Preview Raak januari 2024

Thema
Professor Wim Van Lancker over ‘kleine‘ solidariteit
“Solidariteit als een
deken op de samenleving”
Nee, je zal de armoede niet oplossen door met je vereniging een goed doel te steunen. Daarvoor is een
performant sociaal beleid nodig dat in de eerste plaats voor inkomens- en woonzekerheid zorgt, stelt
professor sociaal beleid Wim Van Lancker (KU Leuven) vast. “Toch is de rol van vrijwilligerswerk en
andere vormen van kleine solidariteit van onderuit niet te onderschatten.”
Tekst: Bart Claes
24
De studie die professor Wim Van Lancker in opdracht van de
Koning Boudewijnstichting uitvoerde, liegt er niet om: 13
procent van de kinderen in België leeft in armoede. Een cijfer dat VRT
aanzette om de reportage ‘Arm Vlaanderen: 10 jaar later’ te maken,
die in december wel wat losmaakte. De studie kijkt verder dan
het inkomen. “We keken naar de levensomstandigheden. Hebben
de kinderen een plaats om te studeren? Kan het huis verwarmd
worden? Kunnen ze vriendjes uitnodigen voor een verjaardagsfeestje?
Armoede is immers niet alleen een gebrek aan geld.”
Frappant: in ons land is armoede hardnekkig. Het is relatief
moeilijk om uit de armoede te geraken. “Een goed sociaal beleid
zorgt ervoor dat mensen wél uit armoede geraken. Het belangrijkste
daarbij is inkomens- en woonzekerheid. Wie zijn werk verliest,
moet het vaak stellen met een uitkering die onder de armoedegrens
ligt. Daarmee los je de problemen niet op. Een goede sociale huisvesting
maakt wonen betaalbaar. Kinderen kunnen dan vriendjes
maken op school, een netwerk uitbouwen, want dat lukt niet als ze
om de haverklap moeten verhuizen.”
Symptomen bestrijden
Een veilige omgeving om op te groeien was ook het thema van
de Warmste Week in december. Verenigingen, vrijwilligers en heel
veel meer mensen zetten acties op touw om geld in te zamelen of
een goed doel te steunen op een andere manier. Maar ook het hele
jaar rond zetten mensen zich in voor anderen, in kleine vormen
van solidariteit. Is dit een oplossing voor armoede of onrecht? “Je
kan niet verwachten om met kleine acties grote samenlevingsproblemen
als armoede of de huisvestingsproblematiek op te
lossen. Dat is de verantwoordelijkheid van verenigingen niet.
Maar zulke acties maken de problemen wel bespreekbaar. Leven
in armoede is heel complex, met veel noden op veel domeinen.
Je inzetten voor een goed doel kan die noden heel concreet
oplossen. Een voedselbank, bijvoorbeeld. Die lost het probleem
van armoede niet op maar wel een van de symptomen.”
Communicerende vaten
Er schuilt ook een cynisch gevaar in het belangeloos helpen van
anderen. “Als veel mensen en organisaties zich voor anderen inzetten
en zo de gaten dichten van het gevoerde sociaal beleid neemt dat de
druk weg op de overheid om dat probleem aan te pakken. Solidariteit
van onderuit en het sociale beleid van de overheid mogen geen communicerende
vaten worden. Die ‘kleine’ solidariteit moet eerder een
deken zijn, bovenop het beleid. Voor mensen die niet op de overheid
kunnen rekenen, zoals mensen zonder papieren of anderen die niet
door de administratieve muur geraken.”
Dus hoe meer organisaties zich inzetten en hoe groter de solidariteit
onder mensen, hoe meer het sociale overheidsbeleid faalt?
“Het is op z’n minst een teken dat het gevoerde sociale beleid niet
is aangepast aan de noden. Geëngageerde mensen spelen daar
gelukkig op in. Een overheid kan daar op twee manieren op reageren:
de gaten dichten of net niet, omdat ze zien dat anderen er zich al over
ontfermen. Ik vrees dat we een beetje in deze tweede situatie zitten.”
Verschillen uitschakelen
Maar die gaten dichten is niet de enige rol van een geëngageerde
vereniging. “Je hebt in een samenleving ook nood aan gemeenschapsvorming
en ontmoetingsplaatsen. Waar mensen met heel
verschillende sociale achtergronden elkaar op basis van gelijkheid
vinden. Want er is meer machtsongelijkheid in onze samenleving
dan je misschien wel denkt. Sociale status, culturele drempels …
een organisatie als kwb en zoveel andere verenigingen kunnen die
verschillen voor een stuk uitschakelen, waardoor je de mens ziet
in de ander. Dat klinkt heel wollig, maar het is zo.”