit zijn
beroep als hovenier verzorgde hij zeker 80
lezingen, vooral op het gebied van tuinaanleg
en tuinonderhoud. Hiervan is niets
aanwezig in de documentatie die nu in het
bezit is van Succulenta. Wel vond ik tussen
de papieren een lijstje met lezingen voor
afdelingen van Succulenta.
Lezingen:
1. Vetplanten algemeen, met dia’s
2. Het geslacht Echeveria, met dia’s
3. Cactussen. Dia’s van cactussen voor de
‘beginner’
Afdelingen : nader te bekijken i.v.m.
afstand en tijd
Tijden : nader af te spreken
Projector : eigen projector, geen scherm
Vergoeding : nader overeen te komen
Afspraken : gaarne telefonisch
115

Afb. 4: Archiefkaart van het geslacht Herrea
Dat zijn dus maar drie lezingen, maar in de
documenten vond ik geheel of gedeeltelijk
teksten van wel 18 lezingen op het gebied
van onze hobby.
1. Echeveria’s and related genera (Engels,
11 pag. + lijst met 36 dia’s)
2. De succulentenflora van de Canarische
Eilanden (3 pag.)
3. Het geslacht Echeveria (2 pag.)
4. De Wonderwereld der sukkulenten (2
pag. + lijst met 66 dia’s) Ook als “Wondere
wereld van Succulenten” op de LK
in 1969 in Rotterdam (3 pag.+ lijst met
72 dia’s)
5. Wat zijn succulenten? (lezing Amsterdam
1962)
6. Vetplanten, de stiefkinderen onder de
succulenten (3 pag. + lijst met 61 dia’s),
Lezing gehouden op de 3LK in 1979
7. Vetplanten (5 pag.)
8. Vetplanten (3 pag.)
9. Cactussen (5 pag.)
10. Lezing cactussen (3 pag. over de verzorging)
11. Echeveria, een interessant plantengeslacht.
Geschiedenis en soorten in
cultuur. Werkgroep Wageningen 1968
(9 pag.)
12. Succulenten als studieobject. Lezing
congres Succulenta t.g.v. het 50-jarige
bestaan van Succulenta in 1969 (4 pag.)
13. Succulenten, planten van hoogvlakten,
steppen en berghellingen. Lezing Wageningen
1959 (2 pag.)
Afb. 5: Archiefkaart van Echeveria shaviana
14. Bloemenpracht en vormenschoonheid
bij succulenten. Lezing Leiden 1962 (2
pag.)
15. Hoe bouwen wij een goede succulentenverzameling
op? Lezing Rotterdam
1957 (2 pag.)
16. Ervaringen van een succulentliefhebber.
Lezing Den Haag 1955 (10 pag.
handgeschreven)
17. Nieuwe wegen bij de succulentencultuur.
Lezing Rotterdam 1962 (1 pag.)
18. Lezing andere succulenten. Lezingen
Hilversum en Zutphen 1962 (2 pag.)
Artikelen
Joop verzamelde niet alleen heel veel informatie,
maar hij gebruikte die kennis ook
voor het schrijven van een indrukwekkende
hoeveelheid artikelen. Vanaf 1957 schreef
hij ca. 100 artikelen over succulenten, zowel
op populair terrein als op wetenschappelijk
gebied. Een complete lijst met deze publicaties
is in de documentatie aanwezig. Van
ruim 30 publicaties is het oorspronkelijke
getypte manuscript, vaak met handgeschreven
correcties, in de documentatie
aanwezig.
Zijn eerste artikel voor Succulenta schreef
hij in 1957 (36, nummer 7) met als titel
‘Bloeiende succulenten in de winter’. Tot
1981 volgden er meer dan 70 artikelen,
waarvan vele over Echeveria, Graptoveria
en Pachyphytum. Een complete lijst staat
in Succulenta 70 – Index 1919-1989, een
eigen uitgave van Eric Piens. Ook schreef
hij een vijftal in memoriams en een tiental
116 Succulenta jaargang 101 (3) 2022

oekbesprekingen. Zijn laatste bijdrage in
Succulenta was een in memoriam voor het
erelid en de oud-secretaresse Joanna Grullemans-van
Berghem in 1981 (60 nummer
3).
Daarnaast waren er diverse publicaties in
het Vakblad voor de Bloemisterij, waarvan
hij sinds 1956 medewerker was. Ook hier
kwamen de succulenten regelmatig aan
de orde, zoals in 1960 met een artikel over
Kalanchoe pumila Baker en in 1973 met een
artikel over cactussen in de bloemsierkunst.
Hij leverde ook een royale bijdrage aan
de 7-delige ‘Fleur praktische bloemen en
planten encyclopedie’, die in het begin van
de jaren zeventig verscheen in losbladige
nummers. Met name in de alfabetische
behandeling van plantengeslachten zijn
nagenoeg alle bijdrages over succulente
planten ondertekend met JvK.
Boeken
Verder schreef Joop ook een aantal boeken,
samen met andere auteurs. In 1974 schreef
hij samen met Heike Herold het boek ‘Het
verzorgen en kweken van cactussen’, uitgegeven
door Zomer & Keuning Boeken B.V.
En in 1976 verscheen bij Amsterdam Boek
‘Het Groot Cactussen en Vetplantenboek’,
dat hij samen met Wim Koesen schreef.
Daarnaast vertaalde hij ook nog enkele cactusboeken,
zoals ‘Cactussen en Vetplanten’
van Werner Rauh en ‘Bloeiende Cactussen
en andere Vetplanten’ van R. Subik. En bij
dat alles vond hij ook nog de tijd om een
zestal boeken te vertalen of te schrijven
over tuinen en tuinieren.
Het was de bedoeling om samen met J.A.
Janse (ook een bekende auteur van cactusboeken)
een boek uit te geven over
naamgevers in de succulentenwereld. In
de documentatie zitten drie mappen met
daarin op alfabetische volgorde lijsten van
cactusnamen met informatie over hun
naamgever. Deze informatie is deels gelijk
aan die in de kaartenbakken met plantennamen,
maar nu vooral met gegevens over
de naamgever. Voor zover ik weet is dit
Succulenta jaargang 101 (3) 2022
Afb. 6: Echeveria glauca: de kleine Echeveria.
Uitgave der Amsterdamsche Superfosfaatfabriek
in Utrecht (een serie van 27
plaatjes)
Afb. 7: Echeveria in Fleur nr. 67 band 5, 1973
117

Afb. 8: Plaat van Echeveria acutifolia, de “Sharp-leaved
Echeveria” van James Ridgway in The Botanical
Register, vol. 15, mei 1842
boek echter nooit voltooid.
wel Echeveria acutifolia, Echeveria
rosea, Echeveria lurida,
Echeveria scheerii, Echeveria
acdunda en Echeveria gibbiflora,
allemaal getekend door
James Ridgway.
Er zijn ook een paar platen
met de vermelding van de
naamgever van dit geslacht
Augustin Pyramus de
Candolle. Deze zijn afkomstig
uit Prodromus Systematis
Naturalis Regni Vegetabilis.
Dit was een verhandeling
over plantkunde van 17
delen, geïnitieerd door A.P.
de Candolle, gestart in 1824
en door zijn zoon voltooid in
1874.
Zo is Joop helemaal teruggegaan
naar het begin van
de historie van het geslacht
Echeveria en heeft hij al die
informatie per soortnaam
genoteerd op de in het begin
van dit artikel genoemde
kaartjes.
Een van de redenen om dit
artikel te schrijven is mensen
te zoeken die zijn geïnteresseerd
in deze planten en
die iets met al dit materiaal
willen doen. Het zou jammer
zijn als deze schat aan
informatie alleen maar wordt
bewaard en niet toegankelijk
zou zijn voor iedereen.
Terug naar het begin
Het is voor ons nu moeilijk voor te stellen, maar het moet
Joop veel moeite hebben gekost om alle historische informatie
over de echeveria’s bij elkaar te krijgen. Zonder
computers en zonder internet lijkt dat bijna een onmogelijke
taak. Ongetwijfeld zullen de vele internationale
contacten hierbij heel behulpzaam zijn geweest.
Een klein aantal kopieën van de oude literatuur zat bij de
documentatie. Daarbij een aantal afbeeldingen van echeveria’s
in het vanaf 1823 uitgegeven Botanical Register en
a.zuijlen@home.nl
118 Succulenta jaargang 101 (3) 2022

Een speciaal plekje 17
Andre van Zuijlen
Op dit speciale plekje, de groeiplaats van Mammillaria sanchez-mejoradae, kwamen we
aan het einde van een gedenkwaardige dag 9 oktober 2019. Over een afstand van zo’n
200 km werd vijf keer gestopt en werden meer dan 20 soorten cactussen gevonden.
Dat leverde uiteindelijk meer dan 200 foto’s op en dus meer dan voldoende materiaal
om te delen. Natuurlijk over dat speciale plekje, maar ik wil ook laten zien wat je in een
beperkt gebied allemaal op een dag aan kunt treffen. Een van die dagen die je jezelf
voor altijd zult blijven herinneren.
In 2019 had ik het voorrecht met
twee ervaren cactusreizigers,
namelijk Wolter ten Hoeve en
Bertus Spee, een maand lang
door Mexico te mogen trekken.
De vierde, ook niet onervaren
reisgenoot was een echte agavekenner,
Michael Greulich. Hoewel
ik zelf na 10 reizen naar Mexico
natuurlijk ook niet helemaal
zonder ervaring ben, durf ik wel
te stellen dat ik veel van wat we
tijdens deze reis hebben gezien
anders waarschijnlijk nooit had
gezien. Dat begon eigenlijk al op
de eerste dag (3 oktober) toen we
bij San Pedro Gilo in de Barranca
de Metztitlán succesvol naar
Mammillaria humboldtii zochten.
En later op 17 oktober, helemaal
in het noorden van Mexico, waar
we bij Nacozari op de vindplaats
waren van Mammillaria goldii, een
van de soorten die Wolter op zijn
verlanglijstje had staan. En dan
zijn we ook nog op 10 oktober
speciaal helemaal naar El Pajonal
gereden om Agave albopilosa te
zien.
Wat me van de reis van 27 dagen
is bijgebleven, is dat we tijdens de
door Wolter en Bertus uitgezette
route heel veel verschillende
cactussoorten hebben gezien.
En ook onze agaveman Michael
Afb. 1: Kaartje van de gereden route in Nuevo Leon op
9 oktober 2019.
Succulenta jaargang 101 (3) 2022
119

Afb. 2: De locatie tussen Doctor Arroyo en
La Soledad
Afb. 3: Ariocarpus kotschoubeyanus, plantje van
ca. 5 cm, bijna geheel bedekt met zand
Afb. 4: Echinocereus enneacanthus, een groep
van ongeveer een meter
kwam volop aan zijn trekken. Naast Agave
albopilosa zagen we o.a. op 23 oktober bij
Mezquital in Durango de hele mooie Agave
pintilla, een soort die ik tot op dat moment
zelfs niet kende.
En zo waren er nog diverse andere vindplaatsen
die het vermelden waard zijn,
maar ik zal me in deze aflevering verder
beperken tot de 9 e oktober. Eigenlijk waren
meerdere stopplaatsen geschikt om
vernoemd te worden als speciaal plekje,
maar de keuze voor de laatste stop is enkel
gemaakt omdat daar Mammillaria sanchez-mejoradae
groeit. Een plantje dat ik
natuurlijk wel kende uit de literatuur (en uit
de verzameling), maar waarvan ik nooit had
kunnen dromen deze ook een keer echt in
de natuur te kunnen zien.
Maar zoals boven in de samenvatting aangegeven
wil ik graag die hele dag meenemen
in dit artikel, omdat het een van die
dagen was waarvan je later de foto’s terug
moet kijken om te geloven wat je allemaal
hebt gezien. De route van die dag (zie
kaartje in afb. 1) begon in Doctor Arroyo
en ging via Sandia la Victoria en Catarino
Rodriguez (allemaal in staat Nuevo León)
en eindigde in Arteaga in de staat Coahuila.
In totaal werd op die dag 272 km afgelegd,
een afstand die je in staat stelt om rustig op
enkele interessante plaatsen naar planten
te zoeken.
Omdat dit voor enigen van ons redelijk
bekend terrein was, werd de eerste stop
gemaakt ongeveer halfweg tussen Doctor
Arroyo en La Soledad. De belangrijkste
reden om hier te stoppen was om te zien
of Ariocarpus kotschoubeyanus in bloei
stond. En zo stopten we op de 9 e oktober
al om 08:30 uur op een plek (afb. 2) die er
in eerste instantie niet erg veelbelovend
uitzag. Toch werden de eerste ariocarpussen
al snel gevonden, hoewel ze voor
het merendeel diep in de grond zaten en
zelfs vaak bedekt waren met aarde afb 3.
geeft daarvan een goed voorbeeld. Bloeiende
ariocarpussen werden er helemaal
niet aangetroffen. Rondstruinend over dit
vlakke terrein bleken er verrassend veel
andere cactussoorten te groeien. Zo zagen
120 Succulenta jaargang 101 (3) 2022

