Succulenta December 2023

van Echinocactus setispinus werd nu
door Engelmann verder aangevuld en
hij beschreef meteen twee variëteiten:
E. setispinus var. hamatus (= hakig) en E.
setispinus var. setaceus (= borstelig). De
eerstgenoemde was volgens Engelmann
de grotere zuidelijke vorm met 10 - 12
randdoorns van (omgerekend) 1,3 - 3,4 cm
en een gehaakte middendoorn van 2,6 – 3,4
cm. Dat komt goed overeen met de plant
van afb. 2. Deze variëteit was al eerder
(1848) door Mühlenpfordt beschreven als
Echinocactus hamatus.
De tweede, E. setispinus var. setaceus,
was juist een kleinere, meer noordelijke,
vorm met 14 -16 randdoorns van 1,1 – 2,1
cm en, net als bij de eerste variëteit, een
gehaakte middendoorn van 2,6 – 3,4 cm.
De doorns zouden ook dunner zijn dan bij
de var. hamatus. Deze variëteit had model
gestaan voor de eerdere beschrijving uit
1845. De plant van de cover is onder de
naam H. setispinus var. setaceus gezaaid. Het
zaad kwam van Steven Brack (veldnummer
SB851, vindplaats in Texas, Jim Hogg
County).
In Europa behoorde vorst Salm-Dyck tot de
eersten die de plant in bezit kregen. In 1850
schreef hij in zijn boek over de cactussen
die hij in 1849 in zijn verzameling had: “In
hortis adhuc rarissima species” (Een tot nog
toe in de tuinen zeer zeldzame soort). Daar
kwam snel verandering in, want in 1856
schreef Engelmann in zijn ‘Synopsis of the
Cactaceae of the Territory of the United
States and Adjacent Regions’ (vertaald):
Het is niet nodig om deze bekende en goed
gekarakteriseerde soort, die nu vaak wordt
gekweekt, verder te beschrijven; de gecomprimeerde
ribben, borstelige doorns, kleine rode
bes en tuberculate zaden maken het onderscheid
met alle verwante soorten gemakkelijk.
(Opmerking: tuberculaat wil zeggen geknobbeld,
zie ook afb. 4).
Dat de soort algemeen bekend werd, bleek
ook wel uit de prijslijst 1889 van de firma
Blanc. Daarin werden plantjes aangeboden
vanaf 25 dollarcent (afb. 5).
6: Plaat 20 van Paulus Roetter in ‘Cactaceae of
the Boundary’ van Georg Engelmann.
Uitleg bij de nummers: 1. top van een plant
met bloem; 2. een andere bloem; 3. bloemknop;
4-6. doornbundels met twaalf rand- en
één middendoorn; 7-9. doornbundels met
meer rand- en soms meer middendoorns;
10. doornbundel met twee bijna rechte
middendoorns; 11. vrucht; 12. verschillende
zaden vastzittend aan de zaadstreng, viermaal
vergroot; 13. zaad van de gebruikelijke
grootte en vorm; 14. groter zaad van een
exemplaar van Eagle Pass waar de doorns
van fig. 8 bij horen.
De eerste gepubliceerde afbeelding
In zijn ‘Cactaceae of the Boundary’(1859)
noemt Engelmann de variëteiten niet meer.
Wel schrijft hij dat er vele vormen verzameld
zijn en dat de soort voorkomt van
de Brazos zuidwaarts tot de Rio Grande
en westwaarts tot de San Pedro rivier. Op
plaat 20 in dit werk wordt de plant met veel
detailtekeningen afgebeeld. Deze plaat
(afb. 6) is, net als de 74 andere platen in dit
boek, gemaakt door zijn medewerker Paulus
Roetter (eigenlijk Rötter).
Succulenta jaargang 102 (6) 2023
251