Verenigingsnieuws
Juni 2022
In dit nummer:
Adressen 34
Planten en documentatie Ludwig Bercht 35
Oranjerie Vijverberg 36
Geschiedenis afdeling Zwolle 37
Open dag bij Ubink 41
Boekenbeurs 43
Evenementen / Vraag en aanbod 44
Afdelingsactiviteiten 45
Instellingen / ledenadministratie 46
Advertenties 47 en 48
Hoera, we mogen weer. De eerste beurs en
open dag op 2 april bij Ubink en de mensen
stromen binnen
Kopij voor het verenigingsnieuws voor de
1 e van de oneven maanden zenden naar:
Andre van Zuijlen,
E-mail: succulenta@home.nl
Verenigingsnieuws Succulenta jaargang Succulenta 101 (3) 2022 jaargang 101 (3) 2022 121 33

Adressen
Succulenta
Koninklijke Nederlandse vereniging van
liefhebbers van cactussen en andere vetplanten
Succulenta
Bestuur
Voorzitter
Frans Mommers
Egyptering 18, 5152 MZ Drunen
Tel. 0416 - 374393
E-mail: voorzitter@succulenta.nl
Secretaris
Andre van Zuijlen
Hoefstraat 9, 5345 AM Oss
Tel. 0412 - 630733
E-mail: secretaris@succulenta.nl
Penningmeester
Jacques Baltis
Meidoorn 134, 6226 WD Maastricht
Tel. 043 - 3622260 en 0651552199
E-mail: penningmeester@succulenta.nl
Pr & Promotie en vice-voorzitter
Peter Knippels
Tel. 0648590702
E-mail: prfunctionaris@succulenta.nl
Algemeen bestuurslid
Saskia Barendregt
E-mail: bestuurslid2@succulenta.nl
Algemeen bestuurslid
Paul Laney
E-mail: bestuurslid1@succulenta.nl
Financiële Zaken
Betaling via de bankrekening van
Succulenta, Meidoorn 134, Maastricht
IBAN: NL31INGB0000680596
BIC: INGBNL2A
Ledenadministratie
Verzoeken om inlichtingen, aanmeldingen
lidmaatschap, adreswijzigingen en opzeggingen
(vóór 1 december) schriftelijk of per
e-mail bij de ledenadministrateur:
Miranda Tap
Koldijksterraklaan 218
3544 PP Utrecht
ledenadministratie@succulenta.nl
Lidmaatschap 2022
Nederland € 30,–
België € 36,50
Jeugdleden Nederland € 15,-
Jeugdleden België € 18,25
Europa € 51,50
Buiten Europa € 51,50
Digitaal lidmaatschap € 27,–
Inschrijfgeld nieuwe leden € 3,–
Nieuwe leden ontvangen gratis het boek
“Cactussen en vetplanten - een handleiding”
ter waarde van € 6,50.
Advertenties
Andre van Zuijlen, Hoefstraat 9,
5345 AM Oss. Tel. 0412 - 630733
E-mail: succulenta@home.nl
Tarieven
1/8 pagina € 29,50
1/4 pagina € 45,50
1/2 pagina € 72,50
1/1 pagina € 125,00
34 122 Verenigingsnieuws Succulenta jaargang 101 101 (3) (3) 2022

Planten en documentatie van Ludwig Bercht
Op 29 april jl. zijn uw voorzitter en secretaris op bezoek
geweest bij Plantentuin Meise, iets ten noorden van Brussel.
We werden hier rondgeleid door Thomas Cammaerts (op de
foto rechts). Hij liet ons zien wat er tot dusver met de collectie
van Ludwig is gebeurd. Zoals op onderstaande foto’s is te zien,
staat het grootste deel van de collectie er prima bij. Er is
echter nog veel werk nodig om alles in orde te krijgen. Verder
werden er afspraken gemaakt over het inventariseren en
uitwisselen van alle door Ludwig verzamelde informatie. Dat
zou deze zomer moeten gebeuren. In een volgend nummer
van het verenigingsnieuws meer over planten, documentatie
en over Meise.
Andre van Zuijlen, secretaris
Verenigingsnieuws Succulenta jaargang Succulenta 101 (3) 2022 jaargang 101 (3) 2022
12335

Oranjerie Vijversburg
Al dertig jaar wordt de Oranjerie in het park Vijversburg
in het dorp Tytsjerk, nabij Leeuwarden, verzorgd door
leden van Succulenta Fryslân, nu horende bij de
afdeling Groningen en Ommelanden. Destijds zijn we
uitgenodigd, na enige omzwerving , door de rentmeesters
van het park. Inmiddels is de collectie cactussen en
vetplanten aardig uitgebreid en krijgen we veel complimentjes
van bezoekers.
In het zomerseizoen komen we bijeen met een aantal
vrijwilligers om op woensdagochtend onderhoud te
plegen. In een zo grote kas is er best wel veel te doen,
zoals water geven planten verzetten, ongedierte
bestrijden en natuurlijk sociaal contact met koffie.
Verder hebben wij het buitenonderhoud van de rotstuin
en een aantal meters voor de agaves welke buiten
staan. Al met al een klus, maar we doen het met
overgave en plezier!
De pers, radio en tv weten ons ook te vinden. Zo bloeide
er onlangs een Grusonii voor het eerst in al die jaren en
wilde Omrop Fryslân wel komen voor een interview en
tv-opnamen.
Op zondagen vanaf begin juni t/m eind september is de
kas geopend voor publiek. Bij mooi weer ontvangen we
veel gasten. Ook zijn er afgelopen seizoen veel groepen
op bezoek geweest. Zij kunnen reserveren via het
parkkantoor. De een vindt het prachtig, de ander….. ,
maar dat hou je toch. We kunnen ook niet allemaal op
dezelfde dochter verliefd zijn!
Wat ons vooral opvalt is dat de kinderen zoveel belangstelling
tonen! Laatst nog werd mij de vraag gesteld:
“Welke cactus vindt u de mooiste hier in deze kas
meneer”? Ik antwoordde op die moeilijke vraag: “Ja, dat
zijn er zoveel”. De dames waren niet tevreden. “Als u er
een moet kiezen, welke vindt u dan de mooiste”. Daar
sta je dan tegenover dames van 12 jaar. Ik heb de
Hildewintera aangewezen en had twee tevreden
bezoeksters.
Wanneer de dagen korten en de nachtvorsten eraan
komen, worden de agaves allemaal uitgegraven en in de
kas gezet. Ook de agaves, die in het park staan, worden
daar ondergebracht totdat ze weer naar buiten kunnen.
De Oranjerie is gebouwd in 1845 en staat op een mooie
plek in het park. Er staat op het terrein ook een groot
,,Herenhuis”. Een van de bewoners is
dhr. Duursma geweest, medeoprichter
van Succulenta. Zijn zoon Douwe is
jarenlang tuinman in het park geweest.
Wij raden de leden van Succulenta aan
toch eens te komen kijken. De toegang
tot het park is € 2,50 en daar kun je echt
wel een paar uren vertoeven!
Wieger Visser
Afd. Groningen en Ommelanden
124 36 Verenigingsnieuws Succulenta jaargang 101 101 (3) (3) 2022 2022

Geschiedenis afdeling Zwolle
De beginjaren
Ergens in het jaar 1950 is door een tiental
personen de afdeling Zwolle en omstreken van
Succulenta opgericht. Uit het archief blijkt dat
men verschillende pogingen heeft gedaan om de
exacte datum te achterhalen, echter zonder
succes. Onder leiding van Mej. J. van der Toorn
kwam men thuis bij elkaar. Incidenteel kon er
een spreker uit de regio uitgenodigd worden.
Uit het jaarverslag van 1952 blijkt dat men, ook
in die tijd al, probeerde het publiek kennis te
laten maken met succulente planten en met het
bestaan van de vereniging. Samen met een
aquariumvereniging nam men jaarlijks deel aan
een tentoonstelling, waar zo’n 4000 bezoekers
kwamen. Elke 1000-ste bezoeker ontving een
met succulenten opgemaakte schaal.
Dit leverde vele positieve reacties op. Van
meerdere kanten werd de afdeling uitgenodigd
deel te nemen aan andere tentoonstellingen,
echter vanwege de hoge reiskosten kon men
daar niet op ingaan.
Het ledental groeide gestaag. Ter kennismaking
ging men bij elkaar op bezoek. Ervaren leden
werden opgeroepen om stekken te maken, die
vervolgens aan de nieuwe leden uitgereikt
werden.
In 1955 stonden er al 25 leden op de lijst. Voor
het eerst ging men met een bus op excursie
richting Arnhem/Nijmegen.
Een en ander kabbelt rustig door, er zijn geen
opvallende zaken te melden. In 1963 is het zelfs
zo rustig, dat er mede door ziekte van leden
geheel geen activiteiten waren en men geen
contributie heeft geïnd.
Reden voor het toenmalige afdelingsbestuur om
de financiële situatie van de afdeling en de
problemen die men had om een aantrekkelijk
programma op te stellen voor te leggen aan het
landelijk bestuur. Er volgde een bijdrage van het
landelijk bestuur. Bovendien legden alle leden
eenmalig 5 gulden in om sprekers als dhr.
Rubingh en dhr. Noltee te kunnen bekostigen.
Een en ander had een positief gevolg voor het
ledental. Er waren meer onderlinge contacten en
de bijeenkomsten werden goed bezocht.
Eind jaren 60 moest er voor de bijeenkomsten
een zaaltje gehuurd worden. Vanaf dat moment
kwam men maandelijks bijeen in het “Eigen
gebouw” aan de Badhuiswal in Zwolle.
Op het programma stonden de gebruikelijke
onderwerpen, zoals een zaaiwedstrijd, lezingen
en excursies. Er werden verlotingen gehouden
om de kas te spekken en samen met de afdeling
IJsselstreek werd er een ruilbeurs georganiseerd.
Het hoogtepunt uit die tijd was een lezing van
dhr. Van Vliet over Zuid-Afrika. Men had de leden
van de afdelingen IJsselstreek en Hoogeveen en
verspreid wonende leden tevens uitgenodigd. 63
personen bezochten deze avond.
In 1970 wordt de hulp van het landelijk bestuur
nogmaals ingeroepen. Twee afdelingsleden
kregen na een verhuizing geen toestemming van
de gemeentebesturen voor herbouw van hun
hobbykasjes. Na bemoeienis van het landelijk
bestuur gaven de gemeenten Doornspijk en
Barneveld alsnog toestemming.
Topjaren
Begin jaren 70 schommelt het ledental rond de
25. De samenwerking met de naburige afdelingen
blijft in stand. Men nodigt elkaar uit als er
een duurdere spreker uitgenodigd is of als er
een ruilbeurs wordt georganiseerd. Er wordt
deelgenomen aan verschillende beurzen o.a.
aan HEMITO ( een middenstand- en bloemententoonstelling)
in Heerde en de Dahliatentoonstelling
in Zwolle.
In september 1976 wordt het Succulenta-contactweekend
bij “De Bron” In Nieuwleusen
gehouden. Deelnemers bezoeken in het middagprogramma
de kassen van verschillende
afdelingsleden.
Verenigingsnieuws Succulenta jaargang Succulenta 101 (3) 2022 jaargang 101 (3) 2022
125 37

Het 65-jarig bestaan van Zwolle
Het ledental blijft groeien. 1978 is verreweg het
topjaar. Nooit stonden er meer namen op de
ledenlijst dan in dat jaar. 53 leden!!!
Het hoge ledental is reden om uit te zien naar
een groter onderkomen. Vanaf 1980 is “Ons
Huis” aan de Thorbeckegracht in Zwolle de plek
waar jarenlang de maandelijkse bijeenkomsten
gehouden worden.
Tot dan toe werden de leden maandelijks
uitgenodigd voor de volgende bijeenkomst. De
halfjaarlijkse convocatie doet zijn intrede. Omdat
er ook nieuwtjes en advertenties in opgenomen
worden, kunnen we het zien als de voorloper van
Tuinexpo in Luttenberg
de huidige nieuwsbrief.
Deelname aan de bloemenshow
rondom kasteel De Cannenburgh
in Vaassen is een jaarlijks hoogtepuntje.
Er worden exposities ingericht bij
kwekers in de omgeving en
deelname aan de Dahliatentoonstelling
is nog steeds aan de orde.
Ondanks deze inspanningen om de
hobby onder de aandacht van het
publiek te brengen worden er
nauwelijks nieuwe leden ingeschreven.
Door allerlei oorzaken
zijn er wel vele opzeggingen, waardoor begin
jaren 90 een dalende tendens ingezet wordt.
Voor de afdeling Zwolle zijn deze jaren weinig
enerverend. Wel wordt in juli 1991 de nieuwsbrief
geïntroduceerd. Grotendeels nog per post
verstuurd, maar de opkomst van de e-mail is
inmiddels een feit. Steeds meer leden laten de
nieuwsbrief via dit medium versturen.
Wat betreft het opstellen van het programma
kan men naast de gebruikelijke activiteiten
terugvallen op meerdere afdelingsleden, die
voldoende kennis hebben en genegen zijn een
avondvullende lezing te geven.
Een keer per jaar verzorgen de leden uit Vaassen
een avond. Compleet met iets lekkers bij de
koffie, een hapje en een drankje,
spelletjes en een quiz. Binnen de
afdeling staat deze avond bekend
als “De Vaassense avond”.
Rond de eeuwwisseling werd het
Ecodrome de nieuwe plaats waar
de bijeenkomsten werden gehouden.
Groenverenigingen mochten
daar kosteloos van een van de
ruimtes gebruikmaken. Dat gold
jaren later ook voor de bijeenkomsten
in “De Nooterhof”. Jarenlang
kon daardoor de afdelingscontributie
laag gehouden worden. Met
dank aan de gemeente Zwolle!
38 126 Verenigingsnieuws Succulenta jaargang 101 101 (3) (3) 2022 2022

De laatste 10 jaren
Al decennialang moet het afdelingsbestuur
veel moeite doen om alle
functies binnen het afdelingsbestuur
bezet te krijgen. Uit het
archief blijkt, dat veelal dezelfde
personen in wisselende functies
zitting hebben in het bestuur. Soms
vervullen ze voor korte duur een
functie, maar meestal doen ze dat
tientallen jaren lang. Een voltallig
bestuur is de basis voor het
voortbestaan van de afdeling.
Dieptepunt is voor de afdeling
Zwolle het jaar 2011. Door onderliggende
miscommunicatie ontstaat er
Excursie naar Van Donkelaar in 1997
een conflict en beslissen drie van de vijf bestuursleden
(waaronder voorzitter en secretaris) allemaal op dezelfde schouders neer en voelt
het maakt niet uit. Op deze manier komt het niet
van de ene op de andere dag hun lidmaatschap men een gezamenlijke verantwoordelijkheid.
van de afdeling op te zeggen. Er is sprake van
een ware bestuurscrisis.
Die gezamenlijke verantwoordelijkheid werd ook
Voor betrokken leden reden om een spoedvergadering
te beleggen om de situatie te bespre-
afdeling mochten vieren in december 2015. Alle
zichtbaar toen we het 65-jarig bestaan van de
ken. De opkomst is hoog, men voelt zich verantwoordelijk
voor het voortbestaan van de
partner, aanwezig. Ieder doneerde iets voor bij
leden waren, al dan niet vergezeld door hun
afdeling. Er wordt een mediator ingezet, het de koffie of voor het buffet, zodat de avond
secretariaat wordt overgenomen en men gaat betaalbaar werd. Een van de leden richtte een
werken met wisselende dagvoorzitters. De tentoonstelling van zijn planten in, een ander liet
hechte vriendenclub zet samen de
schouders eronder met als gevolg,
dat de voorzitter besluit om terug
te komen.
Dat er soms een crisis nodig is om
iets moois te realiseren is zeker het
vermelden waard.
Hoewel bestuursfuncties nog
steeds moeilijk ingevuld worden,
bieden leden zich graag aan om
kleinere structurele taken of
incidentele taken te vervullen. Of
het nu om het koffiezetten op de
bijeenkomsten, de opslag voor
bims, het beschikbaar stellen van
materialen voor tentoonstellingen
of het chaufferen naar de ALV gaat, Tuinexpo in Zwolle in 2019
Verenigingsnieuws Succulenta jaargang Succulenta 101 (3) 2022 jaargang 101 (3) 2022
127 39

dia’s zien van nu en vroeger. Elk lid ontving een
boekwerkje met daarin kopieën van stukjes uit
het archief. Het maakte de tongen los en vele
herinneringen werden opgehaald. Een zeer
gezellige en geslaagde avond.
Het ledental schommelt de laatste jaren tussen
de 20 en 25. Daarbij moet aangetekend worden,
dat de afdeling profijt heeft gehad van het
opheffen van naburige afdelingen. Zo konden in
de loop van jaren leden van de afdeling Veluwezoom
en IJsselstreek ingeschreven worden. Dat
gold enkele jaren geleden ook voor de afdeling
Drenthe.
Onze afdelingsleden wonen dan ook in een groot
verspreidingsgebied. Van Emmen, Hardenberg,
Steenwijk, Emmeloord, Dronten, Nijkerk,
Vaassen tot Raalte. Zwolle ligt mooi centraal om
daar bijeen te komen.
Vanaf 2018 wordt er meer aandacht besteed aan
de pr. De secretaris fungeert als aanspreekpunt
en wordt gesteund door een viertal leden.
Er wordt jaarlijks deelgenomen aan open dagen
van kwekers, o.a. bij “De Gentiaan” in Wijthmen.
Door een toegekende financiële ondersteuning
van het landelijk bestuur was het mogelijk in
2019 een stand in te richten op de Tuinexpo in
Luttenberg, waar duizenden bezoekers kennis
konden maken met onze hobby. In alle opzichten
een succesvolle beurs.
U heeft gemerkt, dat ik in dit overzicht geen
namen heb genoemd. Zonder vele anderen
tekort te doen, wil ik toch de namen van twee
personen naar voren halen.
Allereerst het enige erelid van onze afdeling:
Henk van ’t Erve. Ruim 45 jaar lid van de afdeling
en vaste bezoeker van de bijeenkomsten. Henk
ambieerde geen bestuursfunctie, maar als er
iets moest gebeuren was hij paraat. Hij heeft
vele stands voor tentoonstellingen gemaakt en
opgebouwd. Dat kon je wel aan hem overlaten!
En last but not least Ton Pullen. Wat hij voor de
afdeling heeft gedaan is met geen pen te
beschrijven. Vanaf het begin van zijn lidmaatschap
heeft hij functies in het bestuur bekleed,
schreef hij stukjes voor de nieuwsbrieven, hield
lezingen en was afdelingsvertegenwoordiger. Tot
het laatst was hij betrokken bij alles wat er in de
afdeling gebeurde.
Met zijn overlijden in 2012 misten wij niet alleen
een voorzitter met vreselijk veel kennis, een
vraagbaak voor eenieder, maar ook een persoon
met een warme belangstelling en aandacht voor
de ander.
Ton heeft veel geschreven voor het tijdschrift
Succulenta. Hij schreef het boekje “Gids voor de
verzorging van cactussen en vetplanten” en was
mede-auteur van “Wat betekent die naam”. Hij
was al lid van verdienste van Succulenta. Daar
werd postuum het erelidmaatschap aan toegevoegd.
Huidige situatie
Op dit moment heeft de afdeling Zwolle 26
leden. Het is al enkele jaren stabiel. Gelukkig
kunnen we regelmatig nieuwe leden inschrijven.
Financieel gezien is de afdeling Zwolle gezond te
noemen. Deelname aan beurzen met verkoop
van planten is deels debet daaraan.
Een aantal jaren kwamen we samen in een
zaaltje van verzorgingstehuis “De Nieuwe
Haven”. Door corona was dat niet langer
mogelijk.
Vanaf september 2021 komen we bijeen in
Multifunctioneel centrum “ De Bolder “ te Zwolle.
Hopelijk is corona geen spelbreker meer, zodat
we elkaar maandelijks daar kunnen blijven
ontmoeten.
Willemien Adams
Secretaris
40 128 Verenigingsnieuws Succulenta jaargang 101 101 (3) (3) 2022 2022

Open dag bij Ubink op 2 april
Na twee jaar niet te
zijn doorgegaan
vanwege corona kon
het op deze 2e april
dan eindelijk weer en
zonder beperkingen.
Hiernaast de stand
van Succulenta net
voor het openen van
de beurs.
Direct nadat de
beurs was geopend
was er al een
gezellige drukte.
Blijkbaar zochten de
meeste bezoekers
toch eerst de beurs.
En deze open dag is
er natuurlijk ook
voor het personeel
van Ubink.
Aansluitend aan deze
open dag is er het
jaarlijks personeelsfeestje.
En ook aan de
kinderen wordt
gedacht.
Succulenta Verenigingsnieuws jaargang 101 Succulenta (3) 2022jaargang 101 (3) 2022
129 41

Impressie van de kleuren en vormen in de kassen van Ubink
42 130 Verenigingsnieuws Succulenta jaargang 101 101 (3) (3) 2022 2022

Boekenbeurs
Succulenta heeft een groot aantal boeken te koop. Naast 30 titels van ‘eerstehands’ boeken maar
liefst circa 500 verschillende tweedehands boeken. Kijk op de website van Succulenta, www.
succulenta.nl voor het volledige aanbod. Neem voor nadere informatie en bestellen contact op met
Theo Heijnsdijk, boeken@succulenta.nl. Hieronder een paar titels uit het aanbod van tweedehands
boeken. Let op: van alle is slechts één exemplaar beschikbaar. Wie het eerst komt, het eerst maalt!
De prijzen zijn exclusief eventuele verzendkosten.
1998 Special Cactus&Co 1999 2000
met circa 400 kleurenfoto’s met veel kleurenfoto’s met veel kleurenfoto’s
29,5 x 21 x 0,7 cm 27 x 20 x 1,7 cm 29 x 22 x 1,8 cm
114 blz Italiaans/Engels 192 blz Engels 160 blz Engels
€ 20,- € 15,- € 40,-
1993 1995 2014
28,5 x 22,5 x 2,3 cm 28,5 x 22,5 x 2,3 cm 24,8 x 17,2 x 1,5
223 blz Nederlands 239 blz Nederlands 169 blz Engels
€ 20,- € 20,- € 15,-
ook in het Engels leverbaar
Succulenta Verenigingsnieuws jaargang Succulenta 101 (3) 2022 jaargang 101 (3) 2022
13143

Evenementen 2022
18-19 juni
Opendeurweekend van 9.00 tot 19.00 uur
bij:
- Nicolas Samyn, Waterstraat 11, 8560
Wevelgem
- Kris Deblauwe, Claeyssensstraat 3, 8800
Roeselare
- Luc Vandecaveye, Bollestraat 121, 8820
Torhout
- Gerdi Provoost, Tuinstraat 23, 8820
Torhout
- Patrick Vanhaerens, Tuinwijk 22, 8610
Kortemark
- Patrick Vanthournout, Lammekensknokstraat
31A, 8770 Ingelmunster
- Monique Devisch, G. Gezellestraat15, 8840
Oostnieuwkerke (handwerken)
21 augustus
De cactus- en vetplantenbeurs van West-
Brabant. Beursadres: Ut Praotuis, Achter de
Molen 17, 4873 GW Etten-Leur.
De kosten zijn €7,50 per verkoper. Er is tot
maximaal 4 meter vooraf te bestellen.
Planten klaarzetten kan om 9.00 uur.
De zalen zijn open voor de verkoop van
10.00 tot 15.00 uur.
Opgeven bij Evert Smienk tel. 0652314805,
maar liever met WhatsApp.
Of per e-mail: ejw.smienk@ziggo.nl
- Les Uncarinas de la Grande Ile door
Gérard Alibert
- Travels in cactus country door Ian
Woolnough
De beurs is vrij toegankelijk voor onze
gasten van de Duinse Polders.
- Op vrijdagnamiddag van 15.00 uur tot
20.00 uur
- Op zaterdag van 8.30 uur tot 19.00 uur
- Op zondag van 8.30 uur tot 11.00 uur.
Bezoekers van de beurs zonder overnachting
zijn uiteraard ook welkom maar van hen
vragen wij een bijdrage van € 5,00.
Kijk voor meer informatie op onze website
www.elkcactus.eu of neem contact op met
Jan en Anny Linden, tel: 045-5220966 of per
e-mail: annylinden@gmail.com.
Vraag en aanbod
Gevraagd
Wie kan mij aan stekken of planten van
botanische aeoniums helpen, zoals
A. haworthii, etc.?
caspermazurel@hotmail.com
9, 10 en 11 september
De Europese Landenkonferentie in de
Duinse Polders, Ruzettelaan 195 te Blankenberge
in België. Een evenement waarbij vele
mensen elkaar ontmoeten. Tijdens het weekend
worden er een viertal voordrachten
gegeven door sprekers uit diverse landen.
Dit jaar zijn dat de volgende sprekers:
- Uitdagend Zambia door Rikus van
Veldhuisen
- Kakteenstandorte in Paraguay - nicht nur
Gymnocalycien door Volker Schädlich
44 132 Verenigingsnieuws Succulenta jaargang 101 101 (3) (3) 2022 2022

Afdelingsactiviteiten 2022
Afdeling Datum Activiteit Informatie bij:
De Achterhoek 9 juni Tuinbezoek bij de familie Viscaal A. Heijnen
14 juli Ruilavond en tuinbezichtiging in de 0543-564314
kruidentuin in Eibergen
Den Helder 11 juni Lezing door Wiebe Bosma J. Jansen
9 juli Lezing door Coby en Anjo Keizer 0223-620931
Eindhoven 13 juni Frans Mommers over Zuid-Arika R. Salters
juli Vakantie 040-223010
Gorinchem- 18 juni Open kas en barbecue bij Frans en Tonny A. van Zuijlen
’s-Hertogenbosch 11 juli Open kas bij Ronald Spits 0412-630733
Gouda e.o. juni Vakantie N. Uittenbroek
juli Vakantie 0655900082
Groningen en 25 juni Kasje kijken V. Bicknese
Ommelanden juli Zomeractiviteiten 0595-491598
Haag- en Westland 25 juni Kasbezoek bij Kevin van 9.30 tot 12.30 uur P. Beurskens
23 juli Kasbezoek bij Peter van 9.30 tot 12.30 uur 0611267411
Haarlem juni Bijeenkomst bij een van de leden H. v.d. Zouwen
juli Bijeenkomst bij een van de leden 0612256825
Hoeksche Waard juni Vakantie J. Magnin
juli Vakantie 078-6131283
Maas & Peel 28 juni Buitenbijeenkomst bij een lid R. Coenen
juli Geen bijeenkomst 0475-461945
Nijmegen 7 juni Kasbezoek bij Jan Braks in Sint Anthonis R. Maessen
5 juli Kasbezoek bij Ben Groen in Bennekom 024-3440425
Tilburg 13 juni Vetplantenkwekerij van Ron van Leeuwen P. van Halteren
juli 9 of 16 juli bij een van de leden 013-5701106
Voorne-Putten en juni Voor informatie P.C. de Jong, e-mail: P. de Jong
Rozenburg juli dejong.succulenta.vpr@hotmail.com 0181-484654
Wageningen 9 juni Doe- en praatavond C. Geris
22 juni Kasbezoek bij Eric van Workum 0318-417319
West-Brabant 11 juni Samenkomst in Arboretum te Oudenbosch H. Schippers
juli Vakantie 0164-257905
West-Friesland juni Nog geen programma R. Wiecherink
juli Nog geen programma 06 2455 6200
Zaanstreek-Waterland juni Kijken in de kas A. Zoetemeijer
juli Vakantie 0251-313544
Zeeland 24 juni Maandelijkse bijeenkomst K. de Meij
29 juli Maandelijkse bijeenkomst 0113-311682
Zuid-Limburg 11 juni Barbecue bij Jan en Anny Linden W. Thissen
juli Vakantie 043-3644612
Zwolle juni Vakantie W. Adams
juli Vakantie 0611265055
Verenigingsnieuws Succulenta jaargang Succulenta 101 (3) 2022 jaargang 101 (3) 2022
133 45

Instellingen
Verenigingsartikelen
Bewaarband voor Succulenta:
De prijs is € 8,50 per band.
Wat betekent die naam?
Een verklarend woordenboek: € 5,-
Cactussen en vetplanten. Een handleiding.
Tweede druk (2021): € 6,50
Oude jaargangen Succulenta:
1955 tot 2000 € 5,- per jaargang
2000 t/m 2021 € 9,- per jaargang
Losse nummers € 2,50 per stuk
En nog vele andere verenigingsartikelen die u
op de website kunt vinden.
Succulenta heeft verder boeken (nieuw en
tweedehands) en tijdschriften in de verkoop.
Kijk op de website van Succulenta onder de
kop “BOEKEN”. Alle prijzen zijn exclusief
verzendkosten.
Inlichtingen en bestellingen bij Theo Heijnsdijk:
boeken@succulenta.nl.
Ledenadministratie
april en mei
In de maanden april en mei hebben zich 9
nieuwe leden aangemeld en hebben 3
mensen hun lidmaatschap opgezegd.
Er zijn wel 59 mensen afgevoerd uit de
ledenadministratie omdat ze niet betaald
hadden. Dat zijn er veel meer dan de
ongeveer 20 die normaal gesproken jaarlijks
om die reden worden uitgeschreven. Met de
drie opzeggingen zijn er dus in een keer 62
leden minder.
De overledenen van de afgelopen 2 maanden
zijn:
Dhr. A. de Munck uit Assendelft
Dhr. J.W. Lubbers uit Twello.
Miranda Tap
Clichéfonds
Gerard Rutten, Prins Hendrikstraat 15
2641 HK Pijnacker. Tel. 015-3610078
E-mail: zaden@succulenta.nl
Bankrekeningnummer Clichéfonds:
IBAN: NL22INGB0000014465
BIC: INGBNL2A, t.n.v. Beheerder
Clichéfonds Succulenta te Pijnacker
Bibliotheek Succulenta
Bibliothecaris: Coby Keizer-Zinsmeester,
Westeind 96, 9636 CE Zuidbroek.
Tel. 0598-395128
E-mail: keizer.zinsmeester@ziggo.nl
Digitale bibliotheek: Paul Laney,
Graaf Floris 37, 1276 XA Huizen.
E-mail: electronischarchief@succulenta.nl
Website van Succulenta
Debbie van den Heuvel
E-mail: webmaster@succulenta.nl
46 134 Verenigingsnieuws Succulenta jaargang 101 101 (3) (3) 2022 2022

135
Succulenta jaargang 101 (3) 2022 47
Verenigingsnieuws Succulenta jaargang 101 (3) 2022

Verenigingsnieuws 136 Succulenta jaargang 101 (3) 2022
Succulenta jaargang 101 (3) 2022 48

we hier Echinocereus enneacanthus (afb. 4),
Ferocactus hamatacanthus (afb. 5) en de coryphantha
met de gebogen middendoorn,
Coryphantha delicata (afb. 6). Soorten waar
gemakkelijk een naam bij is te plaatsen,
maar verder waren er ook nog twee soorten
cactussen waarbij dit niet zo gemakkelijk
was. Dit waren een mammillaria en een
stenocactus en daarmee stuit je meteen
op een probleem waar je toch met zekere
regelmaat tegenaan loopt. Hoe krijg ik de
juiste naam bij de gevonden plant?
Voor de mammillaria (afb. 7) hadden we
al provisorisch Mammillaria heyderi genoteerd,
met toch wel het idee dat de planten
niet echt typisch waren voor deze mammillaria.
Voor mij was de naam Mammillaria
meiacantha, een vorm van M. heyderi meer
voor de hand liggend. In een discussie met
Wolter herinnerde deze zich een artikel van
Helmut Rogozinski in het blad ‘Mammillaria’
van de Arbeitskreis für Mammillariafreunde
uit 2010. Hij noemt deze planten ten
noorden van Doctor Arroyo Mammillaria
aff. heyderi, dus planten die in elk geval veel
op M. heyderi lijken.
Een naam gevonden, maar de tweede
bleek nog wat lastiger te zijn. De stenocactus
(afb. 8) die we hier, maar ook later
op andere plekken aantroffen, kreeg ook
weer provisorisch de naam Stenocactus
lloydii. Nu is deze naam op dit moment al
niet meer geldig en wordt als synoniem
beschouwd met Stenocactus multicostatus.
Daarmee is direct het probleem in beeld
gebracht, want deze stenocactus heeft heel
veel smalle ribben, zeker 80 en soms wel
meer dan 120. Bij onze planten kwam ik bij
het tellen eigenlijk steeds maar rond de 30
ribben uit. Dan zit er niets anders op dan
in de literatuur te duiken en te proberen
toch een naam te vinden. Wat ik op internet
bij Llifle tegenkwam was niet echt hoopgevend,
want zij noemen de classificatie
van de stenocactussen een taxonomische
nachtmerrie. Van de op dit moment zeven
erkende soorten Stenocactus komen er volgens
de literatuur maar drie voor in Nuevo
León, namelijk S. multicostata, S. ochoterenanus
en S. phyllacanthus. Behalve de ribben
Succulenta jaargang 101 (3) 2022
Afb. 5: Ferocactus hamatacanthus met een
diameter van ca. 20 cm.
Afb. 6: Coryphantha delicata, groepje van 15 cm
met de typische gehaakte middendoorn
Afb. 7: Mammillaria aff. heyderi, ca. 9 cm groot
met 6 tot 8 randdoorns
121

Afb. 8: Stenocactus phyllacanthus, ca. 8 cm, een
exemplaar met weinig bedoorning.
Afb. 9: De heuvel bij Sandia La Victoria
Afb. 10: Mammillaria formosa, diameter 7 cm,
met knoppen
zijn ook het aantal middendoorns, randdoorns
en de bloemkleur onderscheidend.
Omdat de planten niet in bloei waren, kon
de bloemkleur in elk geval niet worden
gebruikt. Dan eerst maar eens even verder
met het tellen van het aantal doorns. Op
onze planten telde ik 1 tot 3 middendoorns
en 6 tot 10 randdoorns. Samen met de 30
ribben kwam er maar een soort in aanmerking
en dat was Stenocactus phyllacanthus.
S. multicostatus heeft veel meer en veel
fijnere ribben en S. ochoterenanus heeft
veel meer randdoorns. Hoe ingewikkeld
die taxonomie kan zijn blijkt ook wel als je
dit geslacht opzoekt in de oude literatuur.
Britton & Rose kwamen in 1922 in hun deel
III van The Cactaceae voor dit geslacht (toen
nog Echinofossulocactus) al tot 21 soorten.
Backeberg komt in zijn standaardwerk Die
Cactaceae in deel 5 (in 1984) zelfs tot een
respectabel aantal van 31 soorten. In 2001
is dat door Anderson in zijn The Cactus
Family al teruggebracht tot 10 erkende
soorten, waarvan drie met een onzekere
status. Zo ben je op deze manier soms lang
bezig om achter een naam te komen, maar
ondertussen leer je natuurlijk wel heel erg
veel over de betreffende planten.
Nadat we een half uur op deze plek hadden
rondgekeken werd de rit vervolgd en
namen we nog voor La Soledad de afslag
naar Sandia La Victoria. Na een paar kilometers
stopten we bij wat lage heuvels vlak
langs de weg (afb. 9). Als eerste vonden we
hier Mammillaria formosa (afb. 10), zowel
eenkoppige als meerkoppige planten.
Verder groeide hier, vooral aan de voet
van de heuvel, een thelocactussoort die ik
nog nooit had gezien, namelijk Thelocactus
multicephalus (afb. 11). En wat hoger op
deze heuvels nog een andere hele mooie
thelocactus, de bijna spierwitte Thelocactus
conothelos subsp. argenteus (afb. 12). Beide
thelocactussen zagen we zowel solitair als
in kleine groepjes. Op dezelfde heuvel een
paar andere opvallende bekende cactussoorten,
Echinocactus platyacanthus (voorpagina)
en Ferocactus pilosus (afb. 14). De
foto van de echinocactus met de thelocactussen
op de voorgrond toont een mooie
122 Succulenta jaargang 101 (3) 2022

plant met een diameter van een halve
meter. De getoonde Ferocactus pilosus is
een mooie groep, waarvan de grootste kop
bijna twee meter hoog is. Beide soorten
blijven imposante planten om te zien in de
natuur. Bovendien stonden er een aantal
van deze ferocactussen in bloei (afb. 13).
En als laatste op deze plek een in een groot
deel van Mexico voorkomende kleinere
cactussoort, Neolloydia conoidea (afb. 15) en
ook deze stond in bloei. Ondertussen was
het nog pas 10 uur en hadden we in anderhalf
uur al heel veel moois gezien. Maar de
dag was nog jong en het beste moest nog
komen.
We reden door Sandia La Victoria en daarna
een klein stukje richting La Ascencion tot
aan een heuvel (afb. 16) waar Wolter tijdens
een eerdere reis een zeer wollige mammillaria
had gevonden. Ook op deze heuvel
vonden we weer diverse soorten die we
op de vorige twee plekken ook al hadden
gezien, waaronder opnieuw fraaie grote
groepen bloeiende ferocactussen. Maar
zoals op de foto is te zien overheerste Echinocactus
platyacanthus hier het landschap.
Er groeide ook een andere coryphantha,
namelijk Coryphantha glanduligera (afb. 17).
Het voorlopige hoogtepunt van die dag was
echter het vinden van hele mooie kleine
witte pluisjes wat hoger op de heuvel, vaak
geklemd tussen een paar rotsspleten.
Eigenlijk nauwelijks herkenbaar als cactus,
maar dit was toch echt de gezochte Mammillaria
albicoma (afb. 18 en 19). Ik had al
eens eerder deze mammillaria in de natuur
gezien, maar die plantjes leken in de verste
verte niet op de pluizige plantjes hier.
Het was ondertussen middag geworden en
we zullen ongetwijfeld ergens bij de auto
hebben geluncht, maar eerlijk gezegd kan
ik me dat niet herinneren. Aan de tijden
op mijn foto’s kan ik zien dat we precies
een half uur later op de volgende plek zijn
gearriveerd. We reden terug naar Sandia
La Victoria en namen van daaruit de weg
die op de MEX 57 uitkomt. Een klein stukje
daarvoor, bij San Antonio del Salero, stopten
we bij een paar lage heuvels (afb. 20).
De eerste opvallende planten hier waren
Afb. 11: Thelocactus multicephalus, groepje
van 12 cm
Afb. 12: Mooi groepje Thelocactus conothelos
subsp. argenteus, van 2 cm groot tot 12 cm
Afb. 13: Bloemen op Ferocactus pilosus
Succulenta jaargang 101 (3) 2022
123

Afb. 15: Neolloydia conoidea, ca. 8 cm hoog
met bloem
Afb. 16: Heuvel ca. 2 km ten noorden van
Sandia la Victoria
Rechter pagina:
Afb. 14: Ferocactus pilosus, indrukwekkende
plant die 1½ meter hoog is.
zeer lang bedoornde planten van Stenocactus
phyllacanthus. Ik denk dat afb. 21
heel duidelijk laat zien hoe lang de doorns
kunnen worden, maar ook hoe variabel
deze planten kunnen zijn. Vergelijk deze
plant maar eens met die op afb. 8, terwijl
deze toch ook hetzelfde aantal ribben,
middendoorns en randdoorns had. Naast
deze stenocactus zagen we hier ook weer
mooie plantjes van Coryphantha delicata en
Mammillaria aff. heyderi. Maar ook zagen
we een paar mooie planten van de nog
niet eerder waargenomen Echinocactus
horizonthalonius (afb. 22). Hoewel je deze
wijdverspreide soort regelmatig tegenkomt,
blijft het een verrassing om ze te vinden en
zeker als ze zo mooi zijn als de hier gefotografeerde
plant. Ook wijdverspreid in het
midden en noorden van Mexico en in het
zuidwesten van de VS is de volgende soort
die we zagen, Echinocereus pectinatus (afb.
23). De plantjes hier waren niet hoger dan
10 cm. Bekend is dat in deze omgeving veel
ariocarpussen groeien en het was dus ook
geen verrassing dat we hier, vooral hoger
op de heuvel, een behoorlijk aantal forse
planten van Ariocarpus retusus vonden
(afb. 24). Jammer genoeg stonden er geen
planten in bloei op deze plek. Wat er wel
in bloei stond was een thelocactus die we
nog niet eerder waren tegengekomen. We
hadden lager op de heuvel al planten van
Thelocactus buekii (afb. 25) gezien zonder
bloemen, maar iets verderop stonden
meerdere planten te bloeien met hun roze-paarse
bloemen (afb. 26).
Hierna reden we naar het noorden over de
MEX-57 en namen de afslag naar Catarino
Rodriguez. We passeerden het dorp en
namen de onverharde weg richting Cerro
Potosi. Na een paar kilometers stopten we
om de heuvels ten noorden van het dorp
te onderzoeken. Wolter hoopte dat hier
mogelijk ook Mammillaria sanchez-mejoradae
zou zijn te vinden. Dat was niet het
geval, maar er groeiden natuurlijk wel weer
de nodige andere soorten. Behalve enkele
hele grote groepen Echinocactus platyacanthus
(af. 27 en 28) waren dat o.a. ook
Yucca rostrata en Agave filifera. Deze laatste
124 Succulenta jaargang 101 (3) 2022

Succulenta jaargang 101 (3) 2022
125

stond zelfs in bloei. Maar hier vonden we
ook weer Ariocarpus retusus, Ferocactus
hamatacanthus, Mammillaria formosa,
Stenocactus phyllacanthus en Echinocereus
enneacanthus. Ik dacht dat ik hier ook nog
Coryphantha delicata zag, maar Wolter
attendeerde mij er later op dat dit (gezien
het aantal randdoorns) Coryphantha hintoniorum
(afb. 29) moet zijn. Verder groeide
hier ook nog een mooie lage cylindropuntia,
die in het hele noorden van Mexico
voorkomt, namelijk Cylindropuntia tunicata
(afb. 30).
Om toch Mammillaria sanchez-mejoradae
te kunnen zien, reden we terug naar de
MEX-57 en namen een paar kilometer naar
het noorden een afslag naar een boerderij.
Op internet is te vinden dat de boerderij
Rancho El Vergel zou heten, maar deze
naam hebben we daar niet kunnen vinden.
Wat Wolter thuis wel vond was de naam
Rancho Cerro de Agua en deze naam staat
ook op het bordje naast de weg bij de
afslag. De site ‘Cactus and Succulent Field
Number’ geeft deze locatie met een veldnummer
van de eerdergenoemde Helmut
Rogozinski, die daar in 1998 was. Wolter
wist waar hij moest zijn en hij ging binnen
in het kantoor toestemming vragen om
het terrein op te mogen. Dat was even
spannend, maar die toestemming werd vrij
gemakkelijk gegeven. En zo kwamen we
dan net na vier uur in de middag bij de heuvel
(afb. 31) aan waar het gewenste plantje
moest groeien.
Nog onderaan het heuveltje stuitten we
al op mooi bedoornde planten van Mammillaria
winterae (afb. 32). Maar terwijl ik
deze nog aan het fotograferen was klonken
boven op de heuvel al enthousiaste kreten.
Met enige hulp en na even zoeken lukte
het mij ook om de minuscule plantjes van
Mammillaria sanchez-mejoradae te vinden.
En om in de trend van dit artikel te blijven,
Van boven naar onder:
Afb. 17: Ca. 8 cm hoge plant van Coryphantha
glanduligera
Afb. 18: Zeer pluizige plantje van Mammillaria
albicoma met een lengte van ca. 6 cm
126 Succulenta jaargang 101 (3) 2022

het is inderdaad heel speciaal als je dergelijke
prachtige plantjes met eigen ogen in
de natuur kunt aanschouwen. Je moet er
eerst eentje hebben gevonden voordat je
de volgende wat gemakkelijker ziet. Maar
de meeste plantjes zijn dan ook erg klein,
van een halve tot een hele centimeter (afb.
33). En ook de grootste (afb. 34) was niet
groter dan 3 cm.
Deze Mammillaria sanchez-mejoradae werd
pas in 1986 door Rodrigo H. Gonzaléz
gevonden en door hem in 1992 beschreven
in Cactáceas y Suculentas Mexicanas 37(3):
55. 1992. De originele Spaanse beschrijving
heb ik niet kunnen vinden, maar wel een
vertaling ervan in het Duitse tijdschrift van
de Arbeitskreis für Mammillariafreunde in
1993. Na de Latijnse beschrijving volgt een
uitgebreide beschrijving van de planten,
wortels, bloemen, vruchten en zaden. Hij
beschrijft ook de typevindplaats als Mexico,
staat Nuevo León, Municipio de Galeana,
in het westen van de Cerro El Potosi, op
een hoogte van 1900 tot 2000 m. De begroeiing
bestaat uit droogteminnende en
dikstammige planten. De plantjes groeien
in spleten over het algemeen samen met
het mos Selaginella. De bodem is kalkhoudend
en stenig en hij noemt de volgende
cactussen die er groeien: Ferocactus pringlei,
Echinocactus platyacanthus, Echinocereus
pentalophus var. leonensis, Mammillaria
formosa, Neolloydia conoidea en Ariocarpus
retusus. Mammillaria sanchez-mejoradae
is vernoemd naar Dr. Hernando Sánchez-
Mejorada. Het was in het kader van een
project ter behoud van de Mexicaanse
succulenten, geleid door Hernando Sánchez-Mejorada,
dat de student Rodrigo
Gonzaléz deze nieuwe soort vond.
In de eerstbeschrijving wordt Mammillaria
sanchez-mejoradae vergeleken met Mammillaria
herrerae var. albiflora en Mammillaria
pectinifera uit de serie Lasiacanthae en met
Mammillaria theresae uit de serie Longiflorae.
Gonzaléz deelt zijn nieuwe soort
in bij de serie Lasiacanthae. Hij vermeldt
verder nog dat de soort alleen op de typevindplaats
voorkomt en dat de populatie uit
980 plantjes bestaat. Een belangrijk ken-
Succulenta jaargang 101 (3) 2022
Afb. 19: Vier kleine Mammillaria albicoma, elk
kopje met een diameter van 3 cm
Afb. 20: Heuvel bij San Antonio del Salero
Afb. 21: Stenocactus phyllacanthus met wel
7 cm lange doorns, heel anders dan de
plant op afb. 8
127

Afb. 22: Echinocactus horizonthalonius met
een diameter van 10 cm
Afb. 24: Ariocarpus retusus, planten die op
deze plek tot 12 cm in diameter waren
Afb. 25: Theleocatus buekii met een diameter
van 8 cm
Afb. 23: Echinocereus pectinatus, niet hoger
dan ca. 8 cm
Afb. 26: Thelocactus buekii, nu met bloemen
van ca. 3 cm
128 Succulenta jaargang 101 (3) 2022

Afb. 27: De plek ca. 2 km ten oosten van
Catarino Rodriguez
Afb. 28: Echinocactus platyacanthus, elke kop
met een diameter van 1 meter
Afb. 29: Coryphantha hintoniorum, een groepje
van ca. 15 cm
Afb. 30: Cylindropuntia tunicata, niet hoger dan
10 cm
Afb. 31: Het speciale plekje op de heuvel bij de
Rancho Cerro de Agua
Succulenta jaargang 101 (3) 2022
Afb. 32: Mammillaria winterae, met een
diameter tot 12 cm
129

Afb. 33: Mammillaria sanchez-mejoradae, tot
1 cm groot, groeiend in rotspleetjes
Afb. 34: De grootste Mammillaria sanchez-mejoradae
met een diameter van 3 cm.
merk van deze mammillaria is dat er geen
mechanisme is om zaden over een groter
oppervlak te verspreiden, want de vruchtjes
zitten volkomen in het plantenlichaam
ingebed. Dat verhindert dat zaadeters of
zaadetende dieren gemakkelijk toegang
hebben tot de zaden. Gonzaléz concludeert
dat de zaden waarschijnlijk pas vrijkomen
als de moederplant sterft of rot, waardoor
het verspreidingsgebied klein blijft.
Plantjes van Mammillaria sanchez-mejoradae
groeien solitair, zijn 2 tot 3 cm hoog en
1 tot 3 cm in diameter. Ze hebben 30 tot
40 pectinate randdoorns en 1,5 cm lange
klokvormige, witte tot roze bloempjes. Die
bloempjes ebben we niet gezien in oktober
op de vindplaats, maar zoals bijgaande foto
(afb. 35) laat zien bloeide een plantje bij mij
in de collectie nagenoeg wit met vage roze
strepen. Verder is in de literatuur te vinden
dat de soort als kritisch bedreigd wordt
beschouwd. Omdat deze locatie van ca. een
vierkante kilometer goed bekend is bij de
liefhebbers neemt de bekende populatie
hier gestaag af. Enige jaren geleden werd
de hele populatie nog geschat op een 500
planten. Er wordt wel gesuggereerd dat er
meer populaties zijn, maar daar is tot op
heden geen officiële bevestiging van.
Van Mammillaria sanchez-mejoradae is
bekend dat deze niet gemakkelijk te
kweken is, maar met wat aandacht voor
substraat en het water geven is het toch
geen moeilijke plant. Belangrijk is om niet
te proberen de groei te versnellen, want
dan gaat het zeker fout. Deze soort groeit
langzaam en maakt in cultuur – zeker als
de plantjes worden geënt - op den duur
kleine groepjes. Een goed doorlatend substraat
is een absolute voorwaarde. Plantjes
staan bij voorkeur in een niet te grote pot
en worden vrij hoog opgepot, zodat rond
de wortelhals wat fijn grind kan worden
gestrooid. Gemest wordt alleen in het
voorjaar, waarbij natuurlijk een meststof
met laag stikstofgehalte wordt gebruikt.
Ook bij het watergeven moet er de nodige
voorzichtigheid worden betracht, want de
plantjes rotten gemakkelijk. Daarom moet
het substraat helemaal zijn uitgedroogd
Afb. 35: Bloeiende Mammillaria sanchezmejoradae,
diameter 3 cm, in de
verzameling
130 Succulenta jaargang 101 (3) 2022

voordat de volgende watergift plaatsvindt.
Vanwege de pectinate bedoorning moet bij
voorkeur niet over de kop worden gegoten
en natuurlijk helemaal niet gedurende
de herfst en winter. Een plek met zoveel
mogelijk licht en een goede ventilatie zijn
optimaal en zorgen voor een goede groei
en een mooie bedoorning. Er werd lang
gedacht dat deze mammillaria een wat
hogere overwinteringstemperatuur nodig
had, maar indien goed droog kunnen temperaturen
tot -5°C worden verdragen. Door
een goede droge winter, waarbij de plantjes
behoorlijk krimpen, wordt de bloei sterk
bevorderd en is een langere levensduur
waarschijnlijker. Mammillaria sanchez-mejoradae
is niet gevoeliger voor ongedierte
dan andere mammillaria’s en ook hier geldt
dat het kweken van gezonde planten de
meeste problemen voorkomt.
De Llifle Encyclopedia geeft nog een tweetal
namen bij deze mammillaria en wel:
Mammillaria sanchez-mejoradae f. prolifera
hort.: een sterk clusterende kloon met
kopjes van minder dan 1,5 cm.
Mammillaria sanchez-mejoradae f.
rubra hort.: met een heldere oranjerode
kleur vanwege het afwezig zijn (of verminderde
productie) van chlorofyl.
De toevoeging “hort’. Is een verkorte vorm
van ‘hortorum’ en dat betekent ‘van de
tuinen’. Dat wil zeggen dat de planten onder
die naam in cultuur zijn, maar dat niet
bekend is of ze ook zo in de natuur voorkomen..
In principe hoeft het zelfs niet eens
dezelfde soort te zijn.
En zo zagen we dan laat in de middag op
die 9 e oktober deze hele mooie kleine
plantjes op die ene vindplaats die op dit
moment bekend is. Alles bij elkaar heb ik
er misschien een 15 tot 20 gezien, maar
vooral die eerste is er eentje om nooit meer
te vergeten. Natuurlijk is dit aantal voor een
liefhebber zoals ik meer dan genoeg om
van te kunnen genieten. Pas veel later kom
je erachter dat er hier toch iets verkeerd
gaat en waarom deze soort als kritisch
bedreigd wordt beschouwd. Al in 1994
waren een paar bekende mammillariaken-
Succulenta jaargang 101 (3) 2022
Afb. 36: Ariocarpus retusus, een plant van
12 cm met bloem
Afb. 37: Cristaat van Ariocarpus retusus, met
een lengte van zeker 15 cm
Afb. 38: Leuchtenbergia principis, diameter
ca. 12 cm
131

Afb. 39: Echinocactus horizonthalonius, diameter 12 cm, met bloem
ners, Christian Brachet en Michel Lacoste,
op deze vindplaats. Bij hun bezoek vonden
ze op de heuvel “niet groter dan een paar
tennisvelden” eenvoudig 200 tot 300 planten.
Ze constateerden dat nagenoeg elke
geschikte rotsspleet letterlijk met planten
was gevuld. Volgens hen was er toen geen
enkele aanwijzing voor verstoring van de
populatie. Maar in datzelfde jaar nemen
Anderson, Arias Montes en Taylor deze
Mammillaria sanchez-mejoradae wel op
in hun boek Threatened Cacti of Mexico.
Hoewel zij nog geen aanwijzingen hadden
dat de soort bedreigd werd, adviseerden ze
toch de toewijzing ‘bedreigd’. Ze vergeleken
deze nieuwe mammillaria met Mammillaria
herrerae en Mammillaria lenta. Omdat dit
soort planten gewild is bij verzamelaars
zijn ze eigenlijk vanaf het moment dat ze
worden gevonden al bedreigd. Zij spraken
de hoop uit dat er een kweekprogramma
zou komen zodat deze nieuwe soort snel
beschikbaar zou zijn voor de liefhebbers.
De eerdergenoemde Brachet en Lacoste
merken op dat er op de vindplaats van
Mammillaria sanchez-mejoradae meer
andere soorten succulenten voorkomen
dan dat er in de eerstbeschrijving worden
genoemd. Ook Anderson, Arias Montes en
Taylor noemen meer begeleidende soorten
succulenten dan Gonzaléz in zijn eerstbeschrijving.
En deze constatering kan ik
beamen.
Al rondkijkend observeer je natuurlijk ook
wat er verder nog groeit op een dergelijke
heuvel. En daarbij heb ik de gewoonte om
ook de andere aanwezige succulenten die
ik zelf zie op de foto te zetten. Van de door
Gonzaléz genoemde cactussen heb ik er
132 Succulenta jaargang 101 (3) 2022

diverse niet gezien, maar daarentegen wel
een tweetal die hij niet noemt. Wat we in
elk geval zagen was Ariocarpus retusus. En
behalve dat we hier wel planten in bloei
zagen (afb. 36) vonden we hier zelfs een
mooie cristaat (afb. 37). Die twee niet
genoemde soorten waren Leuchtenbergia
principis (afb. 38) en Echinocactus horizonthalonius.
Toen we aan de achterzijde de
heuvel afliepen viel ons oog zelfs op een
niet te missen bloeiend exemplaar van
deze laatste (afb. 39).
En zo kwam er een einde aan een wel heel
speciale dag, waarop we ontzettend veel
mooie dingen hebben gezien. Veel soorten
en heel veel mooie planten, met als eerste
hoogtepunt de mooie wollige Mammillaria
albicoma. Maar met natuurlijk als absoluut
hoogtepunt dat ik zelf op de enige bekende
vindplaats Mammillaria sanchez-mejoradae
heb mogen zien.
Literatuur
Anderson, E.F. (2001). The Cactus Family,
Timber Press Portland Oregon: 637-641
Anderson, E.F., Arias Montes, A.M. & Taylor,
N.P. (1994). Threatened Cacti of Mexico,
Royal Botanical Gardens Kew: 67-68.
Backeberg, C. (1984). Die Cactaceae, Gustav
Fischer Verlag Stuttgart. Band V: 2753-
2792.
Brachet, C. & Lacoste, M. (1995). Mammillaria
sanchez-mejoradae González und ihre
Heimat – ein Paradies für den Kakteenliebhaber.
Mitteilungsblatt des Arbeitskreises
für Mammillarienfreunde 19 (2):
64-69.
Britton, N.L. & Rose, J.N. The Cactaceae.
Dover Publications Inc. New York. Volume
III: 109-123.
Hunt, D. (2006). The New Cactus Lexicon,
dhbooks The Manse Milborne Port UK:
Text: 264. Atlas of Illustrations: 379-380.
Llifle Encyclopedias of live forms. The Encyclopedia
of Cacti: Stenocactus. https://
www.llifle.com/Encyclopedia/CACTI/Family/Cactaceae/Stenocactus/
Llifle Encyclopedias of live forms. The
Encyclopedia of Cacti: Mammillaria
sanchez-mejoradae. http://www.llifle.
Succulenta jaargang 101 (3) 2022
com/Encyclopedia/CACTI/Family/Cactaceae/10779/Mammillaria_sanchez-mejoradae
Rodrigo González, G. (1993). Mammillaria
sanchez-mejoradae, eine neue Art aus
der Familie Cactaceae. Mitteilungsblatt
des Arbeitskreises für Mammillarienfreunde
17 (5): 179.
Rogozinski, H. (2010). Ist die von G. Matuszewski
vorgestellte Pflanze wirklich Mammillaria
coahuilensis? Mitteilungsblatt des
Arbeitskreis für Mammillarienfreunde
34 (3): 128.
Alle afbeeldingen zijn van de auteur, met uitzondering
van afbeeldingen 16 en 29, die zijn
gemaakt door Wolter ten Hoeve.
Andre van Zuijlen (a.zuijlen@home.nl)
133

Op de vensterbank van ... mijn broer
Theo Heijnsdijk
Ik denk dat het ergens rond 1990 was dat mijn vrouw Loes en ik met mijn moeder naar de
kasteeltuinen van Arcen gingen. Daar niet ver vandaan, in Lottum, was de indertijd hoog
aangeschreven kwekerij van Hovens. Die bestaat al lang niet meer. Natuurlijk gingen we
daar ook even kijken.
Mijn moeder kocht, voor zover ik me kan
herinneren, 2 plantjes. Een Crassula ‘Morgan’s
Beauty’ en een Rebutia muscula.
De aankoop van de eerstgenoemde vind ik
achteraf niet verbazingwekkend. In de jaren
die volgden is me vaak opgevallen, dat deze
hybride op de een of andere manier op
veel vrouwen een haast onweerstaanbare
aantrekkingskracht uitoefent. Het zou wel
erg rolbevestigend zijn om te veronderstellen
dat het door de kleine roze bloempjes
komt. Misschien speelt de zoete geur ook
wel een rol.
De genoemde rebutia heeft oranje bloempjes
(afb. 1). De plantjes zelf zijn ongeveer 4
cm in diameter en door spruiten vormen ze
groepjes.
Afb. 1:
Rebutia muscula
134 Succulenta jaargang 101 (3) 2022

Wat er van de crassula geworden is, weet
ik niet.
De rebutia belandde op de vensterbank in
de huiskamer van mijn ouderlijk huis in de
binnenstad van Arnhem. Daar komt nauwelijks
zon. Toch bleef de cactus het doen en
hij bloeide ook nog geregeld.
Na het overlijden van mijn moeder in 1996
bleven twee van mijn broers er wonen. De
cactus bleef ook, en…. hij heeft het kennelijk
naar zijn zin.
Begin juli 2021 kreeg ik namelijk van een
van die broers een e-mail met een foto
(afb. 2).
Deze plant is dus waarschijnlijk al zo’n dertig
jaar oud en heeft vele tientallen koppen.
En hij wordt al 25 jaar verzorgd door iemand
die bij mijn weten nog nooit heeft laten
blijken dat hij bijzonder geïnteresseerd
is in kamerplanten, laat staan cactussen. Ik
stond werkelijk perplex toen ik dit zag. Dat
zo’n plant überhaupt zo enorm groot kan
worden. Bij mij blijft het bij een paar bolletjes.
Dan denk je veel te weten. Dit is voor
mij een lesje in bescheidenheid.
Maasdijk 11
6629 KD Appeltern
th.heijnsdijk@gmail.com
Afb. 2: De Rebutia muscula van mijn broer in volle bloei in juni 2021
Foto: Ed Heijnsdijk
Succulenta jaargang 101 (3) 2022
135

Op bezoek bij…Theo Heijnsdijk.
Henk Viscaal
Voor de lezers van dit tijdschrift is Theo geen onbekende. Vanaf jaargang 88 in 2010
verzorgt hij voor iedere aflevering een artikel over een plant die al in een van de Verkade-albums
uit de dertiger jaren van de vorige eeuw afgebeeld en beschreven is. Daarbij
laat hij ons iedere keer weer versteld staan van het gedegen verhaal en het uitpluizen van
achtergronden en wetenswaardigheden over de betreffende plant die in die editie aan de
beurt is om behandeld te worden.
Na het overlijden van Ludwig Bercht heeft
Theo aan ons verzoek gehoor gegeven en
heeft hij zitting genomen in de redactie
waar hij nu al niet meer is weg te denken.
Ook voor de vaste bezoekers van de jaarvergaderingen
is Theo geen onbekende. Hij
woont de vergaderingen trouw bij en steekt
zijn mening niet onder stoelen of banken.
En ook afspraken tijdens vorige vergaderingen
gemaakt, worden door hem, waar
nodig, weer onder de aandacht gebracht.
In het juli-nummer van Succulenta 1973
vinden we de naam van Theo terug in de
maandelijks weerkerende lijst van nieuwe
leden van onze vereniging. Nog eventjes en
dan is hij 50 jaar lid van Succulenta. Maar
hoe kom je nu in aanraking met cactussen
en houd je dat dan tot aan de dag van
vandaag vol? Theo studeerde natuurkunde
in Nijmegen en had met twee vrienden een
huis gekocht waarin hij van 1972 – 1985 gewoond
heeft. Hij had een kamer met openslaande
deuren aan de achterkant van het
huis. Achter de openslaande deuren was
een plaatsje en daarboven het balkon van
de bovenburen. Het begin van de hobby
was een weekaanbieding van De Gruyter,
u weet wel die winkel van het snoepje van
de week. De aanbieding was drie cactusjes
voor ƒ 4,- of iets dergelijks. Dezelfde week
ging hij nog een paar keer naar de winkel
om er nog wat plantjes bij te halen. Aan de
openslaande deuren werden glasplaatjes
bevestigd om de snel uitdijende verzameling
cactussen en vetplantjes uit te stallen.
De kweekruimte werd al snel uitgebreid
door de ruimte onder het balkon van de
Afb. 1: Helemaal achter in de tuin de 2 Bacokasjes
met zaailingen
Afb. 2: Dichter bij de woning de kas met oudere
zaailingen
136 Succulenta jaargang 101 (3) 2022

Afb. 3: Waarschijnlijk de meest stereotiepe houding van dé cactusliefhebber. Handen op de rug
en dan maar genieten van al dat fraais.
bovenburen met eenruiters van de achterliggende
tuin af te scheiden. Zo ontstond
een soort muurkasje, maar wel met een
plafond, zodat de planten nogal de neiging
hadden om scheef te groeien. Er werd een
lichtbak gebouwd met 6 tl-buizen om te
kunnen zaaien en de zaailingen goed licht
van boven te geven.
Het huis beschikte over een plat dak en
daarop werd een Baco-kasje gezet en later
nog een. Als het stormde sliep Theo slecht;
hij was bang dat een voorbijganger een
weggewaaide ruit op zijn hoofd zou krijgen.
De werkzaamheden van schilderen en
behangen en dergelijke in het huis werden
alle door Theo verricht. Zijn in de praktijk
opgedane handigheid viel op en regelmatig
werd hij door anderen gevraagd om ook
bij hen in huis te komen klussen. Zo ook
verrichtte hij in 1985 een aantal werkzaamheden
in het huis van Loes. Tussen hen
was er de bekende klik en in december
1985 kwam hij permanent bij Loes wonen.
“Ik was de behanger die is blijven plakken”
Succulenta jaargang 101 (3) 2022
grapt hij. Er was bij dat huis in Nijmegen
geen ruimte voor een kas. Wel was er een
zolder. Loes en Theo lieten het grootste
deel van de dakpannen aan de achterkant
(de zuidkant) van het huis weghalen en
vervingen deze door zogenaamde stegdoppelplaten
(polycarbonaat kanaalplaten) en
zo ontstond een soort binnenkas.
Met kerst 1992 betrokken zij hun huidige
adres aan de Maasdijk In Appeltern. Dit
is een buitendijkse woning met een zeer
ruime tuin waar echter wel een behoorlijk
niveauverschil is. In de loop der jaren was
er regelmatig sprake van wateroverlast. Zijn
eerste echte kas was een oud, houten exemplaar
van 6,5 x 6 m met twee kappen die
hij kocht voor 200 gulden. Deze moest hij
zelf op het adres van de verkoper afbreken.
Dat lukte met de hulp van een aantal leden
van de afdeling Nijmegen. De kasonderdelen
werden naar Appeltern vervoerd en, in
afwachting van de herbouw, opgeslagen.
Maar rond Kerstmis 1993 sloeg, tijdens een
periode met zeer hoog water, het noodlot
137

Afb. 4: De kas en enkele bewoners
toe. De bokken met glas achter in de tuin
vielen om en er was heel veel gebroken.
Gelukkig was er in het dorp een tuinder
die net gestopt was en Theo kon daar voor
weinig geld tweedehands glas kopen.
Daarna werd er een betonnen fundering
gestort en kon de opbouw van de kas
beginnen. Deze houten kas had het bezwaar
dat hij altijd lekte. In de winter is dat
bijzonder ongewenst. In 2011 liet hij een
138 Succulenta jaargang 101 (3) 2022

Afb. 5: Aloe aculeata.
gloednieuwe aluminium kas met dezelfde
afmetingen plaatsen. Deze kas (met één
kap) heeft dubbelglas en een dak van polycarbonaat
kanaalplaten en bevalt tot nu toe
goed. Tijdens de eerste coronagolf heeft
Theo in een lager gedeelte van de tuin een
kleinere kas (8,3 m 2 ) gebouwd en weer
iets lager staan nog de twee, inmiddels
wel 45 jaar oude, Baco-kasjes. Hier staan
voornamelijk verspeende planten. Met het
hoge water in de zomer van 2021 stond er
zo’n dertig cm water in het kleine kasje. De
schappen in dit kasje staan zo hoog dat er
geen schade ontstaat door dit hoogwater.
Verspeenbakken vind je ook op schappen
aan de wand van de grote kas. Aan de
planten die in deze bakken staan kun je
zien dat het zaaien en kweken van cactussen
voor Theo weinig geheimen meer kent.
De planten staan er gezond bij en zijn hard
gekweekt en mooi compact, dus geen langgerekte
planten.
Theo werd dus in 1973 al lid van Succulenta,
maar pas in 1978 werd hij lid van de
afdeling Nijmegen. Dat was nadat de toenmalige
voorzitter, de heer Bucquet, bij hem
aanbelde om te vragen of hij niet eens bij
een afdelingsvergadering wilde komen kijken.
Vrij snel daarna werd Theo al voorzitter
van de afdeling. Of dit allemaal nog niet
genoeg is; in 2012 werd Theo door Henk
Ruinaard gebeld met de vraag of hij zitting
wilde nemen in het landelijk bestuur. Theo
Succulenta jaargang 101 (3) 2022
Afb. 6: Copiapoa kranziana
werd 2 e voorzitter. In 2020 zat de maximale
periode van twee termijnen van vier jaar
erop. In zijn bestuursperiode heeft hij veel
bemoeienis gehad met de vernieuwing van
de statuten en het huishoudelijk reglement.
Hij was ook medeauteur en coördinator
voor de nieuwe handleiding voor het kweken
van cactussen en vetplanten die ter
gelegenheid van het 100-jarig bestaan van
Succulenta geschreven is. Daarnaast heeft
hij als ad interim ook nog bijna vijf jaar de
website van Succulenta bijgehouden, totdat
er begin 2020 gelukkig een nieuwe webmaster
in de persoon van Debbie van den
Heuvel benoemd kon worden.
Rest nog een keer zijn plaatsnemen in de
redactie aan te halen en we krijgen een
beeld van een zeer actief mens die het wel
en wee van de vereniging hoog in het vaandel
heeft staan.
Brinklaan 31
7261 JH Ruurlo.
139

SUCCULENTENNIEUWTJES
Wolter ten Hoeve
Cactus & Succulentes (13-2). Alexis Pierre Maïa
schenkt aandacht aan de nationale agavecollectie
in Nice. In deze verzameling zijn 83 taxa vertegenwoordigd.
Een probleem vormt de agave snuitkever,
Scyphophorus acupunctatus, die gaten boort
en eitjes legt. Diane Ortolani, directeur van de
Jardin Exotique van Monaco, biedt een algemeen
overzicht van de criteria die de IUCN vastgelegd
heeft voor de bescherming van succulenten en zij
toont een aantal CITES-I en CITES-II planten in de
collectie. Massimo Afferni gaat in op morfologische
aspecten van Sedum dasyphyllum op diverse
locaties in Italië.
Thomas Haevermans en Wilbert Hetterscheid
gaan in Euphorbia World (17-2) in op een artikel
van Castillon & Castillon met betrekking tot
Euphorbia decaryi. Zij zien de door de Castillons
voorgestelde nieuwe variëteiten van E. boiteaui
als synoniem aan elkaar en classificeren ze als E.
spirosticha. Ze bespreken de namen van variëteiten
die met E. decaryi geassocieerd worden. Zo
concluderen ze dat E. decaryi var. ampanihyensis
gelijk is aan E. decaryi var. spirosticha, die de status
van soort verdient, i.e. E. spirosticha. Ook stellen
ze dat E. decaryi var. robinsonii zeer waarschijnlijk
E. suzanneae-marnierae is. Verder publiceren ze
E. durispina als nieuwe soort, na bestudering van
natuuropnamen van Petr Pavelka. Deze durispina
ging als de niet gepubliceerde E. decaryi var.
durispina door het leven. Tot slot publiceren de
auteurs een sleutel voor de informele groep rond
E. decaryi. Rikus van Veldhuisen laat zien hoe hij
euforbia’s kweekt in gestapelde, doorzichtige
plastic boxen. Dit werkt goed voor jonge zaailingen,
vooral voor soorten die verwant zijn aan E.
milii. Bepaalde niet echt succulente euforbia’s
kweekt hij zelfs permanent in deze plastic boxen.
Marijke Bouwmeester schrijft over haar bezoek
aan Anton Duizendstraal, waar de talrijke, soms
grote euforbia’s op esthetische wijze geïntegreerd
zijn in het huis. Jean-Philippe Castillon bekritiseert
enkele door Haevermans en Hetterscheid
in het tijdschrift Phytotaxa getrokken conclusies.
Hij beargumenteert waarom E. leandriana en E.
horombensis twee verschillende soorten zijn en
waarom E. leandriana en E. makayensis synoniem
zijn aan elkaar. Verder promoveert Castillon E.
rubrostriata var. douliotii tot soort, dus E. douliotii.
Leonard Newton vestigt de aandacht op twee
euforbia’s die een ondergrondse knol vormen en
tevens bovengrondse succulente uitlopers. Het
zijn E. decidua en E. baga. Een artikel van Rikus van
Veldhuisen gaat over euforbia’s die hij in 2020 in
Tanzania vond tijdens een reis met Petr Pavelka.
Om er een aantal te noemen: E. proballyana, E.
grantii, E. isacantha en E. specksii. De omgeving,
waarin deze succulenten voorkomen, wordt ook
benoemd.
In Euphorbia World (17-3) gaan Marques, Hurbath
en Riina in op vier Braziliaanse euforbia’s,
die recent beschreven zijn. Het betreft Euphorbia
tetrangularis, E. adenoplicata, E. sobolifera, E.
longipedunculata. Leonard Newton gaat in op een
opmerking van Susan Carter, in een artikel uit
2020, dat E. brevitorta uitgestorven zou zijn in het
wild. Volgens hem is dat niet het geval, want in
2012 werd een populatie ten noorden van Nairobi
gevonden. Becker, Swanepoel, Van Jaarsveld,
Gomes, Lages en De Cauwer hebben in een zeer
afgelegen en vrijwel ontoegankelijk gebied, het
Kaokoveld, op de grens van Angola en Namibië
drie bergtoppen onderzocht op de aanwezigheid
van euforbia’s. Vanuit een basiskamp werden de
onderzoekers, voorzien van voldoende proviand
en water, met een helikopter op de bergen
afgezet. Daar konden zij gedurende enkele dagen
de planten bestuderen. In dit verslag komen de
euforbia’s aan bod die in het Otjihipa-gebied, op
de Serra Tchamalindi en op de Serra Cafema aangetroffen
werden. Jean-Philippe Castillon becommentarieert
de stekelige euforbia’s (de groep rond
E. rubrostriata) van zuidelijk Madagaskar. Hij bekritiseert
enkele door Haevermans en Hetterscheid
getrokken conclusies. Zo is Castillon het oneens
met het synoniem maken van E. mangokyensis en
E. razafindratsirae. Ook stelt hij vragen bij de identiteit
van E. xanthadenia en het daaraan synoniem
maken van enkele andere soorten. Vitezslav Vlk
rapporteert de herontdekking van E. piscidermis in
oostelijk Ethiopië. Na vier mislukte pogingen was
140 Succulenta jaargang 101 (3) 2022

het in de zomer van 2021 eindelijk raak. De politieke
omstandigheden en de veiligheidssituatie
maakten de reis naar de typevindplaats deze keer
mogelijk, maar een flink aantal permits was bittere
noodzaak. Voor het eerst in bijna 50 jaar kon
deze soort weer in het wild gefotografeerd worden!
Rikus van Veldhuisen voegt enige euforbia’s
toe aan zijn artikel over zijn reis door Tanzania
in het vorige nummer. Het betreft E. reclinata, E.
goetzei, E. dumeticola en E. quadrangularis, soorten
die hij op zijn reis tegenkwam.
Het immer flitsend uitziende Avonia (39-3) begint
met een artikel van Harald en Anja Jainta over hun
top-12 van locaties van lithopsen. Dit artikel wordt
in twee delen in Piante Grasse gepubliceerd,
waarbij ik in de vorige succulentennieuwtjes deel
1 besproken heb. In dit nummer van Avonia staat
de volledige top-12 en nu behandel ik daarom het
tweede deel, te weten Lithops dinteri (frederici), L.
villetii (kennedyi), L. pseudotruncatella (elisabethiae),
L. hookeri (susannae), L. hookeri, L. coleorum. Net
zoals voor de eerste zes soorten, geldt ook voor
deze zes dat hulp en toestemming van de eigenaars
van farms onontbeerlijk zijn en dat sommige
zoektochten pas na meerdere pogingen tot
resultaat leiden. Om L. coleorum te vinden, bleek
het heel nuttig om het echtpaar Cole als medereizigers
te hebben. De sempervivums en jovibarba’s
van de Italiaanse bergen vormen het thema
van het artikel van Mariangela Costanzo. In deze
eerste aflevering staat Sempervivum grandiflorum
centraal, waarbij diverse aspecten naar voren komen
en ook habitatfoto’s getoond worden. Colin
Walker schrijft over Aloidendron dichotomum. Deze
soort werd ontdekt tijdens een expeditie onder
leiding van Van der Stel in 1685. Walker geeft ook
een beschrijving van deze boomaloë door latere
reizigers, zoals Masson, Paterson en Baines. De
verwante aloidendrons en het kweken van deze
boomaloë’s worden kort belicht. Roberto Siniscalchi
brengt het fotograferen van planten onder
de aandacht. Naast camera, statief en macrolens
beveelt hij aan om een diffuser mee te nemen
om sterke contrasten bij veel licht te vermijden.
Diederik van den Abbeele en Christian Wehner
brengen deel 2 van hun artikel over Haworthiopsis
limifolia. In dit deel komen de variëteiten gigantea,
glaucophylla en ubomboensis aan bod. De auteurs
bespreken elke variëteit, waarbij de niet eenduidige
geschiedenis van de variëteit glaucophylla – in
Succulenta jaargang 101 (3) 2022
verzamelingen soms als ubomboensis gelabeld
– naar voren komt. De verschillende natuurlijke
locaties van deze variëteiten worden belicht, evenals
de verschillende vormen die in omloop zijn.
Voorts wordt er over een reis bericht, waarbij het
een van de auteurs gelukte om een gezonde populatie
van var. glaucophylla te vinden. Het artikel
wordt geïllustreerd met talrijke foto’s van planten
uit verschillende bronnen.
Avonia (39-4) opent met een bijdrage van Anna
Maria Detassis uit Noord-Italië over haar passie
voor levende stenen. Talrijke bloeiende lithopsen
en conofytums illustreren dat zij het kweken
goed onder de knie heeft. Karel du Toit bespreekt
Bulbine bruynsii, een intrigerende succulent. Niels
Jacobsen neemt de lezer mee naar een succulentenparadijs,
het bioom (macro-ecosysteem) Albany
Thicket, in Zuid-Afrika. Dit subtropische bioom
bevat 14 vegetatietypes, die vooral gekarakteriseerd
worden door dicht struikgewas met open
plekken, waar zich succulenten hebben kunnen
vestigen, en helaas ook de invasieve exoot Ountia
ficus-indica. De auteur laat aan de hand van foto’s
en tekst zien wat er zoal aan succulenten in deze
gebieden voorkomt. Samengevat: er is een enorm
gevarieerd aanbod aan succulenten. Massimo
Afferni heeft een update voor de sleutel tot de
taxa in de serie Alba van het geslacht Sedum. Hij
erkent 3 ondersoorten voor Sedum album, namelijk
subsp. album, rupi-melitense en micranthum
en 2 ondersoorten voor Sedum gypsicola, namelijk
subsp. gypsicola en trinacriae. Een zeer uitgebreid
artikel over yucca’s komt van de hand van Stefan
Ondrovic. Het gaat over ‘Van Hyurca tot Yucca,
de eerste 525 jaar van een geslacht’. De eerste
vermelding van een yucca stamt uit 1497 en Ondrovic
geeft een zeer gedetailleerd overzicht van
de literatuur over yucca’s vanaf dat jaar. Daarin
komen verschillende namen voor de yucca voor,
waaronder hyurca. Het onderhavige deel 1 gaat
vooral over de classificering en de nomenclatuur
in de loop der eeuwen. Matthias Kist maakte iets
wonderlijks mee met zijn Petopentia natalensis: na
een compleet verregende dag bleken de bladpunten
gedraaid te zijn, soms wel 180 graden (voor
versnelde waterafvoer?).
In Piante Grasse (41-2) schrijft Keith Green over
het registreren van lithops-cultivars en over de
verschillende categorieën cultivars. Het nummer
bevat een interview met Giovanna Anceschi en
141

Alberto Magli, die heel veel onderzoek gedaan
hebben aan cactussen in Zuid-Amerika. Harald
Jainta brengt een overzicht van het werk van Alwin
Berger en Kurt Dinter met betrekking tot hun
studies aan het geslacht Lithops. De bijdrage van
Josef Ježek gaat over Sempervivum matricum, een
recent beschreven soort uit Slowakije en Hongarije.
De inhoud van Piante Grasse (41-3) bestaat uit
de volgende artikelen: Andreas en Martine Ohr
over echinocereussen in de noordelijke helft van
Mexico en in Baja California. Franco Rosso over de
familie Geraniaceae, met de focus op de geslachten
Pelargonium en Monsonia. Panayoti Kelaidis
over het geslacht Delosperma, waarbij hij vooral
verhaalt over de hybriden die in de botanische
tuin van Denver (USA) floreren en de koude winters
aldaar overleven. Carlo Maria Riccardi over
drie nieuwe aloë-hybriden, te weten Aloe ‘Mortella’
(uit A. maculata en X), Aloe ‘Plira’ (uit A. plicatilis en
A. vera), en Aloe ‘Mara’ (uit A. maculata en A. vera).
In het Tsjechische Kaktusy (2021-3) komen
natuurlijke populaties van Copiapoa cinerea aan
bod in de bijdrage van Rudolf Slaba. Cleistocactus
pungens werd door Lubomír Berka aangetroffen
in de botanische tuin van Praag, reden voor hem
om iets over deze soort te schrijven. Echinocereus
coccineus subsp. rosei wordt door Jan Hadrava in
het zonnetje gezet (diverse locaties). Milan Zachar
poneert een nieuwe discocactus-ondersoort: Discocactus
zehntneri subsp. mirohalfarii. Deze komt
voor bij Cânion Rio Poti, in de Braziliaanse staat
Piauí, zo’n 500 km verwijderd van andere locaties
van D. zehntneri. Ivana en Jiří Jandovi portretteren
Sedum caducum. Jaroslav Bohata en Milan Drozd
tonen een aantal agaven die in de omgeving van
Tepelmeme voorkomen, in het noordwesten
van de Mexicaanse staat Oaxaca. Daaronder is
een aantal natuurhybriden, maar ook de recent
beschreven Agave oteroi.
De derde special van Kaktusy in 2021 is volledig
gewijd aan het geslacht Acharagma. De soorten en
ondersoorten worden besproken. Deze Tsjechische
special bevat tal van natuuropnamen en is
geschreven door Jan Mynář en Stefan Nitzschke.
Colofon
Tijdschrift Succulenta
http://www.succulenta.nl
E-mail: info@succulenta.nl
Auteursrecht
Gehele of gedeeltelijke overname
van artikelen is alleen toegestaan
na verkregen toestemming van
de auteur/illustrator en met een
duidelijke bronvermelding
Redactiesecretariaat
Mevr. R. Maessen
Weezenhof 1232,
6536 EZ Nijmegen
E-mail: redactie@succulenta.nl
Hoofdredacteur
H.W. Viscaal
E-mail: hoofdredacteur@succulenta.nl
Eindredacteur
Th. Heijnsdijk
E-mail: eindredacteur@succulenta.nl
Redactie
R. Bregman
E-mail: r.bregman@contact.uva.nl
W. ten Hoeve
E-mail: tenho11@hetnet.nl
H. Ruinaard
E-mail: redacteur3@succulenta.nl
B.J.M. Zonneveld
E-mail: ben.zonneveld@naturalis.nl
Vormgeving
Henk Viscaal
Tom Twijnstra (basis layout}
Druk
Senefelder Misset Doetinchem
Vreebergen 2
9403 ES Assen.
142 Succulenta jaargang 101 (1) 2022

Summary
Rob Bregman
Ben Wijffelaars expresses his concern to cultivate
succulent plants in the near future, given
the rapidly rising costs of gas and electricity.
He ends with a somewhat ironic comment on a
newspaper article, in which the author compared
collecting cacti with his hobby to collect
different forms of pilewort (Ficaria verna), a common
weed that needs no wintertime heating.
Theo Heijnsdijk presents another part of his
series concerning the ‘Verkade’ cactus and
succulent plant handbooks from the 1930s. This
time the subject is Leuchtenbergia principis, a
well-known cactus from Mexico. The taxonomic
history of this peculiarly shaped cactus is still
not quite clear. Most likely it was found by the
German/Russian botanist Ernst Ludwig von
Fischer, member of a Russian expedition during
1840-1843, who named the plant after the duke
of Leuchtenberg. However, he apparently (?)
did not formally described the plant. This was
done in 1848 by Kew director William Hooker.
The same year the German naturalist Albert
Dietrich suggested to name the plant Anhalonium
Leuchtenbergii but this name was not
accepted. L. principis is reported to occur in 8
different Mexican states, growing at 1000-2100
m altitude; probably because of this large area it
is not threatened in nature (‘least concern’ in the
IUCN Red List). In nature, the plants with their
soft erect straw-like spines are surrounded by
grasses, which make them difficult to find, not
only for cactus lovers but also for herbivores.
Leuchtenbergia is related to Ferocactus, Thelocactus,
Coryphantha and Stenocactus because
hybrids with these genera are known. Flowers
are normally borne from the areoles but also
from the axils, sometimes even with more than
one from a single axil! Beside cuttings, vegetative
propagation is also possible by rooting
of separate tubercles. Cultivation is without
problems but in many collections flowers do not
easily occur.
Bertus Spee brings part 121 of his ongoing
series entitled ‘In the spotlight’. He focuses on
Austrocylindropuntia floccosa, Gymnocalycium
Succulenta jaargang 101 (3) 2022
saglionis, Trichocereus candicans and Thelocactus
macdowellii.
Andre van Zuijlen recently acquired the complete
documentation of the Dutch gardener and
Echeveria specialist Joop van Keppel (1923-
1983). Van Keppel specialized in the cultivation
of hybrids of these popular leaf succulents. In
1951 he became member of ‘Succulenta’, thereafter
even vice-president of the National Cactus
and Succulent Society of England. From 1957
on, he wrote appr. 100 articles and a number
of books. He translated several books, not only
books on succulents but also on gardening.
A second contribution by Andre van Zuijlen is
another part of his series of articles called ‘A
special place’. He reports about a trip to some
cactus habitats in Mexico, to that of Mammillaria
sanchez-mejoradae in particular. Andre and his
fellow-travellers found many other species as
well, such as those of Ariocarpus, Echinocereus,
Echinocactus, Ferocactus, Coryphantha, Stenocactus,
Thelocactus, Neolloydia, Leuchtenbergia and
Cylindropuntia, all these plants depicted here.
Also Theo Heijnsdijk wrote a second article. He
deals with Rebutia muscula, a orange-flowering
small globose species from Bolivia. Despite
its shady place on his brother’s window sill, a
30 year old multi-headed specimen produces
dozens of flowers each year.
Henk Viscaal visited Theo Heijnsdijk and his
plant collection. Theo has a mixed collection of
cacti and other succulents that belong to many
different genera. Last year Theo took over the
function of chief editor of our journal after the
unexpected death of Ludwig Bercht.
Wolter ten Hoeve compiled a summary of the
contents of other journals on succulent plants.
He selected some prominent articles in ‘Mammillaria’,
‘Kakteen und andere Sukkulenten’ and
‘Cactusworld’.
At the back page Tom Twijnstra reports to be
glad to be able to visit plant sales again, after
the Covid restrictions.
rob.bregman@icloud.com
143

Ben Wijffelaars
Speenkruid ................................ 98
Theo Heijnsdijk
Leuchtenbergia principis - de vingercactus .... 99
Bertus Spee
Voor het Voetlicht 114 ..................... 111
Andre van Zuijlen
Joop van Keppel - een echeveria-specialist . . . . 113
Andre van Zuijlen
Een speciaal plekje 17 ..................... 119
Theo Heijnsdijk
Op de vensterbank bij...mijn broer .......... 134
Henk Viscaal
Op bezoek bij...Theo Heijnsdijk. . . . . . . . . . . . . . 136
Wolter ten Hoeve
Succulentennieuwtjes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
Rob Bregman
Summary ................................ 143
Tom Twijnstra
Uitjes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
Op de voorpagina:
Echinocactus platyacanthus met een diameter van 80 cm,
met op de voorgrond een groepje van Thelocactus conothelos
subsp. argenteus.
Foto: Andre van Zuijlen
Inlichtingen over het lidmaatschap en ontvangst
van nummers en adreswijzigingen aan:
Inquiries about membership and receipt of issues
and address changes to:
Miranda Tap
Mahlerstraat 58
3131 SH Vlaardingen
E-mail: ledenadministratie@succulenta.nl
Plantenmarkt in Arboretum Trompenburg
Uitjes
Tom Twijnstra
Een van de leuke dingen van onze
hobby bestaat voor mij uit uitjes.
Het bezoeken van kwekerijen,
beurzen, plantenmarkten, tuinen
en andere liefhebbers. Voorheen
meer dan nu, waren er tijden dat
ik bijna elk weekend ‘on the road’
was naar plekken waar nieuwe
planten op mij wachtten, zowel in
binnen- als buitenland.
Beurzen zijn altijd de beste
plek geweest om aanwinsten
te scoren, en om in contact te
komen met gelijkgestemden.
Verschillende malen stond ik zelf
op zo’n beurs met m’n handel.
Bakken vol met kleine zelfgekweekte
cactusjes, allemaal
voorzien van veldnummer en
netjes op naam gezet. Geldkistje
in de aanslag, alles klaar voor
een royale omzet. Helaas bleek
de gemiddelde bezoeker minder
in mijn waar geïnteresseerd
dan verwacht, en gaf wél geld
uit aan grote, naamloos bloeiende
exemplaren van de overige
standhouders.
Nu de mondiale epidemie op z’n
retour lijkt, komen oude tijden
terug en kunnen we er weer opuit
gaan!
tomtwijnstra@hotmail.dom
144 Succulenta jaargang 101 (3) 2022